TVP Historia Poniedziałek, 18.04.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 KWIETNIA ODC. 536 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1894 - pierwsza prezentacja monumentalnego dzieła Henryka Siemiradzkiego - kurtyny w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1926 - otwarto rozgłośnię Polskiego Radia; 1979 - nieudane wysadzenie w powietrze znienawidzonego pomnika Lenina w Nowej Hucie; 1988 - zmarł poeta Józef Łobodowski; 07:00 GEN MIŁOSIERDZIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Reżyseria: Piotr Kot Scenariusz: Piotr Kot Zdjęcia: Marcin Krynicki, Katarzyna Katarzyńska, Marcin Wenzel, Arkadiusz Gruszka Wykonawcy: Grzegorz Szponder Adam Bernard Hilary Chmielowski (1845 - 1917). Święty Brat Albert Chmielowski, uczestnik powstania syczniowego, był ranny, stracił nogę. Studiował malarstwo, poświęcił się służbie bezdomnym i opuszczonym. Światowej klasy malarz realizował swe powołanie w noclegowni dla bezdomnych. Jak troska o najbiedniejszych i odrzuconych rozwijana przez Brata Alberta wypełnia dzieła charytatywne w Polsce? Kim w życiu Brata Alberta była Maria Jabłońska - wiejska dziewczyna, która jeździła na stojąco na koniu, a od psa nauczyła się pływać? Jak po 100 latach od śmierci Adama Chmielowskiego albertyni, albertynki, Fundacje i Towarzystwa realizują każdego dnia dzieło miłosierdzia w praktyce - gen miłosierdzia. 08:00 KSIĄŻ. KLUCZ DO ŚLĄSKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Daniel Jakubczyk, Jerzy Szota, Piotr Marcjasz Opowieść o historii zamku Książ. Przez stulecia zamek wywierał wpływ na otaczającą rzeczywistość. Sprawowano stąd władzę militarną, sądowniczą, gospodarczą i kulturową. Książ jest obecnie jedną z największych atrakcji turystycznych w Polsce. W roku 2017 przyjechało tutaj 500 tysięcy turystów. W zamku odbywają się cykliczne imprezy kulturalne, takie jak Festiwal Kwiatów, Festiwal Tajemnic czy Festiwal Kameralistyki Ensamble im. Księżnej Daisy, a także okazjonalne konferencje, spotkania i wystawy. W zamku działa także odział galerii sztuki współczesnej BWA. Zamek o trudnej historii. Zamek Bolka I, zamek Hochbergów. Najważniejszy zabytek ziemi wałbrzyskiej. 09:00 POSZUKIWANY, POSZUKIWANA Komedia, 83 min, Polska, 1972 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Fedorowicz Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Adam Mularczyk, Wojciech Siemion, Jolanta Wołłejko, Bohdan Łazuka, Jerzy Januszkiewicz, Jan Kobuszewski, Wojciech Pokora, Jolanta Bohdaj, Maria Chwalibóg, Wiesław Gołas, Mieczysław Czechowicz, Krystyna Borowicz, Witold Dobrowolski, Filip Łobodziński, Jerzy Dobrowolski Twórczość Stanisława Barei dzieli się zwykle na dwa okresy. Pierwszy obejmuje lata sześćdziesiąte. Reżyser kręcił wówczas lekkie, przyjemne komedie sytuacyjne, zatrącające nawet o bulwarową farsę i wodewil. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych beztroski "śmiech dla śmiechu" zastąpił "śmiech z podtekstami" - zjadliwa ironia i kpina z peerelowskiej rzeczywistości, satyra na narodowe przywary, posunięta nierzadko aż do surrealizmu. Te cechy po raz pierwszy ujawniły się w "Poszukiwanym, poszukiwanej". Sprzyjał temu złożony z ciągu epizodów scenariusz, któremu krytyka początkowo zarzucała "niespójność", by po latach dostrzec w nim "głębszy sens". Bareja i Fedorowicz potraktowali zmiany miejsca pracy przez głównego bohatera jako doskonały pretekst do humorystycznego sportretowania różnych środowisk: od socjalistycznych "technokratów" począwszy, a na domorosłych bimbrownikach skończywszy. Stanisław Maria Rechowicz, fajtłapowaty historyk sztuki, zostaje niesłusznie posądzony o kradzież obrazu. Domniemanemu złodziejowi grozi 5 lat więzienia. Zdesperowany postanawia ukrywać się w przebraniu kobiety, dopóki nie namaluje kopii zrabowanego przez nieznanych sprawców płótna. Pozbawiony środków do życia, musi na jakiś czas podjąć inną pracę, rzecz jasna jako kobieta, by nikt go nie rozpoznał. Zatrudnia się więc w charakterze pomocy domowej. Nie ma jednak szczęścia do chlebodawców: pierwszy chce wykorzystać go, a raczej ją w celach erotycznych, drudzy mają rozwydrzone dziecko, trzeci pędzi w łazience bimber, a czwarty to dyrektor głupek, za którego nasz bohater pisze artykuły. W końcu obraz odnajduje się, ale panu Stanisławowi, zaprawionemu już w "gosposiowaniu", trudno zrezygnować z lukratywnego zajęcia i wrócić na cienką, muzealną posadkę. Czy więc nadal pozostanie pełną wdzięku gosposią Marysią? 10:40 TASMANIA - WYSPA DZIWNA I PIĘKNA (TASMANIA WEIRD AND WONDERFUL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephen Dunleavy Film dokumentalny o niezwykłej wyspie Tasmanii, położonej ok. 300 km na południe od wybrzeża Australii. Jest górzysta i ma wspólną historię geologiczną z górami we wschodniej części Australii. To świat prastarych lasów, dziewiczych rzek z pięknie dziką linią brzegową. Zwierzęta mieszkające na wyspie są równie niezwykłe co dziwaczne. To kraina czarnych diabłów i białych walabii Bennetta. Tańczą tu światła na niebie Południa i drzewa wznoszą się na sto metrów. Tasmania - dziwna i piękna kraina na końcu świata - jest pełna niespodzianek. To Australia, ale zupełnie inna. Kiedyś była częścią suchego lądu australijskiego. Obecnie wraz z fauną i florą jest całkowicie odcięta od kontynentu. Mimo że leży niedaleko na południu, Tasmania jest odseparowana od świata. Izolacja i chłodniejszy klimat stworzyły sanktuarium niepodobne do żadnego innego regionu Australii. Cykl pór roku sprawił, że życie tu istotnie bardzo się różni. Zima oznacza walkę o przetrwanie. To ostatni ląd przed Antarktyką. W czasie miesięcy zimowych powietrze z południa sprowadza opady śniegu i mroźne temperatury. Wiele zwierząt to australijskie gatunki, ale ich zwyczaje i sposób życia są zdecydowanie tasmańskie. Wombaty z kontynentu to w większości zwierzęta nocne, ale żerują o każdej porze, zachowując ciepło dzięki gęstej sierści. Muszą wykorzystać wszelkie okazje do wyszukania pożywienia. Pierwsi Europejczycy, którzy badali tasmańskie lasy, twierdzili, że słyszą w nocy wrzaski diabłów. Wyspa i jej mieszkańcy zostali odizolowani blisko 12 tysięcy lat temu, gdy po ostatniej epoce lodowcowej podniósł się poziom mórz. Bez wątpienia nie ma na Ziemi drugiego takiego miejsca jak Tasmania. 11:35 SZCZAWNO. UZDROWISKO KSIĄŻĘCE Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Daniel Jasiński Scenariusz: Daniel Jasiński Punktem wyjścia realizacji filmu o mieście uzdrowiskowym Szczawno - Zdrój jest jubileusz 800 - lecia istnienia miasta, które w kontekście materiałów pisanych, zostało pierwszy raz wymienione w Księdze Henrykowskiej w roku 1221, pod nazwą Salzborn. Celem filmu jest przybliżenie szerokiemu polskiemu odbiorcy historii i zabytków miasta, zaprojektowanego jako miasto ogród, miejsca wyjątkowego na mapie kulturowej Polski. Szczawno - Zdrój miasto położone wśród gór Wałbrzyskich, miasto zanurzone w zieleni. Jego umiejscowienie i rozwój wiąże się z niecodziennym zjawiskiem przyrodniczym. Spływające z gór wody wytryskują w dolinie Szczawnika na powierzchnię, tworząc źródła, które przyciągnęły w te okolice pierwszych wczesnosłowiańskich osadników. Szczawno - Zdrój to jedno z najstarszych miast uzdrowiskowych na Dolnym Śląsku. Już w średniowieczu istniał tutaj szpital dla trędowatych, których leczono wodą mineralną ze źródła w Szczawnie Górnym. Rok 1318 to pierwsza wzmianka o źródle wody mineralnej na terenie ówczesnej wsi. Ówczesne Salzbrunn znajdowało się w majątku zamku Książ od końca XIII wieku, jednak charakter i sława Szczawna to dzieło Hochbergów, rodu który od roku 1509 był właścicielem sąsiedniego zamku Książ wraz z całymi przynależącymi do zamku dobrami. Dzięki Hochbergom renesansowy biolog Caspar Schwenckfeld w 1599 roku, jako pierwszy zbadał właściwości szczawieńskiego źródła. Natomiast lekarz dr Samuel Zemplin, w roku 1815 został zatrudniony przez Hansa Heinricha VI Hochberga, by na miejscu rolniczej wsi zorganizować dobrze funkcjonujące miasto o charakterze uzdrowiskowym. 12:25 EMANUEL SCHLECHTER. SZLAGWORTY NIEZAPOMNIANE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Historia życia i kariery Emanuela Schlechtera. Twórcy przedwojennych szlagierów, wziętego scenarzysty filmowego, librecisty, satyryka, współtwórcy Radia Lwów. Do historii przeszedł jako autor przebojów śpiewanych od kilku pokoleń. Jego zwroty do dziś goszczą w języku polskim: "Każdemu wolno kochać, to miłości słodkie prawo"; "I srebro i złoto to nic, chodzi o to, by młodym być i więcej nic"; "A mnie jest szkoda lata i letnich ciepłych wspomnień"; "Umówiłem się z nią na dziewiątą", "Sexappeal to nasza broń kobieca"; "Odrobinę szczęścia w miłości" i wiele innych. Jest współautorem scenariusza do filmu "Włóczęgi" z 1939 roku, do którego pisze również piosenkę dla niezapomnianego duetu Szczepka i Tońka "Tylko we Lwowie". W niej pada najsławniejsze wyrażenie: "Bo gdybym się kiedyś urodzić miał znów Tylko we Lwowie!". 13:20 KRÓL STRZELCÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Film dokumentalny o jednym z najsłynniejszych piłkarzy międzywojennej Polski Henryku Reymanie. Karierę piłkarską w krakowskiej Wiśle i w reprezentacji Polski łączył ze służbą wojskową. Był zawodowym żołnierzem i gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 r. uczestniczył w walkach z Ukraińcami o Małopolskę Wschodnią i w wojnie polsko - bolszewickiej. Brał także udział w dwóch powstaniach śląskich. W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. dowodził batalionem piechoty. Po zakończeniu wojny został trenerem polskiej reprezentacji. To właśnie on poprowadził ją w sławnym meczu w Chorzowie (1957 r.), gdy Polska pokonała ZSRR po dwóch bramkach Gerarda Cieślika. 