TVP Historia Środa, 02.03.2022 Zmiany z dnia 23.02.2022 w stosunku do raportu z dnia 16.02.2022 (dodano pozycję programową) 11:35 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - GRZEGORZ MATYJASZCZYK Dysk./wywiad/debata, 27 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Witold Matyjaszczyk, ps. Jodła, rocznik 1925, w czasie wojny był członkiem wywiadu Armii Krajowej i Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Aresztowany przez Niemców, na skutek bicia i tortur stracił świadomość, ale został odbity przez kolegów z AK. Po 1945 r. trafił pod dowództwo Warszyca, brał udział m.in. w rozbiciu więzienia UB w Radomsku, likwidacji komendantów UB. Aresztowany przez komunistów, znów torturowany, więzienie opuścił na skutek amnestii. Marian Matyjaszczyk, ps. "Huragan", "Drabina", rocznik 1923, starszy brat Witolda. Żołnierz ZWZ - AK i KWP. W 1943 r. brał udział w uwolnieniu więźniów z niemieckiej katowni w Radomsku. Powołany do LWP, uciekł, gdyż nie chciał uczestniczyć w likwidacji band leśnych. Wrócił do KWP, aresztowany, torturowany i szczęśliwie amnestionowany. Jeszcze w 1982 r. był inwigilowany przez służby PRL. O braciach opowiada wnuk Grzegorz Matyjaszczyk, lekarz wojskowy, weteran 5. i 6. zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 7/21 - JUDYM, CZYLI CZYN SPOŁECZNY Serial komediowy, 50 min Polska 1974 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Piotrek Kąkolewski, Grażyna Woźniak, Janusz Kłosiński, Jan Gałązka, Jan Tadeusz Stanisławski, Zofia Czerwińska, Wojciech Pokora i inni Inżynier Stefan Karwowski podejmuje działalność społeczną w tzw. komitecie blokowym. Rola współczesnego Judyma nie jest jednak łatwa, a próby zintegrowania lokalnej społeczności nie zawsze przynoszą spodziewane efekty. Którejś nocy Karwowskich budzi płacz na klatce schodowej. Stefan zastaje tam naukowców badających reakcje społeczne na wołanie o pomoc. Zainspirowany rozmową z nimi o rozpadzie więzi sąsiedzkich we współczesnym społeczeństwie wielkomiejskim, zmusza dozorcę Walendziaka do założenia w piwnicy klubu lokatorskiego. Karwowski rozwiesza plakaty, zawiadamia sąsiadów. Inaugurację "uświetnia" odczyt dyr. Wardowskiego o znaczeniu Trasy Łazienkowskiej dla Warszawy. Poza rodziną Karwowskich i Walendziakiem nie przychodzi nikt. Inicjatywa upada. (dodano pozycję programową) 18:35 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM POLAKÓW RATUJĄCYCH ŻYDÓW W MARKOWEJ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 MUZEUM POLAKÓW RATUJĄCYCH ŻYDÓW PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ IM. RODZINY ULMÓW W MARKOWEJ w publicznej świadomości znane jest przede wszystkim jako Muzeum Rodziny Ulmów lub jako Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Muzeum upamiętnia Polaków, którzy z narażeniem życia nieśli w czasie okupacji niemieckiej pomoc Żydom. Jest to zachowanie w pamięci tych, którzy czuli, że nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś oddaje życie swoje za przyjaciół swoich. 24 marca 1944 roku Józef Ulma, jego żona Wiktoria, będąca w ciąży, i ich sześcioro dzieci zostali zamordowani przez niemieckich żandarmów. Ich winą - według oprawców - było udzielenie pomocy Żydom. Oni też zostali rozstrzelani. W Markowej Żydzi ukrywani byli jeszcze w kilku innych domach W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów. Największą pasją Józefa Ulmy była fotografowanie. Dokumentował nie tylko swoją rodzinę, ale też życie swoich sąsiadów, uroczystości kościelne, występy chóru, dożynki, przedstawienia teatralne. Zachowało się około osiemset zdjęć wykonanych przez Józefa Ulmę. Jest tu także fotografia, na której widać kilkanaście ciemnych plamek. To krople krwi ofiar mordu dokonanego w domu Ulmów 24 marca 1944 r. Zdjęcie zabrała mieszkanka Markowej i przechowała. Dziś jest jednym z najcenniejszych eksponatów w markowskim Muzeum. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:00 STALIN (STALIN) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2015 Reżyseria: Karl Zero, Charlotte Altschul Do momentu śmierci w 1953 roku Stalin był przez wielu żyjących traktowany jak bóstwo. Czyż nie pokonał symbolu zła - najgorszego ze wszystkich ludzi - Adolfa Hitlera? Autorzy dokumentu analizują godzina po godzinie ostatnie dni życia Stalina - jego agonii, powracają też do czasów, kiedy był określany mianem człowieka ze stali, przy okazji ujawniając wiele szczegółów z jego życia prywatnego. (dodano pozycję programową) 00:30 ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow "Rosja jest niezwyciężona i da odpór każdemu wrogowi" - mówią Rosjanie. Słynna monumentalna pieśń "Święta wojna", która zagrzewała żołnierzy Armii Czerwonej do walki z hitlerowcami, dziś znów rozbrzmiewa na Krymie i w Moskwie. I to nie tylko z powodu 70. rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem. Także w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. - Jak słyszę pierwsze słowa "Wstawaj kraju ogromny, wstawaj do śmiertelnego boju", to aż chcę chwycić za broń - mówi 50 - letni Wowa, weteran wojny w Afganistanie. Jego koledzy walczą dziś jako ochotnicy w Donbasie. - Bronią naszych przed ukraińskimi faszystami - tłumaczy z przekonaniem. Wytrzymaliśmy w chłodzie i głodzie 2, 5 roku blokady Leningradu, to i sankcje wytrzymamy, podkreśla emerytka z Petersburga. Dla niej, tak jak dla 80% Rosjan, triumf w II wojnie światowej stanowi główny powód do dumy narodowej. W Moskwie i w Petersburgu żadne inne święto nie jest obchodzone tak hucznie i z takim rozmachem jak 9 maja. A wszystko, co rzuca jakikolwiek cień na sukces Armii Czerwonej, odbierane jest jak zamach na świętość. Dlaczego Rosjanie uważają, że wojna jest święta, czy są gotowi bronić własnych interesów bez względu na cenę, jak postrzeganie historii II wojny światowej wpływa na odbiór współczesności, zwłaszcza konfliktu na Ukrainie, i co myślą na temat zaangażowania ich żołnierzy w Donbasie? Odpowiedzi na te pytania autorka szuka w Moskwie, w Petersburgu i na prowincji. Rozmawia m. in. z uczestniczką blokady Leningradu, z żołnierzami, którzy walczyli w Afganistanie i Czeczenii, z członkami chóru Aleksandrowa, który wykonuje monumentalną pieśń "Święta wojna", a także z dziennikarką, która brała udział w tajnych pogrzebach spadochroniarzy poległych na Ukrainie i z krewnymi zabitego w Donbasie rosyjskiego żołnierza ochotnika.