TVP Historia Sobota, 19.03.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1900 - odkrycie ruin Knossos; 1918 - Józef Piłsudski uwięziony w Magdeburgu otrzymał tysiące pocztówek imieninowych demonstracyjnie wysłanych doń przez rodaków; 1968 - spotkanie Gomułki z "aktywem" PZPR - padały hasła antyżydowskie; 1981 - brutalna interwencja ZOMO po sesji Rady Narodowej w Bydgoszczy; 07:05 CZESŁAW KACZMAREK. BISKUP NIEZŁOMNY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Mazur Scenariusz: Sławomir Mazur, Bogdan Gumowski Aktorzy: Zdzisław Reczyński Film "Czesław Kaczmarek. Biskup Niezłomny" przedstawia postać byłego ordynariusza diecezji kieleckiej, oskarżonego przez komunistów m.in. o próbę obalenia ludowych władz, współpracę z faszystowskimi Niemcami i amerykańskim imperializmem. Producentem filmu jest Wzgórze Zamkowe oraz diecezja kielecka. W rolę biskupa Kaczmarka wcielił się Zdzisław Reczyński - aktor Teatru Lalki i Aktora Kubuś. Hierarcha został aresztowany 20 stycznia 1951 r. przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Trafił do więzienia na warszawskim Mokotowie. Przez 2 lata i 8 miesięcy poprzedzających proces był w nieludzki sposób torturowany. Poddawano go wielogodzinnym przesłuchaniom, podczas których był bity i obrzucany obelgami. Dostawał także zastrzyki powodujące zmianę świadomości i utratę pamięci. Został całkowicie odizolowany od świata zewnętrznego. Bp Czesław Kaczmarek przyznał się do zarzucanych mu czynów. Proces zakończył się 21 września 1953 r. Za kolaborację z hitlerowskim okupantem, szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych i Watykanu oraz próbę obalenia ludowych władz sąd wymierzył mu karę 12 lat więzienia. 10 lutego 1955 r. bp Kaczmarek został zwolniony z dalszego odbywania kary. Powodem był zły stan zdrowia. Ordynariusz nie mógł jednak jeszcze przez rok powrócić do swojej diecezji. Po śmierci Bieruta i przejęciu władzy przez Władysława Gomułkę, 28 grudnia 1956 r. Najwyższy Sąd Wojskowy oczyścił hierarchę z zarzutów szpiegostwa i współpracy z hitlerowcami. Stan zdrowia biskupa stale się pogarszał. Przebywał na leczeniu w Nałęczowie. Zmarł 26 sierpnia 1963 r. w Lublinie. W 1990 r. został pośmiertnie zrehabilitowany, a 17 lat później odznaczony Krzyżem Wielkim Odrodzenia Polski. W 2010 r. w Kielcach stanął pomnik biskupa Kaczmarka. (na podstawie PAP). 07:50 WOJOWNICY CZASU - KIERUNEK BERLIN, CZYLI ODRA I NYSA 1945 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Tematem tego odcinka programu będzie forsowanie przez 1. i 2. Armię Wojska Polskiego Odry i Nysy Łużyckiej. 16 kwietnia 1945 r. armie trzech frontów sowieckich przystąpiły do forsowania Odry i Nysy Łużyckiej, rozpoczynając jedną z ostatnich ofensyw II wojny. Dwa tygodnie później ofensywa, znana jako operacja berlińska, zakończyła się zdobyciem stolicy hitlerowskich Niemiec. Grzegorz Gajewski przybliży kulisy powstania 1. i 2. Armii WP, rekonstruktorzy opowiedzą o uzbrojeniu i ekwipunku żołnierzy z tamtego czasu. Warunki bitewne rekonstruktorzy starali się odtworzyć z największą pieczołowitością, wcielając się także w role służb pomocniczych. O tym, jak wyglądała praca sanitariuszki, opowie jedna z uczestniczek rekonstrukcji. Poznamy nie tylko tajniki polskich i radzieckich oddziałów, lecz także tworzących linię obrony wojsk niemieckich - oddziałów tworzonych z nastoletnich członków hitlerjugend. 