TVP Historia Poniedziałek, 14.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1801 - umiera Ignacy Krasicki, biskup warmiński, pisarz, kapelan królewski, dowcipny uczestnik obiadów czwartkowych; 1964 - powstaje "List trzydziestu czterech" postulujący zmianę wydawniczej i cenzorskiej polityki władz; 1968 - Edward Gierek, sekretarz partii na Śląsku, zwołał wielki wiec. Mowa o studentach - wichrzycielach, którzy "dowiedli, że obcym służą interesom"; 06:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 23 (SERIA II ODC. 10) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Piotr Starzak Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Katrin Buhring, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czernecki, Maria Dębska, Eryk Kulm, Danuta Stenka Z sali przesłuchań na Szucha, półprzytomny Witek zostaje doprowadzony do ambulatorium. Skatowanego mężczyznę opatruje doktor Marszycki, pomaga mu doktor Andrzej, którego dzięki kontaktom umieszczono na izbie przyjęć jako lekarza funkcyjnego. Stefan kontaktuje się z Margarethe, informuje ją, że Brodzki sprawdza jego ucieczkę z oflagu. Prosi Niemkę o zlikwidowanie porucznika Porębskiego osadzonego na Pawiaku, który może przekazać informacje, dzięki którym Stefan może zostać zdemaskowany. Leokadia zdobywa kontakt do folksdojczki Lewczyńskiej, która pracuje jako tłumaczka na Szucha. Jest też kochanką Dreslera, który za jej pośrednictwem bierze duże pieniądze za uwalnianie osadzonych na Pawiaku. Marszycki dowiaduje się o poruczniku Porębskim. Doktor, zmieniając mu opatrunek, uzyskuje informację, iż ucieczkę z oflagu zainicjował Stefan. Lewczyńska na umówionym spotkaniu z Marysią podaje kwotę 400 tysięcy, za uwolnienie Witka i Andrzeja. Dziewczyny szukają sposobu na zebranie tak ogromnej sumy. Ewka udaje się do kasyna i obserwuje graczy. Jej zamiary odgaduje krupier, kolejny raz oferuje pomoc w pracy dla organizacji. Ewka z Marysią i Irką, planują napad na kasyno, Ewka wtajemnicza w plan krupiera. 08:25 HISTORIA POLSKI - PASZPORTY PARAGWAJU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Kaczmarek Film "Paszporty Paragwaju" opowiada o działalności grupy Aleksandra Ładosia, czyli nielegalnej polsko - żydowskiej struktury, zajmującej się masowym fałszowaniem dokumentów dla ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Dotyczy to głównie okresu tzw. Akcji Reinhardt, której celem była zagłada ludności żydowskiej. "To Polacy pomogli najwięcej, polskie państwo nie mogło zrobić więcej. Przede wszystkim polskie państwo nie miało terytorium, było okupowane, więc dyplomaci i polski rząd na uchodźstwie robili, co mogli" - powiedział jeden z bohaterów filmu, Markus Blechner, konsul honorowy RP w Szwajcarii. W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, m.in. konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie w latach 1939 - 45 Konstanty Rokicki, ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz i dyplomata Juliusz Kuehl. Należeli do niej także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. Paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 10:05 SENSACJE XX WIEKU - HESS Magazyn, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Tajemnica lotu Rudolfa Hessa do Anglii w roku 1941. Autor zwraca uwagę na wszystkie wydarzenia pozornie niezwiązane z samą wyprawą. Na co liczył? Na czyje zaproszenie przybył do Anglii? Czy o jego wyprawie wiedział Hitler? Czy Winston Churchill musiał stoczyć walkę z opozycją dążącą do szybkiego zawarcia pokoju z Niemcami na warunkach stawianych przez Hitlera? 