TVP Kultura Piątek, 15.04.2022 09:15 HANIA Film obyczajowy, 87 min, Polska 1984 Reżyseria: Stanisław Wohl i Krzysztof Wierzbiański Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Kazimierz Konrad Muzyka: Waldemar Parzyński Aktorzy: Małgorzata Wachecka, Jadwiga Kuryluk - Cebrzyńska, Janina Nowicka, Maciej Orłoś, Marek Sokół, Mieczysław Voit, Jan Englert, Tadeusz Bartosik W sierpniu 1939 roku na Mazowszu, tuż przy granicy z Prusami, zaczęły się zdjęcia do ekranizacji noweli Henryka Sienkiewicza "Hania". Reżyserował Józef Lejtes, a Stanisław Wohl robił zdjęcia. W głównych rolach obsadzeni zostali niedawni absolwenci szkoły aktorskiej - Jadwiga Kuryluk i Jerzy Duszyński. 26 sierpnia, gdy ogłoszono powszechną mobilizację, pracę nad filmem przerwano. Po 44 latach Stanisław Wohl powrócił do filmu, tym razem jako reżyser i zadedykował go Józefowi Lejtesowi. Scenariusz przygotował Józef Hen, który połączył w całość dwie nowele - "Stary sługa" i "Hania". Filmowa "Hania" to historia romantycznej miłości. Młody panicz Henryk i jego rówieśnik, syn bogatego ziemianiana tatarskiego Selim Mirza, zakochują się w tej samej dziewczynie. Hania jest sierotą, córką wiernego sługi ojca Henryka. Między młodzieńcami dochodzi do ostrej rywalizacji o względy dziewczyny, obaj zostają ranni w pojedynku. Po powrocie do zdrowia Henryk dowiaduje się, że Hania przeszła ospę i została oszpecona. Dziewczyna odrzuca oświadczyny Selima i wstępuje do klasztoru. 11:00 NOCE I DNIE - ODC. 11/12 - U SCHYŁKU DNIA Serial historyczno-obyczajowy, 52 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska, Barbara Rachwalska, Beata Tyszkiewicz, Janina Traczykówna, Andrzej Szczepkowski i inni Niechcicowie urządzili się jakoś na nowym miejscu, wszystko znów wydaje się ustabilizowane i zwyczajne. Niestety, wciąż nie mijają kłopoty z Tomaszkiem. Emilka przeżywa swój pierwszy zawód miłosny. Barbara z niepokojem obserwuje męża, który jest ustawicznie znużony, całkowicie pozbawiony dawnej energii. Któregoś dnia Bogumił wraca z pola z wysoką gorączką. Jest nie tylko chory, ale także zmęczony szamotaniną i walką trwającą całe życie. Odchodzi na zawsze, prosząc dzieci o zachowanie uczciwej postawy w życiu. Dla Barbary śmierć męża oznacza ruinę całego jej świata. Agnieszka wraca do Warszawy, aktywnie uczestniczy w ruchu niepodległościowym. Emilka wychodzi za mąż. Obie córki żyją swoimi sprawami. Barbara sprzedaje Pamiętów i przenosi się do Kalińca. 12:05 NOCE I DNIE - ODC. 12/12 - A POTEM NASTĄPI NOC Serial historyczno-obyczajowy, 56 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth, Grzegorz Kędzierski Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Barbara Rachwalska, Zbigniew Koczanowicz, Wanda Łuczycka, Janina Traczykówna, Jan Nowicki, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Jerzy Kamas i inni Życie Barbary płynie spokojnie i monotonnie. Kaliniec wydaje się sielską wyspą, którą ominą burze wojny rozpoczętej w sierpniu 1914 roku. Wojska rosyjskie opuszczają miasteczko, przychodzą Prusacy. Gdy wydaje się, że to już koniec zawieruchy, na przedmieścia Kalińca wracają jednak kozacy. Dowódca niemiecki każe rozstrzelać kilkudziesięciu zakładników, zabiera z wojskiem kilkuset, a miasto ogarnia pożar wzniecony przez Prusaków. W tłumie uciekinierów Barbara wraz ze służącą Julką odbywa dramatyczną wędrówkę, przejęta strachem o los własny i najbliższych. 13:55 VIA CRUCIS Koncert, 63 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Man Wykonawcy: Angelo Romagnoli, Aneta Głuch, Ewelina Ciszewska, Adrianna Maliszewska, Wojciech Basiakowski, Aleksander Zuchowicz, Jacek Jaskuła "Droga krzyżowa" współczesnego polskiego kompozytora, Pawła Łukaszewskiego, to pozycja wzbogacająca okres duchowych przygotowań do świąt wielkanocnych. Oratorium zakomponane zgodnie z układem stacji drogi krzyżowej w każdej części kontempluje muzycznie jedną ze scen ostatniej drogi Jezusa Chrystusa. Od strony wizualnej dzieło uzupełnia cykl obrazów "Jasnogórska Golgota" Jerzego Dudy - Gracza przedstawiających malarski komentarz do okresu poprzedzającego najważniejsze wydarzenie w całym roku liturgicznym. Kontemplacyjny charakter dzieła pozwala na zanurzenie się w tajemnicy śmierci i zmartwychwstania, grzechu i odkupienia. 15:05 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 1/2 Film przygodowy, 95 min, Polska 1973 Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Monika Rosca, Tomasz Mędrzak, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Kamas, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Zygmunt Maciejewski, Ahmed Marei, Ahmed Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki i inni Ekranizacja jednej z najpoczytniejszych powieści Henryka Sienkiewicza. Powstała w roku 1911 i była ostatnim ukończonym dziełem pisarza. Pierwowzorem Nel stała się 10 - letnia adoptowana córka przyjaciela Sienkiewicza. Próby sfilmowania "W pustyni i w puszczy" podejmowali przed wojną Amerykanie, a także Włosi i Niemcy. Jednak przewidując duże trudności, wycofali się przed rozpoczęciem zdjęć. Film Władysława Ślesickiego jest wierną adaptacją Sienkiewiczowskiej powieści. Wprowadzone przez reżysera zmiany są nieliczne i polegają głównie na skondensowaniu akcji. Odtwórców ról Stasia i Nel wybrano spośród blisko 7 tysięcy dziewcząt i chłopców. Nel zagrała Monika Rosca, wówczas ośmioletnia uczennica szkoły muzycznej. W roli Stasia wystąpił urodzony w roku 1955 Tomasz Mędrzak, wówczas uczeń IV klasy liceum, dziś znany aktor teatru "Na Woli", którego widzowie pamiętają m.in. z serialu "Dom". Film realizowano - z przerwami - blisko trzy lata. W Egipcie kręcono plenery kairskie, w Bułgarii powstały kulminacyjne sceny I części filmu - zabicie lwa i Beduinów oraz sceny ze słoniem, natomiast w Sudanie - II część filmu. Meę i Kalego zagrali amatorzy z Sudanu, a epizodyczną rolę piastunki Nel, panny Oliver - pani Stefania Mędrzakowa, matka Tomasza. W roli Saby wystąpiły dwa płowe dogi - Łoś i Apacz. Treserem obu psów był płk Franciszek Szydełko, który wcześniej przygotowywał filmowego Szarika z "Czterech pancernych". Poczciwym słoniem Kingiem, zamiast powieściowego słonia afrykańskiego był łagodny słoń indyjski z bułgarskiego cyrku. Wykorzystano też wiele cennych rekwizytów - m.in. dziewiętnastowieczny sztucer, egzemplarz "Pana Tadeusza" wydany w Paryżu w połowie ubiegłego stulecia. 16:50 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 2/2 Film przygodowy, 91 min, Polska, 1973 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Tomasz Mędrzak, Monika Rosca, Stanisław Jasiukiewicz, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Ahmed Marei, Ahmet Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki Dalszy ciąg opowieści o przygodach Stasia i Nel - bohaterów popularnej powieści Henryka Sienkiewicza i zrealizowanego na jej podstawie filmu. W czasie wędrówki przez sawannę pełną dzikich zwierząt pewnej burzliwej nocy lwy pożerają konie. W zawalonym skałami wąwozie dzieci znajdują wygłodniałego słonia, na którym będą dalej podróżować. Nadają mu imię King. W ogromnym baobabie przeczekują porę deszczową. Nel zapada na malarię. Staś odnajduje obóz umierającego podróżnika i geografa Samuela Lindego, który oddaje mu zapasy lekarstw i amunicji oraz instruuje, w którym kierunku wędrować. Na wioskę murzyńską napadają handlarze niewolników, Staś pomaga pokonać napastników. Wdzięczni mieszkańcy wioski wyprawiają dzieci w dalszą drogę. Kiedy wyczerpana brakiem wody i wędrówką gromadka błądzi po pustyni - Staś dostrzega na horyzoncie sylwetki ludzi. Daje znaki strzałami ze sztucera. W odpowiedzi widzi wystrzelone race. 18:30 DO DZIEŁA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Justyna Melonowska Łacina. Tematem odcinka będą rozważania o kulturze łacińskiej, języku łacińskim i jego roli w kształtowaniu dziedzictwa europejskiego. Rozmowa z dr Katarzyną Ochman. 18:55 REŻYSERZY - JAMES L. BROOKS 9/10 SEZON 5 (JAMES L BROOKS 9/10 SEZON 5) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Jamesa L. Booksa, twórcy m.in. "Czułych słówek" czy "Lepiej być nie może". 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - CZŁOWIEK SŁOŃ Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Człowiek słoń" w reżyserii Davida Lyncha. 20:05 WIECZÓR KINOMANA - CZŁOWIEK SŁOŃ (THE ELEPHANT MAN) Dramat psychologiczno - obyczajowy, 119 min, USA/Wielka Brytania 1980 Reżyseria: David Lynch Scenariusz: Christopher de Vore, Eric Bergren, David Lynch Zdjęcia: Freddie Francis Muzyka: John Morris Aktorzy: Anthony Hopkins, John Hurt, Anne Bancroft, John Gielgud, Wendy Hiller, Freddie Jones, Michael Elphick, Hannah Gordon i inni W 1978 r. David Lynch poznał Christophera de Vore i Erica Bergena, autorów scenariusza "Człowieka słonia", poszukujących możliwości jego sfilmowania. Tekst opowiadał o Johnie Merricku - żyjącym pod koniec XIX w. w Anglii człowieku cierpiącym na rzadką chorobę. Objawiała się ona przede wszystkim nadmiernym, nieproporcjonalnym rozrostem kości i ogólną deformacją ciała. Lynch, któremu spodobał się pomysł nakręcenia filmu osadzonego w realiach wiktoriańskiej Anglii, zgodził się reżyserować pod warunkiem, że film będzie czarno - biały. Przerobił też scenariusz, sięgając do tekstów źródłowych: pamiętników Fredericka Trevesa, lekarza, który zaopiekował się Merrickiem "The Elephant Man and Other Reminiscences" oraz "The Elephant Man: A Study in Human Dignity" Ashleya Montagu. Ponadto dodał zagadkowy prolog i w efekcie również on wymieniony jest w czołówce filmu jako współautor scenariusza. "Człowiek słoń" zdobył w 1980 r. trzy nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej. Jedno z tych prestiżowych wyróżnień przypadło odtwórcy głównej roli, Johnowi Hurtowi. W tym samym roku film otrzymał aż osiem nominacji do Oscara, a rok później został uhonorowany francuskim Cezarem. Dzieło Lyncha to wnikliwe studium nieprzystosowania, opowieść o tolerancji, o potrzebie zauważania człowieka, jego odmienności i niepowtarzalności. Cierpienie i nieszczęście Merricka nie wiąże się tylko z samą jego odmiennością, brzydotą i bólem towarzyszącym chorobie. Najdotkliwsze dla niego jest osaczenie przez żądnych sensacji ludzi, ciągłe wystawianie na pośmiewisko. W pewnym sensie takimi podglądaczami stają się również widzowie filmu, chociaż reżyser nie epatuje ich widokiem swego bohatera. Dopiero po pół godzinie po raz pierwszy pokazuje w pełnym świetle jego twarz. W 1884 r. młody, ambitny lekarz Frederick Treves trafia przypadkowo do jarmarcznej budy cyrkowej, w której wystawiono na pokaz istotę nazywaną Człowiekiem słoniem. Zaintrygowany tym, co ujrzał, dobija targu z właścicielem dziwnej postaci, niejakim Bytesem, i "wypożycza" od niego Człowieka słonia, aby dokładniej zbadać tak rzadki przypadek medyczny. Nieszczęśnik nazywa się John Merrick. Wycieńczony astmą i nieludzkim traktowaniem, zostaje przewieziony do szpitala. Okazuje się, że straszliwie zdeformowane ciało kryje człowieka o niezwykłej inteligencji i wrażliwości. Doktor Treves poświęca się bez reszty swemu nowemu pacjentowi, cierpliwie prowadzi kurację i stanowczo odrzuca żądania Bytesa, który domaga się zwrotu swojej "własności". Wieść o Człowieku słoniu szybko rozchodzi się po mieście. John Merrick staje się obiektem powszechnego zainteresowania. W szpitalu odwiedza go nawet słynna aktorka Madge Kendall, w której Merrick zakochuje się od pierwszego wejrzenia. Pod jej wpływem zaczyna się interesować teatrem, muzyką, literaturą. Ale pewnej nocy zostaje uprowadzony i ponownie trafia do cyrku Bytesa. 