TVP Historia Piątek, 04.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1604 - kanonizacja królewicza Kazimierza; 1678 - urodził się Antonio Vivaldi; 1968 - Michnik i Szlajfer skreśleni z listy studentów UW; 1988 - prezydent Mitterand otworzył piramidę na dziedzińcu Luwru; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 17 (SERIA II ODC. 4) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch Ewka dowodzi akcją kradzieży formularza rozkazu wyjazdu w Hotelu Europejskim. Pomagają jej w tym Irka oraz Marysia, która zatrudniła się w hotelowej restauracji jako kelnerka. Po udanej akcji Ewka spotyka się ze Stefanem w kawiarni. Mężczyzna przekazuje jej podrobiony dokument. Zjawia się Powała, który nalega na ujawnienie miejsca pobytu Kamila Brodzkiego. Ewka podejrzewa, że na wydaniu wyroku na Kamila zależy Stefanowi, który podkochuje się w Irce. Kamil pod nieobecność Irki opuszcza kryjówkę u Lesia i udaje się do burdelu, gdzie nadużywa alkoholu. Narzeczona odnajduje go dzięki Ninie. W burdelu przebywa także volksdeutsch Polanek, który rozpoznaje Brodzkiego i chce donieść na gestapo. Przerażona Irka wypycha go przez okno, szpicel ginie na miejscu. Jadzia, właścicielka budynku, zarządzająca burdelem, nakazuje parze opuścić kryjówkę. Ewka dostarcza do mieszkania Leokadii podrobiony Marschbefehl, na który czeka kurier. Orsza dziękuje za udaną akcję, żegna się z żoną Leokadią i udaje na dworzec. W wyniku działań Margarethe, Orsza zostaje zatrzymany przez żandarmów. Wieziony na przesłuchanie połyka śmiertelną dawkę trucizny. 08:25 HISTORIA POLSKI - INKA. ZACHOWAŁAM SIĘ JAK TRZEBA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski Filmowa opowieść o legendarnej łączniczce z Oddziału V Wileńskiej Brygady AK, działającej na terenie Pomorza. Sanitariuszka Danuta Siedzikówna, sierota, wśród partyzantów była znana pod pseudonimem "Inka". Pochodziła z patriotycznej rodziny z Narewki koło Hajnówki. Ojciec Inki został wywieziony przez Sowietów do łagru, matka za współpracę z polskim podziemiem została aresztowana we wrześniu 1943 r. i zamordowana przez gestapo. Inka razem z siostrą Wiesławą wstąpiła do AK w 1943 roku. Po zakończeniu działań w 1945 roku pozostała w strukturach konspiracyjnych walcząc z sowieckim okupantem. Latem 1946 roku została wysłana po zaopatrzenie medyczne do Gdańska. Tam, w jednym z lokali kontaktowych V Brygady Wileńskiej, została aresztowana. Po krótkim, ale brutalnym śledztwie 17 - letnia Inka została skazana na karę śmierci. Wyrok wykonał sam dowódca plutonu egzekucyjnego. Według relacji przymusowego świadka egzekucji, ks. Mariana Prusaka, ostatnie słowa wypowiedziane przez Inkę to: "Niech żyje Polska! Niech żyje Łupaszko!" Wyjątkowa postawa nastoletniej dziewczyny oraz jej ostatni gryps "Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba" stały się w wolnej Polsce ikoną dla młodego pokolenia. Jej imię noszą szkoły, drużyny harcerskie, odbywają się rajdy pod jej imieniem. Główną osią filmu są poszukiwania miejsca pochówku Danuty Siedzikówny. Na zdjęciach widać m.in. prace prowadzone na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku, pracownię Medycyny Sądowej w Gdańsku oraz Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, gdzie są robione badania DNA. Ponadto w filmie pojawiają się prowadzący badania: prof. Krzysztof Szwagrzyk, dr Łukasz Szelkowski, jak również środowisko osób zaangażowanych w przywracanie pamięci o Ince. Ważnym wątkiem filmu są wypowiedzi więźniarek okresu stalinizmu, Lidii Lwow - Eberle, koleżanki z oddziału Inki, która została skazana na dożywocie (odsiedziała osiem lat wyroku) oraz prof. Barbary Otwinowskiej, łączniczki powstania warszawskiego oraz działaczki niepodległościowej, skazanej na trzy lata więzienia. Ilustracją muzyczną do obrazów są utwory: "Moja mała dziewczynko z AK", autorstwa muzyka tworzącego pod pseudonimem Tadek oraz "Inka", projektu muzycznego Dariusza Malejonka. We wrześniu 2014 roku ekipa prof. Krzysztofa Szwagrzyka na Cmentarzu Garnizonowym w Gdańsku odnalazła prawdopodobne miejsce pochówku Inki, obecnie trwają badania DNA mające potwierdzić tożsamość ofiary. 09:30 PRASA DONOSI - ROK 1923 Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Tematem odcinka jest przełomowy rok 1923 i powojenna odbudowa Państwa Polskiego. "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Zakres tematyczny jest bardzo szeroki i narzucają go artykuły, które ukazywały się w prasie. Towarzystwo akcyjne francusko - belgijskie zaproponowało rządowi polskiemu zbudowanie kasyna w Gdyni oraz wybudowanie plant angielskich oraz kolonii robotniczych w formie ruchomych szwedzkich domów. Chce zainwestować 100 mld marek celem rozbudowy portu w młodym mieście. Budowa drogi z Krakowa do Ojcowa - doniosłe znaczenie tej drogi dla aprowizacji Krakowa. Dzięki wybudowaniu tej drogi wycieczki do cudownego Ojcowa (odległość 21 km), staną się niemal codziennością dla mieszkańców Krakowa. Ogłoszenia drobne: anipulant leśny i tartaczny, obznajomiony z prowadzeniem kancelarii szuka posady. Mundantki, piszącej biegle na maszynie w kancelarii adwokata zatrudnię. Komentarz historyka - rozwój/ odbudowa Polski - budowa portu w Gdyni, budowa dróg, w prasie dużo ogłoszeń - szukają pracy i pracownika. Czy rok 1923 w Polsce napawał optymizmem? 10:30 KOLEBKA LUDZKOŚCI (OUT OF THE CRADLE) Film dokumentalny, 51 min, Japonia/Niemcy, 2019 Reżyseria: Toru Suetsugu, Kyoko Misumi Scenariusz: Koji Yasumoto Film dokumentalny o eksploracji milionowej historii ludzkiej ewolucji. Pełno tu niespodzianek i niesamowitych zwrotów akcji, dramatów pokazujących, jak nasi przodkowie przeżywali kryzys po kryzysie. Film w wysokiej rozdzielczości, pełen niezwykle skomplikowanych sekwencji komputerowych, z wykorzystaniem najnowocześniejszych nagrań VFX stworzonych przez światowej sławy twórców gier. To hiperrealistyczny świat, w którym żyli prehistoryczni przodkowie. Zobaczymy najważniejsze momenty na ścieżce ewolucyjnej prowadzącej do współczesnych ludzi. 12:00 BODO - ODC. 9 Serial biograficzny, 55 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marta Kownacka (Obsada), Michał Rosa, Michał Kwieciński Scenariusz: Doman Nowakowski, Piotr Derewenda Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Atanas Valkov Aktorzy: Tomasz Schuchardt, Agnieszka Wosińska, Piotr Żurawski, Bartłomiej Kotschedoff, Anna Próchniak, Piotr Głowacki, Roma Gąsiorowska - Żurawska, Tomasz Włosok, Wojciech Solarz, Mateusz Damięcki odc. 9 Eugeniusz Bodo rzuca się w wir pracy, by otrząsnąć się z traumy po śmierci przyjaciela. Razem z kolegami reżyserem Michałem Waszyńskim i aktorem Adamem Brodziszem postanawia zrealizować pierwszą polską superprodukcję "Głos pustyni" (1932). Sam jest autorem scenariusza przygodowego filmu i zagrał w nim rolę szejka Abdallaha. W trakcie kręconych w Afryce zdjęć w ekipie zaczyna dochodzićdo konfliktów. 