10:40 DZIKIE ANDY CZ. 1. ŻYCIE W CHMURACH (THE WILD ANDES (1/3) LIFE IN THE CLOUDS / DIE ANDEN - NATUR AM LIMIT) Film dokumentalny, 50 min, Irlandia, 2019 Reżyseria: Christian Baumeister Wykonawcy: Krystyna Czubówna Trzyczęściowa seria przedstawia nie tylko wyjątkowe zwierzęta, takie jak puma czy niedźwiedź okularowy, ale także wyjątkowe zachowanie zwierząt. Poznamy najrzadsze zwierzęta kontynentu - takie jak niedawno odkryte Olinguito. Przemierzymy Andy od tropikalnych północnych części, po lodowate, południowe łańcuchy. Zrodzone po części z wulkanicznego ognia Andy to najdłuższy łańcuch górski świata. Ciągną się 7 tysięcy kilometrów, przez całą Amerykę Południową. Najwyższe szczyty wznoszą się ponad 6 tysięcy metrów n.p.m. Część 1 - Życie w chmurach. W północnych Andach wschodzące góry i wybuchające wulkany stworzyły oszałamiającą różnorodność życia. Żyją tu trujące żaby, beznogie płazy, wysoko skaczące małpy, niedźwiedzie. Tu znajdziemy jeszcze lodowce. Kraina, w której królują niedźwiedzie, a przypominające klejnoty małe kolibry tańczą w rozrzedzonym powietrzu. W północnych Andach kontrast między mroźnymi szczytami i tropikalnym upałem doprowadził do powstania wyjątkowej krainy. 11:45 W PRL-U - "DZIEŃ KOBIET" Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Dzień Kobiet w PRL był, jak wszystkie święta wprowadzone przez władze komunistyczne, wykorzystywany politycznie. Organizowano akademie, w zakładach pracy akcje kwiatek dla Ewy. Kobiety oprócz kwiatów otrzymywały od zakładów pracy nagrody rzeczowe (np. rajstopy, książki, talony na zakupy) lub pieniężne. Ale też było to jedyne takie peerelowskie święto, które zyskało wśród znacznej części obywateli akceptację. O Dniu Kobiet w PRL Beata Michniewicz rozmawia z Elizą Olczyk, dziennikarką i publicystką, oraz Moniką Małkowską, krytykiem sztuki i publicystką. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 15/21 - KOSZTOWNY DROBIAZG, CZYLI REWIZYTA Serial komediowy, 61 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak, Alina Janowska, Ryszard Pietruski, Wojciech Pokora, Bogdan Bear, Leon Niemczyk, Grażyna Szapołowska, Zofia Czerwińska i inni Niedawno mianowany dyrektor Stefan Karwowski pragnie głębiej wniknąć w "dyrektorski" krąg towarzyski, choćby z tej racji, że utrzymanie pożądanych kontaktów prywatnych może mu pomóc w załatwianiu wielu spraw służbowych. Zabiera więc żonę na przyjęcie do dyrektora Powroźnego. Pani Madzia jest tak zachwycona hinduskim wystrojem wnętrza, że postanawia przebudować i zupełnie inaczej urządzić własne mieszkanie, aby standardem nie odbiegało od domów ich wysoko postawionych znajomych. Państwo Karwowscy dzielnie znoszą szaleństwo remontu. Do nowego "living - roomu" kupują w Desie kosztowny, ale nieodzowny detal - "portret przodka". Wreszcie nadchodzi dzień rewizyty. Pełni emocji gospodarze na próżno oczekują gości. 13:40 PORWANA PRZEZ KOMANCZÓW (COMANCHE STATION) Western, 70 min, USA 1960 Reżyseria: Budd Boetticher Scenariusz: Burt Kennedy Aktorzy: Randolph Scott, Nancy Gates, Claude Akins, Skip Homeier, Richard Rust Jefferson Cody wiele lat spędził przemierzając samotnie kraj w poszukiwaniu swojej żony, która została uprowadzona przez Indian. Dotychczas nie udało mu się jej odnaleźć. Teraz dobija targu z Komanczami w sprawie uwolnienia innej białej kobiety, Nancy Gates, porwanej przez nich. Mąż ofiary obiecał dużą nagrodę temu, kto sprowadzi Nancy do domu. W drodze powrotnej do Cody`ego przyłącza się bandyta ze swoimi pomagierami. Szybko okazuje się, że to dawny wróg Jeffersona. Nadal wielkie zagrożenie stanowią Indianie, którzy są na wojennej ścieżce. 15:30 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 24 (SERIA II ODC. 11) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, This Maag, Danuta Stenka, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska W magazynie mydlarni Alfa przydziela zadania członkom organizacji w akcji konfiskaty pieniędzy z kasyna dla polskiego podziemia. Udział biorą także znajomi Ewki sprzed wojny. Nocą Ewka udaje się do kasyna i zasiada do gry. Po zamknięciu lokalu przez kierownika sali, akcja dowodzona przez Kamila przebiega sprawnie. Obstawiający budynek na zewnątrz Stefan, zauważa w pobliżu lokalu Brennera siedzącego w limuzynie, lecz nie informuje o tym nikogo. Zdobyta w kasynie broń i worki z pieniędzmi trafiają do furgonetki Lesia. Gdy pojazd opuszcza podwórze, drogę zajeżdża ciężarówka z zamaskowanymi cywilami Brennera. Sprawnie przejmują worki z pieniędzmi i odjeżdżają. Po nieudanej akcji, zdesperowana Ewka udaje się do gabinetu Dreslera, próbując go uwieść. Wpada tam zazdrosna Lewczyńska, udaremniając zamiar dziewczyny. Przekonuje też kochanka, by umieścić Witka i Andrzeja w transporcie do Auschwitz. Marysia, jako przedstawicielka firmy zaopatrującej kuchnie ludowe, na zlecenie Leokadii, udaje się na teren getta. Ma dostarczyć Milenie czyste blankiety do fałszywych dokumentów. W umówionej kawiarni rozpoznaje w Milenie przyjaciółkę z konserwatorium. Okazuje się, że kobieta jest w ciąży. Marysia wywozi ją z getta w beczce z odpadami i lokuje w mieszkaniu Wójtowicza. Stefan szantażuje Brennera, że ujawni prawdę o skradzionych pieniądzach z kasyna. Wystraszony Niemiec obiecuje wypuścić Witka, jeśli ten podpisze volkslistę. 18:40 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA. CHOCIM 1621 Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tadeusz Płużański (prowadzący) W październiku 1621 r. wojska Rzeczypospolitej - zebrane w twierdzy chocimskiej i dowodzone przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza - wytrzymały oblężenie znacznie silniejszej armii osmańskiej. Po zwycięskiej batalii papież Grzegorz XV pisał do króla Zygmunta III Wazy: "W powszechnej trwodze narodów chrześcijańskich powstał Pan zastępów i takiem męstwem piersi polskich wojowników uzbroił, iż pokonawszy srogiego nieprzyjaciela, zmusili go do proszenia o pokój pod uciążliwymi warunkami. A jako rzeka Tyras będzie pomnikiem hańby tureckiej, tak niechaj płynie wieczna chwała dla imienia polskiego". Goście: prof. Mirosław Nagielski, dr Przemysław Gawron i dr Piotr Kroll. Na czym polegało wojskowe znaczenie twierdzy Chocim? Geneza oblężenia Chocimia w 1621 r. Kto rozpoczął tę wojnę? Jaki był polski plan jej wygrania? Dlaczego doszło do obrony, a nie bitwy? Siły obu stron, w tym składy wojsk, szczególnie strony polskiej. Dowódcy. Cechy charakterystyczne taktyki zastosowanej podczas obrony Chocimia w 1621 r. przez stronę polską. Zastosowano elastyczną taktykę uporczywej obrony obozu z wykorzystaniem fortyfikacji polowych oraz ognia artylerii i muszkietów, a także nagłych wypadów jazdy. Co oznacza określenie Sahajdaczny w nazwisku kozackiego wodza? Czy Zaporoscy lojalnie współpracowali? Czy mieli inne cele niż Litwini i Polacy? Jaką taktykę podczas oblężenia Chocimia w 1621 r. stosowali Turcy Osmana II? Śmierć hetmana Karola Chodkiewicza. Kto przejął dowodzenie? Jak doszło do negocjacji i zakończenia walk? Co przewidywał traktat rozejmowy zawarty 9 października? Znaczenie odstąpienia Turków i echo zwycięstwa polskiego w Europie. [W roku 1623 papież Urban VIII ustanowił święto dziękczynienia za wiktorię chocimską na 10 października. Było obchodzone aż do zmiany kalendarza liturgicznego po Vaticanum. 