TVP Dokument Sobota, 26.03.2022 06:00 DZIKA POLSKA - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 06:30 DZIKA POLSKA - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący. 07:00 NIEZWYKŁY ŚWIAT OWADÓW (LITTLE MATTERS: INSECTS) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Alvaro Mendoza Zdjęcia: Pablo Valdivieso Świat insektów, pomimo że tak bliski, pozostaje jednak w wielu przypadkach całkowicie tajemniczy. Jaka jest rola insektów w przyrodzie? Jak ewoluowały? Jak działają? Insekty to ponad 5 milionów sposobów funkcjonowania, przychodzenia na świat, jedzenia, komunikowania się, budowania schronienia, rozmnażania się i polowania. Komary, mrówki, termity wynalazły wiele genialnych metod, pozwalających im na przetrwanie, np. utrzymywanie w chłodzie upraw grzybów przez termity czy pułapki, budowane przez mrówki podczas polowania. Mikroskopowe zdjęcia przybliżają świat insektów i prezentują nieznane dotychczas, wysoce inteligentne zachowania zbiorowe w przestrzeni, która dotychczas była dla nas trudno dostępna. 08:05 CYBER - SENIORZY (CYBER SENIORS) Film dokumentalny, 49 min, Kanada, 2014 Reżyseria: Saffron Cassaday Humorystyczna i bardzo ciepła opowieść o seniorach, którzy poznają tajniki Internetu. Przewodnikami po tym nieznanym im świecie są młodzi ludzie, którzy cierpliwie odkrywają możliwości sieci przed początkowo niechętnymi seniorami. Bohaterowie mają od 77 do 93 lat. Mimo początkowych trudności, z czasem wpadają na coraz to ciekawsze pomysły, jak wykorzystać nowo nabyte umiejętności. Dla wielu jest to możliwość stałego kontaktu z najbliższymi, inni postanawiają nagrać poradniki na YouTubie, które cieszą się ogromną popularnością, jeszcze inni nagrywają swój pierwszy w życiu wideoklip. 09:00 DZIKA HISZPANIA - ODC. 2 POŁUDNIE ŚRÓDZIEMNOMORSKIE (WILD SPAIN / WILDES SPANIEN) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o dzikiej przyrodzie Hiszpanii. To kraj, który jest jednym z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych na świecie. Ale piaszczyste plaże i znane na całym świecie miasta to tylko jedna strona Hiszpanii. Kantabryjskie pasmo górskie na północy jest siedliskiem około 140 kantabryjskich niedźwiedzi brunatnych - największej populacji niedźwiedzi w Europie Zachodniej. Ponad linią lasu znajduje się królestwo kozicy kantabryjskiej i kolorowego pnącza. Nawet na południu Hiszpanii, bardzo popularnym wśród wczasowiczów, wciąż jest wiele nieznanych. Genety polują na zdobycz pod osłoną nocy. W ułamku sekundy europejski kameleon wystrzeliwuje swój półmetrowy język, aby złapać owady. Ale to pod wodą bogactwo zwierząt osiąga zenit z dziwnymi ślimakami morskimi i eleganckimi, błękitnymi rekinami. Odsłonimy dziką stronę regionu, który wielu uważa, że zna, ale w którym jest o wiele więcej do odkrycia. 10:00 CZTERY PORY ROKU W BARCELONIE (FOUR SEASONS IN BARCELONA / 4 SAISONS A BARCELONA) Serial dokumentalny, 59 min, Francja, 2017 Reżyseria: Bertrand Aguirre, Remi Cadoret Miniseria przedstawiająca najpiękniejsze miasta Europy poprzez cztery pory roku i wydarzenia, które są dla nich charakterystyczne. "Cztery pory roku w Barcelonie" to wycieczka do najpiękniejszego miasta w Hiszpanii. Pokazane są najciekawsze sezonowe imprezy w tym europejskim mieście. Poznamy również samą metropolię, jej zabytki, atmosferę, mieszkańców i to, co w nich najlepsze. Barcelona to najbardziej kosmopolityczne miasto Hiszpanii. Odwiedza ją rocznie siedemnaście milionów turystów. Część z nich osiedla się tu na stałe. Sagrada Familia to niekwestionowana gwiazda Barcelony. To także najstarszy plac budowy na świecie. Oprowadzi nas po nim spadkobierca Gaudiego, Jordi Fauli. Budowniczowie bazyliki chcą zakończyć wszystkie prace tuż przed setną rocznicą śmierci Gaudiego, która przypada na 2026 rok. 11:05 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MACIEJ CUSKE Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Cuske. Maciej Cuske (ur. 28 marca 1972 roku w Bydgoszczy) reżyser, scenarzysta i operator filmów dokumentalnych. W 2005 roku ukończył kurs dokumentalny w Szkole Wajdy. Jest autorem wielokrotnie nagradzanych dokumentów, wśród których największe sukcesy odnosiły: "Kuracja" (2004), "Antykwariat" (2005), "Na niebie, na ziemi" (2007), "III. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" (2008). Maciej Cuske skupia się na człowieku. Oczywiście konstrukcja dramaturgiczna jest przemyślana i Cuske nie zostawia widza samego sobie - prowadzi go przez opowieść, zostawiając jednak wyjątkowo dużo przestrzeni dla widza. Obserwuje twarze, drobne gesty, zamyślenia, ziewanie, czekanie, zagubienie. Z tych drobnych rzeczy składa widzom świat. Charakterystyczne dla jego twórczości jest też poczucie humoru. Nie śmiejemy się z bohaterów, ale widzowi towarzyszy pewnego rodzaju czułe rozbawienie. Czasem więcej jest rozbawienia jak w "Kuracji", innym razem więcej nostalgii jak w "Elektryczne". W każdym jednak przypadku jesteśmy bardzo blisko człowieka. Cuske daje widzowi dużo przestrzeni - pomiędzy scenami, pomiędzy rozmowami nie dzieje się nic, a dzieje się wszystko. Widz ma szansę przyjrzeć się bohaterom i czas, aby pojawiły się emocje - bardzo subtelnie, bez szantażu emocjonalnego. Cuske nie oszczędza też siebie. W "Daleko od miasta" czy "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" słyszymy go i widzimy. Dokładnie takiego, jakim jest - bez wybielania, bez przybierania roli. To również ciekawy zabieg - rzadko reżyser w filmie dokumentalnym zdradza swoją obecność, zazwyczaj jest zupełnie odwrotnie - im mniej widać reżysera, tym wydaje się to lepsze. Tu jedno drugiemu nie przeszkadza. Pretekstem do takich zabiegów jest bliskość bohaterów - Cuske na bohaterów swoich filmów "Daleko od miasta" i "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" wybrał swoich bliskich. Ostatni film Macieja Cuske "Wieloryb z Lorino" jest mocnym punktem zwrotnym w jego drodze twórczej. Poetycka, apokaliptyczna opowieść - czuła i skupiona na opowieści o człowieku. To jest stałym punktem dzieł Macieja Cuske - pokazuje świat bez znieczulenia, ale też bez oskarżania i bez oceniania. Cuske nie stawia tez. Otwiera przed widzem jakiś świat i otwiera pytania. Może najbardziej te do samego siebie. 11:45 KASETA: DOKUMENTALNA SKŁADANKA (CASSETTE: A DOCUMENTARY MIXTAPE) Film dokumentalny, 87 min, Niemcy/USA, 2016 Reżyseria: Zack Taylor Scenariusz: Georg Petzold, Zack Taylor Zdjęcia: Zack Taylor Aktorzy: Damien Jurado, Ian Mackaye, Thurston Moore, Lou Ottens Narodziła się w 1963 roku w Holandii. Do jej ojcostwa rościli sobie prawa również Japończycy. Niemniej jednak to Lou Ottens z zespołem inżynierów z Philipsa opracował system nagrywania i pierwszą kasetę magnetofonową. Do tej pory muzyki można było słuchać z radia lub drogich płyt winylowych. Łatwe do przenoszenia i obsługi magnetofony i kasety wywołały prawdziwą rewolucję w muzyce. Stała się ona mobilna, demokratyczna - każdy mógł stworzyć swoją własną składankę albo nagrać nocną audycję w radiu, czujnie trzymając palec na przycisku rec. Dziś kaseta magnetofonowa skończyła już 50 lat i wydawałoby się, że przeszła na zasłużoną emeryturę, stopniowo wypierana przez płytę CD, mp3 i inne nośniki danych. Ale nawet w cyfrowych czasach nie brak jej wigoru. Film jest klasycznym dokumentalnym obrazem, w którym między anegdotami Ottensa, weteranów rocka, m.in. Henry ’ego Collinsa (Black Flag) i Thurstona Moore’a (Sonic Youth) oraz entuzjastycznymi wypowiedziami współczesnych fanów pobrzmiewają ciepłe dźwięki starych taśm. To jednocześnie sentymentalna podróż do krainy muzycznej młodości, pierwszych mixtape ’ów, entuzjazmu nagrywania wszystkiego dookoła, kreatywności składania własnych list. Sentymentalna nie tylko dla twórców i muzyków, ale dla całych pokoleń słuchaczy, którzy dorzucili się do powstania filmu na platformie Kickstarter. Film Zacka Taylora to jednak przede wszystkim osobista składanka różnych emocjonalnych wypowiedzi, którymi reżyser tak jak kiedyś twórcy mixtape ’ów dzieli się z nami. (Against Gravity) 13:15 PAPROCIE ZWYKŁE I NIEZWYKŁE Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Baczyński Obecnie na świecie występuje około dziesięciu tysięcy gatunków paproci, których prehistoryczna różnorodność oszacowana jest na blisko milion. Twórcy przedstawiają powszechne, jak i mało znane gatunki paproci chronionych, zapisanych w Polskiej Czerwonej Księdze. Należą do nich między innymi popularne - zachyłka oszczepowata, narecznica samcza, a także pióropusznik strusi, cienistka trójkątna, paprotnik kolczysty, paprotka zwyczajna, języcznik zwyczajny, czy te występujące pośród szczelin skalnych - zanokcica murowa i skalna. Realizatorzy ukazują również trzy gatunki występujących w Polsce paproci wodnych - salwinię pływającą, gałuszkę kulecznicę i marsylię czterolistną, do złudzenia przypominającą popularną koniczynę. W filmie wykorzystano zdjęcia zrobione techniką mikroskopijną, dochodząc do powiększenia nawet do tysiąca razy, dzięki czemu zaobserwować można makro - i mikrosporangia, czyli zarodnie żeńskie i męskie wybranych paproci. 13:40 DUR BRZUSZNY Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1951 Reżyseria: Stanisław Lenartowicz Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Propaguje masową akcję szczepień przeciw durowi brzusznemu oraz wyjaśnia, jak należy postępować zgodnie z wymogami higieny. Twórcy przestrzegają przed epidemią duru i wyjaśniają, jak pomóc w społecznej walce państwa o podniesienie zdrowotności, w szczególności, by nikt nie uchylał się od obowiązku szczepienia. Poprzez rysunki graficzne przedstawiono drogę zakażenia organizmu ludzkiego durem. Widz zaznajomiony zostaje z przykładami zachowania ostrożności w codziennych czynnościach - mycie rąk i owoców przed jedzeniem, picie przegotowanego mleka i wody, dbałość o dobrze urządzoną studnię i uszczelniony ustęp - tak aby nie zarazić się chorobą. Ukazano także proces postępowania z chorym - nosicielem. 13:50 DZIKI ZACHÓD W SERCU PUSTYNI (WILD WEST DESERT HEARTLANDS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Miniseria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy - to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. W pierwszym odcinku czeka nas podróż na pustynię Nevada, aby podziwiać gigantyczne kaktusy. Arizona, Kalifornia, mustangi i kojoty. Na dalekim zachodzie Ameryki Północnej leży legendarna kraina. Kraj kowbojów, ojczyzna wielkich cywilizacji rdzennych Amerykanów. Miejsce, do którego gorączka złota zwabiła poszukiwaczy fortuny. W ciągu milionów lat potężne siły natury utworzyły tu jedne z najciekawszych krajobrazów na Ziemi. Od pustyń najgorętszych na kontynencie i czerwonych kanionów po górskie szczyty pokryte śniegiem i pełne tajemnic magiczne wybrzeże. By oswoić ten legendarny region i uczynić go swoim domem, potrzeba śmiałości, ambicji i pionierskiego ducha. Pustynie to najtrudniejsze do życia obszary Dzikiego Zachodu. Większość ziemi jest sucha jak pieprz. Trudno też znaleźć słodką wodę. By tu przetrwać, trzeba przystosować się do ekstremalnych warunkach, rozumieć miejscowy świat, wykorzystywać każdą