TVP Historia Poniedziałek, 21.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 21 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1968 - strajk okupacyjny na UW; 1985 - śmierć Leopolda Tyrmanda; 1988 - groteskowe działania SB przeciw grupie "Wolnośc i Pokój" na plaży w Sopocie; 1994 - siedem Oscarów dla "Listy Schindlera" w tym trzy dla Polaków; 06:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 28 (SERIA III ODC. 2) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Przed podjęciem misji polegającej na podszywaniu się pod niemiecką arystokratkę, Marysia postanawia odwiedzić Zosię, która jest już w zaawansowanej w ciąży. Podczas wizyty, Irka z Lesiem stoją na czatach przed budynkiem. Po chwili okazuje się, że niemiecki oddział przeszukuje kolejne kamienice. W ostatnim momencie kobietom udaje się uciec. Kamil wraz z oddziałem spadochroniarzy ląduje na terenie Polski. Ma tajną misję do przeprowadzenia ale o jego powrocie nie może wiedzieć nikt poza dowództwem. W jednym z konspiracyjnych mieszkań przypadkowo wpada na niego Ewka, nie może jednak powiedzieć o tym przyjaciółkom. Witek w fabryce w Radomiu nadal oczekuje przybycia tajemniczego gościa. 08:25 HISTORIA POLSKI - DZIEWCZYNA Z EKRANU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2017 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Film poświęcony Teresie Tuszyńskiej, jednej z najpiękniejszych polskich aktorek, a zarazem najbardziej zapomnianych. Wielu znawców kina twierdziło, że tak pięknej twarzy nie było o polskim filmie. Urodziła się w Warszawie w 1942 roku w rodzinie robotniczej. Już od młodych lat ciągnęło ją do środowiska aktorsko - muzycznego. W 1958 roku wygrała konkurs tygodnika "Przekrój" pod hasłem "Film szuka młodych aktorek" i dostała swoją pierwszą rolę w filmie "Ostatni strzał". Z planu filmu jednak ucieka bez podania przyczyny. W 1959 roku gra w filmach: "Biały niedźwiedź" i "Do widzenia do jutra". W następnych latach grę w filmach łączy z pracą modelki w Modzie Polskiej i częstymi wyjazdami za granicę. Występuje w takich filmach jak: "Drugi człowiek", "Tarpany", "Rozwodów nie będzie", "Cała naprzód", "Poczmistrz", " Vreckari" czy "Praskie noce". Była jedyną polska aktorką, której twarz pojawiła sie na antenie amerykańskiego miesięcznika "Show". Stała się prawdziwą gwiazdą. Swój ostatni film nakręciła w 1970 roku, zaledwie 12 lat po debiucie. Po premierze w 1971 roku Tuszyńska zniknęła. Nie ma żadnych jej zdjęć po 1971 roku. Mówiło się, że zupełnie zatraciła się w nałogu alkoholowym. Żyła swoim życiem w ukryciu, skromnie, wręcz w biedzie. Wstydziła się swojego wyglądu, przytyła i prawie nie wychodziła z domu. Zmarła zapomniana w samotności 19 marca 1997 roku z niewyjaśnionej do końca przyczyny. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Witold Dębicki, Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Leon Łochowski, Marek Obertyn, Andrzej Szopa 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko - komisarz obrony, wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 10:10 SENSACJE XX WIEKU - YPRES - POCZĄTEK KOSZMARU Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański prezentuje nowe fakty dotyczące pierwszego w historii przypadku użycia gazów bojowych; posłużono się nimi w 1915 roku, w Belgii, w pobliżu miejscowości Ypres. Nazwa tego miasteczka kojarzy się jednak większości z rokiem 1917, kiedy to Niemcy użyli nowego, strasznego gazu, jakim był iperyt. Mało kto natomiast wie, że już dwa lata wcześniej, właśnie w tym miejscu, wykonano atak falowy chlorem. Autor programu opowiada o skutkach i konsekwencjach tych wydarzeń, przechadzając się po polach bitewnych Belgii i Francji. 10:35 DZIKIE ANDY CZ. 2. ŻYCIE W EKSTREMALNYM ŚWIECIE (THE WILD ANDES (2/3) EXTREME SURVIVAL / DIE ANDEN - NATUR AM LIMIT) Film dokumentalny, 50 min, Irlandia, 2019 Reżyseria: Christian Baumeister Wykonawcy: Krystyna Czubówna Część 2. Tym razem znajdziemy się w dramatycznej scenerii rozgrzanych gejzerów, suchych łąk i pokrytych śniegiem wulkanów. Poznamy losy nowo narodzonego źrebięcia i kolonii flamingów. To zapierająca dech w piersiach historia o tym, jak zwierzęta na wysokich andyjskich równinach przystosowały się do świata opalanego wulkanicznym ciepłem i rozrzedzonym powietrzem. Ciągnące się wzdłuż całej Ameryki Południowej Andy to najdłuższy łańcuch górski świata. Na środkowym odcinku wysokie szczyty otaczają szeroki na tysiąc kilometrów płaskowyż Altiplano. To najwyżej położony płaskowyż poza Himalajami. Przez większą część roku koryta rzek są wyschnięte. Na tych obszarach istnieją też tak zwane białe jeziora słone, czyli solniska, takie jak Salar de Uyuni czy najdalej wysunięta na południe Boliwii Laguna Colorada, jezioro jedyne w swoim rodzaju. Jaskrawą barwę jezioro zawdzięcza mikroskopijnym glonom, które licznie występują w tych żrących wodach. Glony przyciągają tysiące flamingów. Jak wszystkie miejscowe zwierzęta, żyją w otoczeniu wielkich aktywnych wulkanów, w rozrzedzonym powietrzu, na jałowiej słonej ziemi. By przetrwać w ekstremalnych warunkach wysokich Andów Środkowych, tutejsi mieszkańcy pokonują liczne przeciwności. Są dowodem na to, że życie może rozkwitać w najbardziej niegościnnych miejscach. 11:40 W PRLU - OCIEPLANIE WIZERUNKU MO" Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Milicja Obywatelska - formacja, która w PRL zastąpiła policję, była nie tylko służbą, która miała strzec porządku publicznego i chronić obywateli przed przemocą. MO od początku była przede wszystkim jednym z instrumentów zdobycia i potem utrzymania władzy. Była instrumentem politycznej opresji. Świadome tego władze PRL starały się ocieplać wizerunek milicji i tym samym zachęcać obywateli, szczególnie młodzież i dzieci, do współpracy z nią. O tym ocieplaniu MO red. Beata Michniewicz rozmawia z historykami i publicystami: Piotrem Dmitrowiczem i Andrzejem Anuszem. 12:20 CZTERDZIESTOLATEK - ODC. 20/21 - W OBRONIE WŁASNEJ, CZYLI POLOWANIE Serial komediowy, 57 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Krzysztof Teodor Toeplitz Aktorzy: Andrzej Kopiczyński, Anna Seniuk, Irena Kwiatkowska, Roman Kłosowski, Leonard Pietraszak i inni Myśliwskie pasje nowego ministra dla nikogo w zjednoczeniu nie są tajemnicą. Pracownicy czym prędzej więc organizują kółko łowieckie. Dyrektor Stefan Karwowski, fachowo poinstruowany przez teścia, zaopatrzony w sprzęt i strój myśliwski, wyjeżdża z psem na polowanie. Do pierwszego strzału składa się wyjątkowo niefortunnie. Zamiast do zwierzyny, strzela do ministra, na szczęście - niecelnie. Zdenerwowany już chce wycofać się z udziału w polowaniu, lecz zostaje zaatakowany przez dzika. Strzał, tym razem celny, znów przysparza mu mnóstwo kłopotów. 16:05 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. RZEKA CZARNEGO SMOKA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE BLACK DRAGON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 17:25 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 29 (SERIA III ODC. 3) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Hanna Węsierska Aktorzy: Wanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Katrin Buhring, Peter Wolf, Mathias Gall, Maria Dębska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz Marysia rozpoczyna swoją akcję we Lwowie. Zatrzymuje się w hotelu Grand, gdzie umawia się z wysokim rangą oficerem SS. Podczas kolacji z Niemcem lokalny oddział podziemia przeprowadza akcję, dzięki której Marysia uwiarygadnia swoją fałszywą tożsamość. Irkę coraz bardziej męczy jej bezczynność. Jako jedyna z dziewczyn nie ma misji do wykonania. Dowództwo powierza jej zadanie w Instytucie Żywienia. Kamil spotyka się z Aloszą na cmentarzu. Tożsamość szpiega jest dla niego wielkim zaskoczeniem. 18:55 SPÓR O HISTORIĘ - SOBÓR WATYKAŃSKI II A KOMUNIZM Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 11 października 1962 roku papież Jan XXIII zainaugurował Sobór Watykański II. Przygotowania trwały dwa lata. "Sobór nie został zwołany dla doktrynalnego stanowiska, ale by wspólne dzieło odpowiadało dzisiejszym potrzebom i oczekiwaniom poszczególnych narodów (...) Kościół nie może oddalić się od świętej spuścizny prawd otrzymanych od swoich ojców. Musi jednak też patrzeć w przyszłość, rozpoznawać nowe warunki i sposób życia, które ukazują współczesny świat, otwierając szeroką drogę katolickiego apostolatu" - mówił papież Jan XXIII otwierając obrady. Sobór obradował w czterech sesjach. Pierwszej przewodniczył Jan XXIII. Pozostałym, wybrany po jego śmierci, papież Paweł VI. Sobór trwał cztery lata. Zakończył się 8 grudnia 1965 roku. Co dał Kościołowi i światu Sobór Watykański II? Czy przygotował Kościół do dialogu ze współczesnym światem? W jakim duchu zwołano Sobór Watykański II? Za co Kościół potępiał wcześniej komunizm? W encyklikach, do soboru komunizm potępiany był trzykrotnie: w 1864 r. , 1878 r. i 1937 r. Przede wszystkim Kościół potępiał komunizm za odbieranie człowiekowi świata nadprzyrodzonego, zapowiedź likwidacji