TVP Kultura Czwartek, 24.03.2022 08:25 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - ANTONI I ALEKSANDER Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski W Żywcu prawdopodobnie założono pierwsze kino w Polsce. Wybudował je rzeźnik w tajemnicy przed żoną, która wyjechała na wakacje. Nasza opowieść będzie historią jego 18 - letniego prapraprawnuka, który jest pasjonatem filmu. Będzie kręcił film o swoim przodku, pytał o rodzinę i historię kina, filmował rzeczy, które zostały, a są to m. in. fotele, projektor, haki rzeźnickie, fragmenty taśm. 09:10 PIĘĆ ŁATWYCH UTWORÓW (FIVE EASY PIECES) Dramat, 94 min, USA, 1970 Reżyseria: Bob Rafelson Scenariusz: Adrien Joyce Zdjęcia: Laszlo Kovacs Aktorzy: Jack Nicholson, Karen Black, Fannie Flagg, Sally Ann Struthers, Billy Green Bush, Susan Anspach Dramat mężczyzny poszukującego sensu swego życia, zbuntowanego wobec swoich czasów i amerykańskiego społeczeństwa pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia. Człowieka niezadowolonego ze swojej sytuacji uczuciowej, sfrustrowanego brakiem perspektyw. 11:00 RZEKA KŁAMSTWA - ODC. 2 Serial obyczajowy, 90 min, Polska, 1987 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jan Łomnicki Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Jowita Miondlikowska, Marzena Trybuła, Grzegorz Wons, Hanna Skarżanka, Waldemar Kownacki, Jacek Kawalec Wincenta wychodzi za mąż za Firmantego. Młyn coraz bardziej podupada, bo właściciel ciągle przesiaduje w karczmie, przepijając majątek żony. Wincenta oddaje Joasię na wychowanie do jej wuja Ksawerego. Wuj przyjmuje dziewczynkę życzliwie, jednak jego żona traktuje ją jak intruza. Jest zazdrosna o romans męża ze służącą Maryną, a w Joasi widzi rywalkę swego zmarłego syna. Maryna jest w ciąży z Ksawerym. Dziedziczka wyrzuca ją z domu, ale Ksawery nie godzi się na przyjęcie innej służącej i większość domowych obowiązków spada na Joannę. Widząc jej ciężki los, Aleksander chce zabrać ją do siebie, gdzie miałaby pomagać jego żonie w wychowaniu mającego przyjść na świat dziecka. Joanna nie zgadza się. Pewnego dnia w drodze do kościoła spotyka Wincentę, która została żebraczką. Tymczasem do domu Ksawerego wraca Maryna z dzieckiem. Wuj przyjmuje ją z otwartymi ramionami. W czasie wielkiego prania wujenka chce wrzucić dziecko do gorącej wody, na co nie pozwala Joanna. Na jej krzyk zbiegają się domownicy. Pobitą i skrępowaną wujenkę zamykają w komórce. Następnego dnia zakonnice zabierają ją do szpitala. 12:45 PIES Film komediowy, satyra, 32 min, Polska, 1973 Reżyseria: Janusz Kondratiuk Scenariusz: Iga Cembrzyńska, Janusz Kondratiuk Zdjęcia: Wiesław Pyda Aktorzy: Ewa Szykulska, Jerzy Bogajewicz, Jan Himilsbach, Jerzy Block, Zbigniew Buczkowski, Zdzisław Maklakiewicz, Aleksander Jackiewicz Znakomita satyra na lokatorów wielopiętrowego bloku mieszkalnego, skupiającego cały przekrój polskiego społeczeństwa. Mieszkańcy wieżowca reprezentujący różne środowiska, warstwy społecznie, różne postawy i charaktery popadają w konflikt, którego zarzewie stanowi mały łaciaty piesek, należący do pewnego skądinąd bardzo spokojnego i kulturalnego małżeństwa. Główni bohaterowie wywodzą się z inteligencji pracującej. On jest pracownikiem Polskiej Akademii Nauk, ona nauczycielką w szkole podstawowej. Przykładne małżeństwo Mazurków wiedzie normalne życie w jednym z wieżowców w dużym mieście. W domu trzymają ukochanego pupilka, który osładza im szarą codzienność. Do czasu. Blok, w którym mieszkają owi małżonkowie bierze właśnie udział w konkursie gospodarności. Rada lokatorów wraz z jej