TVP Historia Środa, 16.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - premiera "Wesela" Wyspiańskiego; 1926 - odpalenie pierwszej rakiety napędzanej mieszaniną benzyny i ciekłego tlenu; 1939 - kapitulacja Pragi, tym samym Czechosłowacja przestała istnieć; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 25 (SERIA II ODC. 12) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski, Łukasz Ostalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, Peter Wolf, Danuta Stenka, Magdalena Czerwińska, Maria Dębska Mimo zgody wyrażonej przez Komendę Główną, Witek odmawia podpisania volkslisty. Ewka odnajduje Lewczyńską, która organizuje ostatnie widzenie z Witkiem przed wywiezieniem go do obozu w Auschwitz. Dziewczynie nie udaje się przekonać ukochanego do podpisania dokumentów. Dla Witka to równoznaczne ze zdradą. W nocy Andrzej, Witek i inni więźniowie odjeżdżają z Pawiaka ciężarówką otoczoną przez SS - manów. Kamil wyjeżdża w okolice folwarku Grudzińskiego, żeby wyjaśnić sprawę znalezionego ciała w lesie. Identyfikuje Powałę. Na zlecenie major Leokadii Marysia udaje się do Lublina. Jako Niemka z wyższych sfer udaje się do hotelu Europa i odbiera od Alberta Brauna ukryty w szmince raport o niemieckich planach na terenie Lublina. Poznany w hotelu oficer wywiadu Rzeszy Moos, proponuje jej, wspólny powrót do Warszawy jego samochodem. Wcześniej Marysia odnajduje w Lublinie męża Mileny i jego brata. Z ich pomocą uprowadza oficera i jego kierowcę. Skrępowanych Niemców ukrywają w ziemiance w lesie. Pod nieobecność Marysi w mieszkaniu Wójtowicza, Milena rodzi syna. Stefan prosi Irkę o spotkanie. Podczas ich rozmowy, podjeżdża kierowca Brennera i oddaje strzały w ich kierunku. 08:35 HISTORIA POLSKI - POLACY - TROCHĘ SZCZĘŚCIA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Jerzy Sobociński, Marek Kloska Film dokumentalny poświęcony reżyserowi Jerzemu Hoffmanowi. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI Kameralne i studyjne (widowisko), 21 min, Polska, 1998 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Tomasz Kostuch Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Bohaterką odcinka jest Margaretha Geertruida Zelle znana jako Mata Hari - słynna agentka wywiadu. Program opowiada o jej burzliwym życiu oraz tragicznej śmierci w 1917 r. 10:40 MÓJ TATA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2019 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Grzegorz Kasperek Prawie każdy Polak zna postać rotmistrza Witolda Pileckiego, ale większość zna jego zasługi w okresie II wojny światowej i okoliczności jego zamordowania w 1948 roku przez polskie władze komunistyczne. Losy jego rodziny po wybuchu wojny w 1939 roku, jego żony i dwójki dzieci syna Andrzeja i córki Zofii pozostają dla ogółu Polaków nieznane. Film przedstawia losy córki Zofii i jej starania o zachowanie pamięci ojca w kolejnych pokoleniach, począwszy od chwili jego śmierci w okresie PRL, przez lata jego pełnej rehabilitacji, aż do chwili obecnej, kiedy jeszcze ciągle trwają poszukiwania zwłok bohaterskiego rotmistrza. 