własności prywatnej i uderzenie w rodzinę. W 1949 r. Pius XII dekretem Św. Oficjum zakazał katolikom przynależności do partii komunistycznej i współpracy z komunistami. Watykan był informowany o procesach pokazowych księży pozostających w sowieckiej strefie wpływów. Dlaczego podczas soboru nie potępiono komunizmu? Byli tu kardynałowie, którzy dobrze poznali komunizm, często na własnej skórze. Około 450 kardynałów zabiegało o to. Co stało się z przygotowanymi przez nich dokumentami? Jakie szanse widzieli komuniści w Soborze Watykańskim II? Udział w Soborze Watykańskim polskich przedstawicieli. Jakie dokumenty przygotowali? Jaki był skutek tego, że Kościół nie potępił komunizmu? Goście: prof. Sławomir Cenckiewicz - Akademia Sztuki Wojennej, prof. Michał Białkowski - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Władysław Bułhak - Instytut Pamięci Narodowej. 19:35 HISTORIA POLSKI - TAJEMNICE EKONOMII KOPERNIKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Robert Szaj, Michał Juszczakiewicz Zdjęcia: Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Dolecki Wykonawcy: Robert Cyrta, Krzysztof Matuszewski, Pietro Omodeo, Marta Twardowska, Eugeniusz Sienkiewicz, Philippe Debroise, Krzysztof Bartoszewicz, Grzegorz Duda "Tajemnice ekonomii Kopernika" - fabularyzowany film dokumentalny, prezentujący Mikołaja Kopernika tym razem nie jako astronoma, a jako wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monety. Niestety, postulaty Kopernika dotyczące uznania pieniądza jako miary, nie znalazły do tej pory uznania wśród polityków i ekonomistów. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat "O szacunku monety". Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko - krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako ważnego doradcę Biskupów Warmińskich. 23:40 ŁUKASIEWICZ - NAFCIARZ, ROMANTYK Dokument fabularyzowany, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Wójcik Fabularyzowany dokument o twórcy przemysłu naftowego, Ignacym Łukasiewiczu. Film opowiada o życiu i działalności wynalazczej, przemysłowej oraz społecznej Ignacego Łukasiewicza. 00:50 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. KRYMSCY TATARZY Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Wysiedlili ich z Krymu w ciągu dwóch dni i wywieźli do Uzbekistanu. Z rozkazu Stalina, który oskarżył Tatarów o zdradę ojczyzny w czasie II wojny światowej. Na Krym wrócili dopiero w latach 90. Niektórzy z nich do tej pory nie mogą się przystosować do życia w nowym miejscu, a część z nich marzy o tatarskiej autonomii. Bohaterem reportażu jest jeden z najbogatszych Tatarów na Krymie, właściciel kilku restauracji, hoteli, firm handlowych i budowlanych, Riszat Menetow. Kamera towarzyszy bohaterowi w meczecie, pracy, domu, podczas spotkań z innymi Tatarami, którzy opowiadają o swoim życiu, problemach, oczekiwaniach. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - ROK 1941, ODC. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Tomasz Madejski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Witold Dębicki, Krzysztof Dracz, Krzysztof Globisz, Leon Łochowski, Marek Obertyn, Andrzej Szopa 22 czerwca 1941 roku generał Żukow powiadomił Stalina o ataku wojsk hitlerowskich na ZSRR. Dlaczego właśnie Żukow, szef Sztabu Generalnego, a nie marszałek Timoszenko - komisarz obrony, wyższy stopniem i stanowiskiem? To jedno z wielu pytań, na które Bogusław Wołoszański spróbuje odpowiedzieć w tym programie. Autor zrekonstruuje wydarzenia z 22 czerwca, jakie miały miejsce w najbliższym otoczeniu Stalina. Jak zareagował on na wieść o ataku wojsk Hitlera, jakie decyzje podjął i jakie wydał rozkazy? 02:25 SENSACJE XX WIEKU - YPRES - POCZĄTEK KOSZMARU Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański prezentuje nowe fakty dotyczące pierwszego w historii przypadku użycia gazów bojowych; posłużono się nimi w 1915 roku, w Belgii, w pobliżu miejscowości Ypres. Nazwa tego miasteczka kojarzy się jednak większości z rokiem 1917, kiedy to Niemcy użyli nowego, strasznego gazu, jakim był iperyt. Mało kto natomiast wie, że już dwa lata wcześniej, właśnie w tym miejscu, wykonano atak falowy chlorem. Autor programu opowiada o skutkach i konsekwencjach tych wydarzeń, przechadzając się po polach bitewnych Belgii i Francji. 02:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GENERAŁ MRÓZ Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony hitlerowskiej agresji na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.