TVP Historia Niedziela, 20.03.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - pierwsze egzemplarze "Ani z Zielonego Wzgórza"; 1934 - pierwsze urządzenie radarowe; 1942 - pierwszy raz w Warszawie pojawiła się "Kotwica", symbol Polski Walczącej; 1978 - kpt. Krystyna Chojnowska - Listkiewicz, jako pierwsza kobieta na świecie, samotnie opłynęła kulę ziemską; 06:50 BITWA O DOM KATOLICKI. WYDARZENIA ZIELONOGÓRSKIE 1960 ROKU. Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Bryll Scenariusz: Witold Głowacki Zdjęcia: Michał Pałka Keff, Jakub Kowalczyk, Piotr Nieporęcki Bitwa o Dom Katolicki. Wydarzenia Zielonogórskie 1960 roku według scenariusza Witolda Głowackiego, w reżyserii Rafała Brylla. 09:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 7 RÓWNINA Serial obyczajowy, historyczny, 56 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Jakub Przebindowski, Mariusz Bonaszewski, Teresa Budzisz Krzyżanowska, Joanna Bogacka, Tomasz Bednarek, Agnieszka Sitek, Marta Bizoń, Anna Korcz, Magdalena Cielecka, Leszek Piskorz, Artur Krajewski, Piotr Cywrus, Stanisława Celińska, Andrzej Deskur Wybucha powstanie w getcie. Andrzej i Hubert prowadzą w lesie zajęcia z harcerzami. Podziemie wydaje wyrok śmierci na Marysię Tatarską. Andrzej dostaje rozkaz likwidacji kobiety, co też czyni. Elżbieta Szyller prowadzi w Warszawie restaurację. Spychała spotyka się z Olą, która nie może dojść do siebie po śmierci Antka. Niepokoją ją również zmiany zachodzące w psychice Andrzeja. Ola zdaje sobie doskonale sprawę, że to on zabił Walerego. Helenka przyjeżdża na stałe do Komorowa. Janusz zakochuje się w niej, co wywołuje zazdrość Jadwigi. Niebawem jednak Myszyński ginie zastrzelony przez Niemców. Nadchodzi rok 1944. W kierownictwie AK, do którego należy też Spychała, zapada decyzja o wybuchu powstania warszawskiego. Na chwilę przed "godziną zero" dochodzi do dramatycznej rozmowy Oli z synem. Andrzej zarzuca matce brak miłości do ojca i ma pretensję o związek ze Spychałą. Wkrótce młody Gołąbek ginie od kuli, a razem z nim Hubert i Helenka. Wojna dobiega końca. Alo powraca z Anglii. W podwarszawskim Milanówku odnajduje panią Royską, która obecnie pracuje w fabryce. Razem z nią mieszkają Ola Gołąbkowa i Aniela. Okazuje się, że po śmierci Janusza Alo, jako jego jedyny spadkobierca, zostaje prawowitym właścicielem Komorowa. 10:40 WOJOWNICY CZASU - TWIERDZA BOYEN, CZYLI TANNENBERG 1914 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich rozpoczął się 28 lipca 1914 roku, kiedy to Austro - Węgry po udanym zamachu na swego następcę tronu w Sarajewie wypowiedziały Serbii wojnę. System zawartych wcześniej międzynarodowych sojuszy uruchomił wówczas zasadę domina. Do konfliktu zaczęły dołączać kolejne państwa. Już w trzy tygodnie później w Prusach Wschodnich naprzeciwko siebie stanęły potężne siły pruskie i rosyjskie. W tym odcinku programu poznamy rekonstruktorów odtwarzających jedną z ważniejszych bitew I wojny światowej i jedną z największych na ziemiach polskich - pod Tannenbergiem, czyli pod Sztymbarkiem. 11:20 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (EP. 1) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 12:25 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. RZEKA CZARNEGO SMOKA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE BLACK DRAGON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 13:25 W KOTLE HISTORII - TĘGI BIFSTEK, WINO SZKARADNE. JULIUSZ SŁOWACKI I PARYSKIE RESTAURACJE. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Befsztyk i "Kordian". Zestawienie paradoksalne? Niekoniecznie. Juliusz Słowacki pisał nie tylko genialną poezję, ale jak lata później pisał Wyspiański - serce śmiało do ogromnych wielkich rzeczy, a tu pospolitość skrzeczy - robił także zestawienia wydatków. Z nich wiemy o jego paryskim zamiłowaniu do bifsztyków u traktierów: bifsztyk tam sam franka bez dwóch sous kosztuje, ale przynajmniej zdrowy i posilny, a zjadłszy zupę, dwie potrawy i deser, można być sytym, obiad zaś taki dwa franki i pół albo trzy franki kosztuje - pisał. "Kordian" jednak powstał w otoczonym ogrodem pensjonacie pani Pattey na przedmieściach Genewy, dokąd poeta musiał uciekać z Paryża po katastrofalnym przyjęciu jego debiutu poetyckiego. Udał się do Genewy. Poza tym wydawał się przegrywać ze swoim odwiecznym rywalem Adamem Mickiewiczem, którego "Dziady" cz. III święciły triumfy na Zachodzie Europy. Niezwykłe widoki Mount Blanc uwiecznił na kartach "Kordiana" podobnie jak rozgoryczenie i tęsknotę. Przepisy na Juliusza Słowackieg paryskie smaki utracone"Matelote au cidre i Bifteck la Gauttement w tym odcinku program. Zamiłowanie poety do befsztyków nie przeminęło. W liście z podróży na Wschód z 1837 roku pisał do matki: Dziwnie byłem wtedy [w Damaszku] skłonny do improwizacji, bo zazwyczaj głodny od obiadu klasztornego wstawałem. Teraz, Bogu dzięki, co dnia władze imaginacyjne przygaszam i przytłumiam tęgim bifstekiem i wcale jestem niepoetycznym. Smaki według Juliusza Słowackiego prezentuje Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli"Kuchnia Jagiellonów","Kuchnia Żydów polskich","Kuchnia dwudziestolecia". 14:00 LAWRENCE Z ARABII - CZ. 2/2 (LAWRENCE OF ARABIA P. 2) Film przygodowo - wojenny, 107 min, USA/Wielka Brytania, 1962 Reżyseria: David Lean Scenariusz: Robert Bolt, Michael Wilson Zdjęcia: Freddie Young Muzyka: Maurice Jarre Aktorzy: Peter O'Toole, Alec Guiness, Anthony Quinn, Omar Sharif, Anthony Quayle Zrealizowana z niezwykłym rozmachem epicka opowieść kostiumowa w gwiazdorskiej obsadzie. Rok 1916, pierwsza wojna światowa. Młody oficer brytyjski Thomas Lawrence, pracownik wojskowego wywiadu, zostaje wysłany na Bliski Wschód, z zadaniem kontroli politycznych ambicji mieszkańców Półwyspu Arabskiego. Lawrence, który jest rzecznikiem uniezależnienia się Arabów, skłania ich do otwartego wystąpienia przeciwko Turkom. 7 Oskarów oraz 4 Złote Globy uczyniły film ten jednym z najważniejszych filmów w historii kina. 16:30 GIGANCI HISTORII - MIKOŁAJ KOPERNIK. ŻYCIE I DZIEŁO. Teleturniej, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Jedna z najbardziej fascynujących postaci renesansu. Wszechstronnie wykształcony. Najbardziej znany mieszkaniec Torunia. O jego wczesnych latach wiemy niewiele, ale wiele pozostawił po sobie jako dorosły człowiek. Mikołaj Kopernik, polski astronom, który zmienił bieg historii. W swoim dziele "O obrotach ciał niebieskich" rozprawił się z ptolomejskim modelem wszechświata. Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię - wszyscy to znamy. Pytanie, czy wiemy, kim był Kopernik? Gdzie zaczęła się jego naukowa droga? Czy prawdą jest, że podczas studiów przehulał znaczną część majątku? Dlaczego miejsce pochówku astronoma pozostawało nieznane przez prawie pięć stuleci? I wreszcie jak nazywa się urządzenie służące do wyznaczania paralaksy Księżyca i obliczania jego odległości od Ziemi? Z tymi pytaniami będą musieli zmierzyć się uczestnicy tego odcinka programu, tematem rozgrywki będzie życie i dzieło Mikołaja Kopernika. 17:20 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (110) - PERU. INKOWIE Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Święta Dolina Inków. Wojciech Cejrowski pokaże, co pozostało z tego potężnego imperium i objaśni, jak funkcjonowało. Przyjrzymy się inkaskiej twierdzy, by dowiedzieć się, jak wyglądało życie codzienne Inków. WC tak pokazuje i objaśnia, że po obejrzeniu tego odcinka studenci z marszu zaliczają semestr. 17:55 KOLUMBOWIE - ODC. 4/5 - OTO DZIŚ... Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Halina Golanko, Marek Perepeczko, Jerzy Trela, Bogdan Goliszewski, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Maciej Damięcki i inni 1 sierpnia 1944 roku wybucha powstanie warszawskie. Na barykadach stolicy "Jerzy", "Kolumb", "Zygmunt" i tysiące ich rówieśników toczą nierówny bój z siłami nieprzyjaciela. Po początkowych sukcesach powstańców Niemcy otrząsają się z zaskoczenia i sprowadzają posiłki. Ich miażdżąca kontrofensywa zmusza Polaków do odwrotu. Wśród powstańców są liczni polegli. Jedną z ofiar jest "Malutki". 20:05 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 3/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę czterech nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Bohaterem odcinka trzeciego jest Władimir Putin. 21:10 NOCE I DNIE Film obyczajowy, historyczny, 170 min, Polska 1975 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Barbara Ludwiżanka, Jerzy Kamas, Janina Traczykówna, Andrzej Seweryn, Olgierd Łukaszewicz, Elżbieta Starostecka, Emir Buczacki, Kazimierz Opaliński, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska, Kazimierz Mazur, Karol Strasburger, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Władysław Hańcza, Marek Walczewski Film po rekonstrukcji, w jednej części (wersja reżyserska). Ekranizacja wydanej w 1934 roku powieści Marii Dąbrowskiej. W kinach obejrzało ją blisko 25 mln widzów. Saga rodzinna, ukazująca losy rodzin Niechciców i Ostrzeńskich, od upadku powstania styczniowego do wybuchu I wojny światowej. Nominacja do Oscara w 1977 r. , Srebrny Niedźwiedź dla Jadwigi Barańskiej na MFF w Berlinie Zachodnim w 1976 r. , Złote Lwy Gdańskie oraz nagrody za role dla Jadwigi Barańskiej i dla Jerzego Binczyckiego na II FPFF w 1975 r. "Zafascynował mnie proces przemijania, śledzenie 40 lat życia bohaterów, Barbary i Bogumiła. W moim przekonaniu "Noce i dnie"są rzadko spotykanym utworem o przemijaniu, jakie wydała światowa literatura, a Barbara Niechcic to jeden z najpiękniejszych i równocześnie najbardziej złożonych portretów kobiecych w naszej literaturze" - mówił reżyser. Ekranizacja "Nocy i dni" Marii Dąbrowskiej to jedno z największych swego czasu przedsięwzięć polskiej kinematografii - przez trzy lata Jerzy Antczak pisał scenariusz, a realizacja trwała ponad dwa lata. W filmie udział wzięło kilkuset aktorów i tysiące statystów. Na terenie PGR - u Seroczyn koło Warszawy wybudowano Serbinów - dworek