TVP Dokument Poniedziałek, 21.03.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PUSZCZAŃSKIE PSZCZOŁY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pszczoły - znane z uli i miodu - pierwotnie były mieszkankami głuchych puszcz Europy, gdzie zasiedlały dziuple starych drzew. Dziś prawdziwie dzikich pszczół już prawie nie ma, a rozliczne odmiany trzymane w pasiekach mieszają się ze sobą. Ale jest nadzieja na powrót dzikich pszczół, bo do polskich puszcz wracają bartnicy. Naukę pobrali od swych kolegów z Baszkirii, gdzie bartnictwo wciąż kwitnie. Odwiedziliśmy dwóch młodych bartników, którzy mają barcie w lasach nad Pilicą. Powrót pszczelich rojów do lasu to szansa na odizolowanie ich od rodzin sprowadzanych przez pszczelarzy z innych okolic kontynentu, które wprowadzają do organizmu naszych pszczół obce geny, co często oznacza zmniejszenie ich naturalnej odporności chociażby na chłody i utrudniające przezimowanie. Bartnictwo to ochrona pszczół, ale też starych lasów i wiekowych drzew, bo tylko w nich można zakładać barcie. 06:30 DZIKA POLSKA - KORYTARZE ŻYCIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Dzikie puszcze i rozległe nadrzeczne bagna stanowiły większą część przyrody Polski jeszcze tysiąc lat temu, stwarzając idealne warunku do życia dla rysi, wilków czy niedźwiedzi. Na przestrzeni dziejów i rozwoju ludzkiej cywilizacji przybywało miast, zagęszczała się sieć dróg, aż w końcu znacznie zmalał obszar lasów, a bagna zanikły niemal zupełnie. Niegdyś osobniki gatunków mogły się spotykać na przestrzeni tysięcy kilometrów, dzisiaj oddzielone są od siebie nieprzekraczalnymi barierami, stworzonymi przez człowieka. Zanim Polskę na dobre poszatkują autostrady i drogi ekspresowe, trzeba wytyczyć korytarze dla zwierząt, twierdzą naukowcy i ekolodzy. 07:05 ŁUŻYCE. Z PIEKŁA DO NIEBA (FROM HELL TO HEAVEN LUSATIA) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Henry M.Mix W południowo - wschodnich Niemczech znajduje się Lusatia (Łużyce) - kraina tysiąca jezior. To region dzikiej przyrody, kontrastów i królestwo zwierząt. Kolorowe ptaki, wilki, jelenie, zwierzęta, z których wiele jest znanych z naszych polskich lasów. 08:05 LUWR PONADCZASOWY (THE TIMELESS LOUVRE / LE LOUVRE) Film dokumentalny, 44 min, Francja, 2019 Reżyseria: Anne - Claire Danel Przez ponad 200 lat położony w Paryżu Luwr jest obowiązkowym miejscem odwiedzin oraz źródłem wzruszeń, marzeń i fantazji. Muzeum mieści się w Pałacu Luwru (Palais du Louvre) znanym już w średniowieczu. Znajduje się tu ponad 38 000 dzieł sztuki. Nigdy nie przestaje urzekać, zadziwiać i angażować gości. Ten dokument to podróż do tego pięknego miejsca, w którym pracują dwa tysiące ludzi, aby zadbać o wszystko i utrzymać w dobrej kondycji. Spotkamy tych, którzy są od dawna związani z tym miejscem. Skorzystamy z wyjątkowych archiwów i opinii ważnych osób. Zbadamy, co powoduje, że to miejsce jest tak ponadczasowe i wieczne. 09:05 KONIE (HORSES) Film dokumentalny, 50 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Alberto Jose, Redondo Willa Film dokumentalny o koniach. Żadne inne zwierzę nie wpłynęło na nasze życie tak bardzo jak koń. Cała nasza historia jest nierozerwalnie związana z tym zwierzęciem. Ten dokument przedstawia związek, który wykracza daleko poza to, co sobie wyobrażamy. Chociaż wykorzystanie koni drastycznie spadło od początku rewolucji przemysłowej, nasze serca wciąż biją jak jedno; kiedy patrzymy ich oczami, widzimy siebie. Kiedy myślimy o wolności, harmonii, pięknie, szlachetności, sile, szybkości, konie są punktem odniesienia. 