TVP Historia Niedziela, 10.04.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1896 - Spiros Luis wygrał pierwszy bieg maratoński na pierwszej nowożytnej olimpiadzie; 1940 - druga fala deportacji z ziem polskich zagrabionych w 1939 r. przez ZSRS; 1968 - w Sejmie dyskutowno interpelację "Znaku" wzywającąj do zmiany kłamliwej interpretacji wydarzeń marca; 1988 - zmarł Włodzimierz Boruński - aktor, poeta, satyryk; 06:50 WYSZYŃSKI - DOBRY KONTAKT W NIEBIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jacek Tarasiuk Jednym z pierwszych cudów za wstawiennictwem Wyszyńskiego było uzdrowienie 19 - letniej dziewczyny, która planowała wstąpić do zakonu. Podczas rutynowych badań wykryto, że dziewczyna ma raka z przerzutami. Leczono ją przez jakiś czas jodem radioaktywnym w Instytucie Onkologicznym w Gliwicach. W pewnym momencie w gardle dziewczyny utworzył się guz, który zaczynał ją stopniowo podduszać. Wg lekarzy nie było mowy o poprawie zdrowia. Wtedy siostry z zakonu, do którego przystąpiła dziewczyna zdecydowały o rozpoczęciu modlitwy z prośbą o uzdrowienie za wstawiennictwem Prymasa Wyszyńskiego. 09:10 RYCERZE I RABUSIE - ODC. 6/7 - SKARB MOHILANKI Serial przygodowy, 44 min, 7 odc. , Polska 1984 Reżyseria: Tadeusz Junak Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Leszek Orlewicz Występują: Tomasz Stockinger, Gustaw Lutkiewicz, Tadeusz Paradowicz, Janusz Zerbst, Bożena Adamkówna, Ryszard Dembiński, Stanisław Niwiński, Bruno O'Ya, Piotr Skarga, Anna Chitro, Barbara Horawianka, Marek Litewka, Wiesław Michnikowski, Krzysztof Luft, Jerzy Trela, Marcin Stawski, Ewa Decówna, Tadeusz Borowski, Jerzy Karaszkiewicz, Eugeniusz Kujawski, Mirosława Marcheluk, Zofia Saretok, Marzena Trybała, Arkadiusz Bazak, Anna Dymna i inni Na wyprawę przeciw Tatarom wyrusza magnat Potocki. Wcześniej skarby Potockich i Mohilanki zostały zdeponowane w zamku, którego spadkobierczynią jest pani Golska. Właśnie ona zostaje oskarżona o przywłaszczenie depozytu, którego wszakże w zamku nie ma. Wierzyciele oblegają zamkowe mury, w obronie pomagają bracia Dydyńscy. Jeden z nich zakochuje się z wzajemnością w Mohilance, którą porywa z obozu oblegających. Tajemnicę zdeponowanych skarbów wyjaśnia - po interwencji Piotra Wolskiego - sam Potocki, wracający z tatarskiej niewoli. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KUCHNIA ZACHODNICH MAZUR Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyrusza nad jezioro Szeląg Mały na Mazurach, aby opowiedzieć widzom o dawnej kuchni tego regionu. Przeciętny Polak wymieniając jednym tchem geograficzną nazwę Warmia i Mazury, na ogół ma trudności z wyodrębnieniem obu tych regionów. Kiedy w roku 1935 roku polski pisarz Melchior Wańkowicz podróżował wraz z córką kajakiem po tym terenie, co opisał w książce "Na tropach smętka", kraina ta była częścią niemieckich Prus Wschodnich. Mieszkańców tych ziem, czyli Warmiaków i Mazurów, dzieliło przede wszystkim wyznanie. Warmia była katolicka, Mazury zaś protestanckie. To oczywiście powodowało różnice w kuchni. Protestanci nie przestrzegają postu i Wańkowicz był lekko zdziwiony, gdy mówiący po polsku mazurski gospodarz częstował go w piątek szynką, w dodatku przyrządzoną na słodko w miodzie z korzeniami. Biedni Mazurzy i Warmiacy wykorzystywali maksymalnie wszystko to, co dała im za darmo hojna przyroda. Pełne ryb jeziora i rzeki, obfitujące w zwierzynę, grzyby, jagody i inne dary lasy zapewniały