19:20 HISTORIA POLSKI - CZŁOWIEK O CHMURNYCH OCZACH I UŚMIECHNIĘTEJ DUSZY. JERZY TRELA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Wykonawcy: Jerzy Trela Film dokumentalny o jednym z najwybitniejszych polskich aktorów teatralnych i filmowych. Sylwetka Jerzego Treli w wielu odsłonach - opowieść o dzieciństwie, pochodzeniu z rodziny o kolejarskich tradycjach, fascynacji sztuką i drodze od teatrów lalkowych na scenę narodową. Ilustracją są fragmenty materiałów archiwalnych dokumentujących jego artystyczną drogę. Jerzy Trela odbywa sentymentalną podróż do miejsca swego urodzenia - podkrakowskich Leńcz. W pociągu relacji Kraków - Zakopane opowiada o życiu, najważniejszych wydarzeniach, decyzjach, ludziach, pracy, odpoczywaniu, o rodzinie. Ta podróż po życiu biegnie jakby od tyłu. Od Krakowa do Leńcz. Jerzy Trela mówi o współczesności, decyzjach artystycznych, wyborach i ostatnich dokonaniach. W Leńczach wspomina dom rodzinny, matkę, psa i potrawy na stole. W pociągu powrotnym do Krakowa wraca do przeszłości, debiutu filmowego, spotkań ze Zbyszkiem Cybulskim, Teatru STU i Starego Teatru. Cała ta podróż w czasie i przestrzeni jest ilustrowana materiałami archiwalnymi, pojawiającymi się na szybie jadącego pociągu. 20:20 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - NIEZWYKŁE DZIEJE JOANNY D’ARC (JEANNE D`ARC. AU NOM DE DIEU) Film dokumentalny, 111 min, Francja, 2015 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku poznamy losy Joanny d'Arc - legendarnej kobiety, dziewicy orleańskiej, świętej kościoła katolickiego. Jej życie w tajemniczy sposób splotło się z historią Francji. Była osobą, która za sprawą Ducha Świętego przekazała królowi wezwanie do obrony kraju przeciwko koalicji angielsko - burgundzkiej. To ona doprowadziła do koronacji młodego króla Karola VII w katedrze w Reims. Jednakże mimo że zmobilizowała Francję, budząc w rycerzach ducha skutecznej walki z wrogiem, dopuszczono do jej pojmania przez Anglików i do tragicznego procesu, zakończonego męczeńską śmiercią na stosie. 23:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA KONDUKTORKI POCIĄGU PODMIEJSKIEGO NA UKRAINIE Reportaż, 25 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Każdy z cyklu reportaży Barbary Włodarczyk przedstawia jeden dzień z życia wybranego mieszkańca Rosji lub państwa, które powstało po rozpadzie Związku Radzieckiego. Tym razem będzie to reportaż o kontrolerze kolejki podmiejskiej na Ukrainie. Jeden dzień z życia kontrolera tzw. elektryczki to pretekst, by pokazać pasażerów dojeżdżających codziennie z prowincji do pracy w jednym z najbardziej znanych ukraińskich kurortów, Odessy. Kolejka podmiejska za wschodnią granicą to odrębny świat, który rządzi się swoimi prawami i zasadami. To nie tylko środek transportu, ale także miejsce dla muzykantów, drobnych handlarzy i kieszonkowców oraz schronienie dla bezdomnych. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - CZERWONY BARON Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program opowiada historię samolotów myśliwskich, które zrewolucjonizowały sposób prowadzenia współczesnych wojen. Ich skonstruowanie wywołało zmiany w taktyce bitew powietrznych, m.in. podczas walk stoczonych przez asa tamtych czasów, Manfreda von Richthoffena zwanego "Czerwonym Baronem". 01:50 SENSACJE XX WIEKU - HESS Magazyn, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Tajemnica lotu Rudolfa Hessa do Anglii w roku 1941. Autor zwraca uwagę na wszystkie wydarzenia pozornie niezwiązane z samą wyprawą. Na co liczył? Na czyje zaproszenie przybył do Anglii? Czy o jego wyprawie wiedział Hitler? Czy Winston Churchill musiał stoczyć walkę z opozycją dążącą do szybkiego zawarcia pokoju z Niemcami na warunkach stawianych przez Hitlera? 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SKAZANI CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego obronie Leningradu.