22:15 RAFAEL - KSIĄŻĘ SZTUKI (RAPHAEL - THE LORD OF THE ARTS) Film dokumentalny, 85 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Luca Viotto Dokumentalny portret Rafaela Santiego - jednego z najwybitniejszych malarzy renesansu, autora fresków w bazylice św. Piotra. 23:55 TERAZ ANIMACJE! - FERAL (FERAL) Film animowany, 12 min, USA, 2012 Reżyseria: Daniel Sousa Scenariusz: Daniel Sousa Krótki film animowany nominowany do Oscara. Myśliwy przygarnia znalezionego w lesie dzikiego chłopca i stara się go wprowadzić w świat cywilizacji. Chłopiec, wyobcowany w dziwnym nowym środowisku, próbuje się przystosować do życia, wykorzystując te same strategie, dzięki którym przetrwał w lesie. (opis festiwalowy, źródło: ANIMATOR) 00:10 TERAZ ANIMACJE! - ORFEUSZ I EURYDYKA Film animowany, 12 min, Polska, 1961 Reżyseria: Edward Sturlis Scenariusz: Janusz Skoszkiewicz Wykonawcy: Zbigniew Niewczas Krótki film animowany w reżyserii Edwarda Sturlisa. Animacja lalkowa o tragicznych losach Orfeusza i pięknej Eurydyki. Po śmierci ukochanej Orfeusz błąka się po świecie, próbując odzyskać utraconą miłość. Ostatecznie schodzi do piekieł, gdzie swoją piękną grą na lirze obłaskawia cerbera i przekonuje Charona, by zabrał go na drugi brzeg Styksu. Tam opowiada bogom podziemnego świata o Eurydyce, próbując nakłonić ich do wypuszczenia przedwcześnie zmarłej dziewczyny. (ŹRÓDŁO: ninateka.pl) 03:45 KINO NOCNE - KLUCZNIK Dramat, 80 min, Polska 1979 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Wirgiliusz Gryń, Tadeusz Łomnicki, Stanisława Celińska, Halina Gryglaszewska, Jerzy Radziwiłowicz, Jerzy Kryszak, Teresa Lipowska, Henryk Machalica, Włodzimierz Musiał, Juliusz Lubicz - Lisowski, Konrad Morawski, Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski i inni Scenariusz filmu (Grand Prix za reżyserię, nagrody za muzykę i za zdjęcia na IV FPTT w Olsztynie w 1980 r.) powstał na motywach sztuki Wiesława Myśliwskiego. Akcja "Klucznika" rozgrywa się w małej wiosce na przełomie lat 1944/45. Jej mieszkańcy wiedzą już o reformie rolnej, ale ziemia pobliskiego dworu nie została jeszcze podzielona, a w pałacu w dalszym ciągu mieszka schorowany hrabia z siostrą i córką. Majątek pałacowy został już niemal kompletnie rozgrabiony, w parku bawią się chłopskie dzieci, nie ma zwierząt. Jedynie pałac pozostał nietknięty, żaden z chłopów nie śmie bowiem doń wejść, póki "on" tam jest. Dawny klucznik Kazimierz nadal pełni swoją funkcję, chociaż właściwie nie ma już czego pilnować. "Posprawdzało się panie hrabio, pozamykało, stworzenie jeść dostało na całą noc..." - relacjonuje co wieczór hrabiemu, bojąc się, że prawda o stanie majątku mogłaby zabić chorego na serce pana. Ale hrabia doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co się wokół niego dzieje, jednak - podobnie jak klucznik - udaje, że nic się nie zmieniło. Wie, że nie był dobrym panem i spodziewa się, że któregoś dnia chłopi wtargną do pałacu, by zamordować jego i jego rodzinę. A on chce umrzeć godnie i pięknie, odejść wraz z epoką, w której żył, z klasą, tradycją, kulturą, do której należał. Dlatego też któregoś wieczoru przyjmuje klucznika w kontuszu i z karabelą u boku. Podziw, jaki widzi w oczach sługi, sprawia hrabiemu satysfakcję. Za obietnicę dochowania wierności ofiarowuje Kazimierzowi swój majątek, przypina karabelę, a do ręki daje dzwonek, którym dzwonił na służbę. Razem przemierzają pałacowe korytarze. W pewnym momencie hrabia pada rażony atakiem serca. Klucznik idzie dalej sam, zasiada w fotelu swego pana i nieśmiało, a potem coraz energiczniej potrząsa dzwoneczkiem. Dźwięk dzwonka potęguje muzyka i zmienia w brzmienie wielkich dzwonów. Ale lokaj się nie pojawia.