TVP Dokument Niedziela, 24.04.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - INŻYNIEROWIE Z ZĘBEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bobry - zwierzęta nieomal cudem uratowane. Do niedawna jeszcze prawie nieobecne w krajobrazie naszych wód, a dziś już ten krajobraz nawet kształtujące. Bo ścinające drzewa, zatykające rowy, zatapiające lasy, ale też tworzące wokół ogromną różnorodność życia. Bobry przeżyły u nas nieopisane odrodzenie i wielką ekspansję, co cieszy dr. Andrzeja Czecha - bohatera naszego odcinka - hydrobiologa, badającego wpływ bobrów na różnorodność biologiczną w Bieszczadach. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 24 TRZEBNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Na północ od Wrocławia rozciągają się Wzgórza Trzebnickie oraz Dolina Baryczy. To dwie sąsiadujące ze sobą krainy, które przyciągają turystów nie tylko bogatą historią i wyjątkowymi zabytkami, ale i unikatową przyrodą. Wzgórza Trzebnickie to miejsce spektakularnych wykopalisk antropologicznych i najbardziej urozmaicona pod względem rzeźby część Wału Trzebnickiego zwanego popularnie Górami Kocimi. Z kolei Dolina Baryczy jest jednym z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem przyrodniczym - przede wszystkim ze względu na żyjące tam gatunki ptaków. Tomek Bednarek rusza w podróż, odkrywając po drodze archeologiczne wykopaliska, średniowieczne klasztory, XIX - wieczne uzdrowisko i piękną przyrodę z unikatowym ptactwem i drzewami. 06:55 LEŚNI MOCARZE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Ogrodowczyk, Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Mateusz Matysiak Film dokumentalny opowiadający o drapieżnikach w naszych, polskich lasach. Tropem prawdziwych leśnych mocarzy biegnie ta opowieść. Głównymi bohaterami będą największe polskie drapieżniki. W poszukiwaniu śladów i tropów ich bytowania przemierzymy polskie puszcze z kalendarzem czterech pór roku w ręku. Z nieskrywaną dumą nazwaliśmy ich Wielką Leśną Piątką. Są to trzy największe ssaki drapieżne - niedźwiedź brunatny, wilk i ryś oraz dwa największe ptaki szponiaste - orzeł przedni i bielik. 07:55 ANTYBIOTYKOOPORNOŚĆ: GLOBALNE ZAGROŻENIE (RESISTANCE FIGHTERS. THE GLOBAL ANTIBIOTICS CRISIS) Film dokumentalny, 60 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Michael Wech Zdjęcia: Johannes Imdahl, Kiesche Sven Bvk Muzyka: Andreas Lucas Film dokumentalny - naukowy thriller badający niszczącą moc bakterii odpornych na wiele czynników, których żaden antybiotyk nie może usunąć. Oporność na antybiotyki osiągnęła niepokojący poziom. Każdego roku 700 000 ludzi na całym świecie zabiją takie oporne bakterie. Według ostatnich badań liczba ofiar śmiertelnych może wzrosnąć dziesięciokrotnie. Antybiotykooporność należy traktować poważnie zarówno z punktu widzenia naukowego, jak i społecznego. Ta kwestia zdrowotna stanowi jednocześnie poważne wyzwanie gospodarcze, z którym zmierzy się cały świat. Bez silnych, nowych leków, antybiotyków wiele milionów ludzi mogłoby umrzeć każdego roku. Film opowiada, jak to się stało i dzieje nadal, że niedbalstwo, chciwość i krótkowzroczność sprawiają, że antybiotyki stają się tak nieskuteczne i coraz trudniej zapobiec epidemiom. Jeśli stracimy wszystkie antybiotyki, światową służbę zdrowia rozsadzi potężna bomba. Na obecnym etapie podpaliliśmy już lont tej bomby. Sznurek płonie, ale nie wiemy, ile mamy czasu. 