TVP Dokument Poniedziałek, 18.04.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie niebieski ptak może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za niebieskiego ptaka w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze niebieskiego ptaka nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też niebieskim ptakiem w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, który jest dziś naszym gościem. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 18 ZAMEK MOSZNA Magazyn kulinarny, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedza zamek w Mosznej. Nie jest ani najstarszy, ani największy w Polsce, ale z całą pewnością robi wrażenie. Wedle niektórych ma aż 365 pomieszczeń - po jednym na każdy dzień roku - i 99 wież oraz wieżyczek - tyle, ile rodzinnych majątków mieli jego właściciele. Wokół rozciąga się 200 - hektarowy park z 300 - letnimi dębami, a w piwnicach zachowane są ślady prowadzące podobno do zakonu templariuszy. Cesarz Wilhelm II przyjeżdżał tu na słynne polowania, a w czasach rozbudowy zamku krążyły plotki, że właścicielom pomaga sam diabeł. Zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, należał m.in. do Georga von Reiswitza, marszałka dworu króla Prus Fryderyka Wielkiego czy do rodziny Tiele - Winckler, których przodkiem był zwykły górnik z Tarnowskich Gór, Franz von Winkler. Życiorys Franza von Winklera to doskonały przykład idealnego rodowodu pruskiego bogacza: z ubóstwa, dzięki własnej pracy, lojalności wobec władz i sprytowi doszedł do jednego z najbardziej pokaźnych majątków na Śląsku. 07:00 FASCYNUJĄCE MIGRACJE - ODC. 1 KARLIK WIĘKSZY (MIGRATIONS SECRETES_LA CHAUVE SOURIS PIPISTRELLE DE NATHUSIUS / EP: "THE NATHUSIUS’ PIPISTRELLE BAT" -) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Benoit Demarle Scenariusz: Joel Leyendecker - Mavechal Miniseria dokumentalna o migracjach zwierząt. Każdego roku nietoperze, motyle, sokoły wyruszają w tajemnicze podróże. Od północy po południe i ze wschodu na zachód, od Skandynawii po Afrykę Południową, od Bałtyku po Atlantyk, podróże tych zwierząt krzyżują się w całej Europie i Afryce od tysięcy lat. Te niesamowite wędrówki to tysiące kilometrów i logistyczne łamigłówki, które naukowcy wciąż próbują zrozumieć. Tuż nad naszymi głowami lub kilka kilometrów od naszych wybrzeży niektóre z tych migracji świadczą o niezwykłej zdolności gatunku do przystosowania się. Obejmują zmiany, które powstawały w wyniku ewolucji. Inne świadczą o coraz większym wpływie człowieka na środowisko. Dzięki pomocy ekspertów i najnowocześniejszej technologii, śledzimy te zadziwiające gatunki i mamy nadzieję odkryć tajemnice i sekretne trasy migracji. Dzięki miniaturowym nadajnikom, monitorowaniu satelitarnemu i analizie DNA, seria ta odkrywa niesamowite podróże, nieoczekiwane zachowania i nawyki, które są kluczowe dla przetrwania tych wielkich migrantów. Odcinek pierwszy opowiada o nietoperzu i jego migracjach. Nietoperze to zwierzęta o niezwykłych zdolnościach. Są w stanie przemieszczać się w całkowitej ciemności. To jedyne ssaki, które potrafią aktywnie latać. Większość z nich spędza zimę w kryjówkach, w których panuje umiarkowanie niska temperatura. Część gatunków wybiera jednak inną strategię przetrwania chłodów: migrację. Jednym z migrujących gatunków nietoperzy jest karlik większy. To prawdziwy rekordzista wśród europejskich ssaków. Pokonuje ponad dwa tysiące kilometrów. Dlaczego karliki większe migrują? Jak wytrzymują tę długą wędrówkę? Od pewnego czasu badacze szukają odpowiedzi na te pytania. 08:05 BAZYLIKA GROBU ŚWIĘTEGO (THE CHURCH) Film dokumentalny, 51 min, Izrael, 2020 Reżyseria: Anat Tel Scenariusz: Noam Amit Zdjęcia: Yoram Millo Film dokumentalny prezentujący Bazylikę Grobu Świętego w Jerozolimie, najświętsze dla chrześcijan miejsce na świecie. Odkąd ten kościół powstał, 1600 lat temu, różne wspólnoty wyznaniowe, które go zamieszkują, walczą o terytorium, prawa, władzę, o przejęcie kontroli nad bazyliką i całym chrześcijańskim światem. Wewnątrz kościelnych murów wiele się dzieje. Zwykle sprawy te pozostają ukryte przed wzrokiem osób postronnych. Na początku niczego tu nie było. No, może niezupełnie: stały dwie kapliczki. Jedna na Golgocie, w miejscu ukrzyżowania Jezusa Chrystusa, a druga nad Jego grobem. W ciągu wieków kolejni zdobywcy Jerozolimy burzyli i odbudowywali tę świątynię raz po raz. Cud, że wciąż tu stoi. Nad tym, co dzieje się w Bazylice, czuwają trzy wielkie wspólnoty wyznaniowe. Są one de facto właścicielami świątyni. To Grecy, Ormianie i katolicy. Oprócz tych trzech głównych wyznań jest jeszcze kościół syryjski i kościół koptyjski. Na dachu urzędują Etiopczycy, którzy utracili wszystkie prawa w połowie XVIII wieku, podczas starcia wielkich potęg. Codziennym życiem bazyliki kieruje stara i krucha zasada status quo. To skomplikowane porozumienie. Tradycja podaje, że kiedyś wydarzyło się kilka cudów. Ceremonia Cudu Ognia upamiętnia zmartwychwstanie Chrystusa. Święty płomień, zstępujący z nieba, zapala świece. 09:10 FASCYNUJĄCE MIGRACJE - ODC. 2 RUSAŁKA OSETNIK (MIGRATIONS SECRETES_LE PAPILLON BELLE DAME / EP: "THE PAINTED LADY BUTTERFLY) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Benoit Demarle Scenariusz: Joel Leyendecker - Mavechal Odcinek drugi opowiada o migracji motyla. Rusałka osetnik to tajemniczy motyl. Zimą znika, a wiosną pojawia się jak zaczarowany. Z tym sekretem wiąże się niezwykła historia jego migracji. Te lekkie owady są w stanie pokonywać olbrzymie odległości i wznosić się na wysokość tysiąca metrów. Prześledzimy ich niezwykłą podroż z Maroka na koło podbiegunowe. Podróż rusałki osetnika zaczyna się z dala od Europy - na południu Maroka. Jest początek kwietnia. Temperatura w okolicach Marrakeszu wynosi dwadzieścia cztery stopnie. Wiele roślin już kwitnie. 10:15 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 11:15 POSZUKUJEMY POLONEZA Reportaż, 16 min, Polska, 1984 Autor: Grażyna Orłowska Zdjęcia: Tadeusz Zieliński Opowieść o złodziejskim gangu i jego pomocnikach, którzy w roku 1983 roku ukradli kilkadziesiąt samochodów. Przestępcy, dzięki doskonale sfabrykowanym dowodom osobistym i rejestracyjnym, byli praktycznie nieuchwytni. Kradli wyłącznie samochody marki Polonez, które następnie z ogromnym zyskiem sprzedawali na giełdzie. W końcu jednak wpadli. Okazało się, że trzon tej grupy stanowią trzej bracia: 22 - letni Mirosław, 30 - letni Andrzej i 45 - letni Edward. Reportaż ma charakter śledztwa, podczas którego ekipa telewizyjna wraz z milicją krok po kroku dociera do złodziejskiej bandy. 11:40 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi ciężko dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 12:10 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 5 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson zabiera nas w podróż do niewielkiej miejscowości Ołyka, której nazwa pochodzi od słowa "łyka", służącego do wyrobu m.in. kapci. Tutaj swoją siedzibę miał jeden z najpotężniejszych rodów Polski - ród Radziwiłłów. Zamek w Ołyce został zbudowany w połowie XVI wieku i z biegiem lat ulegał licznym przebudowom, dokonywanym przez kolejnych właścicieli. Dziś, choć świetność zamku w Ołyce pozostaje jedynie ulotnym wspomnieniem, jest on dużą atrakcją historyczną. 12:45 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 2 Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Dla wielu żołnierzy WOT, bycie w jej szeregach jest dopełnieniem aktywności zawodowej w cywilu, ale także szansą na rozwój i pogłębianie swoich zainteresowań. Jednak pierwsze zajęcia czy szkolenia - wg nie zawsze łatwego, żołnierskiego drylu - są dla rekrutów prawdziwym wyzwaniem. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to ich specyfika służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:20 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 3 Telenowela dokumentalna TVP, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Służba w WOT dla wielu żołnierek i żołnierzy jest spełnieniem dziecięcego marzenia czy kontynuacją tradycji rodzinnych. To nowy cel, jaki postawili sobie nasi bohaterowie i jaki z zaangażowaniem osiągają każdego dnia. Czy to decyzja o związaniu przyszłości i kariery zawodowej jako instruktor wojskowy, czy wykorzystanie umiejętności zawodowych na polach poligonów? To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:50 SPOTKANIA ZE ZWIERZĘTAMI - BLISKIE SPOTKANIA ZE ZWIERZĘTAMI 1. DŻUNGLA (WORLD’S GREATEST ANIMAL ENCOUNTERS 1. JUNGLE ANIMALS) Cykl dokumentalny, 50 min, USA, 2018 Reżyseria: Sorrel Wilby Sześcioczęściowa seria prezentująca najlepsze miejsca na świecie, w których człowiek może spotkać dzikie zwierzęta. To jeden ze sposobów na poznawanie naszego środowiska naturalnego. Zobaczyć dziób lub oko zwierzaka z bliska w miejscu, gdzie on żyje jest bezcenne. Odkryjemy, gdzie orki krążą przy liniach brzegowych, a grizzly łapią ryby w strumykach. To nie będą zwierzęta w ogrodach zoologicznych. Udamy się w głąb dżungli, aby spotkać srebrne goryle. Wyruszymy na afrykańskie safari. Zobaczymy anakondy i zebry. To swoisty przewodnik po miejscach spotkań dzikich zwierząt na całym świecie. Dla wielu z nas takie wojaże nie są osiągalne. Ale warto się dowiedzieć, jak piękna jest przyroda i jak wiele mamy do uratowania. W pierwszym odcinku poznamy bliżej zwierzęta żyjące w dżungli. 14:50 NA RATUNEK RAFIE KORALOWEJ (RESCUING CORAL REEF / A LA RESCOUSSE DES CORAUX) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Clemence Rabeau Rafy koralowe to podwodne oazy. Zajmują tylko dwie dziesiąte procent powierzchni dna oceanów, lecz stanowią schronienie dla jednej czwartej wszystkich istniejących gatunków fauny. Chronią również wybrzeża przed erozją i sztormami, są naturalną spiżarnią dla ludzi i umożliwiają im generowanie miliardowych zysków, za pośrednictwem rybołówstwa i turystyki. Koralowce wyglądają jak rośliny, ale należą do królestwa zwierząt i są zagrożone wyginięciem. Szacuje się, że w 2050 roku mogą bezpowrotnie zniknąć z powierzchni Ziemi. Przyczyniło się do tego globalne ocieplenie, zakwaszenie oceanów i wzrost populacji drapieżników. Sytuacja jest krytyczna, ale nie beznadziejna. Naukowcy z całego świata szukają sposobów na ocalenie koralowców. Chcą, by ten cud natury przetrwał. W laboratoriach i pod wodą rozpoczął się wyścig z czasem. Wielka Rafa Koralowa rozciąga się wzdłuż północno - zachodniego wybrzeża Australii. Ma 2300 kilometrów długości i 344 000 kilometrów kwadratowych powierzchni. To największa bariera koralowa na świecie, wyjątkowy ekosystem, w którym schronienie znalazło ponad 1500 gatunków ryb i skorupiaków. To także jedno z najbardziej zagrożonych miejsc na ziemi. Globalne ocieplenie zagraża tej symbiozie. Pod wpływem ciepła koralowce pozbywają się glonów, bieleją i obumierają. Czy w 2050 roku nadal będziemy podziwiać koralowce? W dużej mierze zależy to od nas samych. 15:55 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Był to najwyższy budynek zbudowany w średniowieczu i jest arcydziełem architektury. Budowana przez setki lat, w latach 1176 - 1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 17:00 LUDZKIE ŚCIEŻKI - ODC. 11 INDIE, SZLAKIEM BUDDY (THE PATH OF MEN EP. 11 INDIA, THE PATH OF BUDDHA) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Seria dokumentalna, która łączy odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód lub przez cywilizacje i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. Odcinek jedenasty to podróż szlakiem Buddy przez Indie. Na północy Indii, między pogórzem Himalajów a doliną Gangesu, żył w VI wieku przed naszą erą wyjątkowy człowiek: Budda. Wyruszamy szlakiem od miejsca urodzin Siddharthy do miejsca śmierci Buddy. Obecnie na wszystkich kontynentach mieszka 500 milionów buddystów. Stanowią 8 % światowej populacji. Co roku w maju obchodzi się na całym świecie narodziny Buddy, które miały miejsce ponad dwa tysiące pięćset lat temu. Podróż rozpoczynamy na południu Nepalu. Kraj ten liczy 30 milionów mieszkańców słynących z gościnności. Nepal ma dwóch wielkich sąsiadów: Chiny i Indie. Królestwo, które od niedawna jest republiką demokratyczną, ostrożnie kroczy w przyszłość, starając się zachować oryginalną kulturę. 18:00 ISLANDIA - LÓD I OGIEŃ (ICELAND - ICE AND FIRE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Reinhard Kungel Film dokumentalny o krajobrazie Islandii. Majestatyczne wulkany, gejzery, wodospady, fiordy i lodowce oraz bezkresne pola wulkanicznej lawy i to wszystko w jednym kraju. Poznamy nie tylko różne zakątki tego państwa, ale również historię powstania wyspy. A wszystko nagrywane najnowocześniejszymi technikami filmowania w 4K. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - INDIE. TYSIĄCE ZAPACHÓW POŁUDNIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Indie południowe to kolebka kultury Drawidów, kraina o długiej historii dynastycznej, imperialnej i kupieckiej. Sztuka i tradycje są tu do dziś niezwykle żywe. Wspaniałe pejzaże, świątynie i pałace nie pozostawią obojętnym nikogo, kto postanowi zwiedzić ten region. To także idealne miejsce dla ludzi szukających strawy duchowej. Podróż na południe Indii to niezapomniane przeżycie. Stosunkowo spokojna Kerala słynie z gościnności. Ten bogaty stan od wieków przyciąga kupców i poszukiwaczy przygód. Największe miasto stanu - Koczin, składa się z wielu wysp i półwyspów, między którymi kursują promy. Fort Koczin to historyczne centrum miasta. Warto spędzić tu kilka dni, by poznać historię regionu i odwiedzić liczne galerie sztuki. Całe miasto jest zwrócone ku morzu. Jedną z atrakcji stanową rozłożone, charakterystyczne sieci rybackie. Zostały tu przywiezione przez Chińczyków, na przełomie XIV i XV wieku. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MIROSŁAW DEMBIŃSKI Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Mirosław Dembiński. 20:45 LEKCJA BIAŁORUSKIEGO Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Zdjęcia: Maciej Szafnicki, Michał Ślusarczyk "Nie rozumiałem, co to Białoruś, ale to słowo spodobało mi się" - Franek wspomina swe najmłodsze lata. Podobnie jak jego rówieśnicy, przyszedł na świat w momencie, gdy kruszał dawny porządek. Wkrótce po rozpadzie Związku Radzieckiego wielu Białorusinów uwierzyło, że przyszedł czas niepodległości. Ojciec Franka, Wincuk Wiaczorka, założył wówczas liceum, które miało kształcić przyszłą elitę białoruskiej inteligencji. Jednak sen o swobodzie nie trwał długo. W 1994 roku ster prezydenckich rządów objął Aleksander Łukaszenka. Nowa władza nie potrzebowała białoruskich patriotów; Łukaszence wystarczał "człowiek sowiecki". Na oczach wielu świadomych tego procesu mieszkańców Białorusi w kraju coraz bardziej ograniczano demokrację. Tępiono nawet język białoruski. Ojczysta mowa Franka znikała z mediów, ze szkół, z życia codziennego. W końcu zdelegalizowano także białoruskojęzyczne liceum Wincuka. Ojciec Franka, działacz opozycyjny, coraz rzadziej pojawiał się w domu, nękany przez władze ciągłymi aresztowaniami. Ale Franek i jego rówieśnicy nie poddali się. Naukę w liceum kontynuowano, tym razem jednak w podziemiu. Inteligentna, utalentowana młodzież nauczyła się na różne sposoby wyrażać swój patriotyzm i niezadowolenie z białoruskiej rzeczywistości. Wydają gazetki i płyty z własną muzyką. Roznoszą także ulotki, ryzykując to 2 - letnim pobytem w więzieniu. Ale uważają, że warto. Zbliża się termin wyborów prezydenckich. Korzystając ze zmian w konstytucji, Łukaszenka szykuje się, aby po raz trzeci stanąć na czele państwa. Mimo represji, zastraszania i groźby milicyjnych prowokacji oraz przejmującego mrozu, młodzież wraz z tysiącami mieszkańców Białorusi bierze udział w wiecu na głównym placu Mińska, protestując przeciw fałszerstwom wyborczym reżimu. I choć wierne władzy służby bezpieczeństwa rozpędzają demonstrację i niszczą miasteczko namiotowe zebranych, Franek i jego przyjaciele wciąż mają nadzieję, że ich kraj będzie kiedyś wolny. 21:45 DZIECI KOTANA Film dokumentalny, 65 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Zmarły tragicznie w 2002 roku Marek Kotański pozostawił po sobie sieć ośrodków terapii dla uzależnionych i wykluczonych. Pomógł wielu ludziom, którzy wciąż go pamiętają. Dziś "dzieci Kotana" kontynuują jego dzieło, angażując się głęboko w pracę MONAR - u. W ich wspomnieniach powraca postać mentora - niekonwencjonalnego psychoterapeuty i zaangażowanego działacza społecznego, który w terapii stawiał na ideę wzajemnego pomagania sobie i starał się nigdy nie poddawać swoich podopiecznych łatwym ocenom. 23:00 IKAR Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2000 Reżyseria: Mirosław Dembiński Portret Bogdana Kulki - "ostatniego wolnego glajciarza". Jednej z najbardziej barwnych i kontrowersyjnych postaci w środowisku polskich paralotniarzy, zdobywcy II miejsca w Coupe Icare '97 - największego sukcesu polskiego paralotniarstwa, potępianego jednocześnie za straceńcze loty we mgle, w nocy. Autora subtelnych artykułów w "Przeglądzie Lotniczym" i obscenicznych lalek. Pracowitego fotografa i roztargnionego ojca dwóch synów, który nie zdążył wziąć ślubu z ich matką. Nie zdążył, bo zginął, jak Ikar, zafascynowany szaleńczą spiralą, której nie przerwał tuż nad ziemią. 23:45 DOBRZE JEST JAK NIE PADA DESZCZ Reportaż, 17 min, Polska, 1987 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Reportaż z podłódzkiej wsi. Dzieci ze szkoły podstawowej opowiadają o swoim dniu codziennym, trudach w dotarciu do szkoły, roli pogody i przedmiotach szkolnych, które lubią. Mówią o swoich zainteresowaniach i spędzaniu czasu wolnego, ale również o obowiązkach domowych i konieczności pomocy przy gospodarstwie i w polu. Zdradzają swoje największe marzenia: dziewczynka chciałaby zostać ekspedientką lub pielęgniarką, a jej kolega marzy o tym, żeby mieć telewizor, kupić traktor i pobudować stodołę. 00:10 NOTACJE - JACEK FEDOROWICZ. ZASŁUŻONE PEANY Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2011 Autor: Joanna Wielhorska Jacek Fedorowicz urodził się 18 lipca 1937 w rodzinie warszawiaków działających w polskiej gospodarce morskiej. Jako siedmioletnie dziecko przeżył powstanie warszawskie. Ukończył studia na Wydziale Malarstwa Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Był jednym z założycieli (m. in. ze Zbigniewem Cybulskim i Bogumiłem Kobielą) gdańskiego, studenckiego teatru Bim - Bom i należał do składu aktorskiego tego teatru. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął współpracę z gdańskim radiem jako autor i aktor, zaś jako autor i rysownik - karykaturzysta z prasą w całym kraju (m. in. "Dookoła świata", "Po prostu", "Dziennik Bałtycki", "Szpilki", "itd"). W drugiej połowie lat 60. występował w Telewizji Polskiej, gdzie współtworzył m. in. wraz z Jerzym Gruzą programy rozrywkowe "Poznajmy się", "Małżeństwo doskonałe", "Kariera" i "Runda". W latach 70. był współautorem radiowego (Program III) magazynu satyrycznego "60 minut na godzinę", gdzie występował w kilkunastu rolach, tworząc m. in. postacie Kolegi Kierownika i Kolegi Kuchmistrza. Prowadził też w radiu poranne pogadanki. Wraz z Piotrem Skrzyneckim prowadził pierwszy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu. W latach 60. i 70. często występował na estradzie. Na początku stanu wojennego zerwał wszelkie kontakty z państwowymi środkami przekazu. Wraz z żoną, Anną, zaangażował się w działalność Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Występował głównie na terenach kościelnych, tam urządzał też wystawy swoich karykatur i prosolidarnościowych rysunków, występował z odczytami w ramach Tygodni Kultury Chrześcijańskiej. Wtedy powstały audycje audio i video rozprowadzane na kasetach w tzw. drugim obiegu, emitowało je także Radio Wolna Europa. Jednym z jego pomysłów z tamtych czasów było ośmieszanie reżimowego dziennika telewizyjnego. W 1989 był współautorem audycji przedwyborczych Komitetu Obywatelskiego, w których m. in. omawiał zasady głosowania. W latach 90. zaczął prowadzić w TVP program "Dziennik Telewizyjny", który następnie przeszedł metamorfozę z programu o charakterze politycznym na program rozrywkowy. W 2005 program ten na kilka miesięcy zmienił nazwę na SEJF (Subiektywny Ekspres Jacka Fedorowicza). W 2006 satyryk odszedł z Telewizji Polskiej. 00:20 JESZCZE LECIMY Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Dembiński Film dokumentalny opowiada o człowieku, który dokonał niezwykłego wyczynu. 22 lipca 2017 roku pan Janusz Orłowski Praszczur w wieku ponad 91 lat wykonał lot na paralotni na wysokość 326 metrów. Tym samym stał się najstarszym paralotniarzem na świecie i wpisał się do Księgi Rekordów Guinnessa. Jest to zarówno jego ogromny sukces osobisty, jak i wspaniałe osiągnięcie polskiego paralotniarstwa. Jego wyczyn został uwieczniony przez ekipę filmu dokumentalnego. Musiał pokonać wiele ograniczeń związanych ze swoim wiekiem, aby wzbić się w powietrze i szybować w przestworzach. W swojej drodze na Olimp spotyka różnych ludzi, z którymi prowadzi rozmowy na temat życia i latania. Buduje to metaforyczną refleksję na temat dążenia człowieka do wieczności. Zapytany o to, kiedy rozpoczęła się jego przygoda z lataniem, odpowiada, że gdy miał cztery lata, mieszkał wraz z rodzicami na ostatnim piętrze bloku. Uwielbiał wtedy przesiadywać na strychu i godzinami patrzeć się przez okna na najróżniejsze startujące i lądujące maszyny. Później było szkolenie szybowcowe w 1946 roku, a po dłuższej przerwie spowodowanej przyczynami rodzinnymi, pan Janusz Orłowski postanowił spróbować swoich sił na paralotni. Jak duże było zdziwienie instruktorów i innych paralotniarzy, gdy nie tak młody już pan Janusz pojawił się na pierwszym kursie latania na paralotni! Pan Janusz opowiada, że czas wolny można spędzać przed telewizorem lub przy piwku, jak kto woli, ale jego ulubionym sposobem jest paralotnia. Twierdzi, że wszystko jest możliwe, w każdym wieku, trzeba tylko odpowiednio bardzo chcieć. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PRZESTRZELE LAS MROCZNYCH TAJEMNIC ODC. 264 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski "Przestrzele las mrocznych tajemnic" Po latach poszukiwań udało się odnaleźć leśną mogiłę dwóch polskich rodzin zamordowanych przez Niemców za pomoc Armii Krajowej. Ich najbliżsi przez prawie siedem dziesięcioleci usiłowali odnaleźć miejsce egzekucji pomógł dopiero georadar. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbędzie się na cmentarzu w Jedwabnem. Chcemy widzom opowiedzieć historię tych dwóch rodzin. 01:35 FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 02:30 MIĘDZY PRAWDĄ A WYOBRAŹNIĄ? OPOWIEŚCI TWÓRCÓW POLSKIEJ SZKOŁY FILMOWEJ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Tadeusz Bystram Scenariusz i współpraca reżyserska: Stanisław Zawiśliński Zdjęcia: Lesław Skuza Polska szkoła filmowa pozostaje do dziś szczytowym okresem artystycznym w naszej kinematografii. Narodziła się tuż po październikowej odwilży, kiedy to młodzi filmowcy znaleźli się w awangardzie przemian. Zaledwie kilka lat jej działalności (według różnych źródeł istniała w latach 1957 - 1961 lub nawet 1956 - 1964) zaowocowało filmami bardzo oryginalnymi, różnorodnymi, dojrzałymi artystycznie, a jednocześnie szalenie nowatorskimi, utrzymanymi w nowofalowym klimacie. Podejrzliwie przyjmowane w kraju przez tzw. czynniki oficjalne, filmy te spotykały się z bardzo żywym przyjęciem publiczności i triumfowały na międzynarodowych festiwalach, gdyż mówiły o polskich tragediach, kompleksach, rozterkach w sposób uniwersalny, zrozumiały także poza granicami kraju. Szkoła polska stawiała na kino autorskie, odcinając się całkowicie od wzorów przedwojennych i przedwojennych gwiazd. Po latach wojny, a później stalinowskiego terroru wnosiła świeży, jakże potrzebny w sztuce i życiu społecznym oddech. Szczególną rolę w kształtowaniu się szkoły polskiej i powstawaniu kolejnych obrazów z tego nurtu odegrały utworzone jeszcze przed październikiem 1956 r. zespoły filmowe, a zwłaszcza zespół filmowy Kadr. Gromadziły one entuzjastów kina, znających się świetnie na swojej pracy. To ich zasługą było wyłanianie z masy zgłaszanych projektów tych naprawdę wartościowych, promowanie zdolnych filmowców kosztem faworytów partyjnych. Wiele ówczesnych filmów stanowiło adaptacje literatury, ale i oryginalne scenariusze wychodziły często spod ręki pisarzy. Szczęśliwym trafem ówczesne kino przyciągnęło wielu ludzi pióra: Kazimierza i Mariana Brandysów, Tadeusza Konwickiego, Józefa Hena, Jerzego Andrzejewskiego, Marka Hłaskę, Jerzego Stefana Stawińskiego. Solidne literackie podstawy przekładały się na jakość całego filmu. Niezwykłym osiągnięciom reżyserskim i scenariuszowym towarzyszył rozwój kunsztu operatorskiego, a renoma naszych operatorów utrzymuje się do dziś. Rosło też nowe, nieobciążone teatralnymi naleciałościami pokolenie aktorskie z takimi legendami ekranu, jak: Zbigniew Cybulski, Lucyna Winnicka, Tadeusz Janczar, Leon Niemczyk. W filmie Tadeusza Bystrama przypominającym dokonania polskiej szkoły filmowej wspominają tamte niezwykłe lata i zrealizowane wtedy dzieła ich twórcy: reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i aktorzy. Oglądamy ich wypowiedzi zarejestrowane specjalnie na potrzeby tego filmu oraz nagrania archiwalne. O szkole polskiej mówią m. in.: Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Stanisław Różewicz, Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Jerzy Stefan Stawiński, Wojciech Jerzy Has, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Roman Polański, operatorzy Jerzy Wójcik i Jan Laskowski, aktorzy: Wieńczysław Gliński, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk. Opowiadają o atmosferze, w jakiej powstawały znaczące do dziś filmy, o perturbacjach politycznych, kłopotach z cenzurą, problemach technicznych towarzyszących pracom produkcyjnym, ale też ogromnym zapale i zaangażowaniu ludzi kina, ich radości tworzenia. Wypowiedzi sław ilustrują fragmenty filmów z tamtego okresu: "Kanał", "Człowiek na torze", "Zimowy zmierzch", "Pętla", "Eroica", "Popiół i diament", "Baza ludzi umarłych", "Ostatni dzień lata", "Pociąg", "Zezowate szczęście", "Do widzenia, do jutra", "Nikt nie woła", "Świadectwo urodzenia", "Matka Joanna od Aniołów".