08:30 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 6 KONIEC PIĘKNEGO LATA Serial obyczajowy, historyczny, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Michał Żebrowski, Adolf Grabowski Piotr, Joanna Mastalerz, Aldona Grochal, Agnieszka Czekańska, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Adamczyk, Anna Radwan, Agnieszka Warchulska, Paweł Deląg, Zbigniew Zamachowski Sierpień 1939. Na koncercie w Filharmonii Elżbieta Szyllerówna śpiewa pieśni swego brata Edgara. Po koncercie Andrzej, Alo, Hubert i Bronek wybierają się na spacer nad Wisłę, gdzie snują plany na przyszłość. Niebawem Alo wyjeżdża do Anglii, Antek idzie do wojska, a księżna Bilińska wyjeżdża za granicę. Mimo bliskiej groźby wojny, Spychała decyduje się zostać w kraju. Umiera Zosia - żona Janusza. Po jej śmierci majątkiem zarządza Jadwiga, wnuczka starego lokaja Bilińskiej, skrycie zakochana w Myszyńskim. Wrzesień 1939. Polskie wojsko ugina się pod naporem hitlerowskiego najeźdźcy. Wszyscy żołnierze z plutonu Antka giną z rąk Niemców. Jemu udaje się jednak ujść z życiem i znaleźć schronienie w gospodarstwie babci Gołąbkowej. Rozpoczyna się masowy exodus z Warszawy. Gołąbkowie jadą firmowym samochodem do Pustych Łąk. Po drodze obcy ludzie zmuszają Franciszka, by odwiózł do szpitala ranną aktorkę. Ola z dziećmi jedzie dalej sama. Jej mąż przepada bez wieści. Tymczasem w Pustych Łąkach kobieta spotyka swą dawną miłość - Spychałę. Ich niegdysiejsze uczucie niespodziewanie odżywa. 09:40 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POMORSKA JAGNIĘCINA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Co zobaczymy w kolejnej wyprawie kulinarnej Karola Okrasy? Tym razem nasz kucharz wyruszy na Pomorze i zajmie się mięsem jagnięcym. Choć baranina czy jagnięcina kojarzy się przeciętnemu Polakowi raczej z kuchnią Podhala, to na Pomorzu również hodowano owce. Specjalnie wyhodowana rasa owcy pomorskiej była przeznaczona głównie na pozyskanie wełny, ale oczywiście dawni mieszkańcy tej krainy nie gardzili także jej mięsem. Do dziś w Muzeum Kultury Ludowej Pomorza hoduje się dawną rasę owiec. Zachowały się też dawne przepisy oraz przekazy o tym, jak przyrządzano na tych terenach jagnięcinę i baraninę. A jakie potrawy z pomorskiej jagnięciny przygotuje Karol? Zobaczymy potrawę z mielonej pomorskiej jagnięciny, inspirowaną z jednej strony arabskim daniem śniadaniowym - szakszuką, a z drugiej strony włoskim sosem do makaronu po bolońsku, podawanym na obiad. Będzie też zupa wedle danego przepisu, doprawiona pszenicznym piwem i octem piwnym oraz pieczone combry jagnięce w boczku z marynowanymi ogórkami gruntowymi. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 10:20 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - LATYNOSKI POLIGON. ODC. 2/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 11:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 12:35 DZIKIE ANDY CZ. 2. ŻYCIE W EKSTREMALNYM ŚWIECIE (THE WILD ANDES (2/3) EXTREME SURVIVAL / DIE ANDEN - NATUR AM LIMIT) Film dokumentalny, 50 min, Irlandia, 2019 Reżyseria: Christian Baumeister Wykonawcy: Krystyna Czubówna Część 2. Tym razem znajdziemy się w dramatycznej scenerii rozgrzanych gejzerów, suchych łąk i pokrytych śniegiem wulkanów. Poznamy losy nowo narodzonego źrebięcia i kolonii flamingów. To zapierająca dech w piersiach historia o tym, jak zwierzęta na wysokich andyjskich równinach przystosowały się do świata opalanego wulkanicznym ciepłem i rozrzedzonym powietrzem. Ciągnące się wzdłuż całej Ameryki Południowej Andy to najdłuższy łańcuch górski świata. Na środkowym odcinku wysokie szczyty otaczają szeroki na tysiąc kilometrów płaskowyż Altiplano. To najwyżej położony płaskowyż poza Himalajami. Przez większą część roku koryta rzek są wyschnięte. Na tych obszarach istnieją też tak zwane białe jeziora słone, czyli solniska, takie jak Salar de Uyuni czy najdalej wysunięta na południe Boliwii Laguna Colorada, jezioro jedyne w swoim rodzaju. Jaskrawą barwę jezioro zawdzięcza mikroskopijnym glonom, które licznie występują w tych żrących wodach. Glony przyciągają tysiące flamingów. Jak wszystkie miejscowe zwierzęta, żyją w otoczeniu wielkich aktywnych wulkanów, w rozrzedzonym powietrzu, na jałowiej słonej ziemi. By przetrwać w ekstremalnych warunkach wysokich Andów Środkowych, tutejsi mieszkańcy pokonują liczne przeciwności. Są dowodem na to, że życie może rozkwitać w najbardziej niegościnnych miejscach. 13:25 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. 