10:05 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY CZ. 1 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne. Jest pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 11:10 ZŁOTA KOLEKCJA - SOLO DO AMERYKI Cykl reportaży, 22 min, Polska, 1976 Autor: Jerzy Wohl Scenariusz: Jerzy Wohl Zdjęcia: Dariusz Skóra, Janusz Pietrzykowski, Andrzej Gertych, Andrzej Bogusz Rozmowa z Kubą Jaworskim, mistrzem w żeglarstwie morskim, o jego udziale w regatach samotnych żeglarzy i przygotowaniach do kolejnego sezonu żeglarskiego. Zdjęcia z budowy i wodowania jachtu Spaniel w Morskiej Stoczni Jachtowej im. Leonida Teligi w Szczecinie na 48 godzin przed Żeglarskimi Mistrzostwami Polski. Trening przed regatami. Wspomnienia z V Transatlantyckich Regat Samotnych Żeglarzy rozgrywających się na trasie Plymouth w Anglii - Newport w USA, które były dużym sukcesem Jaworskiego. Rejsy Kuby Jaworskiego na jachcie Spaniel I, a później Spaniel II, były symbolami osiągnięć polskiego żeglarstwa. Dzięki sukcesom w regatach samotnych żeglarzy przez Atlantyk - OSTAR, nazwisko Jaworskiego stało się głośne w świecie żeglarskim. 11:40 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 10. KUSTORICA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 12:15 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W pierwszym odcinku programu Stefan Tompson oprowadzi nas po zamku w Olesku. Poznamy historię tego niezwykłego miejsca oraz jego mieszkańców, wśród których znalazł się jeden z najwybitniejszych polskich królów, nazywany przez Osmanów pogromcą półksiężyca. Spacer po zamku będzie opowieścią zarówno o czasach jego świetności, ale także chwilach, w których popadał w ruinę. 12:50 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 11 Telenowela dokumentalna, 24 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Wiodoący temat tego odcinka to: radość i smutek. Dzieci mówią, czym dla nich jest szczęście. Marta idzie na casting, chce wystąpić w reklamie. Czeka długo z setką innych dzieci. Znów będzie czekać na telefon. Dagmara od dawna marzy o kolczykach. Ale boi się przekłuwania uszu. Rozmawia z Karolem o szczepieniach, śmieje się z niego, że jest beksą, a potem sama ryczy ze strachu w gabinecie kosmetycznym. Chłopcy w przedszkolu przezywają Karola "słoń Karol", bo przeczytali o takim słoniu w książce. Pani Kasia prowadzi w związku z tym rozprawę sądową. Emre zaczyna mówic coraz lepiej po polsku. 13:25 PRZEDSZKOLANDIA - ODC. 12 Telenowela dokumentalna, 24 min, Polska 2002 Scenariusz i reżyseria: Barbara Pawłowska Zdjęcia: Józef Szymura Opracowanie muzyczne: Grzegorz Martecki Przedszkole obchodzi jubileusz 25 - lecia istnienia. Robotnicy wieszają nowy neon z reklamą placówki. Przybywają goście - władze gminne i oświatowe. Na dzieciach uroczystość robi najmniejsze wrażenie. Rozmawiają o reklamach i lalkach Barbie. Zazdroszczą Ewelince, że jest ładna i że jej mama wygląda właśnie jak słynna lalka. Kiedy mama przychodzi po Ewelinkę, dziewczynki zagadują ją na temat urody. W domu mała przymierza swój strój balowy - oczywiście będzie przebrana za Barbie. 13:55 NIESAMOWITE RYBY (INCREDIBLE FISH) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Film dokumentalny o rybach. Niektóre dziwaczne ryby łamią wszelkie konwencje, ale są rybami. To dziwolągi światowych oceanów. Niektóre, jak monstermouth, są całkowicie nieproporcjonalne - to największe usta w Oceanie Spokojnym. Inne, takie jak frog fish, straciły prawie umiejętność pływania. Szurają po dnie morskim jak bezkształtna plama ciasta. Wolf eel ma potężne szczęki i zęby oraz najtwardszą twarz ze wszystkich ryb. Zjada kolczaste jeżowce na śniadanie. Hagfish jest prawdopodobnie najmniej sympatyczną rybą w oceanie, wydziela wiadro szkodliwego szlamu, jeśli czuje się zagrożona. Rozdymka zawiera śmiercionośną tetrodotoksynę w skórze i narządach i ma o wiele więcej mechanizmów obronnych. Może samodzielnie poruszać oczami, zmieniać kolor lub intensywność wzorów, aby dopasować się do otoczenia. Sunfish (Mola Mola) w ogóle umie pływać. Jest jak statek kosmiczny. To najcięższa koścista ryba na świecie. 