13:50 POŻEGNANIE Z AFRYKĄ (OUT OF AFRICA) Melodramat, 154 min, USA, 1985 Reżyseria: Sydney Pollack Aktorzy: Meryl Streep, Robert Redford, Klaus Maria Brandauer Zdobywca aż siedmiu statuetek Oskara w 1986 roku: najlepszy film, reżyser, scenariusz adaptowany, muzyka oryginalna, scenografia, zdjęcia i dźwięk. Po tym sukcesie posypały się również nagrody na innych festiwalach. Sydney Pollack z wielkim rozmachem przeniósł na ekran powieść Karen Blixen. Jednak autobiograficzny dziennik pisarki z okresu, który spędziła w Afryce, wzbogacił o wątek miłosny. Dzięki temu powstał melodramat, który podbił serca wielu widzów. W rolę pisarki wcieliła się Meryl Streep, a partnerował jej Robert Redford. Karen wraz z mężem osiada w Afryce. Jej małżeństwo nie jest udane. Kobieta praktycznie sama musi borykać się z prowadzeniem plantacji kawy i wieloma codziennymi trudnościami w odmiennym kulturowo kraju. W mężu nie ma żadnego oparcia. Ten większość czasu spędza poza domem na wielomiesięcznych polowaniach. Nie grzeszy też wiernością. Ich związek szybko się rozpada. Mimo, to, zafascynowana Afryką Karen postanawia tu zostać. Wkrótce poznaje Denysa. Połączy ich wielkie uczucie. 16:40 TRAGICZNY LOS BLIŹNIAKA TITANICA - KATASTROFA BRITANNICA (TITANIC'S TRAGIC TWIN: THE BRITANNIC DISASTER) Film dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2021 Po wybuchu I wojny światowej bliźniak Titanica, Britannic, został przekształcony z największego liniowca w największy statek szpitalny na świecie. Pomimo że był większy, a jego konstrukcja dopracowana podczas szóstego rejsu, wpadł na niemiecką minę i zatonął w Morzu Egejskim. Na szczęście woda była ciepła, szalup ratunkowych nie brakowało i pomoc przyszła szybko. Skończył się jednak sen o panowaniu Wielkiej Brytanii na morzach i oceanach. Dokument zrealizowano w setną rocznicę katastrofy, która nie gościła długo na pierwszych stronach gazet, bo na froncie zachodnim dziennie ginęły wówczas tysiące żołnierzy. Historia Britannica jest dziś praktycznie nieznana. Prezenterzy, gwiazda BBC Kate Humble i doświadczony nurek Andy Torbet, poszukują odpowiedzi na pytanie, co spowodowało katastrofę Britannica. 17:55 SEKSMISJA Komedia, 116 min, Polska 1984 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski, Jolanta Hartwig, Pavel Hajny Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jerzy Stuhr, Olgierd Łukaszewicz, Bożena Stryjkówna, Bogusława Pawelec, Hanna Stankówna, Beata Tyszkiewicz, Ryszarda Hanin, Barbara Ludwiżanka, Mirosława Marcheluk, Wiesław Michnikowski, Hanna Mikuć, Elżbieta Zającówna, Dorota Stalińska, Ewa Szykulska, Grażyna Trela, Janusz Michałowski i inni "Seksmisja" z miejsca podbiła tak widzów, jak i krytyków. Zrealizowana w konwencji science - fiction stanowiła modelowy przykład perfekcyjnego filmu komercyjnego, zawierającego zarazem kilka głębszych refleksji. Machulskiemu udało się połączyć potężny ładunek komizmu z satyrą na totalitaryzm i feminizm. Pozwoliło to krytykom doszukiwać się w "Seksmisji" wpływów zarówno "Ambasadora" Sławomira Mrożka, "Miasta kobiet" Felliniego, jak i sztuki "Pralnia" Stanisława Tyma. Powinowactw wynaleziono zresztą więcej. A mimo to "Seksmisja", choć złożona z wielu różnych elementów, jawi się jako twór oryginalny, opatrzony niebanalną, dowcipną (i tanią!) scenografią; zaskakuje