przewodniczącym zastanawia się nad ulepszeniem wizerunku wieżowca i jego mieszkańców. Wspólnie dochodzą do konstruktywnego wniosku, że należy zacząć od poprawy dyscypliny. Ofiarą nowych porządków rady lokatorów niespodziewanie pada Bogu ducha winien łaciaty kundel. Do akcji dbaj o czystość i kulturę włączają się lokatorzy oraz sprzątaczki i dozorcy, którzy nieustannie pouczają Mazurków, że psa należy wyprowadzać na smyczy, sprzątać po nim itp. , itd. Zadziorni "stróże porządku" zrobią wszystko, by zatruć życie coraz bardziej znienawidzonym właścicielom równie znienawidzonego czworonoga. W końcu Mazurkowie zwracają się o pomoc do prezesa, co tylko pogarsza ich sytuację. Za "donos" do władz spółdzielni mieszkaniowej zostają surowo ukarani. Członkowie rady lokatorów i reszta "obrońców prawa" fundują im istne małe polskie piekiełko. Konflikt eskaluje, dopóki małżonkowie nie skapitulują. 13:30 JIA ZHANG - KE - CHŁOPAK Z FENJANGU (JIA ZHANGKE, A GUY FROM FENYANG/JIA ZHANGKE, UM HOMEM DE FENYANG) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2014 Reżyseria: Walter Salles Wybitny chiński reżyser Zhangke Jia podróżuje z kamerą po miejscach ważnych w jego życiu prywatnym i zawodowym. 15:20 SUPERCIĘŻKI Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1984 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut Zdjęcia: Jacek Bławut Sylwetka wybitnego sportowca polskiego, zapaśnika wagi superciężkiej Adama Sandurskiego. 15:50 NA NABRZEŻACH (ON THE WATERFRONT) Dramat społeczny, 103 min, USA 1954 Reżyseria: Elia Kazan Scenariusz: Budd Schulberg Zdjęcia: Boris Kaufman Muzyka: Leonard Bernstein Występują: Marlon Brando, Karl Malden, Lee J. Cobb, Rod Steiger, Pat Henning, Eva Marie Saint, Leif Erickson, Tony Galento i inni Dramat społeczny nagrodzony 8 Oscarami (m.in. dla najlepszego filmu, za reżyserię, scenariusz, zdjęcia, główną rolę męską - Marlon Brando i drugoplanową żeńską - Eva Marie Saint) oraz 4 nominacjami w innych kategoriach. Zainspirowała go seria artykułów prasowych Malcolma Johnsona dla dziennika "New York Sun", która przyniosła ich autorowi nagrodę Pulitzera. Premierze filmu towarzyszyły burzliwe dyskusje. Zarzucano mu antyamerykański charakter, a szczególnie dotknięci swym ekranowym wizerunkiem poczuli się liderzy związków zawodowych. W "Na nabrzeżach" niektórzy dopatrywali się także ekspiacji Elii Kazana, obwinianego w środowisku filmowców za wystąpienie przed Komisją ds. Działalności Antyamerykańskiej. Obok Marlona Brando jako młodego zawadiaki Terry'ego Malloya, przechodzącego głęboką przemianę moralną, pamiętne kreacje stworzyli Karl Malden, Eva Marie Saint i Lee J. Cobb. "Na nabrzeżach" było ostatnim wspólnym filmem Brando i Kazana, z niewątpliwą szkodą dla aktora, który w późniejszych latach odrzucał propozycje Kazana występów w takich jego filmach jak "Baby Doll", "Twarz w tłumie", czy "Układ". John Friendly, skorumpowany przywódca związku zawodowego nowojorskich dokerów, ma za pomocnika Charlesa Molloya, równie zdemoralizowanego prawnika. Młodszy brat Charlesa, Terry, były bokser, załatwia różne sprawy dla Johna, zarabiając na tym niewielkie pieniądze. Pewnego dnia Terry, na polecenie Johnny'ego, sprowadza na spotkanie z nim jednego z członków związku. Ku przerażeniu Terry'ego mężczyzna zostaje zabity na jego oczach przez ludzi Johnny'ego. Gdy wkrótce potem bokser poznaje Edie Doyle, piękną siostrę zamordowanego, zaczyna odczuwać wyrzuty sumienia. Za pośrednictwem dziewczyny Terry poznaje ojca Barry'ego, proboszcza z robotniczej dzielnicy, który wyjawia mu, że brat Edie zapłacił śmiercią za próbę zdemaskowania skorumpowanych przywódców związkowych. Ksiądz usiłuje nakłonić Terry'ego, by dokończył dzieło rozpoczęte przez zamordowanego Doyle'a. Kiedy wkrótce ginie w "zaaranżowanym" wypadku kolejny doker, który próbował wystąpić przeciwko kierownictwu związku, ojciec Barry usiłuje nakłonić załogę do buntu. Zakochany w Edie Terry postanawia w końcu zadenuncjować Johnny'ego. Widząc, że chłopak wymyka mu się spod kontroli, Johnny nakazuje Charlesowi "uciszyć" brata. 17:50 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - FRANCISCO ZURBARAN Magazyn, 5 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Francisco Zurbaran to jeden z najwybitniejszych malarzy hiszpańskiego Złotego wieku, należący wraz choćby z Velazquezem, do głównej generacji artystów, pracujący dla Filipa IV. Choć zyskał tytuł Pintor del Rey i pracował na dworze królewskim w Madrycie, to jednak najpłodniejszy i najdłuższy okres jego twórczej aktywności związany jest z Sewillą, gdzie od 1628 roku prowadził warsztat malarski. To właśnie tam powstało monumentalne dzieło "Madonna Różańcowa" adorowana przez kartuzów, które dziś jest częścią kolekcji Fundacji im. Raczyńskich i jest prezentowane w Muzeum Narodowym w Poznaniu. O obrazie i artyście opowie historyk sztuki Martyna Łukasiewicz, kuratorka Galerii Sztuki Europejskiej Muzeum Narodowego w Poznaniu. 18:00 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM DOM RODZINNY OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II W WADOWICACH Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Rezerwat Archeologiczny Genius loci na Ostrowie Tumskim łączy tradycję z nowoczesną technologią, a historię pokazuje z perspektywy badań naukowych. Najciekawszy obiekt Muzeum znajduje się sześć metrów pod ziemią. To potężnych rozmiarów wał grodu poznańskiego. To dzieło inżynieryjne wzniesione z dębów ściętych ponad 1000 lat temu i w doskonale zachowanej formie przetrwałe do naszych czasów. Tu skrywa się jedyny znany świadek chrztu - belka konstrukcyjna ścięta wiosną 966 roku! Rezerwat zapewnia bezpośredni kontakt zwiedzających z historycznymi pamiątkami początków państwa polskiego, są one najważniejszymi skarbami i bohaterami tego miejsca. Wystawa rezerwatu połączona jest z ekspozycją plenerową rozsianą na przestrzeni Ostrowa Tumskiego i tworzącą plenerowe muzeum śladów przeszłości wyspy katedralnej w miejscach, gdzie dokonywano tu spektakularnych odkryć. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - NIEBO NAD BERLINEM Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Niebo nad Berlinem", reż. Wim Wenders. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - NIEBO NAD BERLINEM (W WIDEOTECE: AILES DU DESIR / DER HIMMEL UBER BERLIN / WINGS OF DESIRE) Melodramat, fantasy, 122 min, Francja/Niemcy, 1987 Reżyseria: Wim Wenders Scenariusz: Wim Wenders, Peter Handke Zdjęcia: Henri Alekan Muzyka: Jurgen Knieper Występują: Bruno Ganz, Solveig Dommartin, Otto Sander, Curt Bois, Peter Falk, Didier Flamand i inni Wim Wenders, Niemiec z pochodzenia, jest obywatelem świata: myśli po niemiecku, mówi po francusku, inspiruje swoje filmy kinem amerykańskim. W Ameryce przebywał na zaproszenie Francisa Forda Coppoli i tu zrealizował "Hammetta" i "Paryż, Teksas". Wymyślona wespół z austriackim pisarzem Peterem Handke filozoficzna baśń "Niebo nad Berlinem" jest nostalgicznym powrotem reżysera do Europy, do ojczyzny, do miasta (Berlin Zachodni) nieporównywalnego z żadnym innym. Z góry, z berlińskiego nieba, dwa anioły Damiel i Cassiel obserwują życie ludzi. Pewnego dnia spływają na Ziemię i korzystając ze swej niematerialności, wtapiają się w tłum berlińczyków. Potrafią podsłuchiwać ludzkie monologi wewnętrzne i stwierdzają, że ziemskie istoty są smutne i zamknięte w sobie. Spacerują po ulicach, odwiedzają czytelnie, wytwórnię filmową, cyrki. W jednym z nich Damiel dostrzega piękną trapezistkę Marion i zakochuje się w niej. Ale Marion nie może go zobaczyć, choć odczuwa obecność anioła jako niejasne, delikatne wrażenie. Nieszczęśliwy Damiel zaczyna marzyć o zrzuceniu skrzydeł i staniu się zwykłym człowiekiem. Spotyka byłego anioła, a obecnie znanego aktora Petera Falka, który kręci w Berlinie film o czasach faszystowskich. Doskonale rozumie on marzenie Damiela, gdyż sam 30 lat wcześniej przyjął ziemską postać i nigdy tego nie żałował, mimo że utracił tym samym swą nieśmiertelność. Zagadka przyszłości, oczekiwanie na to, co jeszcze przyniesie los, okazało się bardziej kuszące niż wszechwiedza pozbawiona jakichkolwiek niespodzianek. Aktor ułatwia więc zakochanemu aniołowi wejście w ludzki wymiar i stanie się - jak on - zwykłym śmiertelnikiem. Damiel może już udać się na spotkanie z Marion. Reżyser tak wspominał pracę nad swym dziełem: "Już na etapie pomysłu miałem opracowaną generalną koncepcję plastyczną filmu. Sekwencje, kiedy Damiel jest jeszcze aniołem, są czarno - białe, a barwa oznacza wejście w świat śmiertelnych, uzasadnia ją pragnienie widzenia, dotykania, odczuwania sensualnego. (...) Pierwsza część filmu ma charakter snu - stąd też czerń i biel obrazu. Gdy anioł Damiel staje się istotą ludzką, film przyjmuje pełną paletę barw". 22:20 WĘDROWIEC POLSKI Reportaż, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Agnieszka Żmijewska, Krzysztof Koehler Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Nasz przewodnik po Polsce udaje się do Biecza, który do połowy XVI wieku był jednym z większych miast w Polsce. Biecz był miastem królewskim i ośrodkiem terenowej władzy administracyjnej, sądowniczej i wojskowej od XII wieku aż do 1783 roku. Z Bieczem na trwałe związana jest legenda o szkole katów. Z Biecza udajemy się do Kąśnej Dolnej, gdzie odwiedzamy Dworek Paderewskiego. Prowadzący Krzysztof Koehler próbuje spełnić swoje marzenia, aby przenieść się w czasie, bodaj na krótką chwilę, przeżyć ułamek historii, chwile walki, poczuć siłę odwagi i woli. Rozmawia na temat bitwy pod Gorlicami. W swojej wędrowce poszukuje również śladów i porzuconych dawnych pozostałości po wydobyciu ropy naftowej w tym rejonie. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 02:25 KINO NOCNE - FOTOGRAF WOJNY (PHOTOGRAPHER OF WAR) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Boris Benjamin Bertram Muzyka: Tobias Wilner, Charlotte Munch Bengtsen Film dokumentalny o pracy wybitnego fotografa wojennego Jana Grarupa. Pracując na frontach i w strefach wojny stara się zrównoważyć życie zawodowe z rodzinnym, jako ojciec czwórki dzieci w domu w Kopenhadze. Jan często ryzykuje życie i ma tego świadomość. Ale nagle wszystko się komplikuje. Zostaje jedynym rodzicem, bo okazuje się, że jego była żona ma raka. Obserwujemy jak Jan Grarup pracuje w miejskiej strefie wojennej w Mosulu, gdzie podąża za siłami Iraku przeciwko państwu islamskiemu. Musi bardzo uważać, mając świadomość odpowiedzialności za rodzinę. Jan stara się odbudować zaufanie swoich dzieci po wielu latach życia na walizkach, ale z drugiej strony nadal chce być najlepszym fotografem wojennym na świecie. To psychologiczny portret mężczyzny, który dokumentuje koszmar wojny od 25 lat, ale nagle musi zmierzyć się z własną wewnętrzną walką.