09:15 ŻUBRY WCZORAJ I DZIŚ Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bartosz Klamra Scenariusz: Wanda Olech Film dokumentalny, którego głównym bohaterem jest żubr. Każdy żubra zna i wie, jak on wygląda. Jednak znajomość jego potrzeb, zwyczajów, diety czy behawioru nie jest już tak powszechna. Żubry dużo czasu poświęcają na spokojne przeżuwanie, leżąc w lesie, gdzie mniej dokuczają im owady. Żubrom potrzeba przestrzeni, wody, pokarmu i spokoju. Obecnie mamy ponad dwa tysiące żubrów w sześciu wolnych populacjach w całej Polsce. Po I wojnie światowej w kraju nie został ani jeden dziko żyjący żubr. Długi był to proces, żeby odtworzyć populację tych pięknych zwierząt. 10:00 TWIERDZE VAUBANA (THE MASTER OF FORTRESSES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexandra Ranz Scenariusz: Emmanuel Amara Film dokumentalny o niezwykłych fortyfikacjach, budowlach obronnych. Sbastien le Prestre de Vauban był prawdopodobnie najlepszym francuskim inżynierem wojskowym, architektem i urbanistą. Jego unikalny system fortyfikacji, nieskończenie kopiowany na całym świecie, chronił Francję przed najazdami, czyniąc Ludwika XIV najpotężniejszym monarchą swoich czasów. System Vauban składa się z żelaznego pasa 180 fortec, cytadel i twierdz rozsianych po całym kraju, z których każda konkuruje pomysłowością i pomysłowością techniczną. 11:00 O. ANDRZEJ ZALEWSKI - MIĘDZY WSCHODEM A ZACHODEM... Reportaż, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Beata Mordasewicz - Kamińska Zdjęcia: Krzysztof Więćkowski Wykonawcy: Dorota Sokołowska, Patryk Ołdziejewski Ksiądz Andrzej Zalewski to misjonarz, werbista, grekokatolik. Powołuje się na słowa papieża Jana Pawłą II o wizji chrześcijańskiej Europy, oddychającej wschodnim i zachodnim płucem. I o sympatii JP II do grekokatolików, czego przejawem było m.in. ustanowienie współpatronami Europy św. Cyryla i św. Metodego (czczonych w Kościele greckokatolickim jako Apostołów Słowian) oraz wyniesienie do chwały ołtarzy 27 grekokatolików, męczenników reżimu hitlerowskiego i komunistycznego (podczas pielgrzymki na Ukrainę w 2001roku). Przypomina, że przecież to jeden Kościół, uznający tego samego papieża, choć w innym tylko obrządku. Ksiądz Andrzej urodził się w Reszlu na Warmii. Sakrament chrztu, komunii i bierzmowania przyjął w kościele parafialnym pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Na jego decyzję wyboru życia zakonnego miały wpływ niezwykłe osoby. Panie Irena i Leokadia Karmaza, emerytowane polonistki z Wileńszczyzny, dzięki którym był na pielgrzymce w Częstochowie, Gierzwałdzie jak i na Europejskich Spotkaniach Młodzieży Taize w Hamburgu i Lizbonie. Siostra Kinga Średzińska MSF (Misjonarka Świętej Rodziny), która przypomniała mu o wielkim marzeniu, byciu misjonarzem. Obecnie pracuje w Białymstoku, gdzie jest spora społeczność grekokatolików i tu prężnie działa, uczy dzieci religii, pomaga potrzebującym, jest tam, gdzie być powinien. O. Andrzej jest osobą z ogromnym potencjałem, widać po nim radość służenia ludziom i kościołowi, pasję. Ma ogromne poczucie humoru, a swoim ciepłem dobrego człowieka przyciąga do siebie wiernych. Reportaż pokazuje jego pasję, ogromne zaangażowanie w sprawy Kościoła oraz pracę z ludźmi. Opowiada o kamieniach milowych w jego życiu. 11:30 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - PAPUA I NOWA GWINEA. LEGENDA I PRZYSZŁOŚĆ Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Papua - Nowa Gwinea: legendy i przyszłość". 