TVP Historia Środa, 02.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1924 - ostatnia symfonia Sibeliusa; 1945 - zdezerterował batalion Ludowego Wojska Polskiego; 1958 - pierwsze przejście poprzez Antarktydę; 1973 - śmierć Aliny Szapocznikow; 07:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 15 (SERIA II ODC. 2) Serial wojenny, 43 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Joanna Balas, Maria Dębska, Katrin Buhring, This Maag, Marek Ślosarski, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Dariusz Majchrzak Major Powała przesłuchuje Kamila Brodzkiego. Nie wierzy, że porucznik cierpi na całkowitą amnezję. Do pokoju wchodzi niespodziewanie Irka, podbiega do Kamila, lecz on jej nie poznaje. Irka ma żal do brata, że ukrywał przed nią prawdę. Witek mówi siostrze, że Kamil może zostać oskarżony o zdradę i oddany pod sąd. Do domu Nawrota przychodzą Niemcy, z którymi Rozi robi interesy. Kobieta częstuje ich bimbrem. Do pijanych Niemców docierają odgłosy na piętrze, znajdują ukrytych Konstantego i Zoję. Niezauważona do tej pory Marysia oddaje do Niemców dwa celne strzały. Na folwarku Grudzińskiego Irce udaje się wejść podstępem do pokoju Kamila. Dziewczyna tłumaczy narzeczonemu sytuację, w jakiej się znalazł i przekonuje o konieczności ucieczki do Warszawy. Powała, dowiedziawszy się o ucieczce obojga, wycofuje Witka z akcji i daje mu rozkaz zameldowania się w Warszawie u komendanta rejonu. Po wpadce u Nawrota, Marysia z rodziną znajduje schronienie u profesora Wójtowicza. Irce z Kamilem pomaga w Warszawie Ewka, która lokuje ich w konspiracyjnym mieszkaniu. Andrzej pomaga Marysi w znalezieniu bezpiecznego mieszkania. Lokuje ją u swojej znajomej sprzed wojny - Natalii Wieleżyńskiej. Margarethe udaje się do Abwehry w Sulejówku, gdzie proponuje Brennerowi współpracę. Informuje Niemca, iż ustaliła, że Kamil Brodzki żyje. 08:55 HISTORIA POLSKI - MÓJ TATA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2019 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Grzegorz Kasperek Prawie każdy Polak zna postać rotmistrza Witolda Pileckiego, ale większość zna jego zasługi w okresie II wojny światowej i okoliczności jego zamordowania w 1948 roku przez polskie władze komunistyczne. Losy jego rodziny po wybuchu wojny w 1939 roku, jego żony i dwójki dzieci syna Andrzeja i córki Zofii pozostają dla ogółu Polaków nieznane. Film przedstawia losy córki Zofii i jej starania o zachowanie pamięci ojca w kolejnych pokoleniach, począwszy od chwili jego śmierci w okresie PRL, przez lata jego pełnej rehabilitacji, aż do chwili obecnej, kiedy jeszcze ciągle trwają poszukiwania zwłok bohaterskiego rotmistrza. 10:50 ŁUPASZKO CZ. 1 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2000 Reżyseria: Mariusz Pietrowski Scenariusz: Mariusz Pietrowski Zdjęcia: Grzegorz Szczygielski, Sławomir Woźniak Muzyka: Bohdan Mazurek Opowieść o losach Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", jednego z najwybitniejszych partyzanckich dowódców liniowych. Część pierwsza dokumentu obejmuje lata 1910 - 1948, czyli od narodzin bohatera do jego aresztowania. Urodził się w marcu 1910 roku w Wilnie. Był najmłodszym dzieckiem w bardzo licznej i zżytej rodzinie. Miał ogromny respekt dla ojca, bardzo kochał matkę, od dzieciństwa chciał naśladować jednego ze starszych braci - kawalerzystę, który za postawę bojową w szeregach Orląt Lwowskich został odznaczony krzyżem Virtuti Militari. Idąc jego śladem, ukończył szkołę podchorążych i po otrzymaniu stopnia porucznika został skierowany do 4. Pułku Ułanów Zaniemeńskich, gdzie dowodził szwadronem. W wojnie obronnej 1939 roku bił się w szeregach Armii Prusy, a następnie w grupie operacyjnej gen. Władysława Andersa. Po klęsce nie złożył broni. W 1940 roku znalazł się w Związku Walki Zbrojnej na terenie Wilna. W 1943 roku, w rejonie jeziora Narocz, zorganizował oddział partyzancki AK, przekształcony jesienią w V Brygadę Śmierci. Wysokie walory dowódcze i organizacyjne, dbałość o żołnierzy i miejscową ludność postawiły go w rzędzie najpopularniejszych dowódców polskiej partyzantki na Wileńszczyźnie. Jego partyzancki pseudonim "Łupaszko" stał się głośny także poza tym rejonem. Dostrzegając jego waleczność i umiejętności, przełożeni awansowali go w 1944 roku do stopnia rotmistrza, a następnie - majora. Odnosił sukcesy w walkach z jednostkami wojsk niemieckich i litewskich oraz partyzantką sowiecką. W sierpniu 1944 roku, otoczony przez wojska sowieckie w rejonie Porzecza, rozwiązał brygadę. Przedostał się na Białostocczyznę, gdzie nawiązał kontakt z Komendą Okręgu AK Białystok. W kwietniu następnego roku odtworzył tam V Brygadę Wileńską. We wrześniu, na rozkaz Komendy Okręgu WiN Białystok, przeprowadził częściową demobizację swojej brygady i wyjechał do Gdańska. Nawiązał tam kontakt z ppłk. Antonim Olechnowiczem "Pohoreckim", komendantem "eksterytorialnego" Okręgu AK Wilno, któremu się podporządkował. Od kwietnia 1946 roku dowodził oddziałami partyzanckimi występującymi jako V i VI Brygada Wileńska, które operowały na północnych terenach Polski - od Pomorza Zachodniego po Białystok. 30 czerwca 1948 roku aresztowali go agenci UB. W listopadzie 1950 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. W filmie majora Zygmunta Szendzielorza "Łupaszkę" i jego żołnierzy wspominają m. in.: Aldona Rymsza, Lidia Lwow - Eberle, Rajmund Drozd, Henryk Sobolewski, Edward Jarkowski, Józef Tondryk i dr Henryk Piskunowicz - historyk. 12:25 BODO - ODC. 7 Serial biograficzny, 55 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marta Kownacka (Obsada), Michał Rosa, Michał Kwieciński Scenariusz: Doman Nowakowski, Piotr Derewenda Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Tomasz Schuchardt, Agnieszka Wosińska, Piotr Żurawski, Roma Gąsiorowska - Żurawska, Wojciech Solarz, Eryk Kulm, Bartłomiej Kotschedoff odc. 7 Premiera filmu "Rywale" z 1925 r. z debiutancką rolą Bodo okazuje się wielkim sukcesem. Z dnia na dzień aktor staje się gwiazdorem. Sława nie pomaga jednak w podejmowaniu decyzji. Bodo odrzuca kolejne propozycje aktorskie. Tymczasem coraz większą popularność zyskuje Adolf Dymsza. 14:25 RADIOAKTYWNE MIASTO (EMBITTERED CITY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tatyana Detig Zdjęcia: Alexander Detig Film dokumentalny będący zapisem dziennikarskiego śledztwa. Film został nakręcony na Ukrainie, w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku doszło tu do wybuchu w miejscowej elektrowni atomowej. W wyniku awarii skażeniu uległ obszar ponad 130 000 km kwadratowych terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy, Rosji. Doszło do bezpośredniej emisji radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza uszkodzonego reaktora do atmosfery i otoczenia elektrowni. Ta radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 tysięcy osób. 15:30 GIGANCI HISTORII - NOWY ŁAD W EUROPIE - LATA 1943 - 1948 Teleturniej, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Klęski wojsk niemieckich pod Stalingradem i Kurskiem odwróciły w 1943 roku losy II wojny światowej. Przywódcy koalicji antyhitlerowskiej mogli przystąpić do snucia planów na przyszłość. Premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill, prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt oraz rosyjski dyktator Józef Stalin spotkali się w tym celu na serii konferencji. Zdecydowali wtedy nie tylko o losie Niemiec, ale całego kontynentu. Wytyczyli strefy wpływów, przesunęli granice państw, miliony ludzi zostało zmuszonych do przesiedlenia. Kraje Europy wschodniej, z Polską włącznie, znalazły się w strefie sowieckiej. Utraciły swoją suwerenność lub zostały przyłączone do Rosji. Nowy ład w Europie lata 1943 - 1948 jest tematem pytań w tym odcinku teleturnieju. 16:25 SZTETL, CZYLI MIASTO - ODC. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Wykonawcy: Dawid Szychowski Wszyscy wiedzą, co to jest synagoga, kim jest rabin, ale nie każdy orientuję się, kiedy Żydzi obchodzą Nowy Rok. Dlaczego w kalendarzu żydowskim jest 5482 rok, kiedy zaczęło się liczenie czasu i dlaczego oparty jest na księżycu? Czy to prawda, że niedziela nie jest dniem wolnym od pracy i dlaczego kolacja szabasowa rozpoczyna się w piątek, ale o różnych godzinach? Dlaczego ortodoksyjny Żyd nie odbiera telefonu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę? Czy rabina można zwolnić z pracy i kiedy synagoga jest miejscem świętym? "Sztetl, czyli miasto" to program, którego celem jest przedstawienie świata Żydów. Opowie o historii i współczesności. Jego bohaterami będą polscy Żydzi, którzy żyją razem z nami. Program będzie realizowany w dwóch miastach, których historia była tworzona przez silne społeczności żydowskie. Wrocław i Łódź - po wielu latach, dopiero od 1945 roku są znów w Polsce. Żydzi ortodoksyjni i asymilowni. Tworzyli nie tylko swój świat. Każdy odcinek opowie o wybranym zagadnieniu. Pierwszy będzie poświęcony synagogom i modlitwie. Realizowany będzie we wnętrzach dwóch synagog - wrocławskiej i łódzkiej, które przetrwały czasy hitlerowskich Niemiec. Opowie ich historie, ale także odpowie na pytanie, czym jest synagoga dla Żydów wierzących i niewierzących. Tematy pozostałych odcinków to między innymi: rabin, kalendarz żydowski, kobieta w judaizmie. Jego bohaterami będą Żydzi, mieszkający w Łodzi i Wrocławiu. Przewodnikiem będzie łódzki rabin Dawid Szychowski. Zdjęcia będą zrealizowane w Łodzi i we Wrocławiu. 17:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 16 (SERIA II ODC. 3) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska W Warszawie Witek z Ewką udają się do konspiracyjnego mieszkania, w którym mają się zatrzymać. Ewka odkrywa, że żona właściciela jest w obozie w Auschwitz. Zdenerwowany mężczyzna przyznaje się do zdrady, mówi, że Niemcy obiecali uwolnić jego żonę w zamian za wydanie ich. W ostatniej chwili zakochani uciekają przed obławą zorganizowaną przez Margarethe. Po kontakcie z Alfą, Ewka i Witek trafiają do Dowódcy Wydziału Łączności przy Komendzie Głównej. Okazuje się, że jest tam była dziewczyna Witka pseud. Leokadia oraz kurier podziemia pseud. Orsza. Leokadia zleca Ewce zadanie polegające na kradzieży niemieckiego formularza Marschbefehl (rozkaz wyjazdu), który jest niezbędny kurierowi udającemu się w niemieckim mundurze do Londynu. Kasia Wieleżyńska, która podkochuje się w doktorze Andrzeju i jest zazdrosna o Marysię, przeszukuje rzeczy przebywającej u nich dziewczyny. Odkrywa że jest ona Żydówką. Próbuje namówić matkę, by pozbyły się jej. Irka organizuje w stacji krwiodawstwa spotkanie Kamila z jego matką licząc, że ona pomoże mu w odzyskaniu pamięci. Na widok matki Kamil doznaje szoku, ucieka w panice z budynku i oszołomiony wpada na niemiecki patrol. Irka przedstawia Niemcom zaświadczenie potwierdzające oddanie krwi przez Kamila dla żołnierzy niemieckich. Odchodzą wolni. Przy budynku z burdelem Ewka otrzymuje wiadomość od prostytutki - Niny, która pomaga organizacji, wyciągając ważne informacje od pijanych Niemców. Z informacji wynika, że Kamila Brodzkiego poszukuje niemiecki kontrwywiad. Ewka przedstawia Leokadii swój plan kradzieży niemieckiego dokumentu. Do akcji włącza Irkę i Marysię. Pomaga im koleżanka Irki - Zuzia, która jest kelnerką w Hotelu Europejskim, gdzie zatrzymują się Niemcy. 18:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - RYCERZ KRZYŻA I MIECZA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Rycerz Krzyża i Miecza. Ta historia zaczęła się dla nas od notatki prasowej z lipca 1930 roku, mówiącej o katastrofie wojskowego samolotu podczas nocnych ćwiczeń 2. pułku lotniczego w Krakowie. Miejsce zdarzenia to łęgi wiślane, u stóp klasztoru cystersów w Mogile. Nie mieliśmy wtedy pojęcia, jak pasjonująca przygoda się dla nas rozpoczyna. Bohaterem dzisiejszej opowieści będzie kpt. dypl. Władysław Polesiński. 19:10 HISTORIA POLSKI - BAŚKA Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dorota Kania, Anna Zapert Scenariusz: Dorota Kania Zdjęcia: Robert Krauz, Krzysztof Mordak Muzyka: Konstancja Kochaniec Film dokumentalny ze scenami fabularyzowanymi oparty na historii życia Heleny Żurowskiej, jedynej kobiety zamordowanej przez komunistów w więzieniu przy ul. Rakowieckiej tzw. strzałem katyńskim. Helena Żurowska ps. Baśka pochodziła z osiadłej na Kresach polskiej ziemiańskiej. Po agresji sowieckiej na Polskę uciekła konno na Węgry, gdzie spotkała Jana Mazurkiewicza, wstąpiła do ZWZ, a następnie do AK. Była kurierką na Węgry, szefem struktur ZWZ w kraju. Ranna w Powstaniu Warszawskim trafiła do obozu na terenie Niemiec. Po wyzwoleniu przez Amerykanów wróciła do kraju na wieść, że Mazurkiewicz został aresztowany przez UB. Już wtedy współpracowała z rządem w Londynie. Aresztowana przez UB w 1948 po okrutnym śledztwie została zamordowana 21 września 1949 roku. 20:05 EMANUEL SCHLECHTER. SZLAGWORTY NIEZAPOMNIANE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia życia i kariery Emanuela Schlechtera. Twórcy przedwojennych szlagierów, wziętego scenarzysty filmowego, librecisty, satyryka, współtwórcy Radia Lwów. Do historii przeszedł jako autor przebojów śpiewanych od kilku pokoleń. Jego zwroty do dziś goszczą w języku polskim: "Każdemu wolno kochać, to miłości słodkie prawo"; "I srebro i złoto to nic, chodzi o to, by młodym być i więcej nic"; "A mnie jest szkoda lata i letnich ciepłych wspomnień"; "Umówiłem się z nią na dziewiątą", "Sexappeal to nasza broń kobieca"; "Odrobinę szczęścia w miłości" i wiele innych. Jest współautorem scenariusza do filmu "Włóczęgi" z 1939 roku, do którego pisze również piosenkę dla niezapomnianego duetu Szczepka i Tońka "Tylko we Lwowie". W niej pada najsławniejsze wyrażenie: "Bo gdybym się kiedyś urodzić miał znów Tylko we Lwowie!". 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - RYCERZ KRZYŻA I MIECZA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Rycerz Krzyża i Miecza. Ta historia zaczęła się dla nas od notatki prasowej z lipca 1930 roku, mówiącej o katastrofie wojskowego samolotu podczas nocnych ćwiczeń 2. pułku lotniczego w Krakowie. Miejsce zdarzenia to łęgi wiślane, u stóp klasztoru cystersów w Mogile. Nie mieliśmy wtedy pojęcia, jak pasjonująca przygoda się dla nas rozpoczyna. Bohaterem dzisiejszej opowieści będzie kpt. dypl. Władysław Polesiński.