możliwość. Dokonać tego może ten, kto potrafi wykazać się charakterem. Jednym z najbardziej typowych zwierząt tej krainy jest koń. Wiele koni zdołało uciec człowiekowi i znaleźć swój nowy dom w dzikiej krainie. Dziś w Ameryce Północnej żyje ponad 50 tysięcy mustangów. Pustynne tereny Dzikiego Zachodu rozciągają się na przestrzeni tysiąca kilometrów, między dwoma wielkimi łańcuchami górskimi: Górami Skalistymi na wschodzie i Sierra Nevada na zachodzie. Ultramaraton Badwater to niezwykły wyścig. Co roku latem odbywa się tu najbardziej wyczerpujący bieg na świecie. Uczestnicy pokonują 217 kilometrów z Doliny Śmierci do gór Sierra Nevada w temperaturze nawet do 55 stopni C. Trasa maratonu przypomina szlak osadników i poszukiwaczy złota z połowy XIX wieku. W czasie wyścigu zawodnicy spalają 40 tysięcy kalorii. Codziennie wypijają ilość wody równą jednej trzeciej masy ich ciała. Trudno powiedzieć, czy przetrwaliby morderczy wysiłek, gdyby nie ekipy wspierające ich na trasie. Natura stworzyła wyjątkowy sposób na przetrwanie w środowisku tak nieprzyjaznym dla człowieka. Ale wraz z nadejściem XXI wieku nastała nowa epoka. Dzięki nowoczesnej technice możemy okiełznać żywioły pustyni i wykorzystać siły natury. Potrafimy przeobrażać najgorętszy, najbardziej suchy fragment amerykańskich pustyń. Najbardziej suche, najbardziej gorące pustynie Ameryki Północnej zamieszkują prawdziwi pionierzy; ci, którzy posiedli sztukę przetrwania na Dzikim Zachodzie. Drugi odcinek przeniesie nas do krainy niedźwiedzia grizzly, gigantycznych drzew, lodowatych zim i upalnego lata, gorączki złota i bizonów. To Sierra Nevada. A ostatnia część to cudowna sceneria wybrzeża Pacyfiku. 14:55 JAK ZOSTAŁEM ASTRONAUTĄ (HOW TO BUILD AN ASTRONAUT) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Simon Winchcombe W grudniu 2015 r. major Tim Peake został pierwszym Brytyjczykiem, który zamieszkał na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Dzięki dostępowi do jego szkoleń realizatorzy filmu dowiedzieli się, czego potrzeba, aby zostać astronautą. Film śledzi Tima, gdy ten spotyka się z inżynierami, fizykami i mechanikami, którzy projektują i budują technologię, która zabrała go w kosmos oraz z lekarzami i psychologami, którzy monitorowali jego zdrowie. Film zawiera fragmenty pamiętnika wideo Tima. Jest to wyjątkowy obraz życia astronauty od czasu przed startem do życia na pokładzie stacji. 16:00 CERN - W POSZUKIWANIU BOSKIEJ CZĄSTKI (INSIDE CERN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Serena Davies Tematem filmu jest CERN - największe laboratorium fizyki cząstek elementarnych na świecie. Naukowcy widzą cząstkę, która nie powinna istnieć. Jeśli tak, to nasze rozumienie najbardziej podstawowych cegiełek Wszechświata jest błędne. Zgodnie ze standardowym modelem fizyki cząstek elementarnych, bozon Higgsa był ostatnią odkrytą cząstką. Zatem cokolwiek dzieje się w akceleratorach CERN, jest to zupełnie bezprecedensowe. Jeśli zostanie udowodnione, odkrycie to zmieni nasze rozumienie samej rzeczywistości. W sierpniu 2016 roku naukowa śmietanka świata zjechała do hotelu w Chicago. Przybyli na konferencję fizyków cząstek elementarnych z ośrodka CERN. Rok wcześniej Wielki Zderzacz Hadronów osiągnął maksymalną energię. Środowisko fizyków obiegła plotka, że badacze stoją na progu przełomowego odkrycia. Rok 2016 i CERN to najbardziej ekscytujący czas i miejsce w historii nauki. Oto zapis kilku miesięcy roku 2016, podczas których wydawało się, że Wszechświat stanie na głowie. Śledziliśmy rozwój wypadków z wnętrza CERN - u. 17:00 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY CZ. 1 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne. Jest pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 18:05 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 10. KUSTORICA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:35 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W pierwszym odcinku programu Stefan Tompson oprowadzi nas po zamku w Olesku. Poznamy historię tego niezwykłego miejsca oraz jego mieszkańców, wśród których znalazł się jeden z najwybitniejszych polskich królów, nazywany przez Osmanów pogromcą półksiężyca. Spacer po zamku będzie opowieścią zarówno o czasach jego świetności, ale także chwilach, w których popadał w ruinę. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 110 ZIEMIA KŁODZKA Magazyn, 20 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ziemia kłodzka to cel kolejnej wyprawy Tomasz Bednarka. Wokół pasma górskie, w dolinach urokliwe miasteczka i popularne uzdrowiska. W centrum wiekowe miasto, stolica dawnego hrabstwa. Kraina kusi bogactwem zabytków, a krajobrazy bywają tutaj baśniowe. Jedną z najbardziej malowniczych części regionu jest Kotlina Kłodzka. Średniowieczne Kłodzko powstało w punkcie strategicznym, wypełniając dolinę pomiędzy wzgórzami. Z historią miasta można się zapoznać w wąskich korytarzach podziemnej trasy turystycznej. W głębokich piwnicach przechowywano towary, ale i chroniono się w czasie wojen i oblężeń. Kłodzko pełne jest zabytków. Ozdobą tutejszego rynku jest neorenesansowy ratusz oraz otaczające go kamienice, a nad miastem góruje XVIII - wieczna twierdza. Odwiedzając region, warto też zwiedzić barokową bazylikę w Wambierzycach, która robi kolosalne wrażenie. Prowadzi do niej 57 schodów. Imponująca fasada świątyni ma aż 52 metry wysokości. W kontraście do majestatycznego widoku z zewnątrz, wnętrze bazyliki wydaje się niewielkie. W wystroju świątyni uwagę zwraca ambona, odwołująca się do maryjnego hymnu Magnificat, oraz ołtarz z cudowną figurką Matki Bożej z Jezusem na ręku. Kolejne bogactwa ziemi kłodzkiej to jej uzdrowiska. Dawne domy zdrojowe, pijalnie wód i piękne parki można zobaczyć w Polanicy, Długopolu, Lądku, Dusznikach i w Kudowie Zdroju. Turystów zachwyci też przyroda - liczne szlaki wiodą przez Park Narodowy Gór Stołowych. 19:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 20:15 KOSMOS GARAŻU (GARAGE PEOPLE / GARAGENVOLK) Film dokumentalny, 96 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Natalija Yefimkina To niesamowity widok na świat, którego nigdy nie widzieliśmy. Dokumentalna opowieść o ludziach biednych, niekochanych, w podeszłym wieku, którzy muszą gdzieś się podziać i żyć. Chowają się na całym świecie w szopach, na działkach lub w garażach. Akcja filmu toczy się w miasteczku na rosyjskiej Arktyce, w powoli umierającym ośrodku przemysłowym. Takie garaże na północy Rosji ciągną się w nieskończoność. Za ich zardzewiałymi drzwiami można znaleźć wszystko, z wyjątkiem samochodów. Te miejsca są ostoją niektórych Rosjan, znikającym punktem ponurej codzienności i sygnałem nadziei na wielkie marzenia. To jednak smutny obraz, tym bardziej, że w czasie kręcenia filmu, kilku uczestników zmarło ze starości, alkoholizmu lub choroby. Ludzie ci są niezwykli i mają o czym opowiadać. Mają bardzo ciężkie życie, ale mierzą się z nim z godnością. Rosjanie są w tym wszystkim także bardzo zabawni. To jednak bardzo czarny humor. Brutalne i ciężkie życie. To, czego nigdy się nie dowiadujemy, to czy ludzie, których widzimy, są wyrzutkami społecznymi, czy typowymi biedakami tego świata, w którym zamieszkują. Ich życie jest pokazywane głównie bez kontekstu. 22:05 LATAWCE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Beata Dzianowicz Zdjęcia: Jacek Petrycki Tematem filmu jest prawdziwy obraz współczesnego Afganistanu, egzotycznej rzeczywistości nieznanej Europejczykom. Na film złożą się krótkie, samodzielne filmy zrealizowane przez uczestników kursu filmowego, który zorganizowano w elitarnej szkole średniej o profilu plastyczno-muzycznym w Kabulu. Uczestnicy kursu to dziś młodzi afgańscy adepci sztuki filmowej. Wszystkie epizody łączy wspólny temat - coś, co przykuło uwagę młodego realizatora, niezwykły temat, osoba, wydarzenie. 23:10 KONIEC SEZONU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2019 Reżyseria: Stanisław Cuske Starsze małżeństwo wypływa w rejs po jeziorach, na których spędziło całe swoje życie. Zamknięta przestrzeń jachtu prowokuje do refleksji nad przyszłością, ale także nad tym, co minęło. Wieczorami rozbrzmiewają stare melodie. 23:40 KURATORZY (THE GUARDIANS) Film dokumentalny, 99 min, Kanada, 2018 Reżyseria: Billie Mintz Film dokumentalny o tym, jak starsi ludzie znikają w Stanach Zjednoczonych. Między innymi w Las Vegas, gdzie są uważani za niekompetentnych, starych i nieświadomych. Są oni usuwani z własnych domów, odurzani i przenoszeni do domów opieki wbrew woli. Ich autonomia zostaje skradziona, godność zniszczona, a oszczędności życia stopniowo zagrabione - wszystko bez ich zgody. To wielomilionowe oszustwo jest popełniane przez the Guardians - kuratorów, którzy mieli chronić tych najsłabszych. Kuratorzy to przedstawiciele potrzebujących pomocy lub niebędących w stanie samemu prowadzić swoich spraw. Podżegani przez sieć nieuczciwych sędziów, prawników i lekarzy, ci pseudoopiekunowie realizują pozbawiony skrupułów plan, udoskonalany przez 30 lat, który czerpie zyski z największego transferu bogactwa w historii. To bezlitosne nadużycia ze strony tych samych ludzi, którym powierzono ochronę najbardziej bezbronnych obywateli społeczeństwa. Obecnie w USA pod opieką kuratorów przebywa półtora miliona dorosłych. 01:30 FORMOZA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Nowak Film dokumentalny przybliżający wojskową jednostkę specjalną Formoza. Podobnie jak GROM i Jednostka Wojskowa Komandosów stanowi ona elitę Wojska Polskiego i uosabia najlepsze cechy polskiego żołnierza: profesjonalizm, poświęcenie i patriotyzm. Głównym obszarem działania komandosów Formozy jest Morze Bałtyckie. Zdolni są oni również do realizacji operacji w terenie górskim, czego dowiedli podczas misji w Afganistanie, gdzie blisko współpracowali z żołnierzami amerykańskimi. 02:40 NAUKA CHODZENIA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Marcin Kopeć Główny bohater filmu to postać wielowymiarowa, gangster, który stara się być dobrym człowiekiem. W jego przypadku nie jest to jednak łatwe. Całe dotychczasowe życie sprawiał cierpienie innym i wzbudzał w ludziach strach. 45 - letni Piotr, były członek warszawskiej mafii, po wyjściu z więzienia próbuje ułożyć sobie życie od nowa. Jak twierdzi, pragnie odpokutować za grzechy przeszłości, podejmując pierwszą legalną pracę w hospicjum. Widz obserwuje bohatera, który stawia pierwsze kroki w normalnym społeczeństwie, przełamuje swoje wewnętrzne i zewnętrzne blokady, walczy ze słabością. Pod koniec filmu pozostajemy z pytaniem: czy Piotr dostosuje się do swojego nowego życia opartego na innych wartościach niż te dotychczas wyznawane, czy jego przemiana będzie trwała? 03:40 ARABSKI SEKRET Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Maja Julia Groszek Kamil Filipek pragnie poznać swojego ojca Ilhama Al Madfaiego, który jest twórcą arabskiej muzyki folkowej i gwiazdą na Bliskim Wschodzie. Ojciec i syn nigdy się nie poznali. Reżyserka zaprasza widzów do wspólnej obserwacji podróży Kamila oraz refleksji nad sensem życia i potrzebą odnalezienia swoich korzeni.