TVP Kultura Czwartek, 17.03.2022 08:35 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DANUTA I ANDRZEJ Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu reportaży poświęconych ludziom mieszkającym w ostatniemu w alfabecie mieście na świecie Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej od siebie. Antoni Maklakiewicz był jednym z bohaterów filmu "Putosze z Żywca". Tym razem opowiemy o jego córce Danucie i wnuku Andrzeju, którzy prowadzą dalej zakład fotograficzny i kontynuują rodzinną tradycję. Zresztą Andrzej poza klasycznymi zdjęciami w zakładzie fotograficznym, robi też zdjęcia artystyczne, za które jest nagradzany. 09:20 CZŁOWIEK NA TORZE Dramat psychologiczny, 82 min, Polska 1956 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz na podstawie opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego: Jerzy Stefan Stawiński, Andrzej Munk Zdjęcia: Romuald Kropat Aktorzy: Zygmunt Maciejewski, Zygmunt Zintel, Zygmunt Listkiewicz, Kazimierz Opaliński, Roman Kłosowski, Kazimierz Fabisiak, Ludosław Kozłowski, Janusz Bylczyński, Stanisław Marzec-Marecki, Józef Para Z hukiem i gwizdem, wśród kłębów pary i rytmicznego łoskotu pędzi nocny pociąg. Pasażerowie spokojnie odpoczywają w swoich przedziałach. Jedni rozmawiają, drudzy drzemią, inni spoglądają przez szyby wagonów w mrok. Z przodu, w lokomotywie, wre praca. Półnagi, mokry od potu i czarny od sadzy palacz wrzuca do rozżarzonego paleniska kolejną szuflę węgla. Piętnaście atmosfer w kotle na paliwie kiepskiej jakości - maszyniści są z siebie dumni. Ale teraz można będzie zmniejszyć ciśnienie i prędkość, w okolicach miejscowości Lemiesze poziom gruntu lekko opada. W oddali majaczy już sygnał na semaforze. Nagle w snopie światła reflektora lokomotywy skierowanego na tory pojawia się ludzka sylwetka. Człowiek na torze! - maszyniści błyskawicznie zaciągają hamulce. Z głośnym piskiem i zgrzytem pociąg zaczyna zwalniać. Potężny wstrząs zrzuca pasażerów z siedzeń. Podnoszą się z podłogi, złorzeczą obsłudze za tak gwałtowne hamowanie. Ale zanim rozpędzona wielosettonowa masa stanie, lokomotywa przetacza się ponad stojącym na torach. Kolejarze już biegną na tył pociągu, gdzie leży martwy człowiek. To Orzechowski! - poznają na pierwszy rzut oka starego maszynistę. Dostrzegają także coś więcej. Na semaforze pali się tylko jedno światło zamiast dwóch, nakazujących zwolnienie przed zwrotnicami. Rozpoczyna się śledztwo. Zawiadowca stacji, Tuszka, podejrzewa, że był to sabotaż w celu wykolejenia pociągu. Pomiędzy nim a maszynistą od dawna trwał konflikt. Orzechowski, który lokomotywy prowadził jeszcze przed wojną, nie chciał podporządkować się zarządzeniom Tuszki w sprawie oszczędzania paliwa. Buntował też ludzi, był wyniosły i nieprzyjemny dla podwładnych - wspomina zawiadowca. Ale zeznania młodego maszynisty Staszka Zapory, niegdyś pomocnika Orzechowskiego, przeczą temu. Orzechowski był wymagający i skrupulatny, trudny w pożyciu, ale fachowiec i uczciwy człowiek - zapewnia Zapora. Przed śledczymi stoi trudne zadanie. Czy to Orzechowski zgasił światło w semaforze? Czy był to sabotaż, czy przykład niedbalstwa? Czemu stary maszynista stanął na torach przed pociągiem, czekając na pewną śmierć? Powstały w 1956 roku film Andrzeja Munka przez wielu krytyków jest uznawany za arcydzieło naszej kinematografii. Reżyser, jeden z głównych przedstawicieli "polskiej szkoły filmowej", twórca "Eroiki", "Zezowatego szczęścia" i "Pasażerki", posługując się oszczędnymi środkami nakreślił wyraziste sylwetki bohaterów dramatu. Uwagę zwraca wybitna kreacja, jaką stworzył Kazimierz Opaliński jako maszynista Orzechowski. 