Niechciców, zabudowania gospodarcze, posadzono nawet trzysta starych wierzb i wykopano staw, a na wydzierżawionych gruntach powstały specjalne uprawy. Sceny rozgrywające się w Kalińcu nakręcono w Krakowie, w dawnej dzielnicy żydowskiej. Sierpień 1914 roku. Zajęty przez Niemców Kaliniec w pośpiechu opuszczają mieszkańcy. Jest wśród nich Barbara Niechcic. Zagubioną i bezradną odnajduje dawny znajomy, stary Żyd Szymszel. Ofiarowuje jej pomoc - zawiezie ją do pobliskiego Borowna, będącego posiadłością Józefa Toliboskiego. Po drodze Barbara wraca wspomnieniami do przeszłości. Toliboski był jej pierwszą młodzieńczą miłością. Adorował ją przez kilka lat, by nagle ożenić się z inną. Barbara jednak nigdy nie przestała go kochać. Gdy miała lat 25, podczas świąt spędzanych jak co roku u państwa Ładów w Borku, poznała dobiegającego czterdziestki Bogumiła Niechcica. Mimo że brak mu było ogłady i polotu, a wizja spędzenia reszty życia na wsi przerażała ją, następnego roku wzięła z nim ślub. Powoli przyzwyczajała się do nowej sytuacji. Narodziny syna były dla obojga wielkim szczęściem. Piotruś jednak zmarł, mając cztery lata. Barbara popadła w głęboką depresję. Bogumił wierząc, że odmiana dobrze jej zrobi, zarządził przeprowadzkę do dużego, ale zaniedbanego majątku. Dewastacja Serbinowa początkowo przeraziła Barbarę. Jednak dzięki ciężkiej pracy i determinacji Bogumiła, by wydźwignąć posiadłość z ruiny, po roku Serbinów wyglądał "znośnie". Na świat przyszła ich pierwsza córka, Agnieszka. Choć w chwilach załamania Barbara obwiniała męża za "oderwanie od świata", na które zostali skazani, przyzwyczaiła się do życia u jego boku. Jego ogromna miłość dawała jej poczucie bezpieczeństwa, jego wyrozumiałość uspokajała. Urodziły się kolejne dzieci, rodzina Niechciców rozrastała się. 23:50 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 3 (SERIA 1) PRZESZKODY I MOŻLIWOŚCI (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. OBSTACLES AND OPPORTUNITIES) Serial historyczny, 54 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Radni popierają Wawrzyńca, który renegocjował traktat Florencji z Mediolanem i deklaruje chęć powołania republiki. Jacopo Pazzi przystaje na ślub Gugliema z Bianką. Wydaje się, że odwieczny wróg Medyceuszy jest w defensywie. 00:55 DZIEŃ GROZY W GUNSIGHT PASS (FURY AT GUNSIGHT PASS) Western, 64 min, USA, 1956 Reżyseria: Fred Sears Wykonawcy: Marek Ciunel Aktorzy: David Brian, Neville Brand, Richard Long Amerykański western z 1956 roku, w reżyserii Freda F. Searsa, z udziałem Davida Briana, Neville'a Branda i Richarda Longa. Bankowi rabusie przetrzymują mieszkańców miasteczka jako zakładników, grożąc, że będą zabijać jednego z nich co trzydzieści minut, dopóki nie zostanie znalezione 35 000 dolarów z wcześniejszego napadu, ukryte przez zmarłego wspólnika. 02:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA LEKARZA ONKOLOGA W DONIECKU Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Doniecka, z Instytutu Onkologii. Bohaterem jest prof. Grigori Bondar, chirurg, którego metody leczenia znane są w USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Izraelu i wielu innych krajach. Reportaż pokaże jeden dzień z życia lekarza i będzie to pretekst, by przedstawić metody leczenia raka na Ukrainie: przyczyny i skalę zachorowań oraz ukraińską specyfikę zjawiska.