14:55 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 16:00 BURZA HORMONÓW. SEKRETY DORASTANIA (HORMONES AND HUFFS: THE SCIENCE OF PUBERTY) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Judith Konig Muzyka: Marcelo Scotti Film dokumentalny o dorastaniu. Powszechnie się uważa, że młodzież zachowuje się okropnie. Wiek nastoletni jest nieodłącznym elementem dorastania. Młodzi ludzie są zafascynowani wieloma sprawami, ale już nie tak jak dzieci i jeszcze nie tak jak dorośli. Dojrzewanie to okres życia charakteryzujący się przeobrażeniami w budowie i wyglądzie ciała, psychice - kształtowaniu osobowości, postawach wobec własnej i drugiej płci, pełnieniu roli społecznej. Tacy młodzi ludzie są często poirytowani i przewrażliwieni, ale bardzo kreatywni i pochłaniający to co ich ciekawi na sto procent. Pojawia się wiele problemów związanych z wahaniami poziomu hormonów: potliwość i zmiany skórne, stany depresyjne, czasem anoreksja i bulimia, a gwałtowny wzrost osłabia układ odpornościowy. Dziewczynki dorastają wcześniej niż chłopcy. Młodzi ludzie potrzebują akceptacji w grupie rówieśników, a to może skłaniać do zainteresowania różnymi używkami. Dojrzewanie to burza hormonów przechodząca przez każdy z tych młodych organizmów. Pojawia się silna potrzeba samodzielności i niezależności. Rodzice stają się jacyś dziwni, nastolatki buntują się, a narastający popęd seksualny nie pomaga w opanowaniu tego procesu. Najchętniej młody człowiek by się już odłączył i ruszył w świat. Naukowcy twierdzą, że jeszcze w 1860 roku dojrzewanie przypadało na wiek lat trzynastu, natomiast obecnie to już jedenaście lat. Temat dojrzewania i hormonów jest dla naukowców fascynującym polem do badań. Przed zbliżającymi się wakacjami takie kompendium wiedzy przyda się z pewnością. Film przybliży nam temat dorastania, posłuchamy opinii naukowców, rodziców i samych nastolatków. 17:00 SZKOCJA. W POSZUKIWANIU DZIKIEJ PRZYRODY (WILD QUEST IN SCOTLAND / ECOSSE, LA QUETE DU SAUVAGE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Cocherel Film dokumentalny przybliżający Szkocję to wyjątkowa podróż w surowe szkockie krajobrazy i bogatą faunę. Laurent Cocherel jest fotografem przyrody. Przeniesie nas do sekretnych miejsc, abyśmy byli świadkami wspaniałego widowiska natury w różnych porach roku wraz z wydrami, koloniami ptaków morskich, fokami, rekinami i delfinami. Szkocja - jej nazwa to jak odgłos fali gwałtownie uderzającej o skałę, jak ryk rogaczy na bezkresnych wrzosowiskach, jak taniec godowy cietrzewi, jak nurkowanie głuptaków. Laurent Cocherel od 25 lat przemierza tę krainę, fotografując jej dziką przyrodę i pejzaże. To ląd, gdzie jeziora są celem, a morze dostawcą. To tu wydry bawią się w morskich wodorostach i jelenie przekraczają morze. Oglądał te krajobrazy po tysiąckroć i miał tysiąc okazji, by widzieć karnawał zmieniającego się światła. Między burzami to boskie światło rozjaśnia zimny, jałowy krajobraz jak nigdzie indziej na świecie. Poznamy Park Narodowy Cairngorms, zagubioną na morzu wyspę Bass Rock, niezamieszkaną wyspę Lunga, która jest rajem dla morskiego ptactwa. 18:05 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 6. PORZUCENI NA MORZU (SOS VESSEL IN DISTRESS! 6. ABANDONED AT SEA) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Mówi się, że kapitan na statku jest pierwszy po Bogu. To znaczy wydaje rozkazy i w razie potrzeby organizuje ratunek pasażerów oraz załogi. Pradawna zasada nakazuje, by ostatni opuszczał statek. Tymczasem nie zawsze tak jest, o czym świadczą dwa dramatyczne przykłady. W 1816 roku francuska fregata Meduza tonie u wybrzeży Afryki. Kapitan w szalupie płynie na brzeg, porzucając 150 osób na tratwie, która przeszła do legendy. W kilka dni sytuacja na tratwie Meduzy zamienia się w prawdziwy koszmar. Rozbitkowie wpadają w szał i zaczynają się pożerać. W styczniu 2012 roku kapitan Costii Concordii ucieka z tonącego wycieczkowca, porzucając 4000 pasażerów. Gdyby kapitan pozostał na pokładzie, aby z nami współpracować, na pewno wszyscy zostaliby uratowani. Oto historia dwóch katastrof morskich, w których kapitanowie pozostawili pasażerów na pastwę losu. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MACIEJ CUSKE Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Cuske. Maciej Cuske (ur. 28 marca 1972 roku w Bydgoszczy) reżyser, scenarzysta i operator filmów dokumentalnych. W 2005 roku ukończył kurs dokumentalny w Szkole Wajdy. Jest autorem wielokrotnie nagradzanych dokumentów, wśród których największe sukcesy odnosiły: "Kuracja" (2004), "Antykwariat" (2005), "Na niebie, na ziemi" (2007), "III. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" (2008). Maciej Cuske skupia się na człowieku. Oczywiście konstrukcja dramaturgiczna jest przemyślana i Cuske nie zostawia widza samego sobie - prowadzi go przez opowieść, zostawiając jednak wyjątkowo dużo przestrzeni dla widza. Obserwuje twarze, drobne gesty, zamyślenia, ziewanie, czekanie, zagubienie. Z tych drobnych rzeczy składa widzom świat. Charakterystyczne dla jego twórczości jest też poczucie humoru. Nie śmiejemy się z bohaterów, ale widzowi towarzyszy pewnego rodzaju czułe rozbawienie. Czasem więcej jest rozbawienia jak w "Kuracji", innym razem więcej nostalgii jak w "Elektryczne". W każdym jednak przypadku jesteśmy bardzo blisko człowieka. Cuske daje widzowi dużo przestrzeni - pomiędzy scenami, pomiędzy rozmowami nie dzieje się nic, a dzieje się wszystko. Widz ma szansę przyjrzeć się bohaterom i czas, aby pojawiły się emocje - bardzo subtelnie, bez szantażu emocjonalnego. Cuske nie oszczędza też siebie. W "Daleko od miasta" czy "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" słyszymy go i widzimy. Dokładnie takiego, jakim jest - bez wybielania, bez przybierania roli. To również ciekawy zabieg - rzadko reżyser w filmie dokumentalnym zdradza swoją obecność, zazwyczaj jest zupełnie odwrotnie - im mniej widać reżysera, tym wydaje się to lepsze. Tu jedno drugiemu nie przeszkadza. Pretekstem do takich zabiegów jest bliskość bohaterów - Cuske na bohaterów swoich filmów "Daleko od miasta" i "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" wybrał swoich bliskich. Ostatni film Macieja Cuske "Wieloryb z Lorino" jest mocnym punktem zwrotnym w jego drodze twórczej. Poetycka, apokaliptyczna opowieść - czuła i skupiona na opowieści o człowieku. To jest stałym punktem dzieł Macieja Cuske - pokazuje świat bez znieczulenia, ale też bez oskarżania i bez oceniania. Cuske nie stawia tez. Otwiera przed widzem jakiś świat i otwiera pytania. Może najbardziej te do samego siebie. 20:45 DALEKO OD MIASTA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2011 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Maciej Cuske Film Macieja Cuske to refleksja o upływającym czasie i wchodzeniu w dorosłość z sielskim krajobrazem w tle. Z dala od zgiełku miasta grupa chłopców rozmawia o przyszłym dorosłym życiu. Wszystko to dokumentują kamerą. Przywracają wspomnienia z dzieciństwa, gdy nie było obowiązków, a czas płynął leniwie. Spanie pod namiotem i nocne rozmowy o duchach to tylko kilka z wielu wspomnień z minionych beztroskich lat. 21:45 ANTYKWARIAT Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Maciej Cuske Antykwariat kojarzy się najczęściej ze spokojem odwiedzających i ciszą należną starym, pokrytym kurzem książkom. Ten jeden w Warszawie jest jednak zupełnie inny. Tu przychodzi się nie tylko po książki, które z trudem należy sobie samemu wykopać ze stert zalegających w niewielkim pomieszczeniu. Klienci to w większości bywalcy, którzy traktują antykwariat jako miejsce spotkań, rozmów, zwierzeń często wobec obcych sobie ludzi. Przybytkiem kieruje pan Krzyś. Niczym doktor wie, co boli jego klientów i czego potrzebują. Mimo swojego szorstkiego charakteru, zjednuje sobie ludzi, a rozmowy w jego książkowym królestwie toczą się od rana do wieczora. 22:20 ELEKTRYCZKA Film dokumentalny, 17 min, Polska, 2005 Reżyseria: Maciej Cuske Zdjęcia: Marcin Sauter Ktokolwiek "jechał" z Wieniczką Jerofiejewem z Moskwy do Pietuszek, niewątpliwie zastanawiał się jak wygląda dziś podróż rosyjską elektryczką? Odpowiedź na pewno pomoże znaleźć dokument Macieja Cuske. Dziecko stawiające pierwsze kroki, elegant rozmawiający przez komórkę, mężczyzna z walizeczką i wiele innych postaci pozwala ukazać i przybliżyć widzom przekrój dzisiejszego społeczeństwa Rosji. 22:40 KRUZENSHTERN (KRUZENSHTERN) Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Scenariusz i realizacja: Maciej Cuske Zdjęcia: Marcin Sauter Film Macieja Cuske, autora emitowanych w TVP dokumentów: "Kuracja", "Elektryczka", "Antykwariat", "Trzecie", pokazuje uczniów dwóch szkół morskich w Kaliningradzie odbywających szkolenie na Kruzenshternie, jednym z największych żaglowców na świecie. Ten czteromasztowy bark wybudowano w 1926 r. w Niemczech, a po II wojnie światowej został on przekazany ZSRR. Od kilkudziesięciu lat pływa jako jednostka szkoleniowa dla przyszłych marynarzy rosyjskiej floty handlowej. Twórca dokumentu rejestruje 70 - dniowy rejs szkoleniowy od momentu wyjścia w morze we wrześniu 2008 r. z Kaliningradu, poprzez krótki postój w Santa Cruz na Teneryfie, po powrót do macierzystego portu. Młodzi adepci, mający po około 17 lat, pod okiem doświadczonej załogi przechodzą prawdziwą szkołę życia, z żółtodziobów stają się mężczyznami. Opływają Bałtyk, Morze Północne i Ocean Atlantycki, poznając od podszewki ciężką służbę na morzu. Nigdy nie zapomną, gdy bark Kruzenshtern odpływał z przystani, wtedy rozpoczęła się ich wielka przygoda. Po raz pierwszy opuszczali bliskich na dłuższy czas, patrzyli na żegnających ich znajomych, rodzinę, zasmucone dziewczyny z trudem ukrywające łzy. Ale muszą trzymać fason, dumnie prężą pierś, dzielnie stawiają czoło wyzwaniu, nie okazując strachu i niepokoju, bo "przecież morze nie lubi słabych ludzi". Nastoletni kursanci są dumni, że płyną legendarnym Kruzenshternem, chlubą rosyjskiej floty, chociaż z drugiej strony zdają sobie sprawę, że kończy się beztroska młodość i swoboda, a zaczyna ciężka harówka, istny obóz przetrwania. Wiedzą, że na morzu mogą przeżyć wspaniałe przygody, ale bywa też bardzo niebezpiecznie: sztormy, wichry, wzburzone potężne fale. Z czasem wszystko jednak normalnieje, da się pokonać lęk, przywyknąć do kołysania, surowej dyscypliny i wojskowego drylu: wstawania na komendę, porannej rozgrzewki i ciszy nocnej o określonej porze. Obok zajęć teoretycznych gros czasu kursanci poświęcają na ciężkie treningi, zaprawy gimnastyczne, wyczerpujące ćwiczenia, na uczenie się, jak pomagać sobie w ekstremalnych sytuacjach. Na początku najtrudniej było wdrapać się na maszt, wejść na najwyższą reję - towarzyszył temu ogromny strach. I mogą przetrwać tylko odporni na stres, zimno, brak snu, pracę od świtu do nocy. Rejs kończy się egzaminem na pełnym morzu, który ma im przynieść przepustkę do samodzielnego życia, spełnienia marzeń o dalekich morskich wyprawach. 