TVP Historia Środa, 23.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1919 - Mussolini założył Fasci di Combattimento; 1978 - zmarł ambasador Tadeusz Romer; 1980 - wybory do Sejmu PRL; 1994 - umarła Giulietta Massina; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 30 (SERIA III ODC. 4) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Józef Pawłowski, Maria Dębska, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Sebastian Jasnoch, Marta Żmuda-Trzebiatowska, Magdalena Smalara, Marcin Korcz W odwecie za akcję w lwowskim hotelu, Martin von Shitz zarządza łapankę. Marysia zmierzająca do mieszkania konspiracyjnego, jest świadkiem rozstrzelań. Batiar osłaniający Marysię podczas jej działań we Lwowie, ginie podczas łapanki. Mimo to dziewczynie udaje się szczęśliwie wrócić do Warszawy ze szczepionkami przeciw tyfusowi. Leon, wybitny polski fizyk, pracuje dla Niemców. Podczas rozmowy z Wolfgangiem, próbuje skłonić go do uwolnienia z obozu Szczęsnego, ojca Witka. Alosza wdziera się podstępem do samochodu Wolfganga. Informuje go o przeniknięciu do wywiadu polskiego podziemia. 08:25 HISTORIA POLSKI - O ZWIERZĘTACH I LUDZIACH Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Łukasz Czajka, Łukasz Czajka Scenariusz: Łukasz Czajka Zdjęcia: Kacper Czubak Muzyka: Marcin Masecki Aktorzy: Adam Banaszek, Maciej Hubert, Damian Chojecki, Krzysztof Chrzanowski, Krzysztof Garbarski, Marcin Kożuchowski, Oliwier Krajewski, Kamila Kuboth - Schuchardt, Magdalena Kwapis, Damian Parzeski Film dokumentalny o tym, co zdarzyło się w czasie II wojny światowej na terenie warszawskiego zoo. Głównymi bohaterami są zwierzęta, poprzez które opowiemy historie ludzi, którzy w zoo szukali schronienia. Biorąc pod uwagę dzisiejszą wiedzę, naukowcy zajmujący się emocjami zwierząt zgadzają się co do tego, że zwierzęta je odczuwają. Najczęściej mówi się o strachu, gniewie, wstręcie, zdziwieniu, smutku i radości. Co oczywiste odczuwają też ból i cierpienie. Ten zestaw emocji i odczuć jest wystarczający, by opowiedzieć w sposób zupełnie niespotykany o dramatycznych wydarzeniach wojennych. Będziemy obserwować zwierzęta podczas nieobojętnych emocjonalnie sytuacji, np. w trakcie porodu, podczas zabawy rodzeństwa, w czasie ucieczki przed zagrożeniem, etc. Te sceny są np. łączone z ujęciami archiwalnymi z okresu przedwojnnego lub z czasów wojny. W filmie poza nowymi ujęciami stylizowanymi na archiwalne zarejestrowanymi w ogrodzie zoologicznym oraz w naturalnym środowisku zwierząt wykorzystano również prawdziwe filmy archiwalne ze zwierzętami. Są też archiwalne fotografie i filmy poświęcone bohaterskiej rodzinie Żabińskich, oraz tym, których uratowali. Ponadto archiwalne materiały poświęcone Warszawie między 1928 a 1950 rokiem. Narratorem filmu będzie Antonina Żabińska, która głosem słynnej aktorki wspomina lata 1928 - 44, poczynając od momentu, w którym zoo powstało, aż do zakończenia wojny. Ważną rolę w filmie odegrają ostatni żyjący świadkowie tamtych wydarzeń, jak Teresa Zawadzki, córka Antoniny i Jana. W filmie występuje również żyjący dziś w Izraelu Moshe Tirosh (dawniej Moshe Kenigswein), który w 1942 roku przez wiele miesięcy wraz z siostrą Stefcią (ona też wystąpi w filmie), która do dziś mieszka w Kanadzie, ukrywali się w piwnicy willi. W tym czasie ich rodzice byli ukrywani w opustoszałej bażanciarni w pobliżu domu. Moshe wraca do willi, do miejsca, w którym - jak mówi - uwierzył, że przeżyje wojnę. Fragmenty wybrane ze spisanych wspomnień Antoniny, uzupełnione inscenizowanymi scenami ze zwierzętami stylizowanymi na archiwalne oraz filmami archiwalnymi dadzą odbiorcy możliwość doświadczenia zupełnie surrealistycznego klimatu, który panował na terenie zoo w czasie wojny. Willa była nazywana przez tych, którzy się w niej ukrywali Domem pod zwariowaną gwiazdą i Arką Noego, co tylko podkreśla niezwykłość i niepowtarzalność atmosfery, która emanowała z tego cudownego miejsca w tamtym okrutnych czasach. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Trzecia część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt, niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 10:30 WĘGRZY POLAKOM Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marian Curzydło, Tomasz Kamiński Scenariusz: Marian Curzydło, Marek Szczepanek Zdjęcia: Wojciech Kursa, Michał Bożek Film pokazuje udział Węgrów w tworzeniu Legionów Polskich, a także w walkach, toczonych przez nasze oddziały, w latach 1914 - 1916, ze szczególnym uwzględnieniem akcji werbunkowej w Budapeszcie oraz udziału Węgrów w walkach na terenie Karpat zimą 1915 roku. Opowiada o karpackiej epopei II Brygady, jako znacznie mniej znanej niż dzieje I Brygady. Warto dodać, że legionistów - Węgrów było ponad 600. Po polskich Żydach stanowili jedyną większa grupę legionistów innej niż polska narodowości. 11:30 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - WIOLETA PAPLIŃSKA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Zdzisław Dąbrowski, ps. Senator, rocznik 1921, żołnierz AK i WiN. Od wiosny 1942 r. należał do Armii Krajowej - placówka Fajsławice pod dowództwem Stanisława Pędraka, ps. Poleszuk. W 1945 r. nie ujawnił się, pozostając w oddziale Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość Antoniego Kopaczewskiego Lwa placówka w Piaskach. Aresztowany i przewieziony do PUBP w Krasnymstawie, gdzie był torturowany. 15 stycznia 1947 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie skazał go na karę śmierci. Wyrok został wykonany 27 stycznia 1947 r. w więzieniu na Zamku lubelskim. O dziadku opowiada Wioleta Paplińska. 12:05 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 1/7 - PLAC NAPOLEONA Serial wojenny, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Wojciech Solarz, Krzysztof Stroiński, Anna Dereszowska, Borys Szyc, Jakub Mazurek, Cezary Morawski, Katarzyna Gniewkowska Siedmioodcinkowy serial osadzony w realiach II wojny światowej, którego reżyserem jest Waldemar Krzystek, zdobywca w 2008 r. Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za kinową wersję "Małej Moskwy". "Sprawiedliwi" to opowieść o Polakach ratujących Żydów w czasie wojny, ale także o miłości, przyjaźni, o zasadach, których nigdy się nie łamie, nawet w sytuacji, gdy stawką jest życie. Główną bohaterką jest młoda pielęgniarka Basia, działająca w Komitecie im. Konrada Żegoty, odznaczona po wojnie za uratowanie żydowskich dzieci. Akcja serialu rozpoczyna się w Warszawie w 1938 r. Do Ministerstwa Komunikacji podąża w wielkim pośpiechu objuczony rysunkami inżynier Stefan Kowalski (Wojciech Solarz). Zaaferowany wpada przypadkowo na ulicy na śliczną dziewczynę Basię (Marta Chodorowska), która pomaga mu zbierać porozrzucane projekty i nawet odprowadza go pod ministerstwo. Okazuje się, że Stefan jest już spóźniony na ważne spotkanie u ministra Piaseckiego w sprawie budowy warszawskiego metra. Pierwszą stacją zaprojektowaną w najdrobniejszych szczegółach przez młodego inżyniera z pracowni prof. Kaniewskiego (Jan Englert) jest Plac Napoleona. Zachwycona Basia nie może uwierzyć, że Warszawa wkrótce wzbogaci się o metro. Do 1973 roku powstanie aż 6 linii stołecznej kolei podziemnej. Rozpoczęto już wstępne prace budowlane, a projektem jest zainteresowany sam prezydent Starzyński. Metro ma ruszyć 1 sierpnia 1944 r. Wybucha wojna. Podchorąży Kowalski wraz ze swymi ludźmi spotyka w lesie pielęgniarkę Basię, opatrującą rannych żołnierzy. Od razu rozpoznaje sympatyczną i ładną dziewczynę, na którą natknął się w drodze do ministerstwa, i która już wtedy wpadła mu w oko. Pomaga jej odtransportować rannych do prowizorycznego szpitala, zorganizowanego w szkole w Treblince. Wkrótce zamierza