znakomitymi dialogami i mistrzowsko skonstruowanym scenariuszem. Osobnym zagadnieniem jest aktorstwo, zwłaszcza fenomenalna rola Jerzego Stuhra jako rubasznego Maksa i kontrastująca z nią kreacja Olgierda Łukaszewicza jako mimozowatego Alberta. Trudno wreszcie nie wspomnieć o wizualno - erotycznych przewagach filmu, narzucanych przez tematykę i tytuł. Machulski wiedział, jak przyciągnąć męską widownię, obficie eksponując piękno kobiecego ciała. I choć w "Seksmisji" golizna pojawia się na ekranie dość często, nikogo to nie gorszy, tyle tu humoru, bezpretensjonalności i błazenady. Akcja filmu rozpoczyna się w sierpniu 1991 roku. Telewizja transmituje epokowy eksperyment. Maks i Albert, dwaj śmiałkowie, dobrowolnie poddają się hibernacji. Budzą się dopiero w roku 2044. Od opiekującej się nimi doktor Lamii dowiadują się, że w czasie ich snu wybuchła na Ziemi wojna nuklearna. Jednym z jej skutków było całkowite zniszczenie genów męskich, w związku z czym są obecnie prawdopodobnie jedynymi mężczyznami na planecie. Co innego z kobietami. Te dzięki partenogenezie od dawna rodzą same dziewczynki. Maks i Albert są zaszokowani. Niebawem wszakże uświadamiają sobie, że żyją w sterylnym, ulokowanym pod ziemią państwie. Na domiar złego stali się królikami doświadczalnymi w rękach ciekawych ich odmienności niewiast. Ich obecność budzi coraz większy niepokój Jej Ekscelencji, pełniącej dyktatorską władzę w "nowym, wspaniałym świecie". Wkrótce Maks i Albert pozbywają się reszty złudzeń. Odkrywają, że tak naprawdę znajdują się w więzieniu. Niewiele myśląc postanawiają wydostać się na wolność. Jednak straże Jej Ekscelencji nie śpią. 20:00 TAJEMNICE BRYTYJSKICH PAŁACÓW KRÓLEWSKICH (LUCY WORSLEY'S ROYAL PALACE SECRETS) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Eleanor Scoones Wycieczka po trzech byłych londyńskich rezydencjach monarszych Tower, Hampton Court i Kensington. Reżyserka filmu Eleanor Sconnes ma na koncie wiele dokumentów, jego twarzą jest jednak Lucy Worsley - badaczka, pisarka i telewizyjna prezenterka. Jako szefowa kuratorów tych rezydencji - muzeów ma do nich stały dostęp i zna każdy ich zakątek. W Tower karmi słynne kruki martwymi myszami i przebiera się za Annę Boleyn czy normańskiego biskupa, pierwszego więźnia zamku i zarazem pierwszego uciekiniera. W Hampton Court spaceruje po dachach, zwiedza magazyn strojów dworskich i komentuje nieskromne XVII - wieczne graffiti. Omija najbardziej reprezentacyjne komnaty, by pokazać niepozorny pokój, w którym spały żony Henryka, a teraz straszy duch jednej z nich - Jane Seymour. W Kensington występuje w podwójnej roli: księcia Alberta i jego narzeczonej, królowej Wiktorii. Pokazuje dziecięce łóżeczko monarchini oraz album z puklami jej włosów. W tym domu mieszkała również księżna Diana, co jest pretekstem do przypomnienia niektórych, raczej anegdotycznych faktów z jej życia. 23:10 ALEKSANDER WIELKI (ALEXANDER THE GREAT) Film biograficzny, 130 min, USA, 1956 Reżyseria: Robert Rossen Scenariusz: Robert Rossen Aktorzy: Richard Burton, Frederic March, Claire Bloom Zrealizowana z epickim rozmachem historia Aleksandra Wielkiego (Macedońskiego). Historia jego życia i licznych podbojów to historia rozdarcia wewnętrznego między poczuciem boskiej mocy a świadomością przepowiedzianej mu wczesnej śmierci. 