18 KUCHNIA Z KLASĄ (SPOŁECZNĄ). KULINARNE PORTRETY DOŁĘGI - MOSTOWICZA. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski, Łukasz Modelski, Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola, Maciej Brola, Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Tadeusz Dołęga - Mostowicz w dwudziestoleciu międzywojennym był ultrapopularnym autorem bestsellerów. Choć krytycy nie uznawali go za wybitnego literata, bez wątpienia był wrażliwym obserwatorem współczesności. Przejawy różnic społecznych widział nie tylko w statusie, ale dostrzegał je w na pozór nieistotnych detalach choćby jadłospisach różnych sfer. Jego słynna "Kariera Nikodema Dyzmy" nie bez powodu zaczyna się od sałaty z pasztetem. W tym odcinku programu kluczem do poznawania kuchni dwudziestolecia wojennego będą gusty, smaki i opisy z książek Tadeusza Dołęgi - Mostowicza. Nie zabraknie też przepisów, np. na sałatę w muszelkach czy cielęcinę w majonezie. Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów", "Kuchnia Żydów polskich", "W kotle historii" tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały, dla nas do dziś są smakami rodzinnego domu. 13:55 LAWRENCE Z ARABII - CZ. 1/2 (LAWRENCE OF ARABIA P. 1) Film przygodowo - wojenny, 104 min, USA/Wielka Brytania, 1962 Reżyseria: David Lean Scenariusz: Robert Bolt, Michael Wilson Zdjęcia: Freddie Young Muzyka: Maurice Jarre Aktorzy: Peter O'Toole, Alec Guinness, Anthony Quinn, Jack Hawkins, Jos Ferrer, Anthony Quayle, Claude Rains, Arthur Kennedy, Omar Sharif i inni "Lawrence z Arabii" otrzymał aż 10 nominacji do najbardziej prestiżowej nagrody filmowej, ostatecznie przyznano 7 Oscarów w kategoriach: najlepszy film, reżyser, zdjęcia, montaż, muzyka, scenografia. Realizacja filmu pochłonęła 12 milionów dolarów, na plan zdjęciowy wybrano malownicze krajobrazy Hiszpanii, Maroka, Jordanii. Największymi atutami "Lawrence'a z Arabii" są właśnie urzekające pięknem plenery, oddające bezkres pustynnych przestrzeni. Efektowne plastycznie zdjęcia Freddiego Younga współgrają ze znakomitą muzyką, którą skomponował Maurice Jarre. Film odniósł sukces artystyczny i komercyjny, stał się jednym z największych przebojów kinowych sezonu. Legendarne dzieło kina epickiego nakręcił brytyjski reżyser David Lean, specjalista od monumenatlnych produkcji, twórca m. in. "Wielkich nadziei", "Mostu na rzece Kwai", "Doktora Żywago" i późniejszej "Podróży do Indii" (1984). Thomas Edward Lawrence (1888 - 1935), brytyjski pisarz, orientalista, znawca świata arabskiego to jedna z barwniejszych postaci I wojny światowej. Agent służb wywiadowczych brał udział w ważnych misjach państwowych, umacniał wpływy brytyjskie na Bliskim Wschodzie. Lawrence jest autorem opublikowanej w 1926 r. książki "Seven Pillars of Wisdom", zawierającej wiele interesujących informacji o krajach arabskich (polskie wydanie pod tytułem "Siedem filarów mądrości" ukazało się w 1971 r.). Prawa do popularnej książki zakupił producent filmowy Sam Spiegel ("Most na rzece Kwai"), jednak scenariusz filmu bardzo luźno nawiązuje do literackiego pierwowzoru. To przede wszystkim awanturniczo - przygodowa opowieść o perypetiach Thomasa Edwarda Lawrence'a osadzona w realiach Bliskiego Wschodu w czasie I wojny światowej, zawierająca zdaniem recenzentów wiele błędów i przekłamań historycznych. Thomas Edward Lawrence zginął tragicznie w wypadku motocyklowym w hrabstwie Dorset w Anglii, 19 maja 1935 r. Przeżył burzliwe, pełne niebezpiecznych przygód życie, wsławił się jako organizator antytureckiego powstania Arabów. Jeszcze za życia stał się legendą. 29 - letni Lawrence w brytyjskim sztabie w Kairze otrzymuje specjalne zadanie. Na rozkaz wywiadu ma nawiązać kontakt z emirem Fajsalem (Alec Guinness) i prosić o pomoc wojskową, by wzmocnić arabską rewoltę przeciwko Turkom. Okazuje się, że powstanie upada, musiałby zdarzyć się cud, by znowu porwać ludzi do walki. Lawrence dokonuje tej nieprawdopodobnej rzeczy. Wraz z niewielkim oddziałem szejka Alego (Omar Sharif) rusza do boju. W drodze natyka się na oddział Auda Abu Tayi (Anthony Quinn), który przyłącza się do nich. Zdobywają okupowany przez Turków port Akaba. Ogarnięci euforią zwycięstwa Arabowie porywają się do dalszej walki, wewnętrzne spory jednak nie gasną. W glorii bohatera Lawrence wraca do Kairu. Otrzymuje pieniądze i wojskowe wsparcie na dalsze akcje. 15:55 MARZYCIELE - MATYLDA GETTER Dysk./wywiad/debata, 19 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Matylda Getter, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", była siostrą zakonną ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. We wrześniu 1939 w klasztorze warszawskim organizowała punkt sanitarny, następnie kuchnię wydającą kilkaset posiłków dziennie, a w 1944 szpital powstańczy. Wykorzystywała sieć sierocińców zgromadzenia do ukrywania żydowskich dzieci. Zdecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. 16:25 JEDWABNY SZLAK - 2/3 (THE SILK ROAD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Fascynująca opowieść o historii szlaku handlowego, który odmienił świat. A wszystko zaczęło się od jednego towaru - materiału utkanego z kokonu pewnej ćmy, z którego zaczęto szyć cesarskie szaty. Jedwabny Szlak mierzył ponad osiem tysięcy kilometrów i biegł z dawnej chińskiej stolicy przez mityczne miasta Azji Środkowej, Samarkandę i Persepolis, aż po Morze Śródziemne do bazarów Konstantynopola i do weneckich kupców. Od Aleksandra Wielkiego po Czyngis - - chana, cesarze i książęta zawsze chcieli go kontrolować. Warto było o niego walczyć. Przynosił nie tylko zyski materialne. Ludy, których ziemie przecinał, wymieniali towary, ale też idee i zdobycze techniki, od których później zależał byt Zachodniej Europy. Papier. Proch. Instrumenty muzyczne. Jedwabny Szlak przekraczał granice, umożliwiał kontakt między różnymi kulturami, ale rodził też konflikty. W drugim odcinku nasz przewodnik dr Sam Willis dociera do Azji Środkowej, w sercu Jedwabnego Szlaku, miejscu ciągłych podbojów, migracji ludów i upadku całych miast. Tej części Jedwabnego Szlaku Europa często nie dostrzegała, a być może najwięcej jej zawdzięcza. Pozna ostatnich żyjących Sogdyjczyków, którzy niegdyś handlowali od Morza Śródziemnego po Morze Chińskie. Poszuka też śladów ich kultury. Zachwyci się miastem zbudowanym przez tysiące niewolników dla jednego z największych pogromców na świecie. Odwiedzi też szkoły w miastach na Jedwabnym Szlaku, w których narodziła się współczesna matematyka i astronomia. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - HETMAN JAN ZAMOYSKI Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jan Zamoyski - kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Doradca Zygmunta II Augusta i Stefana Batorego. "Wróg Habsburgów", który pozostawał w opozycji do Zygmunta III Wazy. Jan Zamoyski to także mecenas literatury. Założyciel Zamościa i fundator Akademii Zamojskiej. Współczesny Zamoyskiemu niemiecki historyk Matthäus Dresser mówił o nim: "I miała zaiste Polska czem się chlubić, dopóki żył ów tak wielki mówca i wódz. Po jego stracie ma państwo dostateczną przyczynę do opłakiwania swej szkody, jak długo losy nie zdarzą mu drugiego podobnego męża". Goście: prof. Dariusz Kupisz, prof. Mirosław Nagielski, dr Przemysław Gawron. Jan Zamoyski, jego pochodzenie, wykształcenie i pozycja społeczna w wieku młodzieńczym. Skąd Jan Zamoyski wziął się na dworze Zygmunta II Augusta? Jak rozpoczął swoją błyskotliwą karierę? Czym się zajmował? Jaką miał pozycję w chwili śmierci Zygmunta Augusta i jaką odegrał rolę w ustalaniu zasad wolnej elekcji po jego śmierci? Kogo poparł podczas pierwszej elekcji? Dlaczego takie miał preferencje? Jaka była jego pozycja na dworze Stefana Batorego? Jaki miał wpływ na króla? Czy jego decyzje wzmacniały, czy osłabiały Rzeczpospolitą? Co spowodowało, że tak błyskawicznie stał się magnatem? Dlaczego tak brutalnie potraktował Zborowskiego? Jak "odnalazł się" po śmierci Stefana Batorego? Kogo poparł? [Zygmunta III Wazę, siostrzeńca Zygmunta II Augusta; zwycięstwo pod Byczyną dało Zygmuntowi III Wazie polski tron]. Dlaczego i kiedy te relacje sie popsuły? Fundator Zamościa i Akademii Zamoyskiej [pierwszej prywatnej uczelni w Rzeczypospolitej]. Jakim był dowódcą? Co było największym sukcesem i największą porażką? Jak ocenia Zamoyskiego historia? 18:00 KOLUMBOWIE - ODC. 3/5 - A JEŚLI BĘDZIE WIOSNA... Serial wojenny, 61 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Piotr Pawłowski, Stefan Friedmann, Edward Wichura, Czesław Roszkowski, Tomasz Lengren, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Józef Fryźlewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski i inni Gestapo wpada na ślad tajnej radiostacji zainstalowanej w mieszkaniu "Jerzego". Wszyscy obsługujący ją młodzi konspiratorzy zostają aresztowani. "Jerzy" dzięki przytomnie odegranej roli nieświadomego gospodarza domu, cudem wychodzi z opresji. Ściąga jednak na siebie podejrzenie o współpracę z Niemcami. Grozi mu nawet wyrok śmierci za zdradę. Tylko najwierniejsi przyjaciele nie wierzą w jego kolaborację. Dzięki ich staraniom sprawa zostaje szczęśliwie wyjaśniona, a domniemany "zdrajca" zrehabilitowany. 19:00 GIGANCI HISTORII - POWSTANIE WIELKOPOLSKIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Rok 1918. Koniec I wojny światowej. Niemcy osłabieni, a Polska po latach zaborów wreszcie wraca na mapę Europy. Niestety bez Prowincji Poznańskiej, którą pod zwierzchnictwem niemieckim, w większości zamieszkują Polacy. 26 grudnia w Poznaniu wybitnego pianistę i męża stanu Ignacego Jana Paderewskiego witają tłumy polskich patriotów. Moment na niepodległościowy zryw idealny. Dzień później, rozdrażnieni Niemcy organizują w centrum stolicy Wielkopolski kontrdemonstrację. Około godziny 17 padają pierwsze strzały. Walki toczyły się na czterech frontach, dołączały kolejne miasta i prowincje. Heroiczni powstańcy odzyskali niemal całą Wielkopolskę. Jedyny zwycięski zryw niepodległościowy w historii Polski - Powstanie Wielkopolskie to temat tego odcinka teleturnieju. 20:05 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 3 (SERIA 1) PRZESZKODY I MOŻLIWOŚCI (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. OBSTACLES AND OPPORTUNITIES) Serial historyczny, 54 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Radni popierają Wawrzyńca, który renegocjował traktat Florencji z Mediolanem i deklaruje chęć powołania republiki. Jacopo Pazzi przystaje na ślub Gugliema z Bianką. Wydaje się, że odwieczny wróg Medyceuszy jest w defensywie. 21:15 GRA O KORONĘ. ZAMOYSKI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Szymon Kuśmider, Podolski Regiment Odprzodowy Aktorzy: Mikołaj Dróżdż Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte o malarstwo Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora aktora oparta na przekazach historycznych. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film zbudowany został jako komiks historyczny. 00:30 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Będzie to swoista anatomia sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 01:30 SZMUGLERZY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ewa Szprynger Scenariusz: Mirosław Chojecki, Ewa Szprynger Muzyka: Piotr Rodowicz Szczelne granice, pogranicznicy z psami, drobiazgowe kontrole na lotniskach, system zagłuszarek zniekształcających głosy z wolnego świata, obsesyjne krytykowanie "synonimu" wroga ludu, czyli paryskiej "Kultury". Tak wyglądała Polska lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, indoktrynowana i terroryzowana przez system komunistyczny. Polacy nie mieli prawa do wolności słowa, ale nikt nie był w stanie zablokować wolności myśli. Kiedy w 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników, zrodziła się potrzeba stworzenia kanałów przepływu informacji.