wyruszyć z oddziałem do stolicy, by walczyć. Kiedy dowiaduje się, że Warszawa skapitulowała, rozwiązuje swój skromny oddział i rozkazuje żołnierzom wracać do domu. W Treblince poznaje żydowskiego krawca, który szyje mu garnitur. Stefan postanawia niebawem jechać do domu, do rodziców. Żegna się z Basią, obiecując, że na pewno ją odwiedzi. Akcja przenosi się do Łodzi, 70 lat później. Blisko 90 - letnia Barbara (Zofia Tomaszewska - Charewicz) ma być odznaczona medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata", przyznawanym przez izraelski Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem, co wiąże się z wyjazdem do Izraela. Niechętny dalekiej podróży matki jest jej syn Marcin (Krzysztof Stroiński). 15:30 GIGANCI HISTORII - KAMPANIA POLSKA 1939 Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) W planach Adolfa Hitlera miało być zaledwie kilka dni. Polacy bronili się przez miesiąc. Kampania wrześniowa to temat kolejnego odcinka Gigantów Historii. Niezłomna wola walki o niepodległą Ojczyznę w historycznych faktach. 16:30 SZTETL, CZYLI MIASTO - ODC. 4 Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Wykonawcy: Dawid Szychowski Wszyscy wiedzą, co to jest synagoga, kim jest rabin, ale nie każdy orientuję się, kiedy Żydzi obchodzą Nowy Rok. Dlaczego w kalendarzu żydowskim jest 5482 rok, kiedy zaczęło się liczenie czasu i dlaczego oparty jest na księżycu? Czy to prawda, że niedziela nie jest dniem wolnym od pracy i dlaczego kolacja szabasowa rozpoczyna się w piątek, ale o różnych godzinach? Dlaczego ortodoksyjny Żyd nie odbiera telefonu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę? Czy rabina można zwolnić z pracy i kiedy synagoga jest miejscem świętym? "Sztetl, czyli miasto" to program, którego celem jest przedstawienie świata Żydów. Opowie o historii i współczesności. Jego bohaterami będą polscy Żydzi, którzy żyją razem z nami. Program będzie realizowany w dwóch miastach, których historia była tworzona przez silne społeczności żydowskie. Wrocław i Łódź - po wielu latach, dopiero od 1945 roku są znów w Polsce. Żydzi ortodoksyjni i asymilowni. Tworzyli nie tylko swój świat. Każdy odcinek opowie o wybranym zagadnieniu. Pierwszy będzie poświęcony synagogom i modlitwie. Realizowany będzie we wnętrzach dwóch synagog - wrocławskiej i łódzkiej, które przetrwały czasy hitlerowskich Niemiec. Opowie ich historie, ale także odpowie na pytanie, czym jest synagoga dla Żydów wierzących i niewierzących. Tematy pozostałych odcinków to między innymi: rabin, kalendarz żydowski, kobieta w judaizmie. Jego bohaterami będą Żydzi, mieszkający w Łodzi i Wrocławiu. Przewodnikiem będzie łódzki rabin Dawid Szychowski. Zdjęcia będą zrealizowane w Łodzi i we Wrocławiu. 17:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 31 (SERIA III ODC. 5) Serial wojenny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Michał Czernecki, Danuta Stenka, Józef Pawłowski, Maria Dębska, Marcin Korcz, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Marta Żmuda-Trzebiatowska, Sebastian Jasnoch, Magdalena Czerwińska, Magdalena Smalara W mieszkaniu Marysi ukrywa się jej siostra Zoja. Irka z Ewką przebywają tu w charakterze służących. Niezapowiedzianie w mieszkaniu Marysi pojawia się Martin von Shitz. Kobiety ukrywają ciężarną Zoję w szafie. Gestapowiec zabiera Marysię do swojej siedziby, celem wyjaśnienia sprawy skradzionych z lwowskiego Instytutu szczepionek. Podczas rozmowy na zapleczu antykwariatu, Kruk zabrania Kamilowi kontaktowania się z Aloszą. Dowództwo uważa, że może ona przekazywać fałszywe informacje. Do tajnego laboratorium Wolfgang kieruje młodego Niemca. Jest to Hans Rosner z Fridrich Wilhelms - Universitat. Będzie on pomagał Leonowi przy konstruowaniu nowej broni. Doktor Andrzej wchodzi na teren getta jako pracownik lwowskiego Instytutu. Wolfgang, nie informując o tym swoich przełożonych, spotyka się z Aloszą. Żąda od agentki, by się uwiarygodniła. Musi mu kogoś wystawić. Leokadia zleca Ewce nowe zadanie. Dziewczyna ma zbliżyć się do Leona po to, by go sprawdzić. 18:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 19:15 HISTORIA POLSKI - KOŚCIUSZKO. PRZEWODNIK BARDZO WSPÓŁCZESNY ("KOŚCIUSZKO. WOLNOŚĆ OD PRZEMOCY") Film dokumentalny, 52 min, Polska/Litwa, 2021 Reżyseria: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Scenariusz: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Tadeusz Kościuszko to pierwszy bohater współczesnej Polski i Litwy. Film ukazuje jego biografię w dynamicznym skrócie między napięciem czasów, w których żył, a indywidualnymi cechami charakteru. Widz odnajdzie w tej opowieści próbę odpowiedzi na pytanie zadawane przez kolejne pokolenia Środkowoeuropejczyków - jak przetrwać na skrwawionych ziemiach, między Wschodem a Zachodem. Życie Kościuszki, typowego przedstawiciela klasy średniej XVIII wieku, jego decyzje i wybory składają się na wyjątkowo aktualną opowieść o człowieku. Tadeusz Kościuszko jest naszym bohaterem, bo odnajdujemy w nim siebie. 22:35 KUBA (CUBA) Dramat, 117 min, USA 1979 Reżyseria: Richard Lester Scenariusz: Charles Wood Aktorzy: Sean Connery, Brooke Adams, Jack Weston, Hector Elizondo, Denholm Elliott, Martin Balsam, Chris Sarandon, Lonette McKee i inni Hawana, rok 1959. W przededniu przewrotu na Kubie, prowadzącego do obalenia dyktatury generała Batisty, przybywa na wyspę emerytowany major brytyjskich sił powietrznych, Robert Dapes (Sean Connery). Jako najemny doradca w sprawach bezpieczeństwa ma podjąć współpracę z generałem Bello i dopomóc ekipie Batisty utrzymać władzę. Major Dapes spotyka przypadkowo starą przyjaciółkę Aleksandrę, z którą przed 15 laty w Afryce Północnej połączył go żarliwy romans. Dziś jego dawna ukochana jest kobietą zamężną, ale nie znalazła szczęścia w małżeństwie. Nadużywający alkoholu i flirtujący mąż Juan Pulido, dziedzic największego na wyspie rumowo - tytoniowego konglomeratu, nie daje jej oparcia w życiu i poczucia bezpieczeństwa. Juan wdał się w romans z jedną ze swoich pracownic, a brat dziewczyny szuka teraz zemsty. Popierający rewolucjonistów Julio, który właśnie uciekł z więzienia, postanawia zabić go, by wreszcie pomścić siostrę. Między Robertem i Aleksandrą ożywa dawne uczucie. Gdy sytuacja na Kubie staje się coraz bardziej napięta, major próbuje nakłonić ją do opuszczenia kraju. 00:45 MADE IN USSR Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk W grudniu 2016 r. minęło 25 lat od rozpadu radzieckiego imperium. To było wydarzenie epokowe! Punkt zwrotny w politycznej historii Europy, ale także w skali globalnej. Upadek ZSRR oznaczał koniec dwubiegunowego porządku międzynarodowego i całkowitą zmianę układu sił w świecie. W jednej chwili na mapie pojawiło się aż 15 nowych państw. Celem filmu jest pokazanie, w czym się przejawia powrót do radzieckiej epoki w Rosji, która uważa się za spadkobierczynię ZSRR. Jaka jest wiedza na temat rzeczywistości tamtych czasów, jakie są przyczyny odradzania się ideałów radzieckiego imperium, oraz jakie wynikają z tego konsekwencje i zagrożenia dla Rosji i świata. Zrozumienie sposobu myślenia Rosjan w tej kwestii jest niezwykle ważne dla zgłębienia ich postaw wobec konfliktu na Ukrainie i stosunku do państw Europy Zachodniej, w tym Polski. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 3 Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Trzecia część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt, niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 02:50 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 03:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JEŃCY CZ 2 Magazyn, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego jeńcom.