11:45 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - KRZYSZTOF OLECHNOWICZ Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Ppłk Antoni Olechnowicz ps. Pohorecki, rocznik 1905, przedwojenny oficer zawodowy, żołnierz września 1939 r. , potem konspiracyjny komendant Wilna. W 1945 r. przeprowadził demobilizację Okręgu Wileńskiego i Okręgu Nowogródzkiego AK, przenosząc ich struktury do centralnej Polski. Nie uznając zwierzchnictwa prezesa WiN płk. Jana Rzepeckiego, w sierpniu 1945 r. nawiązał bezpośrednią łączność z emigracyjnym sztabem Naczelnego Wodza. Utworzył Ośrodek Mobilizacyjny Okręgu Wileńskiego AK. Na początku 1946 r. podporządkował mu się m.in. mjr Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszko. Latem 1948 r. aresztowany w ramach Akcji X - rozbicia przez MBP wileńskiej konspiracji. 2 listopada 1949 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał ppłk. Olechnowicza na karę śmierci. 8 lutego 1951 r. zamordowany strzałem w tył głowy w więzieniu mokotowskim. Jego szczątki IPN odnalazł na Łączce Powązek Wojskowych w Warszawie. O ojcu opowiada Krzysztof Olechnowicz. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 17/21 - CWANA BESTIA, CZYLI KRYSZTAŁ Serial komediowy, 52 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Dyrektor Karwowski wyjeżdża służbowo do Budapesztu. W czasie powitania na lotnisku w drobny mak rozbija się kryształowy wazon, który polska delegacja miała wręczyć węgierskiemiu ministrowi. Na szczęście, panu Stefanowi udaje się odkupić identyczny kryształ od przygodnie spotkanego rodaka. Na pożegnanie węgierski minister wręcza dyrektorowi Karwowskiemu wazon z przeznaczeniem dla polskiego kolegi. Nauczony smutnym doświadczeniem bohater chroni prezent tyleż pieczołowicie, co nieskutecznie. 14:35 PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - ŚMIERCIONOŚNE CHMURY. ODC. 2/4 (WWI: THE FIRST MODERN WAR) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Susan Werbe Epicka opowieść o tym, jak pierwsza wojna światowa na zawsze zmieniła charakter batalii wojennych. Ta wojna była wojną przejściową od walki wręcz w starym stylu z małą bronią, bagnetami i kawalerią do wyposażenia w zaawansowaną technologię, która wciąż jest elementem współczesnych konfliktów zbrojnych 15:30 GIGANCI HISTORII - BITWA WARSZAWSKA Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Tematem odcinka jest Bitwa Warszawska. Powstrzymała inwazję bolszewików na Europę, a Polsce zagwarantowała niedawno odzyskaną Niepodległość. Dlaczego Bitwa Warszawska nazywana była Cudem nad Wisłą? Jak udało się powstrzymać bolszewików? Jak przebiegała bitwa? "Giganci historii" to teleturniej dedykowany miłośnikom historii. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza historyczna, znajomość realiów epoki, niuansów, ciekawostek, faktów. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji lekcja historii. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta historii i nagroda 20 tys. PLN. 16:30 SZTETL, CZYLI MIASTO - ODC. 3 Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Wykonawcy: Dawid Szychowski Wszyscy wiedzą, co to jest synagoga, kim jest rabin, ale nie każdy orientuję się, kiedy Żydzi obchodzą Nowy Rok. Dlaczego w kalendarzu żydowskim jest 5482 rok, kiedy zaczęło się liczenie czasu i dlaczego oparty jest na księżycu? Czy to prawda, że niedziela nie jest dniem wolnym od pracy i dlaczego kolacja szabasowa rozpoczyna się w piątek, ale o różnych godzinach? Dlaczego ortodoksyjny Żyd nie odbiera telefonu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę? Czy rabina można zwolnić z pracy i kiedy synagoga jest miejscem świętym? "Sztetl, czyli miasto" to program, którego celem jest przedstawienie świata Żydów. Opowie o historii i współczesności. Jego bohaterami będą polscy Żydzi, którzy żyją razem z nami. Program będzie realizowany w dwóch miastach, których historia była tworzona przez silne społeczności żydowskie. Wrocław i Łódź - po wielu latach, dopiero od 1945 roku są znów w Polsce. Żydzi ortodoksyjni i asymilowni. Tworzyli nie tylko swój świat. Każdy odcinek opowie o wybranym zagadnieniu. Pierwszy będzie poświęcony synagogom i modlitwie. Realizowany będzie we wnętrzach dwóch synagog - wrocławskiej i łódzkiej, które przetrwały czasy hitlerowskich Niemiec. Opowie ich historie, ale także odpowie na pytanie, czym jest synagoga dla Żydów wierzących i niewierzących. Tematy pozostałych odcinków to między innymi: rabin, kalendarz żydowski, kobieta w judaizmie. Jego bohaterami będą Żydzi, mieszkający w Łodzi i Wrocławiu. Przewodnikiem będzie łódzki rabin Dawid Szychowski. Zdjęcia będą zrealizowane w Łodzi i we Wrocławiu. 17:10 WOJENNE DZIEWCZYNY S.II - ODC. 26 (SERIA II ODC. 13) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Marek Kreutz, Ewa Popiołek Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Tomasz Włosok, Sebastian Jasnoch, Katrin Buhring, This Maag, Peter Wolf Margarethe oświadcza Stefanowi, że skoro nie wiedział nic o planach porwania Schneidera, jest już dla niej bezużyteczny. Stefan orientując się, że został zdemaskowany przez podziemie, postanawia uciec za granicę. Próbuje namówić Irkę by uciekła razem z nim. Dowództwo wyznacza Marysię na negocjatora w sprawie wymiany Witka, Andrzeja i dwóch ważnych dla podziemia więźniów w zamian za Schneidera. W restauracji dziewczyna spotyka się z negocjatorem strony niemieckiej, okazuje się, że jest to Margarethe. Niemka żąda dowodu, że Schneider nadal żyje. Dziewczyny, obiecując więźniowi morfinę, od której jest uzależniony, wymuszają napisanie listu potwierdzającego jego położenie. Jako zabezpieczenie na przyszłość robią Niemcowi zdjęcie podczas gdy ten wstrzykuje sobie morfinę. Na kercelaku dochodzi do wymiany Schneidera za polskich więźniów, wśród których są wycieńczeni i skatowani Witek i Andrzej. Transakcja przepływa gładko, okazuje się, że Niemcy nie zaplanowali żadnej zasadzki, Schneider jest dla nich zbyt cenny by ryzykować. Stefan podstępem zwabia Irkę do mydlarni. Podejmuje kolejną, rozpaczliwą próbę przekonania jej do wspólnej ucieczki. Ma już nawet fałszywe dokumenty, pieniądze i samochód. Na miejscu zjawia się Kamil. Między mężczyznami dochodzi do gwałtownej szarpaniny. Stefan sięga po broń. 18:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIELKIE DNI PUŁTUSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Są miejsca, gdzie historia z upodobaniem, epoka po epoce stawia swą ciężką, płonącą stopę. Wyjaśnienie przynosi zwykle rzut oka na mapę. Internet pytany o bitwę pod Pułtuskiem rozwija cały wachlarz chronologiczny, od XIV - wiecznej bitwy rycerstwa mazowieckiego z Litwinami, po rok 1939. Nas opisywane wydarzenia interesują wtedy, gdy wpisują się w czasy, kiedy nad rozdartą przez zaborców Polską rozbłysła gwiazda Napoleona. 18:40 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM DOM RODZINNY OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II W WADOWICACH Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Rezerwat Archeologiczny Genius loci na Ostrowie Tumskim łączy tradycję z nowoczesną technologią, a historię pokazuje z perspektywy badań naukowych. Najciekawszy obiekt Muzeum znajduje się sześć metrów pod ziemią. To potężnych rozmiarów wał grodu poznańskiego. To dzieło inżynieryjne wzniesione z dębów ściętych ponad 1000 lat temu i w doskonale zachowanej formie przetrwałe do naszych czasów. Tu skrywa się jedyny znany świadek chrztu - belka konstrukcyjna ścięta wiosną 966 roku! Rezerwat zapewnia bezpośredni kontakt zwiedzających z historycznymi pamiątkami początków państwa polskiego, są one najważniejszymi skarbami i bohaterami tego miejsca. Wystawa rezerwatu połączona jest z ekspozycją plenerową rozsianą na przestrzeni Ostrowa Tumskiego i tworzącą plenerowe muzeum śladów przeszłości wyspy katedralnej w miejscach, gdzie dokonywano tu spektakularnych odkryć. 19:15 HISTORIA POLSKI - STRAJK WPISANY DO INDEKSU. MARZEC 1968 W KRAKOWIE Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Pankiewicz, Marcin Kaproń Scenariusz: Marcin Kaproń, Anna Pankiewicz Film opowiada o wydarzeniach marca 1968 w sposób nieco inny niż większość powszechnie dystrybuowanych tytułów, opisujących PRL. Unika czystej publicystyki i suchej, faktograficznej informacji na rzecz opisania obserwacji świadka. Ukazanie przebiegu wydarzeń marcowych nie koncentruje się na podręcznikowej precyzji opisu zdarzeń, lecz raczej na ich emocjonalnej sile oddziaływania na świadków. 22:05 KURIER Film wojenny, 108 min, Polska, 2019 Reżyseria: Władysław Pasikowski, Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski, Sylwia Wilkos, Wladysław Pasikowski, Sylwia Wilkos Zdjęcia: Magdalena Górka Aktorzy: Philippe Tłokiński, Julie Engelbrecht, Jan Frycz, Philippe Tłokiński, Patrycja Volny, Grzegorz Małecki, Mirosław Baka, Zbigniew Zamachowski, Adam Woronowicz, Mariusz Bonaszewski, Tomasz Schuchardt, Cezary Pazura, Sławomir Orzechowski, Wojciech Zieliński, Agnieszka Suchora Sensacyjna historia szpiegowska, inspirowana misją Jana Nowaka - Jeziorańskiego - "Kuriera z Warszawy". Jego samotna misja miała zdecydować o losach Polski i II wojny światowej. Ścigany przez wszystkie wrogie wywiady, w środku nocy przerzucony z hotelu Savoy do Żabna, spotyka ludzi, którzy na zawsze zmieniają jego życie. Latem 1944 roku, kiedy ważą się losy wojny, Jan Nowak - Jeziorański (JNJ) zmierza ze swoją tajną misją z Londynu do Warszawy. Ma przekazać informacje w decydującej sprawie wsparcia Wielkiej Brytanii dla powstania w Warszawie. Od powodzenia tej misji zależą losy nie tylko milionów Polaków, ale też przyszłych pokoleń. Dowództwo AK przez ostatnie dwa tygodnie lipca rozważa wszystkie za i przeciw dot. rozpoczęcia bitwy z Niemcami. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego stoją przed wielką decyzją. Oczekują, że informacje niesione przez Nowaka rozświetlą sprawę i pomogą im dokonać właściwego wyboru. Jednak kurier się spóźnia. Misja JNJ zaczyna się w Londynie. Po rozmowie z premierem Churchillem, JNJ zdaje sobie sprawę, że zachodni alianci nie pomogą Polakom, gdy wybuchnie powstanie. Kurier otrzymuje przy tym sprzeczne rozkazy od premiera Mikołajczyka i Naczelnego Wodza gen. Sosnkowskiego. Mikołajczyk nalega, by jak najszybciej rozpocząć w Polsce otwartą walkę, podczas gdy Sosnkowski chce za wszelką cenę jej uniknąć. Mimowolnie uwikłany w polityczną grę, JNJ staje się ofiarą zwalczających się stron. Generał Tatar postanawia udaremnić powrót Nowaka do Warszawy. Jednak JNJ omija przeszkody i świeżo uruchomionym mostem powietrznym, poprzez bazę aliancką w Brindisi, ląduje w Polsce niedaleko Tarnowa. Nie wie jednak, że od tej chwili stanie się najbardziej poszukiwaną osobą w kraju. Jeszcze w Londynie JNJ poznaje piękną Doris. Pozornie przypadkowe spotkania są w rzeczywistości zaaranżowane przez niemiecki wywiad, a sama Doris jest wykwalifikowanym tajnym agentem. Wysocy oficerowie gestapo w Warszawie, Steiger i Witze, zaalarmowani przez Doris, podejmują obławę na kuriera. Steiger, na polecenie Himmlera, jest w Warszawie ze specjalną misją. Ma dotrzeć do dowódcy AK, gen. Bora - Komorowskiego i pozyskać go wraz z całą polską podziemną armią do walki przeciwko Sowietom. W dotarciu do Bora, pomóc ma mu kurier, dlatego ściąga do Warszawy każdego, kto kiedykolwiek widział go na własne oczy, między innymi Doris. Tymczasem JNJ, starając się dotrzeć do stolicy, staje się świadkiem determinacji i odwagi zarówno partyzantów, jak i cywilów, którzy narażają swoje życie, by mu pomóc. Ich postawa przyczynia się do zmiany poglądów Nowaka, który zaczyna rozumieć, że powstanie musi wybuchnąć. Gdy przybywa pociągiem do Warszawy, po brawurowej ucieczce z dworca, dowiaduje się od łączniczki Marysi, że nikt się go tu nie spodziewa. To dalszy ciąg intrygi snutej przez gen. Tatara, który celowo nie wpisał go na oficjalną listę pasażerów mostu powietrznego. Bór - Komorowski z niecierpliwością czeka na swego kuriera, nie mając pojęcia, że ten próbuje się do niego dostać. JNJ postanawia działać na własną rękę. JNJ dociera wreszcie do KG AK i referuje gen. Borowi - Komorowskiemu swoją rozmowę z Churchillem. Jest już jednak za późno, by odwołać powstanie. JNJ wyraża swoje prywatne zdanie, w którym opowiada się za walką z okupantem. W trakcie zaaranżowanej łapanki, Doris wpada na JNJ. Próbuje wyciągnąć od niego informacje na temat KG AK. JNJ przejrzał jej grę i oddaje ją w ręce żołnierzy AK. Steiger i Witze, których Doris zdążyła poinformować o planowanym miejscu zebrania KG AK, przygotowują obławę na JNJ i dowódców AK. 1 sierpnia otaczają kamienicę, w której kryje się JNJ. Równo o godzinie 17.00, wraz z plutonem SS Politzei ruszają do ataku. W tej samej sekundzie ruszają 00:10 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Będzie to swoista anatomia sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIELKIE DNI PUŁTUSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Są miejsca, gdzie historia z upodobaniem, epoka po epoce stawia swą ciężką, płonącą stopę. Wyjaśnienie przynosi zwykle rzut oka na mapę. Internet pytany o bitwę pod Pułtuskiem rozwija cały wachlarz chronologiczny, od XIV - wiecznej bitwy rycerstwa mazowieckiego z Litwinami, po rok 1939. Nas opisywane wydarzenia interesują wtedy, gdy wpisują się w czasy, kiedy nad rozdartą przez zaborców Polską rozbłysła gwiazda Napoleona. 02:10 SENSACJE XX WIEKU - MATA HARI Kameralne i studyjne (widowisko), 21 min, Polska, 1998 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Tomasz Kostuch Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Danuta Stenka, Adam Ferency, Rafał Królikowski, Henryk Talar, Piotr Grabowski, Zbigniew Kosowski, Mirosław Neinert, Bolesław Abart, Zbigniew Paterak, Adam Kopciuszewski, Jacenty Jędrusik, Andrzej Warcaba, Grzegorz Przybył, Ziemowit Pędziwiatr Bohaterką odcinka jest Margaretha Geertruida Zelle znana jako Mata Hari - słynna agentka wywiadu. Program opowiada o jej burzliwym życiu oraz tragicznej śmierci w 1917 r. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.