11:00 PRZEPROWADZKI - ODC. 1/10 - KUFER LILIANY Serial obyczajowy, 52 min, 21 odc. , Polska 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Małgorzata Kożuchowska, Jan Nowicki, Kinga Preis, Andrzej Mastalerz, Łukasz Nowicki, Sławomira Łozińska, Marta Stebnicka, Andrzej Strzelecki, Józef Fryźlewicz, Waldemar Obłoza, Tomasz Marzecki, Tomasz Preniasz, Tadeusz Hanusek, Jacek Lenartowicz, Karolina Muszalak i inni "Pomysł scenariusza przyszedł mi do głowy podczas własnej przeprowadzki, którą powierzyłem znanej warszawskiej firmie. Pomyślałem, że to świetny filmowy temat. Upewniłem się, kiedy moja mama, widząc wygrzebaną z piwnicy walizkę, popłakała się i opowiedziała historię ucieczki ze Lwowa z tą właśnie walizką. Jej opowieść uświadomiła mi, że historia Polski to historia ciągłych przeprowadzek i towarzyszących im emocji" - mówił w jednym z wywiadów Cezary Harasimowicz. Reżyserem serialu został Leszek Wosiewicz ("Kornblumenblau", "Kroniki domowe"), mimo że do realizacji cykli telewizyjnych odnosił się dotychczas sceptycznie. "Przeprowadzki" ujęły go jednak ciepłem, łagodnym humorem i z lekka ironicznym dystansem do przedstawianych w nich zdarzeń. Serial Harasimowicza i Wosiewicza to oryginalnie ujęta saga rodzinna, odległa klimatem od brazylijskich czy wenezuelskich telenowel. Melodramatyczne efekty ustępują tu miejsca Hrabalowskiej i Munkowskiej z ducha refleksji nad tragikomizmem ludzkiej egzystencji. Akcja cyklu trwa równo sto lat - od sylwestra 1900 do sylwestra 2000. Każdy z odcinków to odrębna fabularna całość, opowiadająca o jakiejś przeprowadzce i zagubionym podczas niej przedmiocie. Jedynym łącznikiem między poszczególnymi częściami jest rodzina Szczygłów, kierująca firmą przewożącą dobytek ludzi zmieniających mieszkanie. Z woli scenarzysty w tle każdej z dwudziestu jeden opowieści rozgrywają się doniosłe wydarzenia historyczne. Nie pozostają one, rzecz jasna, bez wpływu na dzieje rodziny Szczygłów. Zbliża się koniec roku 2000, a zarazem XX wieku. W firmie "Szczygieł - Przeprowadzki. Rok zał. 1901" wybucha pożar. Stanisław Szczygieł, obecny właściciel przedsiębiorstwa, zostaje śmiertelnie ranny. Przed zgonem przekazuje synowi pilnie strzeżoną przez lata tajemnicę. W firmie znajduje się tajny magazyn zagubionych podczas przeprowadzek rzeczy. W ręce Bogusia Szczygła trafia pożółkła ze starości księga, w której opisane są losy tych przedmiotów. Chłopak zaczyna czytać. Pierwsza historia dotyczy "kufra Lilianny" i rozgrywa się w roku 1900 na warszawskim Powiślu. Bracia Mietek i Czesiek Szczygłowie zarabiają na życie, wożąc gnój. Pewnego dnia spotykają piękną pannę, która postanowiła porzucić swą bogatą, bankierską rodzinę i poświęcić się walce o oswobodzenie proletariatu z pazernych rąk kapitalistów. Liliannę, która w swoim kufrze ukrywa rewolucyjną bibułę, ściga ochrana. Dziewczyna musi uciekać z kraju. Emigruje aż do Ameryki. W sylwestrową noc na peron odwozi ją zakochany Czesiek Szczygieł. Przypadek sprawia, że Lilianna odjeżdża bez kuferka, w którym znajduje się teraz tylko elegancka suknia i skromny zestaw niezbędnych do życia rzeczy. Zrozpaczony Czesiek nagle doznaje olśnienia. A może by tak zamiast gnoju wozić ludzi i ich dobytek? Pomysł przedni, tylko skąd wziąć pieniądze na rozkręcenie interesu? I wówczas, jeszcze tej samej nocy, spotyka niejaką Różę Żychniewicz, dzięki której jego życie całkowicie się odmieni. 12:05 PRZEPROWADZKI - ODC. 2/10 - SZKLANA KULA RÓŻY Serial obyczajowy, 50 min, 21 odc. , Polska 2000 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Występują: Krzysztof Banaszyk, Artur Janusiak, Kinga Preis, Leon Charewicz, Łukasz Nowicki, Adam Ferency, Piotr Adamczyk, Maja Ostaszewska, Paweł Wilczak, Andrzej Róg, Stefan Popkowski, Ryszard Pracz, Anna Kękuś, Aleksandra Górska i inni Rok 1901. Czesiek zakochuje się w Róży, nie wiedząc, że durzy się w niej również jego brat Mietek. Obaj chłopcy obserwują dom, w którym mieszka dama ich serca. Wzbudzają jednak niepokój właściciela posesji, Ignacego Żychniewicza, który napuszcza na nich stójkowego. W rezultacie bracia lądują w cyrkule. Czesiek ze szklaną kulą ukochanej, Mietek z głęboką urazą do brata. Tymczasem charakterna Róża, na złość ojcu, ucieka z domu. Pan Ignacy, przekonawszy się o sile uczucia córki, wykupuje chłopców z niewoli i - wprawdzie bez przekonania - zgadza się na mezalians Róży z prostym furmanem. W prezencie ślubnym ofiarowuje młodym pieniądze na założenie własnego interesu. W ten sposób wesele Róży i Cześka zbiega się z otwarciem firmy przewozowej "Szczygieł - przeprowadzki". Kolejnym radosnym wydarzeniem jest pojednanie braci. Mietek bowiem zjawia się na weselu i na znak zgody oddaje skradzioną bratu szklaną kulę Róży. 13:30 W SZKLANYM KLOSZU SYLVII PLATH (SYLVIA PLATH - INSIDE THE BELL JAR) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Teresa Griffiths Scenariusz: Teresa Griffiths Zdjęcia: Jonathan Partridge Muzyka: Guy Farley Wykonawcy: Maggie Gyllenhaal Film opowiada historię powstawania autobiograficznej powieści poetki Sylvii Plath "Szklany klosz" oraz powiązania między jej życiem a książką. W książce Sylvia Plath opisuje swoje życie w okresie od wyjazdu do Nowego Jorku i czasy po powrocie do rodzinnego Bostonu. W międzyczasie autorka powieści studiuje również w Smith College w Northampton. Miesiąc po wydaniu książki poetka popełnia samobójstwo (11 lutego 1963 roku). W filmie poetkę wspomina jej córka, Frieda Hughes. 14:45 JEJ POWRÓT Film obyczajowy, 63 min, Polska 1975 Autor: Joseph Conrad Scenariusz i reżyseria: Witold Orzechowski Zdjęcia: Kazimierz Konrad Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Jerzy Zelnik, Andrzej Mrożewski, Maria Wachowiak, Lucja Kowalik, Leon Niemczyk, Andrzej Bogucki, Tadeusz Tarnowski, Jerzy Januszewicz, Mirosław Szonert, Marian Stanisławski, Jerzy Moes, Andrzej May, Henryk Rostworowski, Ewa Śnieżanka Adaptacja opowiadania "Powrót" Josepha Conrada, pomieszczonego w tomie "Opowieści niepokojące". Reżyser przeniósł akcję z Londynu końca XIX wieku do międzywojennego Krakowa. Młody, zapracowany przemysłowiec przeżywa szok, kiedy dowiaduje się o odejściu swej pięknej żony. Kolejny wstrząs przychodzi jeszcze tego samego dnia. Wiarołomna małżonka niespodziewanie wraca. Nie stara się ani przeprosić męża, ani wyjaśnić mu cokolwiek. W zamian za to obwieszcza, że nim gardzi, nienawidzi jego stylu życia i że od tej pory będzie z nim tylko "pro forma". Młody przedsiębiorca pod wpływem postępku żony postanawia zrewidować swoje dotychczasowe życie. Wnioski z jego przemyśleń nie są budujące... Pierwszą w polskiej kinematografii adaptację utworu Josepha Conrada cechuje dobra gra aktorska, interesująca próba psychologicznej analizy oraz - jak na połowę lat siedemdziesiątych - scenograficzna maestria. "Cudowne pałacowe wnętrza, boazerie, żyrandole, stylowe meble i stroje, w których kobiety są piękne do nieprzyzwoitości; pastelowe pejzaże, miękkie jakby z pogranicza snu i realności", nad którymi rozpływali się krytycy, mogą robić wrażenie także i dziś. 16:00 DWUNASTU GNIEWNYCH LUDZI (TWELVE ANGRY MEN) Dramat sądowy, 92 min, USA, 1957 Reżyseria: Sidney Lumet Scenariusz: Reginald Rose Zdjęcia: Borys Kaufman Muzyka: Kenyon Hopkins Aktorzy: Martin Balsam, Henry Fonda, Lee J. Cobb, Ed Begley, Jack Klugman, John Fiedler, Jack Warden, Edward Binns, E. G. Marshall Trzy Oscary, cztery nominacje do Złotych Globów to tylko kilka z wielu wyróżnień, jakimi został uhonorowany film Sidneya Lumeta z 1957 roku. Do tak spektakularnego międzynarodowego sukcesu przyczyniły się z pewnością doskonały scenariusz Reginalda Rose’a i gwiazdorska obsada z udziałem tak znakomitych postaci kina jak Henry Fonda, Lee J. Cobb, Ed Begley i Jack Klugman. Prestiżowe amerykańskie czasopismo The Hollywood Reporter"okrzyknęło dzieło Lumeta jednym z najlepszych filmów wszech czasów". Dramat sądowy, którego akcja toczy się w pokoju dla ławników sądowych - tytułowych dwunastu gniewnych. Ławnicy zbierają się, żeby wydać jednogłośny werdykt w sprawie o morderstwo. Wyrok skazujący chłopaka za zamordowanie ojca wydaje się być przesądzony. Jednak jeden z przysięgłych ma wątpliwości. Narada w dusznym pokoju przedłuża się niemiłosiernie, napięcie rośnie, jednak stopniowo, kolejni ławnicy ulegają argumentacji kolegi. 17:55 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - REZERWAT ARCHEOLOGICZNY GENIUS LOCI NA OSTROWIE TUMSKIM Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Rezerwat Archeologiczny Genius loci na Ostrowie Tumskim łączy tradycję z nowoczesną technologią, a historię pokazuje z perspektywy badań naukowych. Najciekawszy obiekt Muzeum znajduje się sześć metrów pod ziemią. To potężnych rozmiarów wał grodu poznańskiego. To dzieło inżynieryjne wzniesione z dębów ściętych ponad 1000 lat temu i w doskonale zachowanej formie przetrwałe do naszych czasów. Tu skrywa się jedyny znany świadek chrztu - belka konstrukcyjna ścięta wiosną 966 roku! Rezerwat zapewnia bezpośredni kontakt zwiedzających z historycznymi pamiątkami początków państwa polskiego, są one najważniejszymi skarbami i bohaterami tego miejsca. Wystawa rezerwatu połączona jest z ekspozycją plenerową rozsianą na przestrzeni Ostrowa Tumskiego i tworzącą plenerowe muzeum śladów przeszłości wyspy katedralnej w miejscach, gdzie dokonywano tu spektakularnych odkryć. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - PARYŻ, TEKSAS Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Paryż, Texas", reż. Wim Wenders. 22:45 WĘDROWIEC POLSKI Reportaż, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Agnieszka Żmijewska, Krzysztof Koehler Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) W kolejnym odcinku programu odwiedzamy polską Toskanię. Serce tego regionu to Ciężkowice. Atrakcją turystyczną jest Skamieniałe Miasto. Najbardziej mrocznym miejscem Skamieniałego Miasta jest Wąwóz Czarownic, gdzie, jak głosi miejscowa legenda, mają swoje sabaty czarownice oczywiście w towarzystwie czartów, niekoniecznie miejscowych. Z Ciężkowic wędrujemy do Bobowej słynącej z koronek i grobu Cadyka, do ktorego zmierzają chasydzi z całego świata. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 23:25 KULISY HOLLYWOODZKIEGO MUSICALU - ODC. 2 (THE 1930S. DANCING AWAY THE GREAT DEPRESSION) Film dokumentalny, 59 min, USA, 2009 Reżyseria: Mark Mclaughlin Wykonawcy: Shirley Jones Serial przedstawia historię hollywooodzkiego musicalu, dekada po dekadzie, widzianą oczami takich gwiazd jak: Liza Minelli, Shirley McLaine, Debbie Reynolds czy Mickey Rooney. Atutem serii są także liczne materiały archiwalne, począwszy od fragmentów omawianych filmów, przez wywiady z twórcami, po nagrania za kulisami. 03:00 KINO NOCNE - KOCHAM RADIO (LA MAISON DE LA RADIO) Film dokumentalny, 99 min, Japonia/Francja, 2012 Reżyseria: Nicolas Philibert Zdjęcia: Katell Djian W swoim filmie Nicolas Philibert pokazuje radio od kuchni. Nie interesują go wyłącznie dziennikarze, ważni są tutaj wszyscy, dzięki którym w radiowej machinie wszystko chodzi jak w zegarku. Aby rzetelnie oddać atmosferę ich codziennej pracy, reżyser spędził sześć miesięcy, przyglądając się codziennym zawodowym aktywnościom pracowników Radio France. Ten publiczny francuski nadawca radiowy gromadzi pod swoimi skrzydłami siedem stacji, m.in. France Inter, France Culture i FIP. Siedziba główna mieści się w olbrzymim budynku, usytuowanym na brzegu Sekwany w centrum Paryża. Philibert odnosi się do swoich bohaterów z ogromnym szacunkiem, ciepłem, ale też humorem. Zależy mu na pokazaniu ich tytułowej miłości do radia, a także ich precyzji i kunsztu, poprzez które ta miłość się objawia. Film został zrealizowany tak, aby pokazać jeden dzień z życia radiowej ekipy, wspieranej w swojej pracy przez dziesiątki ludzi, którzy choć nigdy nie wchodzą do studia, stanowią integralną część zespołu. (ninateka)