01:30 SZLAK SNÓW Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2020 Reżyseria: Zbigniew Maćków Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Artur Stroiński, Piotr Marcjasz Wykonawcy: Edwin Petrykat Większość z nas kocha kino. Mamy swoje ulubione filmy, seriale, bohaterów. Ale czy kiedykolwiek zadaliśmy sobie pytanie, co to jest w ogóle film? Jaka jest jego istota? Czy film to tylko kronika dokumentująca historię? Czy może film, jak sugerował Wojciech Jerzy Has, jest niczym sen? Czy wiemy jednak, co to w ogóle sen? A może film to jakaś magia - jak chcą niektórzy? Albo tylko iluzja? Czy lubimy zatem być oszukiwani? A może film to podróż? Podróż bohatera i widza wyruszających razem ku przygodzie w tajemniczym filmowym świecie? Historia Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych, historia zrealizowanych w niej filmów oraz piękne plenery Dolnego Śląska są dla nas pretekstem, by spróbować odpowiedzieć na wyżej postawiony problem, odkrywając jednocześnie historię polskiej kinematografii na Dolnym Śląsku oraz piękne plenery tego regionu. W podróż po Dolnym Śląsku, szlakiem filmów zrealizowanych we Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych, wyrusza aktor Edwin Petrykat. Odwiedzi miejsca, w których realizowane były pamiętne sceny ze znanych i tych mniej znanych, filmów takich jak: "Sami swoi", "Wielki Szu", "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Pętla", "Popiół i diament", "Jańcio Wodnik", "Stawka większa niż życie", "Mała Moskwa" i wiele innych. Poprzez fragmenty tych filmów będziemy przypominać miejsca Dolnego Śląska, gdzie kręcone były sceny. Nie pomijamy również wspomnieć o współczesnych realizacjach filmowych. Na swojej drodze przez Dolny Śląsk i świat filmu Edwin poprowadzi widza w stronę istoty tego, czym film jest i dlaczego, jako widzowie, znajdujemy w filmach coś, co jest częścią nas samych. Film poprzez tworzenie światów iluzorycznych paradoksalnie ukazuje nam prawdę o nas samych, a na Dolnym Śląsku pomagał Polakom w procesie zadomawiania się w nowym miejscu po II wojnie światowej. 02:25 GÓRNY ŚLĄSK 1919 - 1921 FOTOPANORAMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Zdjęcia: Sławomir Chudkowski Lata 1919 - 1921 to szczególny okres w dziejach Górnego Śląska ze względu na ówczesne polityczne, propagandowe i wojskowe zmagania o państwową przynależność tego regionu. Dramatyzm tych wydarzeń przyciągał uwagę współczesnych, którzy zdawali sobie sprawę z ich znaczenia dla przyszłości Polski i Niemiec, a także Europy. Z tego powodu czasy powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku są okresem najlepiej opisanym w historiografii tego regionu, a także najbardziej obfotografowanym (przynajmniej do połowy stulecia), czemu sprzyjał zaawansowany już wówczas poziom rozwoju techniki fotograficznej oraz jej powszechność. Film dzięki fotografiom wykonanym przed stu laty na Górnym Śląsku, przywołuje wydarzenia związane z powstaniami i plebiscytem oraz odnawia pamięć o ich uczestnikach. Opowiada też o twórcach tych zdjęć, o ludziach, którzy je przechowali do naszych czasów i współczesnych badaczach zajmujących się odczytywaniem z nich prawdy o tamtym miejscu i czasie.