13:05 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - ODC. 4/4 (ODC. 4/4) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 14:10 NEANDERTALCZYCY. POZNAJ SWOICH PRZODKÓW - POZNAJ SWOICH PRZODKÓW. ODC. 2/2 (NEANDERTHALS: MEET YOUR ANCESTORS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Neandertalczycy. Przywykliśmy myśleć o nich jako o prymitywach i małpoludach, jak o nieudanym prototypie nowoczesnego człowieka. Najnowsze badania jednak wykazują, że neandertalczycy wcale nie zniknęli. Wciąż żyją. W nas. Według naukowców większość dzisiejszych mieszkańców planety nosi w DNA geny neandertalczyków. Można to wytłumaczyć tylko w jeden sposób. Gdzieś, kiedyś neandertalczycy i praprzodkowie człowieka współczesnego musieli mieć wspólne dzieci. Co więcej, neandertalskie dziedzictwo wciąż daje o sobie znać. Wpływa na naszą skórę, układ odpornościowy, ryzyko zachorowania na raka. W filmie autorzy spróbują rozwikłać niektóre zagadki tajemniczych przodków ludzi. Na podstawie zachowanych szczątków stworzą najwierniejszy w historii komputerowy portret neandertalczyka. Zbadają ich siłę, umiejętności adaptacyjne i inteligencję, a nawet mowę. Następnie poproszą Andy’ego Serkisa, hollywoodzkiego eksperta od nowoczesnych technologii filmowych, by wyczarował cyfrowego neandertalczyka, przenosząc widzów o tysiąclecia wstecz. Z drugiej części filmu widzowie dowiedzą się, dlaczego neandertalczycy zniknęli, co dziesiątki tysięcy lat temu przeważyło szalę na stronę homo sapiens, jakim cudem neandertalczycy nie wygrali i jak to możliwie, że ludzie wciąż tu są, a oni odeszli? 15:15 STALIN (STALIN) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Karl Zero, Charlotte Altschul Do momentu śmierci w 1953 roku Stalin był przez wielu żyjących traktowany jak bóstwo. Czyż nie pokonał symbolu zła - najgorszego ze wszystkich ludzi - Adolfa Hitlera? Autorzy dokumentu analizują godzina po godzinie ostatnie dni życia Stalina - jego agonii, powracają też do czasów, kiedy był określany mianem człowieka ze stali, przy okazji ujawniając wiele szczegółów z jego życia prywatnego. 16:45 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 18 (SERIA II ODC. 5) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Katrin Buhring, This Maag, Sebastian Jasnoch Doktor Andrzej zabiera Konstantego do szpitala. Marysia bandażuje głowę i twarz ojcu, by nie zdradzała żydowskiego pochodzenia. W siedzibie Abwehry Margarethe otrzymuje informację o śmierci Orszy. Ustala, że numer rozkazu wyjazdu należał do Strochowa mieszkającego w hotelu Europejskim. Wściekła na nieudolność gestapo Niemka, udaje się tam i przeprowadza śledztwo. Nakłania Zuzię do współpracy, szantażując wywiezieniem matki do Auschwitz. Natalia Wieleżyńska dostaje od listonosza donos na Marysię, który napisała jej córka Kasia. Dzięki działalności podziemia list nie dociera do gestapo, dpkąd został zaadresowany przez zazdrosną o Andrzeja dziewczynę. Kobieta nie może uwierzyć w to, że jej córka była gotowa sięgnąć po tak radykalne środki, by pozbyć się konkurentki. Z radiostacji ukrytej w piwnicy, radiotelegrafista odbiera wiadomość o śmierci Orszy. Alfa zrywa siatkę i wydaje zakaz kontaktowania się z hotelem. Andrzej proponuje Marysi tymczasowe zamieszkanie w pawilonie szpitalnym. Ze względu na donos Kasi, kobieta nie może wrócić do mieszkania Wieleżyńskiej. Irena wbrew rozkazowi Alfy udaje się do hotelu, by ostrzec Zuzię. Przed budynkiem czeka na nią Kamil. Po chwili zjawiają się Niemcy. 18:00 W POSZUKIWANIU WIKINGÓW - ODC. 1/3 (VIKINGS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Jon Eastman Najczęściej wyobrażamy sobie wikingów jako bandę spragnionych krwi piratów niszczących chrześcijańskie klasztory... i bez wahania można powiedzieć, że to prawda. Wikingowie nie brali jeńców, wyjątkowo okrutnie rozprawiali się z wrogami i sami uznawali się za najlepszych wojowników. W trzyodcinkowej serii BBC "W poszukiwaniu wikingów", podążając szlakiem prawdziwych wikingów, odkrywamy niezwykłą historię ludzi, którzy będąc na skraju upadku, zbudowali imperium obejmujące czwartą część globu. Skąd pochodzili? Jak naprawdę żyli? Co skłaniało ich do wyruszania na wyprawy kończące się często niesamowitymi odkryciami? W poszukiwaniu prawdy o krwawych wikingach wędrujemy od Islandii po Istambuł. 19:00 HISTORIA POLSKI - ŚWIAT LUNY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1997 Reżyseria: Ignacy Szczepański Scenariusz: Jerzy Morawski Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Film dokumentalny o działaczce komunistycznej pułkownik Julii Bristiger, w latach 1945 - 1956 stojącej na czele V Departamentu w Ministerstwie Bezpieczeństwa. Wypowiedzi uczestników audycji ilustrowane są archiwalnymi materiałami filmowymi. 20:00 TEATR HISTORII - "OFERTY JOSEPHA FOUCHE" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do monodramu Rolfa Schneidera "Oferty Josepha Fouche" z 1996 r. w reżyserii Romana Załuskiego, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie dr Wojciech Stanisławski (historyk, publicysta). Sztuka opowiada losy Josepha Fouche przez ponad 30 lat jego kariery politycznej. Była to postać niezwykła, umiejąca lawirować między zawieruchami politycznymi. Miał dostęp do wszystkich tajemnic politycznych ówczesnej Francji, znał świetnie zalety i wady działających w tamtym czasie polityków. Manipulował nimi i wielu z nich zjednywał dla pomyślności swoich intryg. Postać Josepha Fouche jest przykładem nie tylko idealnego policjanta, ale także bezwzględnego, makiawelicznego gracza i przebiegłego polityka, umiejącego dostosować się do zmian koniunktury. Monodram Rolfa Schneidera pokazuje widzowi Josepha Fouche u schyłku życia. W zasadzie sztukę można nazwać swoistą spowiedzią bohatera. Oczywiście jego wypowiedzi są fikcyjne, ale zarazem niezwykle prawdopodobne, gdyż osadzone w duchu epoki. Jego "dialogi" z Robespierre ' em, Napoleonem czy Ludwikiem XVIII noszą cechy prawdopodobieństwa. Monodram w reżyserii Romana Załuskiego jest aktorskim popisem Henryka Bisty, który wręcz stapia się z kreowaną postacią Josepha Fouche. Historia słynnego policjanta ma również charakter uniwersalny, gdyż historia służb gromadzących na potrzeby władzy informacje o obywatelach jest ponadczasowa. Joseph Fouche staje się tym samym archetypem agenta służb specjalnych. 20:15 OFERTY JOSEPHA FOUCHE Teatr, 67 min, Polska, 1996 Reżyseria: Roman Załuski Aktorzy: Henryk Bista Monodram - popisowa rola Henryka Bisty wcielającego się w postać Josepha Fouche, twórcy i wieloletniego ministra tajnej policji we Francji, od czasów monarchii poprzez rewolucję, czasy napoleońskie aż do restauracji monarchii. Obejmująca okres ok. 35 lat swoista spowiedź człowiek uwikłanego w politykę na najwyższych szczeblach wtajemniczenia, wykorzystującego najbardziej tajemne informacje do osiągnięcia własnych celów, człowieka będącego u szczytu władzy niezmiennie, mimo upadku kolejnych systemów politycznych i rządów, na koniec zepchniętego na margines, na wygnanie. 21:35 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STRAŻNICY MORZA Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli, jaką odegrały w czasie walk morskich torpedy i okręty niszczyciele.