TVP Dokument Środa, 13.04.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - BOCIAN CIEMNEGO LASU Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Czarne i białe. To jedno z najczęściej wymienianych przeciwieństw. Mamy takie i w naszej, polskiej przyrodzie. To bocian czarny i bocian biały. Dwaj przedstawiciele tej samej grupy ptaków, nawet tego samego rodzaju o nazwie łacińskiej Ciconia, ale o innym upierzeniu i życiowych upodobaniach. Powszechnie znany bocian biały zamieszkuje widne obszary łąk i pól, a gniazda zakłada wśród jasnych ścian budynków. Bocian czarny pasuje kolorytem do ciemnej zieleni pierwotnych puszcz. I były obawy, że wraz z tymi puszczami wyginie. Ale dzięki ochronie powiększył swój stan liczebny, a ponieważ nauczył się gniazdować także w lasach zagospodarowanych i podkradać ryby ze stawów - zaświtała nadzieja, że pójdzie w ślady swego białego krewniaka i zagości w pobliżu ludzi. Zatrzymał się jednak w pół kroku, nie chcąc najwyraźniej opuszczać leśnych ostępów. O krętych ścieżkach losów tego gatunku i o perypetiach, towarzyszących tym, którzy chcą poznać jego życie i przyjrzeć mu się z bliska, opowiadają jego zapaleni tropiciele i badacze. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 13 ZABRZE Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Kolejna wyprawa Tomasza Bednarka prowadzi do Zabrza. Węgiel kamienny odkryto tu w 1790 roku. Od tamtego momentu niewielka wieś stała się ziemią obiecaną dla przemysłowców. Jak grzyby po deszczu zaczęły wystarać kopalnie oraz huty, a sielski pejzaż przemienił się w industrialny, w którym dominowały szyby kopalniane oraz kominy. Górnictwo swój złoty wiek ma już za sobą, choć w Zabrzu wciąż działa kilka kopalń, w tym jedna prywatna. Jednak pamięć o przemysłowej przeszłości miasta nie przemija, bo z całego Górnego Śląska właśnie Zabrze najsilniej postawiło na turystykę industrialną. Dawne kopalnie to dziś miejsca, w których można z bliska przyjrzeć się, jak niegdyś wyglądała codzienna praca górników. 07:00 MIESZKAŃCY AFRYKAŃSKIEJ ZATOKI (THE LOST LAGOON) Film dokumentalny, 49 min, Republika Południowej Afryki, 2011 Reżyseria: Grant Brokensha Za sprawą siły przyciągania Księżyca cały ekosystem w Mozambiku jest na łasce i niełasce pływów. Masy słonej wody zmieniają ten obszar w olbrzymi organizm. Ujścia są niczym płuca oceanu, zaś jego oddech ułatwił powstanie dziwacznych stworzeń. W tej odległej zatoce ruch wody kształtuje formy życia. Te organizmy ewoluowały przez miliony lat. Teraz odkryto ich świat. Zagraża im siła przyciągania Księżyca, która wpływa na zjawiska występujące na Ziemi. Determinuje pojawianie się i rozwój wielorakich form życia. Księżyc powoduje także ruch mas wody w oceanach. Co sześć godzin przychodzi zmiana. Słona woda napływa do zatoki i się wycofuje. Woda jest tu niczym krew, pływy to puls. Laguna u wybrzeży Mozambiku istnieje od tysięcy lat. Ostatnio jej rytm pozostawał niezakłócony z jednego powodu. Podczas wojny domowej w Mozambiku toczyły się tu ciężkie walki. W czasie 16 - letniego konfliktu zginęło wielu ludzi, ale mieszkańcy zatoki żyli w spokoju. Teraz życie tutaj się zmienia. Raj przyciąga chętnych, którzy chcą go skolonizować. Z głębi lądu przybywają ludzie w dłubankach. Spodobało im się to, co widzą. Zatoka składa się z czterech obszarów. Zamieszkujące je zwierzęta doskonale się przystosowały do odmiennych warunków. Na teren najbliżej lądu przenika słodka woda i miesza się ze słoną. Mieszkańców tej zatoki ukształtowały siły natury, nie działalność człowieka. Są owocem miliardów lat ewolucji, a także wpływu, jaki Księżyc wywiera na Ziemię. Czy prześladowca, którego obawiają się wszystkie żyjące tu istoty, znajdzie swoje miejsce w tym układzie? Czy przyłoży się do przyszłości zatoki? 08:00 KOSMICZNE KOLIZJE (SPACE SMASH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2019 Reżyseria: Bertrand Loyer Problem śmieci w kosmosie stał się koszmarem dla astronautów. Ilość śmieci w kosmosie stale rośnie przez ostatnie 20 lat, ponieważ coraz więcej satelitów umieszczano na orbicie i testowano liczne pociski. W 2009 r. dwa działające satelity zderzyły się, wysyłając mnóstwo nowych śmieci kosmicznych na orbitę, które poruszają się z niesamowitą prędkością. Tego rodzaju działania tworzą błędne koło, ponieważ za każdym razem, gdy gruz zderza się, powstaje coraz więcej odpadów. Wszyscy zaangażowani w podbój kosmosu są teraz zmuszeni do ciągłego monitorowania chmur odpadów i przekierowywania swoich działających satelitów w nagłych przypadkach. Ale wiele satelitów zostało pozostawionych bez nadzoru i to one są potencjalnym zagrożeniem, które może spowodować kolizję. Obecnie wszelkie wysiłki mające na celu zminimalizowanie lub posprzątanie tego gruzu są niewystarczające i mogą mieć poważne konsekwencje dla naszych satelitów i innych działań na ziemi. Najwyższy czas posprzątać kosmiczny bałagan. Na całym świecie inżynierowie wymyślają coraz więcej rozwiązań do usuwania śmieci kosmicznych i testują swoje wynalazki: sieci magnetyczne w Japonii, rozpadające się lasery w Australii, satelity do zbierania śmieci w Szwajcarii, statki łowieckie w Europie i rakiety rozpylające gaz w USA. Gwiezdne wojny już się raczej nie wydarzą, ale wojna z odpadami została rozpoczęta. 09:05 FASCYNUJĄCE MIGRACJE - ODC. 1 KARLIK WIĘKSZY (MIGRATIONS SECRETES_LA CHAUVE SOURIS PIPISTRELLE DE NATHUSIUS / EP: "THE NATHUSIUS’ PIPISTRELLE BAT" -) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Benoit Demarle Scenariusz: Joel Leyendecker - Mavechal Miniseria dokumentalna o migracjach zwierząt. Każdego roku nietoperze, motyle, sokoły wyruszają w tajemnicze podróże. Od północy po południe i ze wschodu na zachód, od Skandynawii po Afrykę Południową, od Bałtyku po Atlantyk, podróże tych zwierząt krzyżują się w całej Europie i Afryce od tysięcy lat. Te niesamowite wędrówki to tysiące kilometrów i logistyczne łamigłówki, które naukowcy wciąż próbują zrozumieć. Tuż nad naszymi głowami lub kilka kilometrów od naszych wybrzeży niektóre z tych migracji świadczą o niezwykłej zdolności gatunku do przystosowania się. Obejmują zmiany, które powstawały w wyniku ewolucji. Inne świadczą o coraz większym wpływie człowieka na środowisko. Dzięki pomocy ekspertów i najnowocześniejszej technologii, śledzimy te zadziwiające gatunki i mamy nadzieję odkryć tajemnice i sekretne trasy migracji. Dzięki miniaturowym nadajnikom, monitorowaniu satelitarnemu i analizie DNA, seria ta odkrywa niesamowite podróże, nieoczekiwane zachowania i nawyki, które są kluczowe dla przetrwania tych wielkich migrantów. Odcinek pierwszy opowiada o nietoperzu i jego migracjach. Nietoperze to zwierzęta o niezwykłych zdolnościach. Są w stanie przemieszczać się w całkowitej ciemności. To jedyne ssaki, które potrafią aktywnie latać. Większość z nich spędza zimę w kryjówkach, w których panuje umiarkowanie niska temperatura. Część gatunków wybiera jednak inną strategię przetrwania chłodów: migrację. Jednym z migrujących gatunków nietoperzy jest karlik większy. To prawdziwy rekordzista wśród europejskich ssaków. Pokonuje ponad dwa tysiące kilometrów. Dlaczego karliki większe migrują? Jak wytrzymują tę długą wędrówkę? Od pewnego czasu badacze szukają odpowiedzi na te pytania. 