11:40 PAPUA - NOWA GWINEA: LEGENDY I PRZYSZŁOŚĆ (HIDDEN TREASURES OF OCEANIA: PAPUA NEW GUINEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2017 Reżyseria: Gildas Corgnet Papua Nowa Gwinea jest niemal jak z powieści przygodowych. Ogromne rzeki i gęste lasy tropikalne sprawiają, że kraj ten z 800 dialektami zaskakuje bogactwem kulturowym i niesamowitą różnorodnością biologiczną. Film to opowieść o krainie, w której legendy i mity wciąż są żywe. 12:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 13:20 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 3 MEXICO - MIASTO Z PRZESZŁOŚCIĄ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Horubała Scenariusz: Wojciech Cejrowski, Andrzej Horubała Zdjęcia: Piotr Gorzkowicz Odcinek poświęcony historii miasta Mexico. Wojciech Cejrowski wśród piramid, azteckich rzeźb oraz pomników opowiada o legendach i faktach związanych z powstaniem jednego z największych miast świata. Z humorem kwestionuje autentyzm niektórych zabytków, barwnie przedstawia kulturę Azteków. Zaprasza też widzów na przejażdżkę po kanałach, które pozostały po wielkim jeziorze. 13:50 DZIKI MEKSYK - CZ. 3. GORĄCA PÓŁNOC (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Victoria Bromley Meksyk to kraj niespodzianek. Zaskakuje tu ogromna różnorodność kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora, a do tego kolorowo ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które mają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - OSTATNIE CESARSTWO ODC. 5/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:05 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 3 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:55 NIEZWYKŁE MIASTA - LIZBONA ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje prowokujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. W południowo - zachodniej części Ukrainy, tuż nad brzegiem rzeki Dniestr, znajduje się miejscowość Chocim. Z geopolitycznego punktu widzenia było to miejsce strategiczne, wobec czego niezbędna była twierdza zdolna odeprzeć ataki nieprzyjaciela. Imponująca budowla w rękach Polski była stosunkowo krótko, choć uznaje się ją za jedną z najważniejszych twierdz w dziejach naszego kraju. Stefan Tompson opowie o historii wzlotów i upadków twierdzy chocimskiej. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 123 RYBNIK Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek gości w Rybniku - mieście tajemniczego Zalewu Rybnickiego, malowniczych familoków i pokładów górniczych tradycji. Zwiedzanie warto rozpocząć od rynku, w którego płytę wmurowane zostały pamiątkowe tablice przypominające ważne fakty z dziejów miasta, m.in. wizytę marszałka Józefa Piłsudskiego w 1922 roku. Miasto ma bogate tradycje przemysłowe. Przemysł zaczął się tu rozwijać od końca XVIII wieku, kiedy powstała kopalnia, jedna z pierwszych na Górnym Śląsku. Dziś Zabytkowa Kopalnia Ignacy udostępniona jest do zwiedzania, stanowiąc Industrialne Centrum Kultury, które umiejętnie łączy funkcje muzealne, artystyczne i kulturalne. Koniec XVIII wieku to swoisty boom osadniczy - do Rybnika zaczęło przybywać wielu nowych mieszkańców i stopniowo wzrastało zapotrzebowanie na mieszkania dla nich. W mieście zbudowano osiedla robotnicze, m.in. w dzielnicy Chwałowice, gdzie mieszkało ponad 500 rodzin górniczych. Zabudowa składa się z dwukondygnacyjnych ceglanych budynków, ułożonych na planie prostokąta i pokrytych dachem dwuspadowym. Zabudowa pochodzi z początku XX wieku. Chlubą miasta jest zalew stworzony na potrzeby Elektrowni Rybnik. Od maja do października temperatura wody nie spada poniżej 15 stopni Celsjusza. Zimą unoszą się nad nią kłęby pary. Nigdy nie zamarza, nawet kiedy nadchodzą srogie zimy, lodem pokrywa się tylko częściowo. Dla pasjonatów natury w Rybniku nie lada gratką będzie malownicza rzeka Ruda, która zachęca do sportów wodnych. Szczególnie upodobali ją sobie miłośnicy kajakarstwa; rzeka meandrując, tworzy swoisty tor przeszkód. 19:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MIROSŁAW DEMBIŃSKI Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Mirosław Dembiński. 20:10 PAMIĘTNIKI ROXETTE (ROXETTE DIARIES) Film dokumentalny, 90 min, Szwecja, 2016 Reżyseria: Jonas Akerlund Film dokumentalny o tym co wydarzyło się szwedzkiemu duetowi muzycznemu Roxette między 1986 a 1995 rokiem. Setki godzin filmu zostały nagrane w najlepszych latach kariery, bo ambicją było uchwycenie wszystkiego. Wejdziemy do studia, za kulisy, na próby i koncerty. To prywatne nagrania jednego z największych zespołów w historii, nazywanego współczesną ABBĄ. 9 grudnia 2019 roku wokalistka zespołu Marie Fredriksson zmarła po walce z nowotworem mózgu. 21:55 AALTO: Z MIŁOŚCI DO ARCHITEKTURY (AALTO) Film dokumentalny, 98 min, Finlandia, 2020 Reżyseria: Virpi Suutari Scenariusz: Jussi Rautaniemi Film dokumentalny przedstawiający sylwetkę Alvera Aalto, przedstawiciela skandynawskiego designu i jednego z największych współczesnych architektów w Europie. Film skupia się na jego niezwykłej i pełnej miłości współpracy z żoną Aino. Ich wizja była głęboko humanistyczna, stawiająca ludzi w centrum projektowania i obejmowała zarówno projekty mebli, jak i wielkie projekty architektoniczne. Mieszali się z głównymi postaciami sztuki i designu modernistycznego, w tym Le Corbusierem, Gropiusem, Moholym - Nagym i Frankiem Lloydem Wrightem, i wywarli na nie wpływ. Poznamy ich kultowe budynki na całym świecie, od biblioteki w Rosji, akademika studenckiego na MIT, prywatnego domu kolekcjonera sztuki pod Paryżem, po pawilon w Wenecji. Wysłuchamy wypowiedzi ekspertów w tej dziedzinie. Dokument zawiera nigdy wcześniej nie widziane archiwalne i filmowe materiały. Mistrz Aalto opowiada historię miłosną niezwykłej pary do architektury w skali ludzkiej i do siebie wzajemnie. 23:45 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MARTA LIPIŃSKA Magazyn, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuć-Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem swoje dzieciństwo i wspomina znana i popularna aktorka filmowa i teatralna, Marta Lipińska. Rozmowa toczy się w warszawskim parku Królikarnia, miejscu dziecięcych zabaw małej Marty. 00:20 PRZYBŁĘDA (STRAY) Film dokumentalny, 69 min, Australia, 2020 Reżyseria: Elizabeth Lo Film jest zarówno krytyczną obserwacją ludzkiej cywilizacji poprzez spojrzenie psów, jak i zmysłową podróżą po skrajnej marginalizacji. Na skrzyżowaniu Stray w stolicy Turcji obserwujemy trzy psy - Zeytin, Nazar i Kartal. Przemierzają ulice Stambułu. Ich oczy i uszy ukazują nam intymny portret życia miasta i jego mieszkańców. Chcą pokazać, co to znaczy żyć jako istota bez statusu i bezpieczeństwa. Szukając pożywienia i schronienia, wyruszają w podróże po tureckim społeczeństwie i pozwalają nam uzyskać portret ludzkiego życia w tym mieście. Niezależnie od tego, czy prowadzą nas do rozpadających się ruin, czy tętniących życiem ulic, spojrzenia bezdomnych działają jak okno: kobiety w małżeństwach pozbawionych miłości, protestujący, uchodźcy. Psimi oczami widzimy ludzki świat rozdarty podziałami klasowymi, etnicznymi i płciowymi. 01:40 HOLOUBEK - PORTRET AKTORA Film dokumentalny, 69 min, Polska, 2005 Scenariusz: Tadeusz Pikulski Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Portret jednego z najwybitniejszych aktorów polskich ostatnich kilkudziesięciu lat został zbudowany głównie z archiwaliów TVP. Przypomina on głośne przed laty spektakle teatralne i telewizyjne, filmy, w których grał, oraz jego wystąpienia publiczne. Znakomity gawędziarz i facecjonista został także pokazany poprzez wypowiedzi, wywiady, relacje ze spotkań z widzami i kontakty z najbliższymi. Film przypomina najważniejsze epizody jego życia, przede wszystkim artystycznego. 02:55 WARSZAWA - SPOJRZENIE ZE WSCHODU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2003 Reżyseria: Dmitrij Kabakow Scenariusz: Dmitrij Kabakow, Krzysztof Kopczyński Zdjęcia: Kestutis Plevokas, Sergiej Zezjulkow Wykonawcy: Andriej Aksenowskij, Daniła Goriunow, Dmitrij Klimienkow, Aleksiej Ławrieniew, Wasilij Michaiłow Warszawa widziana oczami naszych sąsiadów zza wschodniej granicy. Rosyjski reżyser towarzyszy z kamerą grupie młodych turystów, zmierzających do Polski autobusem. Pochodzą z różnych zakątków byłego Związku Radzieckiego, nigdy nie spotkali się wcześniej. Poznali się na trasie, połączył ich wspólny cel - wyprawa do Warszawy. Na swoją pierwszą zagraniczną podróż wybrali właśnie kraj nad Wisłą i jego stolicę. Podglądamy ich podczas kilku czerwcowych dni, w czasie gdy Polacy przygotowywali się do referendum w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Długa droga rozpoczyna się w Mińsku. Ku polskiej granicy zmierzają autobusem: Andriej Aksenowskij - rysownik z Syktywkaru zza Uralu, Daniła Goriunow - biolog z Moskwy, o. Dmitrij Klimienkow - duchowny prawosławny z Hotkowa, Aleksiej Ławrieniew - dziennikarz lokalnej stacji telewizyjnej "Oka" z Riazania, Wasilij Michaiłow - student z Wiaźmy oraz śliczna Władysława - wizażystka z Moskwy, która chce odszukać swoich polskich krewnych, mieszkających w podwarszawskim Otwocku. Wszyscy mają niewiele ponad 20 lat i przyświeca im ten sam cel - chcą zobaczyć świat, poznać ciekawych ludzi. W czasie podróży nawiązują się znajomości, toczą zwykłe rozmowy o podróży, zainteresowaniach, planach na przyszłość. Nagle wszyscy się ożywiają, w powietrzu czuje się wzrastające napięcie. Kontrola na granicy przebiega jednak bez większych zakłóceń. Celnicy zadają rutynowe pytania, sprawdzają bagaże, stan waluty, próbują wyłowić towary niezgłoszone do oclenia. Jeszcze czerwona pieczątka w paszporcie i można ruszać dalej. Wreszcie wypełniony turystami autobus dociera do celu podróży. Z oddali widać Warszawę z charakterystycznymi budowlami stolicy, jak znany skądinąd naszym wschodnim sąsiadom dar Stalina - Pałac Kultury i Nauki. Autobus podjeżdża pod Stadion Dziesięciolecia. Nawet zagraniczni turyści wiedzą, że wielki obiekt sportowy dawno przestał pełnić swoją właściwą funkcję. Dziś jest po prostu największym jarmarkiem Europy. Aleksiej i Włada próbują wymienić walutę. Na ulicy Targowej w pobliżu stadionu szukają kantoru, już wiedzą, że banki nie wymieniają rosyjskich pieniędzy. Wasilij pyta o drogę na Stare Miasto. Pod kolumną Zygmunta poznaje Przemka, który proponuje mu nocleg, ale tylko na jeden raz. Ma sentyment do Rosjan. W jego żyłach płynie trochę rosyjskiej krwi, pradziadkowie pochodzili ze Wschodu. Aleksiej wynajmuje pokój na Pradze. Zamierza powłóczyć się po klubach rockendrolowych. Chciałby poznać wspaniałą dziewczynę i zostać w Polsce na stałe. Daniła był w Warszawie najkrócej. Próbował się spotkać z polskim profesorem, specjalista od mrówek, którymi się interesuje. Kiedy nadchodzi czas powrotu do kraju, nasuwają się pierwsze refleksje z podróży. 04:00 NO I CÓŻ, ŻE DO SZWECJI Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2008 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Radosław Domański, Jan Zub Opracowanie muzyczne: Krystyna Wikarek Jaszczur, Snajper, Karbownik, Benek i Myszka przebywają w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach koło Częstochowy. Większość z nich pochodzi z ubogich, rozbitych lub patologicznych rodzin, zmagających się z alkoholizmem. Nie mając dobrych wzorców, chłopcy w młodym wieku (mają po 14 - 16 lat) weszli już w kolizję z prawem: zaczynało się od wagarów, potem był alkohol, narkotyki, bójki, kradzieże. Stamtąd prosta droga wiodła do ośrodka. Ale teraz cała piątka staje przed niezwykłą szansą. Wszyscy wezmą bowiem udział w niecodziennym projekcie: wyprawie do najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji i Norwegii - subarktycznej Laponii. To miejsce wyjątkowe ze względu na unikatową, dziewiczą przyrodę oraz prastarą, lapońską kulturę. Ideą organizatorów projektu jest pokazanie wychowankom nowych możliwości i sposobów życia, zapoczątkowanie procesu szeroko rozumianej resocjalizacji. Dla uczestników wyprawy to pierwszy zagraniczny wyjazd w życiu: mikrobusem wyruszają w podróż ze swoim wychowawcą. W Gdańsku wsiadają na prom, zachwyceni jego wnętrzem, różnymi urządzeniami. Wysiadają w szwedzkim Nynashamn i ruszają w dalszą drogę. Ze dziwieniem zauważają, że Szwedzi jeżdżą bardzo przepisowo, nikt nikogo nie wyprzedza, nie przekracza dozwolonej szybkości. Chłopcy nie mówią po angielsku, więc kiedy na postoju Myszka usiłuje zapytać o drogę, nie bardzo mu to wychodzi. Ku jego zdziwieniu, nawet wolne i wyraźne powtarzanie pytania po polsku i napisanie go na kartce nie przynosi efektu. W Strangnas chłopcy zatrzymują się na kolejny postój, próbują rozmawiać z miejscowymi dziewczynami, ale bariera językowa jest nie do pokonania. Częstują je więc tylko papierosami, "rozmawiając" na migi. Następne przystanki są już w Norwegii: w Midtbygda, potem w Trondhaim. Chłopcy są zaskoczeni, że wszędzie jest tak czysto i spokojnie, że wszyscy są uprzejmi. Szczególne wrażenie robią na nich rowery pozostawione przy drodze przez turystów, którzy gdzieś odeszli. Dziwią się, że nikt ich nie zabiera, ani nie niszczy. W Polsce oni sami natychmiast by je sobie przywłaszczyli. Tutaj, pouczani przez wychowawcę, widzą, że można postępować inaczej: nie kraść i nie bać się, że się zostanie okradzionym. Wreszcie docierają do celu podróży. Nad kryształowo czystym jeziorem chłopcy rozbijają namiot, łowią ryby, rozpalają ognisko, gotują posiłek. Są weseli, rozluźnieni. Opowiadają o tym, co już zobaczyli, co im się podobało, ale także o tym, jak wyobrażają sobie swoją przyszłość. We wszystkich opowieściach przewija się jedno wspólne marzenie: mieć rodzinę, żonę, dzieci, normalny dom. Gdy odjeżdżają z miejsca obozowania, zostawiają po sobie - instruowani przez wychowawcę - wzorowy porządek. W drodze powrotnej zatrzymują się jeszcze w centrum Sztokholmu: obserwują strażników przez Zamkiem Królewskim, przyglądają się ludziom, biegają beztrosko po ulicach, chłoną tę inną, nieznaną rzeczywistość. Ile z tych wrażeń zostanie w nich na dłużej, co zapamiętają z tej wyprawy? Czy rzeczywiście zmieni ona ich nastawienie do życia?