im produkty świeże i najwyższej jakości. Kulinarna tradycja mieszkańców Prus Wschodnich, na przemian germanizowanych i polonizowanych, wywodzi się z kuchni niemieckiej i polskiej z domieszką kuchni litewskiej. Spuścizną niemiecką jest zamiłowanie do słodko - kwaśnego smaku potraw, różnego rodzaju klusek, kiełbas, liczne potrawy z mięsa, ziemniaków i kapusty. Niemieckie jest chłopskie śniadanie, czyli omlet na smażonych ziemniakach, obficie posypany siekanym szczypiorkiem i pieczeń wołowa polana sosem z jałowca. Popularnym daniem w Prusach Wschodnich były klopsiki królewieckie, robione z mielonej cielęciny z niewielkim dodatkiem mięsa wołowego i wieprzowego z dodatkiem sardeli, czyli anchois. A podawane były w sosie z kwaśnej śmietany i kaparów. Popularne też były potrawy z gęsiny. Dziś też w mazurskiej kuchni pojawiły się ślimaki, za sprawą coraz liczniejszych hodowli. Karol przygotuje kilka potraw nawiązujących do kulinarnej tradycji Mazur zachodnich. Proponowane dania: 1/ Klopsy królewieckie z kaparowym sosem, ale przyrządzone ze szczupaka; 2/ Gulasz z żołądków gęsich; 3/ Ślimaki zapiekane z kapustą i grzybami. 10:35 MAGIA POLSKIEJ PRZYRODY. TURKUSOWY WOJOWNIK - ZIMORODEK Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Chomicz Zdjęcia: Krzysztof Chomicz Wykonawcy: Stanisław Heropolitański Cykl składa się z 10 odcinków przedstawiających życie zwierząt i ekosystemy w Polsce. Zimorodek, zwany turkusowym wojownikiem, to jeden z najpiękniejszych ptaków w naszym kraju. Zdjęcia pokazują życie zimorodków w ich środowiskach. Zazwyczaj to leśne rzeki i potoki. Ich liczba w Polsce to zaledwie 2000 par. Co należy zrobić, by zwiększyć populację? Drawieński Park Narodowy to jedno z największych skupisk tych turkusowych ptaków wielkości nieco większej od wróbla. 11:15 WOJOWNICY CZASU - POLSKIE PODBOJE CESARZA, CZYLI KAMIENIEC SUSKI 1807 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Trwająca 200 dni kampania Cesarza Francuzów w Polsce obfitowała w bitwy i potyczki pełne huku dział, świstu karabinowych kul i dyplomatyczne podchody. Zdarzały się jednak sytuacje, kiedy amunicją były strzały. W dodatku strzały Amora. Tak było w czasie pobytu Napoleona na zamku w Kamieńcu Suskim wiosną 1807 roku... W programie "Wojownicy Czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie "Wojownicy". 11:55 CO JADAJĄ PAPIEŻE? (EATING LIKE A POPE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Reżyseria: Frederic Lapage Muzyka: Carolin Petit Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny o tym, co spożywają papieże oraz inni ludzie pracujący lub goszczący w Watykanie. Jan Paweł II oraz jego ulubione kremówki i pierogi, tyrolskie przysmaki Benedykta XVI, argentyńskie słodycze Franciszka - to tylko niektóre przykłady. Poznamy również farmę, która znajduje się w Castel Gandolfo. To wspaniała podróż po mało znanej gastronomii Watykanu. 12:50 DZIKA KOLUMBIA BRYTYJSKA (WILD BRITISH COLUMBIA / COLOMBIE BRITANNIQUE, TERRE SAUVAGE A PRESERVER) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2017 Reżyseria: Franck Decluzet Wykonawcy: Janusz Szydłowski Kanada to królestwo niedźwiedzi grizzly. Kolumbia Brytyjska jest habitatem połowy całej populacji niedźwiedzi w Kanadzie. Położona między Górami Skalistymi i Pacyfikiem jest najdalej wysuniętą na zachód prowincją kanadyjską. Jedna z największych bioróżnorodności na świecie jest także królestwem niedźwiedzi grizzly. Kolumbia Brytyjska to rozległa, majestatyczna i zróżnicowana kraina, co bez wątpienia daje jej prawo do ochrony. Odkryjemy cztery ekoregiony: cztery światy, gdzie życie znalazło swoje miejsce. To zaledwie 10 % terytorium Kanady - z 4 i pół milionem mieszkańców. Prowincja posiada bezcenny skarb wodę - która kształtuje krajobraz i podtrzymuje życie. Oto jedno z pięciu zlewisk Kanady - nad Pacyfikiem. Obszar ograniczony na wschodzie Górami Skalistymi zbiera wodę z ponad miliona kilometrów kwadratowych. Główne rzeki: Fraser, Kolumbia i Jukon dostarczają ogromnych mas wodnych. Zasilane są przez opady znad Pacyfiku i topniejące lody ze szczytów górskich. Płyną do ujść, ale wodna droga używana jest też przez niestrudzonych podróżników, migrujących do serca krainy. Kolumbia Brytyjska jest ogromna i majestatyczna i na pewno jest klejnotem dzikiej przyrody. Kolumbia Brytyjska jest wyjątkowym regionem zarówno dla habitatów, jak i bioróżnorodności, którym daje schronienie. Ze względu na czyhające niebezpieczeństwa, ta dzika, dziewicza przyroda jest niewątpliwie jedną z ostatnich, więc należy ją chronić. 13:45 W KOTLE HISTORII - TADEUSZ KOŚCIUSZKO I KUCHNIA DWÓCH KONTYNENTÓW Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Jego międzynarodową karierę można było przewidzieć już kiedy studiował w Szkole Rycerskiej. Koledzy wołali na niego Szwed. Wprawdzie pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej z Polesia, jednak wyróżniał się pilnością, postępami w nauce, a także sprawnością i siłą fizyczną. Ponadto fascynował się postacią króla Szwecji Karola XII, co przełożyło się na jego przydomek Szwed, czyli Tadeusz Kościuszko. Paryż, Drezno, europejskie doświadczenia poprzedziły jego drogę na wojnę do Ameryki, gdzie stanął po stronie zbuntowanych kolonizatorów walczących o swoją niepodległość i tożsamość amerykańską z Wielką Brytanią. To za oceanem zdobył szlify generalskie i zaprzyjaźnił się z indiańskim wodzem. Doświadczenia walki o wolność sprawiły, że kiedy stanął na czele Insurekcji, oznajmił, że za samą szlachtę bić się nie będzie. Jego kosynierzy spod Racławic stali się ikonami walki o wolną Polskę. Nigdy się nie ożenił. Przepisy na proste żołnierskie dania, w których gustował Tadeusz Kościuszko na dwóch kontynentach, a które znakomicie łączą się ze sobą: amerykańskie pulled pork z łopatki wieprzowej, polskie inaczej kurczęta, a do tego kiszone ogórki, pomidory i kapustę w tym odcinku programu prezentuje Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów" i "Kuchnia Żydów polskich" oraz "Kuchnia dwudziestolecia". 14:20 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 2 Film przygodowy, 91 min, Polska, 1973 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tomasz Mędrzak, Monika Rosca, Stanisław Jasiukiewicz, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Ahmed Marei, Ahmet Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki Dalszy ciąg opowieści o przygodach Stasia i Nel - bohaterów popularnej powieści Henryka Sienkiewicza i zrealizowanego na jej podstawie filmu. W czasie wędrówki przez sawannę pełną dzikich zwierząt pewnej burzliwej nocy lwy pożerają konie. W zawalonym skałami wąwozie dzieci znajdują wygłodniałego słonia, na którym będą dalej podróżować. Nadają mu imię King. W ogromnym baobabie przeczekują porę deszczową. Nel zapada na malarię. Staś odnajduje obóz umierającego podróżnika i geografa Samuela Lindego, który oddaje mu zapasy lekarstw i amunicji oraz instruuje, w którym kierunku wędrować. Na wioskę murzyńską napadają handlarze niewolników, Staś pomaga pokonać napastników. Wdzięczni mieszkańcy wioski wyprawiają dzieci w dalszą drogę. Kiedy wyczerpana brakiem wody i wędrówką gromadka błądzi po pustyni - Staś dostrzega na horyzoncie sylwetki ludzi. Daje znaki strzałami ze sztucera. W odpowiedzi widzi wystrzelone race. 17:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (113) - PERU. CHICHA I MIÓD Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Cejrowski Scenariusz: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Na peruwiańskich ulicach powiewają czerwone torby na kijach. W Meksyku to byłby znak, że tu kupisz rąbankę, w Peru czerwona torba oznacza "narąbankę" - tu można się napić. A co podają? Wojciech Cejrowski pokazuje i objaśnia jak się robi i jak pije chichę - narodowy napój Indian - potomków Inków. A przy okazji WC zatęsknił za napojem polskich królów i szlachty - miodem pitnym. Zatęsknił, więc pojechał w góry po miody dzikich pszczół i much. 17:55 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 5/5 - PAŃSTWO BOŻE (SANT'AGOSTINO EP. 5) Serial biograficzny, 40 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński i inni Do Hippony przypływają papieskie statki po Augustyna. Biskup zwleka jednak z wejściem na pokład pod pozorem, że nie załadowano jeszcze wszystkich jego dzieł. W rzeczywistości zamierza udać się do obozu Wandalów z mediacją pokojową. Jednak Waleriusz nie chce nawet o tym słyszeć. Za jego zgodą Fabiusz ogłasza pobór mieszkańców. Augustyn ostro protestuje. Jego zdaniem oznacza to rzeź ludności i zagładę miasta. Jego głos nie na wiele jednak się zdaje. Tymczasem relacje między chrześcijanką Lucyllą a Fabiuszem wyraźnie się ocieplają. Atak Rzymian na obóz Wandalów kończy się klęską. Augustyn udaje się samotnie na rozmowę z wodzem barbarzyńców Genzerykiem. Oferuje siebie w zamian za uwolnienie jeńców. Po powrocie do Hippony przedstawia Waleriuszowi i mieszkańcom warunki kapitulacji ogłoszone przez przywódcę Wandalów. Waleriusz gwałtownie się sprzeciwia i wzywa Hippończyków do dalszego oporu. Augustyn zaś oferuje im miejsce na papieskich okrętach, każąc uprzednio wyładować zmagazynowane tam swoje dzieła. Cudem ocalały z poprzedniej bitwy Fabiusz nawraca się na chrześcijaństwo i wraz z Lucyllą odpływa bezpiecznie do Rzymu. Cesarska flota, ostatnia nadzieja Waleriusza, zostaje pokonana przez Genzeryka. Augustyn zapada na ciężką chorobę i umiera. Hippona zostaje zdobyta, splądrowana i spalona. Jedyną rzeczą, którą Genzeryk rozkazuje ocalić, są pisma Augustyna. 18:50 DAMA Film dokumentalny, 83 min, Polska, 2016 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Film dokumentalny o życiu Marii Kaczyńskiej, jej przodków i ich historii. Sylwetka kobiety, która nie tylko towarzyszyła w politycznej drodze swojego męża, śp. prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, ale również wspierała go w trudnych chwilach. Obraz kobiety wszechstronnie wykształconej, znającej języki, zakochanej w kulturze i sztuce, aktywnie wspierającej polską kulturę jako żona prezydenta. To właśnie Maria Kaczyńska osobiście uratowała polonijne liceum, Kolegium św. Stanisława Kostki. "Dama" Marii Dłużewskiej to także historia nie tylko kochającej żony, ale i wspaniałej matki. W filmie występuje również córka Marii Kaczyńskiej, Marta, która czyta fragmenty z pamiętnika mamy. 20:30 GENERAŁ NIL Dramat biograficzny, polityczny, 120 min, Polska, 2008 Reżyseria: Ryszard Bugajski Scenariusz: Krzysztof Łukaszewicz, Ryszard Bugajski Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Shane Harvey Aktorzy: Olgierd Łukaszewicz, Alicja Jachiewicz, Magdalena Emilianowicz, Anna Cieślak, Zbigniew Stryj, Jacek Rozenek, Leszek Lichota, Adam Woronowicz Przedstawiona w filmie Ryszarda Bugajskiego historia - to próba rekonstrukcji ostatnich lat życia Augusta Emila Fieldorfa, ps. "Nil", legendarnego dowódcy Kedywu Armii Krajowej, generała brygady Wojska Polskiego, który został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. Akcja rozpoczyna się w momencie powrotu bohatera filmu z zesłania w głąb Związku Sowieckiego. Po aresztowaniu w marcu 1945 roku przez NKWD został wywieziony do obozu pracy na Uralu, skąd powrócił do Polski w 1947 r. Film kończy się wykonaniem wyroku śmierci na Fieldorfie. Prośba rodziny o ułaskawienie została odrzucona. Egzekucja odbyła się w lutym 1953 roku w mokotowskim więzieniu przy ul. Rakowieckiej. W fabułę filmu osnutą wokół ostatnich lat życia Fieldorfa wplatają się wątki retrospekcyjne z okresu okupacji i konspiracyjnej działalności generała, a w szczególności dotyczące wydania przez niego rozkazu likwidacji kata Warszawy, generała SS Franza Kutschery. 22:35 ZOBACZYŁEM ZJEDNOCZONY NARÓD Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2011 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film dokumentalny w reżyserii Anny Ferens (autorka m.in. "Trzech kumpli" i "Co mogą martwi jeńcy") - to obraz Polski widziany oczami zagranicznych korespondentów po katastrofie polskiego samolotu rządowego w Smoleńsku. Widzą oni nasz kraj pogrążony w bólu, zjednoczony, wspólnie przeżywający żałobę. Ten film to piękny zapis tych smutnych, ale i wzruszających dni, które wszyscy pamiętamy. To też dowód na to, że potrafimy być razem w ważnych chwilach naszej historii. Na ile ten wizerunek za granicą został już naruszony i na ile jesteśmy w stanie ponownie się zjednoczyć? To pytanie, które z pewnością wielu z nas sobie zadaje... Jak wyglądała żałoba widziana oczami korespondentów zagranicznych w pierwszych dniach po katastrofie? 23:35 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 6 (SERIA 1) SOJUSZ (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. ALLIANCE) Serial historyczny, 57 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Jacopo i posłuszny mu Francesco organizują spisek wymierzony w Medyceuszy. Rodzinie pomaga wreszcie Julian, który jest załamany po śmierci Simonetty, ale podejmuje się pierwszej ważnej misji politycznej. Dzięki niemu Wawrzyniec może ogłosić sojusz Florencji z Wenecją i Mediolanem, którego władca ginie jednak z rąk zamachowca nasłanego przez Pazzich. 00:45 OPRAWCY Z KATYNIA - OPRAWCY Z KATYNIA CZ. 2 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Cedric Tourbe Scenariusz: Cedric Tourbe, Olivia Gamolinski W 1940 r. Związek Radziecki zarządził egzekucję 22.000 polskich jeńców wojennych, z czego 4.500 zamordowano w lesie katyńskim w Rosji. Film dokumentalny "Oprawcy z Katynia" opowiada po raz pierwszy historię masakry w Katyniu widzianą z obu stron: ofiar i sprawców. W niezwykle szczegółowy sposób reżyser Cedric Tourbe pokazuje, jak doszło do tej zbrodni przeciwko ludzkości i przybliża mechanizmy funkcjonowania państwa sowieckiego oraz tajnej policji NKWD.