10:10 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 7 WIETNAM, DROGI KRÓLÓW (THE PATH OF MEN EP. 7 VIETNAM, THE ROAD OF THE KINHS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Seria dokumentalna, która łączy odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód lub przez cywilizacje i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. W siódmym odcinku poznamy drogi królów prowadzące przez Wietnam. Historia Wietnamu zaczęła się 5000 lat temu. Kraj ten był chińskim protektoratem lub lennem, potem francuską kolonią. Niepodległość zdobył dopiero w połowie XX wieku. Najpierw był podzielony na dwa kraje, ale zjednoczył się w 1975 roku. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych komunistyczny Wietnam rozpoczął proces liberalizacji gospodarki. Mimo długiej historii jest młodym państwem, które łączy tradycyjną kulturę z nowoczesnością. Razem odkryjemy ten szybko rozwijający się kraj. Korzenie Wietnamu sięgają ludu Viet zasiedlającego deltę Mekongu. Podróż rozpoczynamy w zatoce. Rzeka wciąż pozostaje ważnym szlakiem komunikacyjnym. Ludzie mieszkają i handlują na łodziach. Lud Viet zrodził się z miłości królowej Ho Ko i smoka Lak Long Kwana. Owocem ich pożycia było 100 dzieci. Nie można łączyć wody z ogniem. Ho Ko i smok postanowili się rozstać. Pięćdziesięcioro dzieci podążyło w góry za matką, pięćdziesięcioro za ojcem do morza. Ci ostatni założyli w delcie Czerwonej Rzeki królestwo Van Lang. Wietnamczycy uważają, że ta legendarna dynastia sprzed pięciu tysięcy lat dała początek ludowi Viet. 11:10 KOLIZJA Reportaż, 15 min, Polska, 1979 Scenariusz: Adam Kinaszewski Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Reportaż o kolizjach statków i trudnym procesie orzekania o winie stron uczestniczących w katastrofie morskiej. Skomplikowane jest nie tylko samo postawienie zarzutu spowodowania kolizji, ale i cały późniejszy proces. Rozpatruje się najpierw okoliczności wypadku, a dopiero później rolę, jaką odegrał człowiek. Decyzję na statku zawsze podejmuje kapitan. Trudno zarzucić mu opieszałość lub inne niedopatrzenie natury moralnej w obliczu żywiołu, jakim jest morze. Temida morska różni się od tej klasycznej, nie ma opaski i miecza, a w rękach trzyma statki, jakby je chroniła przed zatopieniem. 11:30 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 12:35 OSIEM PROCENT Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Reżyser pokolenia lat 80. wyjeżdża z Polski do RPA, aby przyjrzeć się rzeczywistości swoich rówieśników. Staje się jednym z bohaterów filmu. Pragnie dowiedzieć się, jakich zmian zaznał świat Południowej Afryki po 25 latach od upadku apartheidu. Czy ziścił się sen o multikulturowej społeczności, zwany przez Nelsona Mandelę Rainbow Nation? Czy Afrykanerzy żyją w zgodzie z rdzennymi mieszkańcami RPA? Czy przetrwała głośno zapowiadana równość? Jakie ślady postapartheidu można znaleźć w nastrojach społeczno - politycznych RPA? Poznając ten kraj, postara się zrozumieć jego skomplikowaną historię i przybliżyć obecną sytuację, w jakiej znajdują się mieszkańcy Republiki Południowej Afryki. 13:55 FASCYNUJĄCE MIGRACJE - ODC. 2 RUSAŁKA OSETNIK (MIGRATIONS SECRETES_LE PAPILLON BELLE DAME / EP: "THE PAINTED LADY BUTTERFLY) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Benoit Demarle Scenariusz: Joel Leyendecker - Mavechal Odcinek drugi opowiada o migracji motyla. Rusałka osetnik to tajemniczy motyl. Zimą znika, a wiosną pojawia się jak zaczarowany. Z tym sekretem wiąże się niezwykła historia jego migracji. Te lekkie owady są w stanie pokonywać olbrzymie odległości i wznosić się na wysokość tysiąca metrów. Prześledzimy ich niezwykłą podroż z Maroka na koło podbiegunowe. Podróż rusałki osetnika zaczyna się z dala od Europy - na południu Maroka. Jest początek kwietnia. Temperatura w okolicach Marrakeszu wynosi dwadzieścia cztery stopnie. Wiele roślin już kwitnie. 15:00 SIŁA NATURY - ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. Odc. 1 - Prekursorzy. Wielkie równiny. Zajmują jedną czwartą powierzchni lądów. Porastają je pożywne trawy, którymi żywią się największe stada. Trawy Ameryki Północnej osiągnęły obecny kształt za sprawą potężnych stad pasących się tu przez tysiące lat. Bez bizonów prerie by nie istniały. Dorosły bizon waży nawet tonę, a stado spożywa do 12 ton pokarmu dziennie. Sawanny afrykańskie żyją według innych zasad. Tutaj trawy i drzewa tworzą kolorową mozaikę. Oto żyrafa, chirurg drzew. Duże czy małe zwierzęta zapewniają zdrowy rozwój trawom i lasom na całym świecie. Śmierć i rozkład to elementy rytmu życia. Przemieszczające się stada dostarczają naszej glebie substancje, dzięki którym cykl życia trwa. 16:05 MUZEUM NA MIARĘ FARAONÓW (THE RELICTS OF EGYPT: EXPLORING THE LARGEST MUSEUM IN THE WORLD / LE GRAND MUSEE EGYPTIEN: UN CHANTIER PHAFAONIQUE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jeremy Frey Film dokumentalny o powstawaniu największego muzeum na świecie. W Egipcie, tuż obok kultowej Piramidy Cheopsa, będzie można odwiedzić Wielkie Muzeum Egipskie. Konstrukcja tej ultranowoczesnej budowli o niespotykanych dotąd proporcjach będzie niebawem zakończona. Po dwudziestu latach zmagań, przerywanych pułapkami, trudnościami i ślepymi zaułkami, gdzie pracowało 5000 pracowników dziennie, a budżet osiągnął więcej niż 1 miliard dolarów, powstaje największa konstrukcja tego typu. Kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych poświęconych stałej kolekcji. To nowe muzeum pomieści 100 000 bezcennych archeologicznych artefaktów, w tym takie, które nigdy nie były pokazywane publicznie. Znana na całym świecie maska pogrzebowa znajdzie zaszczytne miejsce wśród 4500 zabytków ze skarbów Tutenchamona. Przewiduje się, że dziennie muzeum odwiedzi 15 000 miłośników sztuki. Będą podziwiać kolosalny posąg Ramzesa II. W tym filmie zobaczymy, jak powstaje muzeum, w bogato ilustrowanych archiwami i grafikami w 3D sekwencjach poznamy ogrom przedsięwzięcia. Wypowiedzi naukowców i ekspertów wzbogacą naszą wiedzę. Witamy w największym muzeum na świecie! 17:05 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 8 INDONEZJA, KRAINA TYSIĄCA I JEDNEJ WYSP (THE PATH OF MEN EP. 8 INDONESIA, THE ROAD OF THE THOUSAND AND ONE ISLANDS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Seria dokumentalna, która łączy odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód lub przez cywilizacje i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. W tym odcinku poznamy Indonezję i jej tysiące rozsianych wokół wysp. 18:05 NAMOROKA - W POSZUKIWANIU GRAALA (NAMOROKA: A LOST WORLD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Michel Corillion Film dokumentalny opowiadający o tajemniczej Namoroce Tsingy, która jest ostatnim niezbadanym obszarem Madagaskaru. Po raz pierwszy światowej klasy naukowcy spróbują zapuścić się w samo serce tej wyjątkowej i nieznanej krainy, w ramach niebezpiecznej wyprawy, której jeden ostateczny cel polega na odkryciu tajemnic ukrytych głęboko w środku. Namoroka to niezwykły świat wysadzanych drzewami kanionów i palących wapiennych chodników, ale surowy wygląd tego miejsca skrywa wiele naturalnych siedlisk, unikalnych ze względu na ich bioróżnorodność i rekordowy poziom endemicznej flory i fauny. Aby zbadać serce Tsingy, 70 badaczy i tragarzy będzie musiało podążać trasą, na której napotkają głębokie jaskinie i strome ściany klifów. Nie da się zrobić nawet kilku kroków bez napotkania stromych kropli, nagich i poszarpanych krajobrazów, w których pomimo ekstremalnych warunków ewoluowało niesamowite życie: przez ponad sześć miesięcy w roku nie ma opadów, a temperatura w ciągu dnia może sięgać nawet do 50 stopni. Ta wyjątkowa misja umożliwi ekspertom odkrycie nowych gatunków i substancji organicznych, które mogą przynieść korzyści medycynie jutra. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAURITIUS I RODRIGUES. KRÓLOWE OCEANU INDYJSKIEGO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Mauritius to położona między Afryką a Azją wyspa o kolonialnej przeszłości. Najważniejszymi elementami jej krajobrazu są białe, piaszczyste plaże i piękne laguny. Mauritius charakteryzuje się olbrzymią różnorodnością etniczną i kulturową. Osiedlali się tu Europejczycy, Afrykanie, Hindusi i Chińczycy. Siostrzaną wyspą Mauritiusu jest Rodrigues. Obie, wraz z wyspą Reunion, należą do archipelagu Maskarenów. Rodrigues leży 560 kilometrów od północno - wschodniego brzegu Mauritiusu. To niewielka wyspa o długości zaledwie 18 kilometrów. Rzadko docierają do niej turyści, dlatego zdołała zachować swoją kreolską duszę. Wyspa ucierpiała z powodu intensywnej deforestacji, prowadzonej tu od czasów kolonialnych. Na jej zachodnim wybrzeżu znajduje się Anse Quito - sanktuarium żółwi olbrzymich. Aurele Andre wkłada mnóstwo energii w odnowę gatunku, który całkiem zniknął z Rodrigues. Tu żółwie są bezpieczne. 20:10 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 2 Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Dla wielu żołnierzy WOT, bycie w jej szeregach jest dopełnieniem aktywności zawodowej w cywilu, ale także szansą na rozwój i pogłębianie swoich zainteresowań. Jednak pierwsze zajęcia czy szkolenia - wg nie zawsze łatwego, żołnierskiego drylu - są dla rekrutów prawdziwym wyzwaniem. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to ich specyfika służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 20:40 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 3 Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Służba w WOT dla wielu żołnierek i żołnierzy jest spełnieniem dziecięcego marzenia czy kontynuacją tradycji rodzinnych. To nowy cel, jaki postawili sobie nasi bohaterowie i jaki z zaangażowaniem osiągają każdego dnia. Czy to decyzja o związaniu przyszłości i kariery zawodowej jako instruktor wojskowy, czy wykorzystanie umiejętności zawodowych na polach poligonów? To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 21:10 TACY PO PROSTU JESTEŚMY (PUTTING LIPSTICK ON A PIG / ATT SMINKA EN GRIS) Film dokumentalny, 75 min, Estonia/Finlandia, 2018 Reżyseria: Johan Karrento Muzyka: Henrik Rambe Historia księgowej w średnim wieku, samotnej matki, o której stało się głośno, gdy okazało się, że jest uzależniona od hazardu i właśnie przegrała 800 tysięcy euro ukradzione klientom. To wielki skandal na małej wyspie Alandii. Kobieta próbuje popełnić samobójstwo, trafia za kratki, a po wyjściu z więzienia wybiera wygnanie zamiast życia na Wyspach Alandzkich. Cała ta sprawa kończy się ściganiem firmy hazardowej za pranie brudnych pieniędzy. Film opowiada o uzależnieniach od hazardu, zwłaszcza od maszyn do gry, zwanych crackiem hazardu. Firma mająca monopol na gry hazardowe na fińskich Wyspach Alandzkich. Jak się okazuje, najczęściej grają osoby starsze, bezrobotne, chore, o niskich dochodach. Zyski rosną, społeczeństwo czerpie korzyści z niepowodzeń innych, z uzależnienia i kradzionych pieniędzy. To opowieść o tym, jak mała społeczność próbuje poradzić sobie ze skandalem oraz o tym, jak rządy, firmy i media na całym świecie są uzależnione od pieniędzy z hazardu. Ludzie uzależniają się od hazardu każdego dnia. W tym momencie ktoś traci wszystko, hazardzista pełen poczucia winy próbuje się zabić. Film przedstawia historię tylko jednego gracza. Nagroda za Najlepszy film dokumentalny na Warszawskim Festiwalu Filmowym 20 października 2018 r. oraz Grand Prix na festiwalu filmowym Vera na Wyspach Alandzkich w Finlandii, w marcu 2018 r. Zdobycie nagrody w Warszawie i rozmowa z publicznością pokazuje, że ta fińska lokalna historia przemawia także do widzów za granicą. 22:40 KONIEC ŚWIATA Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Monika Pawluczuk Zdjęcia: Małgorzata Szyłak, Szymon Lenkowski, Jakub Giza, Michał Dymek Dokument uhonorowany Grand Prix - Złotego Łucznika dla najlepszego filmu 9. Ogólnopolskich Spotkań Filmowych "Kameralne Lato", a także nagrodą festiwalu Hot Springs w USA. To kameralna opowieść o samotności. Kilka historii przeplata się w czasie jednej nocy. W tę jedną noc, podobną do wielu innych, ludzie w dużym mieście, osamotnieni, chcą z kimś porozmawiać. Niektórzy wzywają - często niepotrzebnie - pogotowie, jeszcze inni dzwonią do radia, gdzie prowadzący zadaje pytanie o koniec świata, co on znaczy dla każdego z nas z osobna. Opowiadają o sprawach tragicznych, bolesnych, a czasem drobnych, wręcz zabawnych. Zauważalna i poruszająca jest ich wielka potrzeba rozmowy, bycia wysłuchanym, potrzeba bycia z kimś obok. Radio jest motywem łączącym ten nocny świat: słyszymy je w karetce, w monitoringu miejskim, gdzie na dziesiątkach ekranów widać nocne życie miasta. Radio jest klamrą spinającą film oraz źródłem najważniejszych pytań. 23:25 NIEPARZYŚCI - ODC. 8 Telenowela dokumentalna TVP, 27 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Wojciech Todorow, Piotr Łukasiewicz Muzyka: Bartek Straburzyński Pan prezes spotyka się z panią Wandą. Nieodłączny asystent Piotruś ciągle jednak przeszkadza pracodawcy, tym razem absorbując go sprawą Barona, psa prezesa pozostawionego w samochodzie. Mimo to randka wydaje się udana i potencjalna para umawia się na wspólną wycieczkę. Randkę ma też pani Ania. Spotyka się z przystojnym i eleganckim panem Kazimierzem, klientem wrocławskiego biura matrymonialnego. Mężczyzna bardzo jej się podoba, lecz dama z trójkąta bermudzkiego trzeźwo patrzy na życie i dobrze wie, że z tej mąki chleba nie będzie. Rzeczywiście, pan Kazimierz ponownie udaje się do biura matrymonialnego. Magdzie nie powiodło się w konkursie na Miss Lubania, ale właśnie udaje się do lokalnej telewizji na pierwsze przesłuchanie. Tymczasem w Opolu odbywa się zabawa andrzejkowa. Bawią się na niej Grażyna z Majorem oraz Jola z Krzysztofem. Jest tam też disc jockey Przemek. Wydaje się, że nie powinien mieć kłopotów ze znalezieniem partnerki, ale - o dziwo - widać mu się nie wiedzie, skoro idzie do wróżki. 23:55 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 3. PLAŻE I KRATY (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. PLAGES ET BARREAUX) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Odcinek 3. Na wyspie u zachodniego krańca Sycylii białe miasteczko tuli się do gór. Jest maleńkie i jedyne na tej wyspie. Latem przybywają turyści i mimo licznych zbiorników na domach prędko kończy się woda pitna. Zimą miejscowi najbardziej obawiają się sztormów. Śliczna i dzika wyspa Marettimo liczy zaledwie 12 km długości. Poza jednym miasteczkiem i latarnią morską wyspa jest całkowicie bezludna. Latem łodzie z turystami zaglądają do morskich jaskiń, ale potem nikogo tu nie ma. Czy tak trudno tu żyć? Czy mieszkanie z dala od wszystkiego jest niemożliwe? Marettimo jest jedną z kilku wysp należących do archipelagu Egadów. Na wyspie Favignana znajduje się poprawczak. Dla młodych przestępców ta wyspa jest ich więzieniem. Z archipelagu przenosimy się na Sycylię, największą wyspę Morza Śródziemnego. Czujemy się, jakbyśmy wrócili na kontynent. Wrażenie izolacji znika. 00:10 SZUKAM MAMY Reportaż, 13 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Ośmiomiesięczną Agatkę, pozbawioną opieki dorosłych, brudną i głodną, zauważyli pracownicy i konsumenci kawiarni "Ratuszowa" przy ul. Piotrkowskiej 103 w Łodzi. Od chwili jej znalezienia przez trzy tygodnie nikt z rodziców nie przejął się brakiem dziecka w domu i nie zgłosił jego zaginięcia. Dopiero nagłośnienie sprawy za pośrednictwem telewizji i lokalnej prasy pozwoliło ustalić tożsamość matki i dziewczynki. Krystyna Z. jest alkoholiczką, żyje z prostytucji, swojego dziecka nie widziała od dwóch miesięcy, pozostawiła Agatkę pod opieką znajomej tylko na dwa dni. Przeciwko wyrodnej matce wszczęto postępowanie karne, ponadto uruchomiono procedurę pozbawiania jej praw rodzicielskich. O problemach porzuconych dzieci, o często nieodwracalnych skutkach zaburzeń powstałych w wyniku separacji matki i dzieci oraz o przygotowaniach do adopcji wypowiadają się pracownica socjalna i socjolog ze Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej Matki i Dziecka w Łodzi. 00:30 NOTACJE - KRYSTYNA SIENKIEWICZ. WIELKA MIŁOŚĆ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2011 Autor: Krzysztof Tadej Sylwetka Krystyny Sienkiewicz, aktorki kabaretowej, filmowej i teatralnej. 00:50 SZCZUR W KORONIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut "Boże, użycz mi pogody ducha, abym pogodził się z tym, czego nie mogę zmienić; odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić; i mądrości, abym odróżnił jedno od drugiego; niech się dzieje wola Twoja, Panie, a nie moja". Modlitwę wspólnot Anonimowych Alkoholików powtarzają za Staszkiem zgromadzeni w mieszkaniu mężczyźni. Jest wśród nich także 32 - letni Michał. To dla niego się tu zebrali. Michał jest ciężko chory. Śmiertelnie chory. Michał jest alkoholikiem. Pytany o najbliższych wymienia Staszka i Jacka. Ojca, który dał mu wyłącznie życie i nazwisko, nigdy nie znał. Matkę opuścił przed kilkoma laty, nie interesuje się jej losem. Odkąd umarła babcia, Michał próbował różnych alkoholi. Pił piwo, wódkę, tanie czerwone wino. I denaturat, biały i niebieski. Najpierw sprzedawał to, co w domu było najmniej potrzebne. Potem to, co było podwójne. Po co kolorowy telewizor, skoro jest czarno - biały? Po co telewizor w ogóle, skoro jest wieża stereo? Po co głośniki, skoro wystarczą słuchawki? Skoro słucha się tylko przez słuchawki, wieżę można zamienić na małe radio tranzystorowe. Po co radio tranzystorowe, skoro nie słucha się muzyki? Teraz w mieszkaniu Michała jest tylko łóżko. W pokoju dziennym, pod sufitem, jaskółki uwiły gniazdo. Kiedy jest zimno lub Michałowi brakuje pieniędzy, idzie do Staszka. Staszek ma dość pijackich wykrętów przyjaciela, pędzi go z domu. Ale zawsze w końcu przygarnie, przenocuje. Kamera Jacka Bławuta podążą za Michałem krok w krok. Szklane oko śledzi losy bohatera, jego dylematy, bezsilność w walce z morderczym nałogiem. Czasem Michał zdaje sobie sprawę z pędu do samozagłady. - Ratujcie mnie - krzyczy. Kolejny pobyt w szpitalu na krótko daje nadzieję zwycięstwa. Michał staje się życzliwszy, mniej kłamie. - My jesteśmy abstynenci, nas alkohol nie zakręci - Michał bawi się wraz z innymi i tańczy podczas występu zespołu disco - polo. Kiedy jednak przyjaciele spuszczą go z oka, budzą się wódczane demony, zaś deliryczny "szczur w koronie" osacza bohatera. W 2005 roku reżysera Jacka Bławuta wyróżniono nagrodą Grand Prix łódzkiego Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu i Nagrodą Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Szczur w koronie" zdobył nagrodę publiczności "Jancio Wodnik" w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej - Prowincjonalia' 2006. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NAROL. TAJEMNICA PAŁACU ODC. 261 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski 12 lutego 1945 roku w pałacu w Narolu NKWD osaczyło grupę partyzantów z oddziału WiN Kostka. Pojmanych zostało 7 żołnierzy wyklętych. Chcemy przebadać najbliższe otoczenie pałacu, by odpowiedzieć na pytanie, jakie rozmiary miała stoczona tu walka. Poszukiwania będą tłem do opowieści o niezwykłym dowódcy, Karolu Kosteckim ps. Kostek. Kostek walczył z niemieckim okupantem we wrześniu 1939 r. , był kurierem ZWZ na obszar okupacji sowieckiej, żołnierzem AK i dowódcą kompanii Narol. Jego oddział współpracował z partyzantami sowieckimi i bronił polskiej ludności przez napadami UPA, rozgrywając regularną bitwę z Ukraińcami w obronie Narola. Podczas akcji Burza walczył ze swym oddziałem pod Bełżcem i Tomaszowem Lubelskim. Po wkroczeniu Rosjan, Kostecki pozostał w konspiracji, strzelał się z komunistami w Lubaczowie, a jego podkomendni zostali okrążeni i schwytani w pałacu w Narolu. Sam Kostek awansował na komendanta Rejonu I, a potem Rejonu V w strukturach WiN. Był dowódcą udanej akcji rozbicia aresztu UB w Tomaszowie Lubelskim i uwolnienia stamtąd więźniów. Zatrzymany przez komunistów został skazany na wielokrotną karę śmierci, zamienioną potem na 15 lat więzienia. 02:10 BOCZNICA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Anna Kazejak Zdjęcia: Jakub Giza Muzyka: Daria Jabłońska Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Ale świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia. 03:05 PRZEMYŚL - ZŁAMANE MARZENIA Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Magierski Zdjęcia: Maciej Magowski Arianka Spiegel jest cudownym dzieckiem, nazywana przez prasę polską Shirley Temple. W wieku lat siedmiu występuje na scenie "Cyrulika Warszawskiego", grając na fortepianie, śpiewa i recytuje wiersze między innymi Tuwima i Brzechwy. Arianka gra też epizody w paru polskich przedwojennych filmach, między innymi w "Gehennie" Michała Waszyńskiego. Ma 9 lat, kiedy wybucha wojna. Starsza o sześć lat Renia jest niebywale wrażliwa, skryta i romantyczna. Od stycznia 1939 roku pisze swój pamiętnik, w którym zamieszcza wspaniałe wiersze, czasem miłosne, a czasem inspirowane rzeczywistymi wydarzeniami. 700 - stronicowy dziennik opisuje jej samotność, pierwszą miłość, życie codzienne, najpierw podczas sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji Przemyśla. Oddaje okrucieństwa i poniżenia doświadczane w przemyskim getcie. Renia pisze do ostatniego dnia swojego życia. Dwa tygodnie po skończeniu 18 lat, pojedynczym strzałem, zostaje zamordowana na ulicy Przemyśla. Arianę ratuje z getta chłopak Reni. Do Warszawy, do mamy przewozi ją ojciec koleżanki z klasy, który jak dzisiaj wiemy, pracował z oddziale Żegoty w Przemyślu. W Warszawie zostaje ochrzczona i umieszczona w stosunkowo bezpiecznym klasztorze urszulanek. Matka na aryjskich papierach pracuje w biurze Hotelu Europejskiego. Poznaje tam niemieckiego oficera, który się w niej zakochuje i wysyła ją razem z córką do bezpiecznej wtedy jeszcze Austrii. Dzieje się to tuż przed wybuchem powstania warszawskiego. W Austrii zostają wyzwolone przez Amerykanów. Chłopak Reni przeżył obóz w Oświęcimiu i po wojnie doprowadził to tego, że dziennik Reni wrócił do jej siostry, obecnie mieszkającej w Nowym Jorku. To dzięki niemu mamy szansę tę historię opowiedzieć w całości.