23:40 ERUPCJA NADZIEI Reportaż, 38 min, Polska, 1981 Autor: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz Wybuch pożaru na wiertni Daszewo 1 nastąpił 9 grudnia 1980 roku, około godziny 17:30, we wsi Krzywopłoty, tuż przy granicy Karlina. W czasie wiercenia na głębokości 2800 metrów doszło do erupcji ropy naftowej i gazu ziemnego, które następnie się zapaliły. Nastąpiła ewakuacja mieszkańców z pobliskich gospodarstw. Zamknięta została szosa w kierunku Szczecina. Spłonęły baraki mieszkalne robotników pracujących przy odwiercie oraz sprzęt. Po 32 dniach uznano akcję gaszenia erupcji ropy za zakończoną. W akcji gaszenia pożaru i opanowania erupcji ropy brało udział około 1000 osób - strażacy z całej Polski, wojsko, osoby cywilne. Była to największa dotychczasowa erupcja ropy w Europie. 00:20 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 1. WĄSKA CIEŚNINA (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. ETROIT DETROIT) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Morze Śródziemne, synonim podboju i wymiany, jest pełne historii i nadziei. Widziane z lotu ptaka wybrzeża opowiadają o epickich przygodach minionego świata. Pozostałości archeologiczne, wyspiarskie ostoje, wysublimowane miasta, dziewicze przestrzenie naturalne. Dalej będziemy podróżować do Zatoki Perskiej, poznamy Abu Zabi i Emiraty Arabskie. Na dalekim południu kontynentu afrykańskiego - Republikę Południowej Afryki, której granice stanowią dwa oceany, Atlantyk i Indyjski. Od Przylądka Dobrej Nadziei do granicy Namibii, od Kapsztadu do słynnego szlaku ogrodowego, będziemy się unosić nad magicznym krajobrazem wybrzeży świata. Maroko, Tunezja, Baleary, Malta, Włochy, Góra Athos, Korfu i Cyklady, Bałkany, Abu Zabi, RPA, RPA. Odcinek 1. Na marokańskim wybrzeżu świeci słońce. Niż odszedł, zabierając mgłę i ciemne chmury. Pozostał tylko silny wiatr. Na Plaży Narodów między Rabatem a Kenitrą są wędkarze i nieliczni plażowicze. Latem jest ich więcej. Teraz woda jest za zimna i zbyt wzburzona. Tylko upojeni grą w piłkę chłopcy nie zwracają uwagi na ocean. Atlantyckie wybrzeże Maroka, skały, wydmy, klify, plaże i zatoki. Od granicy z Mauretanią do Tangeru wybrzeże liczy 2500 kilometrów. Obozowiska należą do podążających za ławicami ryb wędrownych rybaków. Ich światem jest żółto - błękitny pas graniczny między pustynią a oceanem. Cementowe słupki pomagają oszacować tempo erozji wybrzeża. Sprawcami erozji są nie tylko woda i wiatr. Klif jest niczym kopalnia odkrywkowa. Z każdym dniem ubywa tu piasku wywożonego na osłach w głąb lądu. 00:35 NOTACJE - STEFAN BRATKOWSKI. KRAKOWSKIE JUWENALIA 1956 Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2010 Autor: Sławomir Malcharek Jest rok 1956. Gomułkowska odwilż. Opowieść o krakowskich żakowskich juwenaliach, pełna dowcipnych historii charakteryzujących tamten okres. Stefan Tadeusz Aleksander Bratkowski (ur. 22 listopada 1934 r. we Wrocławiu) polski dziennikarz, publicysta, pisarz, z wykształcenia prawnik. 00:50 MAKSIMUM PRZYJEMNOŚCI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Trzaska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski, Michał Żuberek Muzyka: Marzena Majcher Bohaterki dokumentu pochodzą z Torunia, od dawna są na emeryturze, ale nie poddają się upływowi czasu. Przyjaciółki: Irena, Małgorzata, Krystyna, Bogumiła, Elżbieta, znajdują własny sposób na to, by oddalić starość, zapomnieć o nieuchronnym przemijaniu. Jesień życia upływa im na różnych zajęciach w klubach, na kuracjach, masażach. Nie stronią też od tańców na specjalnych wieczorkach dla seniorów. Myślą o dobrej zabawie, o zdrowiu, kondycji i wyglądzie zewnętrznym, a chcąc się ubierać elegancko i modnie, szukają lepszych kreacji w ciuchlandach. Osobne miejsce w ich życiu zajmują prezentacje handlowe, bez których nie umiałyby już normalnie funkcjonować. Tajemniczy rezonator biofotonowy za 6 tysięcy złotych, masażer do stóp z podczerwienią, odmładzające kapsułki, fotel masujący za 13 000 złotych, odkurzacz "inteligentny" za 8 tysięcy złotych, garnki "ambitne" oraz patelnia za 5 tysięcy to zakupy ich marzeń, sen o luksusie. Prym w tej dziedzinie wiedzie Irena, która ma już chyba wszystko, łącznie z kosztownym kompletem garnków do gotowania na parze. Na przyrządzanie i degustację takich potraw zaprasza przyjaciółki, które z podziwem, i być może z zazdrością, patrzą na jej nowy nabytek. Małgosia, Krysia, Ela, Bogusia i Irena wierzą, że oferowane im na różnych prezentacjach "cudowne" towary potrafią wydłużyć życie, uleczyć choroby, okażą się remedium na opuszczenie, samotność i dokuczliwą starość. Utwierdzają je w tym zapewnienia młodego, przebojowego prezentera o osiągnięciu: maksimum przyjemności, maksimum satysfakcji, maksimum zadowolenia. Autorka filmu nie próbuje analizować zjawiska sprzedaży bezpośredniej od strony agresywnych firm sprzedających, skłania się raczej ku subtelnej i zabawnej próbie odpowiedzi na pytanie: dlaczego wśród emerytów te przedmioty cieszą się tak ogromnym powodzeniem? Dlaczego decydują się wydać ostatnie oszczędności na luksus, który tak naprawdę ociera się o kicz. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA PUSTELNIKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 PLANETA KIRSAN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Pięta Film o świecie politycznego absurdu, który wprzęga w swoje mechanizmy dziecięce marzenia, ale i o magii, jaką roztacza gra w szachy. - Ta gra w życiu też może pomóc. W niej można przewidzieć kilka kroków do przodu - mówi jeden z bohaterów filmu. To opowieść o Kałmucji oglądanej z perspektywy szachownicy. Prezydent tej najmniej znanej z rosyjskich republik, Kirsan Ilumżynow, znany szachista i propagator szachów zdołał uczynić ze swojej krainy prawdziwe szachowe imperium, w którym dzieci uczą się grać już od wczesnych lat szkolnych. Dinara Darjieva ma 9 lat. Mieszka w Eliście, stolicy Kałmucji - małej rosyjskiej republiki leżącej nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Jest najmłodszym dzieckiem w swojej rodzinie i jedną z bardziej utalentowanych szachistek w republice. Zajęła 6 miejsce w Mistrzostwach Rosji w szachach w swojej grupie wiekowej. A zajmuje się szachami dopiero dwa lata. Dla uczczenia pamięci swego dziadka, który nauczył ją grać w szachy, Dinara chce zostać mistrzynią świata. Kirsan Ilyumżynov urodził sie w 1962 roku. W 1993 roku został prezydentem Kałmucji. Będąc także prezydentem Światowej Federacji Szachowej FIDE, łączył szachy, politykę i widowiska jako najlepszy i podobno najskuteczniejszy sposób promocji swojego narodu. Za jego nakazem, szachy jako dodatkowy przedmiot w szkole, stały się instrumentem do przemiany całego pokolenia. 03:15 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Bartek Konopka Zdjęcia: Piotr Rosołowski Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" znalazł się wśród ośmiu filmów dokumentalnych kandydujących do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Z tej listy trzy uzyskają oficjalną nominację do tej najbardziej prestiżowej nagrody. Za swój film Bartek Konopka dostał już m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto.