TVP Historia Piątek, 25.03.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 MARCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - urodził się David Lean; 1960 - premiera "Kartoteki" Różewicza w Warszawie; 1968 - początek zwolnień naukowców, którzy poparli bunt studentów; 1977 - założono Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROBCiO); 06:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 32 (SERIA III ODC. 6) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Wojciech Lepianka Aktorzy: Vanessa Aleksander, Marta Mazurek, Aleksandra Pisula, Michał Czernecki, Józef Pawłowski, Danuta Stenka, Marcin Ko, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Marta Żmuda-Trzebiatowksa, Maria Dębska, Sebastian Jasnoch, Magdalena Smalara Andrzej w szpitalu na terenie getta przekazuje Rosenbaunowi 511 szczepionek. Mężczyzna daje Andrzejowi listę osób, które ma zaszczepić. Informuje go o masowych zgonach z głodu. Przed kawiarnią Wolfgang wręcza Aloszy paszport z nowym zdjęciem i tożsamością. W zamian żąda wystawienia Brodzkiego. W laboratorium Hans przed wysoko postawionymi oficjelami prezentuje prototyp przetwornika obrazu. Leon nie zgadza się z nim, uważa że tak skonstruowana bomba, byłaby zbyt duża. Leon w swoim apartamencie przyłapuje Ewkę na przetrząsaniu jego biurka. Wyjawia kobiecie, że broń, którą robi dla Niemców, mają przejąć nasi. Przekazuje też dla dowództwa szyfr o Szczęsnym. Alosza w kawiarni zastawia pułapkę na Kamila. 07:50 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. 18 KUCHNIA Z KLASĄ (SPOŁECZNĄ). KULINARNE PORTRETY DOŁĘGI - MOSTOWICZA. Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski, Łukasz Modelski, Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola, Maciej Brola, Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Tadeusz Dołęga - Mostowicz w dwudziestoleciu międzywojennym był ultrapopularnym autorem bestsellerów. Choć krytycy nie uznawali go za wybitnego literata, bez wątpienia był wrażliwym obserwatorem współczesności. Przejawy różnic społecznych widział nie tylko w statusie, ale dostrzegał je w na pozór nieistotnych detalach choćby jadłospisach różnych sfer. Jego słynna "Kariera Nikodema Dyzmy" nie bez powodu zaczyna się od sałaty z pasztetem. W tym odcinku programu kluczem do poznawania kuchni dwudziestolecia wojennego będą gusty, smaki i opisy z książek Tadeusza Dołęgi - Mostowicza. Nie zabraknie też przepisów, np. na sałatę w muszelkach czy cielęcinę w majonezie. Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów", "Kuchnia Żydów polskich", "W kotle historii" tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały, dla nas do dziś są smakami rodzinnego domu. 08:30 HISTORIA POLSKI - KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bogusława Stanowska - Cichoń Scenariusz: Bogusława Stanowska - Cichoń Zdjęcia: Artur Uczkiewicz, Jerzy Giec Wykonawcy: Krzysztof Gadacz, Małgorzata Bielska Film przedstawia postawy polskich księży, sióstr i zakonników, którzy zajęli zdecydowane stanowisko w obliczu zagłady Żydów. Według relacji osób ocalałych z Holocaustu, kapłani pomagali najczęściej poprzez wydawanie fałszywych metryk chrztu (i innych dokumentów), a także znajdowanie bezpiecznego schronienia u rodzin katolickich lub zatrudnienie ich jako pracowników parafii. Często żydowskie dzieci były ukrywane w klasztorach, tak jak czyniła to siostra Matylda Getter, która zadecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. Matka Matylda została pośmiertnie odznaczona medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" za ratowanie Żydów, podobnie jak wiele innych sióstr i kapłanów. Film ukazuje zaangażowania wielu duchownych: m.in. bp. Twardowskiego we Lwowie, kard. Adama Sapiehy i ks. Marcelego Godlewskiego, o. Adama Sztarka, ks. Ferdynanda Machaya, bp. Albina Małysiaka oraz sióstr albertynek, sióstr franciszkanek służebnic Krzyża, niepokalanek, sióstr sercanek, Matki Bożej Miłosierdzia, sióstr służebniczek i karmelitanek. Film prezentuje wspomnienia uratowanych z Holocaustu i ich powroty do tych, którzy ryzykowali własnym życiem, aby ich ocalić. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań. 10:35 KSIĄŻ. KLUCZ DO ŚLĄSKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Opowieść o historii zamku Książ. Przez stulecia zamek wywierał wpływ na otaczającą rzeczywistość. Sprawowano stąd władzę militarną, sądowniczą, gospodarczą i kulturową. Książ jest obecnie jedną z największych atrakcji turystycznych w Polsce. W roku 2017 przyjechało tutaj 500 tysięcy turystów. W zamku odbywają się cykliczne imprezy kulturalne, takie jak Festiwal Kwiatów, Festiwal Tajemnic czy Festiwal Kameralistyki Ensamble im. Księżnej Daisy, a także okazjonalne konferencje, spotkania i wystawy. W zamku działa także odział galerii sztuki współczesnej BWA. Zamek o trudnej historii. Zamek Bolka I, zamek Hochbergów. Najważniejszy zabytek ziemi wałbrzyskiej. 12:15 SPRAWIEDLIWI. KTO RATUJE JEDNO ŻYCIE... - ODC. 3/7 - GRZECH Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Waldemar Krzystek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zbigniew Karnecki Aktorzy: Marta Chodorowska, Wojciech Solarz, Krzysztof Stroiński, Anna Dereszowska, Jakub Mazurek, Zofia Tomaszewska - Charewicz, Katarzyna Gniewkowska, Cezary Morawski, Jan Englert, Michał Parafiniuk, Piotr Grabowski, Magdalena Buczkowska Tworki, rok 1942. Po ostatnich traumatycznych przeżyciach, profesor Ignacy Kowalski (Cezary Morawski) trafia do zakładu psychiatrycznego. W szpitalu odwiedza go syn Stefan (Wojciech Solarz) z żoną. Ignacy, który przez cały czas nie kryje swej nienawiści do Żydów, prosi Basię (Marta Chodorowska), by odwiedziła go pewnego dnia sama. Kiedy synowa spełnia jego prośbę, dowiaduje się od niego szokującej prawdy. Przysięga jednak teściowi, że nikomu o tym nie powie. Wkrótce rodzinie składa wizytę pielęgniarz z zakładu, który ma do przekazania smutną wiadomość: Ignacy Kowalski popełnił samobójstwo. W domu rodzinnym muzyka Zygmunta (Jakub Mazurek), przyjaciela Stefana, pojawia się późnym wieczorem Ina Paloma (Anna Dereszowska), popularna piosenkarka, występująca przed wojną w najelegantszych warszawskich restauracjach. Przestraszona i wyczerpana Żydówka oznajmia, że uciekła z transportu i prosi o pomoc. Wbrew matce (Bogusława Schubert - Massoc) Zygmunt udziela jej schronienia. Basia, która nadal czynnie działa w Komitecie Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty, próbuje wyrobić dla niej kenkartę. Sprawa wcale nie jest taka prosta. Wprawdzie mają w urzędzie swego człowieka, ale artystka jest zbyt znana, by ktoś zaryzykował wydanie jej fałszywych dokumentów. Gdyby oszustwo wyszło na jaw, Niemcy zaczęliby skrupulatnie sprawdzać także inne dowody tożsamości. Basia nie daje jednak za wygraną. Uczy Inę katechizmu, załatwia fryzjera, który strzyże Żydówkę i zmienia jej kolor włosów na jasny blond. Akcja przenosi się na moment do współczesności. Sędziwa Barbara Kowalska przed wyjazdem do Jerozolimy nie może wyzbyć się dręczących ją wspomnień. Pora jednak ruszać na lotnisko. Jest już całkowicie spakowana, jeszcze tylko zabiera z szuflady zdjęcie Stefana. W podróży do Izraela towarzyszy jej wnuczka Bogna (Małgorzata Buczkowska) oraz syn Marcin, który niechętnie decyduje się na ten wyjazd. Przez cały czas zachowwuje się jakoś dziwnie. 14:30 300 MILIONÓW LAT - ZIEMIA CZŁOWIEKA - ODC. 2 (300 MILLION YEARS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu, Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i spektakularnych zdjęć, film ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 15:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN CZOCHRALSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Katarzyna Trzaska Scenariusz: Katarzyna Trzaska Filmowy portret genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patrioty - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku położyły podstawy pod współczesny przemysł elektroniczny i fotowoltaiczny oparty na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się metodą Czochralskiego - powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie. 17:15 WOJENNE DZIEWCZYNY S.III - ODC. 33 (SERIA III ODC. 7) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Joanna Niczyj, Wiktor Piątkowski Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Danuta Stenka, Aleksandra Justa, Józef Pawłowski, Peter Wolf, Mathias Gall, Mickey Hardt, Maria Dębska, Eryk Kulm, Sebastian Jasnoch, Marta Żmuda-Trzebiatowksa, Magdalena Smalara Na wiejskim cmentarzyku w Karczewie najbliżsi żegnają symbolicznie Kamila, którego ciało zostało zabrane przez Niemców. Schneider obwinia Wolfganga o akcję w kawiarni. Brodzki miał być ujęty żywcem. W antykwariacie Kruk informuję Irkę, że jest zawieszona w działalności konspiracyjnej, jednak Leokadia informuje załamaną dziewczynę, że poręczyła za nią przed Krukiem, ma wrócić do pracy i nie przerywać kontaktów z Instytutem Żywienia. Pracownicy laboratorium otrzymują z Berlina rozkaz, mają zakaz kontaktowania się z kimkolwiek z zewnątrz. Marysia spotyka Celinę, której kuzyn pracuje u urszulanek w Nałęczowie. Kobietom udaje się zorganizować transport do sióstr dla synka Celiny, Zoji i kilku potrzebujących osób. 18:15 ZAGADKA 13 SZKIELETÓW Z EULAU (MYSTERY OF THE 13 SKELETONS) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2010 Dokument przedstawia historię odkrycia grobów w kamieniołomie niedaleko wioski Eulau położonej w pobliżu niemieckiego miasta Naumburg. W neolitycznych grobach znaleziono tam szkielety trzech kobiet, dwóch mężczyzn i ośmiorga dzieci, pochowanych 4500 lat temu; niektóre z nich były splecione w czułym uścisku. To było sensacyjne odkrycie. Pojawiły się pytania: dlaczego wszyscy ci ludzie umarli w tym samym czasie, czy byli ofiarami brutalnego przestępstwa i kim byli. Nowoczesne metody naukowe, które zrewolucjonizowały archeologię, umożliwiają odkrycie jak i dlaczego rodzina z Eulau zmarła 4500 lat temu. Przy pomocy profilera CID, archeolodzy i antropolodzy zastosują najnowocześniejsze metody analityczne badając przestępstwo, które miało miejsce w epoce kamienia. W trakcie tego procesu widzowie będą mogli poznać wiele faktów dotyczących spowitej tajemnicami epoki sprzed czasów historii rejestrowanej. W trzecim tysiącleciu przed Chrystusem obserwowano dwie główne fale migracji z Europy Wschodniej i Zachodniej, które zdeterminowały skład populacji na tych terenach. W centrum obecnych Niemiec te dwa ruchy migracyjne spotkały się. Czy właśnie to wydarzenie było tłem tajemniczych morderstw w Eulau? Ludzie, którzy przenieśli się do tego miejsca z Zachodu, byli częścią kultury pucharów dzwonowatych, a ci pochodzący ze Wschodu kultury ceramiki sznurowej. Członkowie kultury pucharów dzwonowatych pracowali z metalem, wykuwali broń, co było zwiastunem późniejszej epoki brązu. 19:10 HISTORIA POLSKI - BYŁ TAKI KTOŚ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2006 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Muzyka: Dariusz Żebrowski Dokument o wielkim patriocie, opozycjoniście Wojciechu Ziembińskim. Bohater w formie wywiadu - testamentu (na kilka miesięcy przed śmiercią) mówił o umiłowaniu Ojczyzny oraz interpretował najnowszą historię Polski. Stawiał trafne, dobitne, mocne diagnozy i takie oceny. Jego słowa pozwalają lepiej rozumieć współczesną scenę polityczną Polski. Warto wsłuchać się w wypowiedzi uczestnika wielu zdarzeń historycznych, autora niezliczonych akcji i przedsięwzięć podjętych dla dobra Polski. 22:10 TAJEMNICE BRYTYJSKICH PAŁACÓW KRÓLEWSKICH (LUCY WORSLEY'S ROYAL PALACE SECRETS) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Eleanor Scoones Wycieczka po trzech byłych londyńskich rezydencjach monarszych Tower, Hampton Court i Kensington. Reżyserka filmu Eleanor Sconnes ma na koncie wiele dokumentów, jego twarzą jest jednak Lucy Worsley - badaczka, pisarka i telewizyjna prezenterka. Jako szefowa kuratorów tych rezydencji - muzeów ma do nich stały dostęp i zna każdy ich zakątek. W Tower karmi słynne kruki martwymi myszami i przebiera się za Annę Boleyn czy normańskiego biskupa, pierwszego więźnia zamku i zarazem pierwszego uciekiniera. W Hampton Court spaceruje po dachach, zwiedza magazyn strojów dworskich i komentuje nieskromne XVII - wieczne graffiti. Omija najbardziej reprezentacyjne komnaty, by pokazać niepozorny pokój, w którym spały żony Henryka, a teraz straszy duch jednej z nich - Jane Seymour. W Kensington występuje w podwójnej roli: księcia Alberta i jego narzeczonej, królowej Wiktorii. Pokazuje dziecięce łóżeczko monarchini oraz album z puklami jej włosów. W tym domu mieszkała również księżna Diana, co jest pretekstem do przypomnienia niektórych, raczej anegdotycznych faktów z jej życia. 23:15 WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA (VENEZUELA: THE CHAVISTA REVOLUTION IN THE LAND OF OIL / VENEZUELA: L'OMBRE DE CHAVEZ) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Laurence Debray Film dokumentalny o Wenezueli. Odkąd do władzy w tym kraju doszedł Hugo Chavez w 1999 roku, obserwuje się tutaj spore zamieszanie. Komentatorzy postrzegają ten kraj jako model i antymodel. Propaganda Chaveza uwodzi wielu, ale i wielu zraża, co powoduje bunt. Jak wygląda chavizm określany jako lewicowy nurt polityczny, pochodzący od nazwiska prezydenta Chaveza? Czy to autokratyczne przywództwo? Po 20 latach reżimu komentatorzy i dziennikarze postanowili ocenić te rządy, pojechali do Wenezueli, aby zobaczyć efekty rewolucji, sytuację ekonomiczną, wojskową i polityczną tego kraju. W historii ludzkości trudno o podobny przykład kraju, który bez żadnej wojny czy innego kataklizmu, zubożał do tego stopnia, że 94% jego obywateli żyje w nędzy. A był to najbogatszy kraj Ameryki Południowej. Gdyby sytuacja była normalna, dochód narodowy Wenezueli sięgałby 700 miliardów dolarów. Teraz wynosi 100 miliardów. Nie wybrano Chaveza, żeby rządził przez 5 lat, lecz po to, by zmienił historię. W Wenezueli panuje przekonanie, że historię zmieniają wojskowi, nie cywile. Chavez miał wskrzesić to marzenie. Był silnym mężczyzną w mundurze i na koniu, który miał zaprowadzić porządek i przywrócić majątki, które ktoś nam odebrał. Film zawiera wywiady z Wenezuelczykami. To próba zrozumienia zjawiska chavizmu, określanego jako socjalizm XXI wieku. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 216 "TAJEMNICA JASTRZĘBIA" Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Historia ta miała miejsce 6 września 1939 roku. Tego dnia, wczesnym rankiem od zielonej murawy polowego lotniska w Popowie Kościelnym oderwał się nowoczesny, jak na owe czasy, samolot myśliwski będący jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic polskiego przemysłu obronnego. Pilot oblatywacz Jerzy Widawski wziął kurs na Lwów. "Jastrząb" do celu nigdy nie dotarł i wydawało się, że zniknął na zawsze. Obecnie, na podstawie odnalezionego telegramu wiemy, że samolot musiał awaryjnie lądować w okolicy miejscowości Werchrata, a pilot odniósł obrażenia. Dziś podsumujemy dotychczasowe wysiłki kolegów poszukiwaczy, którzy od wielu lat próbują ustalić miejsce upadku tego samolotu. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań.