TVP Historia Wtorek, 19.04.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 KWIETNIA ODC. 537 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - w zaborze pruskim zakazano uzywania języka polskiego na publicznych zgromadzeniach; 1943 - Niemcy zaczęli likwidację getta w Warszawie; 1950 - sejm PRL wprowadził ustawę o "socjalistycznej" dyscyplinie pracy; 1983 - zmarł Jerzy Andrzejewski; 06:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 48 (SERIA IV ODC. 9) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Michał Godzic Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Marta Mazurek, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Robert Gonera, Maciej Brzoska, Michał Czernecki, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara, Paweł Małaszyński Ewka wraca do Warszawy razem z Jadwigą Szczęsną. Matka Irki wręcza dziewczynie pierścionek, który jest w ich rodzinie od pokoleń, nie wie o rozmowie Ewki i Witka. Marysia i Nitka, podszywając się pod obywatelki niemieckie, pieszo pokonują granicę z Rzeszą. Na granicy mówią strażnikom, że jadą do Hamburga. W rzeczywistości wybierają się do Wrześni, do Głównego Urzędu do spraw rasy i osadnictwa. Ewka spotyka Olka w krypcie kościoła, w którym pochowana została Irka. Mężczyzna robi rozpoznanie, dowództwo wydało zgodę na odwet za śmierć Irki. 07:55 HISTORIA POLSKI - TORA I MIECZ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Anna Ciałowicz, Robert Kaczmarek Scenariusz: Robert Kaczmarek Film ukazuje nieznane aspekty powstania w warszawskim getcie. Przede wszystkim: udział w walkach Żydów ortodoksyjnych oraz polskich organizacji konspiracyjnych. Nad placem Muranowskim powiewają dwie flagi: polska i żydowska. Na fladze żydowskiej błękit, który jest kolorem Tronu Chwały, symbolizuje właśnie ortodoksów. Ci na rozkaz rabina Menachema Ziemby przystąpili do walki dla uświęcenia Imienia Bożego. Biel, symbolizująca sprzeciw wobec asymilacji, odnosi się do Żydowskiego Związku Wojskowego. Tworzą go m.in. rewizjoniści z Betaru, a także rewizjoniści maksymaliści z Palestyny, którzy dążą do wyzwolenia żydowskiej ojczyzny spod panowania Brytyjczyków. W najgłębszej konspiracji powstają komórki Irgun Cwai Leumi (hebr. , Narodowa Organizacja Wojskowa), a żydowskich terrorystów szkoli przede wszystkim polskie wojsko. To oni stworzą zalążek Żydowskiego Związku Wojskowego. Obok flagi żydowskiej flaga polska. Biel na fladze to czystość serca, czerwień to krew przelana za ojczyznę. Z ŻZW współpracują polskie organizacje konspiracyjne: Zbrojne Wyzwolenie, Organizacja Wojskowa Korpus Bezpieczeństwa, strażacka Skała. W filmie po raz pierwszy wypowiadają się świadkowie należący do tych organizacji. "Tora i miecz" pokazuje także propagandowe wykorzystanie powstania w warszawskim getcie, które już od 1945 r. służyło do przykrycia powstania warszawskiego. Po kilkudziesięciu latach manipulacji trudno stworzyć wiarygodną wizję wydarzeń. Dlatego wizerunek Pawła Frenkla, legendarnego dowódcy ŻZW, odtwarza się z portretu pamięciowego. Mimo tworzenia w ostatnich latach mitu Warszawy dwóch powstań (żydowska i polska flaga nad placem Muranowskim) relacje o pierwszorzędnej wadze, zarówno polskie, jak i żydowskie, do dziś nie są brane pod uwagę w badaniach historycznych. Te właśnie świadectwa (dziennik rabina Hilela Seidmana i relacja Tadeusza Bednarczyka z komendy głównej OW - KB) zostały zacytowane w syntetycznej wizji historii warszawskiego getta - z uwzględnieniem wielu faktów, o których historia do tej pory milczała. 09:05 SENSACJE XX WIEKU - FABRYKI ŚMIERCI CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Napięcia międzynarodowe związane z zarzutami wobec Iraku sprawiły, że kwestia broni chemicznej i bakteriologicznej jest bardzo aktualna. Program przedstawia historię tej broni i stopień zagrożenia, jakie stanowi dla współczesnego świata. W czasie I wojny światowej wszystkie walczące państwa stosowały gazy, które spowodowały obrażenia u 1, 3 mln ludzi. Autor przedstawia całkiem nieznany plan amerykański zmasowanego ataku gazowego na japońskie miasta, w którego wyniku miało zginąć 5 mln ludzi. 09:30 SENSACJE XX WIEKU - FABRYKI ŚMIERCI CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Wydarzenia i napięcie międzynarodowe związane z zarzutami wobec Iraku sprawiły, że sprawa broni chemicznej i bakteriologicznej jest bardzo aktualna. Program przedstawia zagrożenie jakie w ostatnich kilkunastu latach stanowiła broń chemiczna i bakteriologiczna produkowana w totalitarnych państwach: Libii, Iraku i Korei Północnej. Przypadki użycia broni przeciwko bezbronnej ludności cywilnej (Kurdowie w 1986 roku), i na froncie (wojna Irak - Iran w tym samym roku). Czy Irakijczycy użyli broni chemicznej w czasie interwencji mocarstw zachodnich? Operacja Pustynna Burza do dzisiaj jest tajemnicą. 10:00 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 10:50 KOBIETA RYŚ Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Filmowa opowieść o Królowej Orawy, pięknej wewnętrznie postaci na tle przepięknych miejsc. Historia Józefiny Machay - Mikowej ps. Ryś, która jest symbolem połączenia kruchości, wrażliwości i delikatności kobiecej z nieprawdopodobną siłą charakteru, walecznością i żelazną odwagą. Aktywistka społeczna wrażliwa na biedę i wykluczenie, niezłomna działaczka niepodległościowa, jednocześnie dowcipna i krytyczna, zadziorna kobieta, która w czasie wojny stała się twardą żołnierką, konspiratorką i postawiła świadomie wszystko na jedną szalę. Na Orawie uznawana jest za bohaterkę, nazywana jest Męczennicą z Orawy. Subtelna filmowa opowieść inkrustowana muzyką stworzoną przez Emila Mikę, męża bohaterki, zamordowanego w Auschwitz. 11:35 POPIELEC - ODC. 1/9 - UCIECZKA Serial wojenno - obyczajowy, 54 min, Polska 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Maksymiuk WystpujĄ: Tomasz Dedek, Alicja Jachiewicz, Bożena Adamek, Mirosław Skupin, Stanisław Michalski, Joanna Żukowska, Piotr Grabowski, Ryszard Kotys, Zdzisław Kozień, Adam Bauman, Jerzy Block, Tadeusz Chudecki, Elżbieta Golińska, Stanisław Górka, Maciej Góraj, Eugeniusz Kamiäski, Zdzisaw Kuźniar, Katarzyna Łaniewska, Andrzej Mrozek, Jerzy Rogalski, Stefan Szmidt, Krzysztof Świętochowski, Jerzy Turek, Tomasz Zaliwski, Irena Kownas, Zbigniew Zamachowski i inni Zanim "Popielec" wszedł na polskie ekrany, dostał na włoskim festiwalu "Teleconfronto" specjalne wyróżnienie za "oryginalny, wolny od retoryki sposób pokazania życia wsi polskiej w czasie okupacji hitlerowskiej". Zwykle zagraniczne nagrody dla rodzimych filmów sprzyjają ich pozytywnej recepcji nad Wisłą. W przypadku "Popielca" było jednak inaczej. Już po emisji pierwszych odcinków w prasie branżowej i nie tylko rozpętała się burza. Twórcom serialu zarzucono szokowanie brutalnością i erotyzmem. Do rozmaitych redakcji nadchodziły dziesiątki listów od czytelników oburzonych tak negatywnym potraktowaniem chłopów, odmawianiem im patriotycznych uczuć i wierności jakimkolwiek ideałom. Były wszakże i głosy broniące "Popielca". Chwalono cykl za próbę odbrązowienia legend o ludowym patriotyzmie, doceniano odrzucenie kultywowanych przez film polski stereotypów o wojennym bohaterstwie, poświęceniu i ofierze. Zwolennicy "Popielca" interpretowali go jako nie tyle obraz moralności czy uczuć pewnej grupy społecznej, lecz jako zapis stanu świadomości "porażonej wojną", dramat ludzi zagubionych, który pogrążają się w coraz większej degrengoladzie. Scenariusz "Popielca" powstał na kanwie powieści Włodzimierza Kaczyńskiego. Jednym z jej adaptatorów na potrzeby ekranu był Wiesław Myśliwski. Nazwisko autora "Pałacu", widniejące w czołówce serialu, wydatnie wzmacnia argumenty za prawdopodobieństwem przedstawionych w nim wydarzeń. Głównym bohaterem "Popielca" jest młody chłop Józuś Garstka. Akcja cyklu zaczyna się w chwili, gdy wspólnie ze swoim przyjacielem Półpankiem ucieka z rąk granatowej policji. Obaj ukrywają się u rodziny Półpanka. Niebawem Józuś nawiązuje romans z młodą żoną Płonki. Miejscowy nauczyciel Dobrowolski zaczyna organizować tajne nauczanie. We wsi pojawia się też "nowy" nazwiskiem Bebok. Pewnego dnia Półpanek proponuje Józusiowi, by wspólnie przystąpili do leśnej partyzantki. Nie jest to jednak takie łatwe, gdyż dwójką przyjaciół bardzo interesuje się Waluś, domniemany konfident. 12:35 EPITAFIA KATYŃSKIE - XAWERY CZERNICKI Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Paweł Pawlicki, Marek Drążewski, Piotr Weychert, Maciej Dancewicz, Maciej Dancewicz, Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Marek Drążewski, Paulina Brzezińska, Paweł Pawlicki Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska XAWERY CZERNICKI urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie ziemiańskiej. Od dzieciństwa marzył o budowaniu okrętów. Jako mały chłopiec strugał łódki i puszczał je na rzece Mereczance, dopływie Niemna. Studiował w Morskiej Szkole Inżynieryjnej w Kronsztadzie. Był głównym inżynierem budowanych w Petersburgu okrętów "Sewastopol" i "Pietropawłowsk". Mocno wspierał działania Polonii estońskiej, był prezesem Komitetu Polskiego. W stopniu podpułkownika cesarskiej marynarki, mając 35 lat, został dyrektorem Rosyjsko - Bałtyckich Zakładów Budowy Okrętów w Tallinie. Nie było mu łatwo rezygnować z osiągnięć zawodowych, ale wobec agresji bolszewickiej na Polskę zdecydował się w czerwcu 1920 roku na przyjazd do ojczyzny. Natychmiast został komendantem Portu Wojennego w Modlinie i szefem technicznym Flotylli Wiślanej. Brał udział w działaniach frontowych. W uzasadnieniu odznaczenia komandora Xawerego Czernickiego Krzyżem Walecznych stwierdzono: W czasie walk z nieprzyjacielem na rzece Wiśle pod Płockiem i Włocławkiem pod jego kierownictwem statki Flotylli Wiślanej walczyły z nawałą bolszewickich wojsk, uniemożliwiając im przeprawę na lewy brzeg Wisły. W okresie dwudziestolecia międzywojennego nadzorował we Francji budowę okrętów dla polskiej marynarki wojennej, powstały wtedy sławne niszczyciele: "Wicher" i "Grom", kontrtorpedowiec "Burza" oraz okręty podwodne: "Wilk", "Ryś", "Żbik". Doprowadził do powstania stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. We wrześniu 1939 roku Kierownictwu Marynarki Wojennej nakazano ewakuację do Pińska. Wobec wkroczenia Armii Czerwonej 17 września komandor Czernicki próbował negocjować z sowietami, jednak wraz z innymi oficerami został aresztowany i osadzony w obozie w Kozielsku. Został zamordowany przez NKWD w maju 1940 roku w Katyniu. 15:40 MAGIA POLSKIEJ PRZYRODY. ZIMA, WIOSNA, LATO, JESIEŃ W DELCIE ŚWINY Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Chomicz Zdjęcia: Krzysztof Chomicz Wykonawcy: Stanisław Heropolitański Cykl składa się z 10 odcinków przedstawiających życie zwierząt i ekosystemy w Polsce. Cztery pory roku i Delta Świny, która jest unikalnym ekosystem wodnym. To tutaj mieszają się wody morskie z Zatoki Pomorskiej i wody Zalewu Szczecińskiego. W tym miejscu pływa około 50 gatunków ryb, można zaobserwować ponad 320 gatunków ptaków, które zmieniają się w zależności od pory roku. Takie ptaki jak lodówka, bielaczki. To unikalne gatunki spotykane głównie nad morzem. Inną porą spotykamy ohary, jedne z najbardziej kolorowych kaczek. 16:10 POLACY NA MORZE - ODC. 6 Reportaż, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Katarzyna Sędek Zdjęcia: Piotr Romanowski Żeglarstwo to najlepszy sposób promocji spraw morskich, ale i szkoła charakteru. Kapitan Leopold Naskręt opowiada o postaciach i faktach, które stworzyły polskie żeglarstwo w dwudziestoleciu międzywojennym; o jachtach i regatach. Wśród pionierów żeglarstwa byli harcerze. Ludwika Dębicka z Hufca Puck przybliży historię powstania pierwszych drużyn na Pomorzu. Zwieńczeniem marzeń harcerzy żeglarzy był żaglowiec Zawisza Czarny. Założyciele Stoczni Yachtowej w Gdyni, bracia Tumiłowicze stworzyli pierwszy polski typ jachtów morskich. Konstrukcją o wdzięcznej nazwie Konik morski po latach zachwycił się Leonid Teliga i tak powstało Opty, na którym jako pierwszy Polak opłynął kulę ziemską. 16:40 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 49 (SERIA IV ODC. 10) Serial wojenny, 42 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Wojciech Lepianka Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Peter Wolf, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Magdalena Smalara Marysia i Nitka wracają do Warszawy z polskimi dziećmi, które adoptowały podszywając się pod obywatelki Rzeszy. Leokadia nie jest zadowolona z obrotu sprawy. Dziewczyny miały zrobić rozeznanie w Urzędzie do spraw rasy i osadnictwa we Wrześni, nie było mowy o zabieraniu jakichkolwiek dzieci stamtąd. Marysia i Nitka swoim zachowaniem naraziły na szwank powodzenie całej akcji. Mareczek, młodszy brat Sońki, jest świadkiem wywózki wszystkich mieszkańców kamienicy, w której mieszkał razem z matką. Roztrzęsiony chłopiec pojawia się w Teatrzyku i mówi o wszystkim bratu. Okazuje się, że wywózka mieszkańców kamienicy jest odwetem Niemców za zabójstwo Kurta Lindemanna. 17:35 W PRLU - PRZYJAŹŃ POLSKO - RADZIECKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz(Prowadzący) W PRL "przyjaźń" polsko - radziecka była obowiązkowa. "Wielki brat", czyli Związek Sowiecki dbał o to, by tę "przyjaźń" odpowiednio kultywować. Obchodzono więc Dzień Rewolucji Październikowej, obchodzono rocznice związane z Armią Czerwoną, czczono pamięć Lenina, czyli "Wodza Rewolucji", jak go określano. Był Festiwal Piosenki Radzieckiej i Miesiąc Filmu Radzieckiego. Nie było miesiąca, w którym nie byłoby kilku rocznic lub innych uroczystości związanych z ZSRS. W szkołach obowiązkowo uczono języka rosyjskiego. To wszystko, ta agresywna prosowiecka propaganda wywoływała niechęć do wszystkiego, co się kojarzyło z rosyjskością, szczególnie że prawdziwe problemy były przemilczane. W programie udział biorą: prof. Jerzy Eisler - historyk; dyrektor IPN O/Warszawa Piotr Dmitrowicz, historyk, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego 18:05 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - FRANCISZEK BATORY CZ. 2 Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Kpt Józef Batory, rocznik 1914, żołnierz ZWZ - AK, szef łączności zewnętrznej IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Pochodził z rodziny rolniczej, rozpoczęte w 1937 r. studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego przerwała wojna. Walczył w kampanii wrześniowej 1939 r. , potem oficer łączności, a w latach 1942 - 1944 adiutant Komendy Obwodu AK Kolbuszowa. Jesienią 1944 r. przeniesiony do Obwodu AK Rzeszów. W 1945 r. działał w organizacji NIE, Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, w końcu WiN, jako szef łączności Okręgu Krakowskiego, a następnie Obszaru Południowego. Był stałym łącznikiem WiN - u z prymasem Hlondem. Aresztowany 2 grudnia 1947 r. Po trzyletnim brutalnym śledztwie prowadzonym pod bezpośrednim nadzorem NKWD, wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie 14 października 1950 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany strzałem w tył głowy 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim. O bracie opowiada Franciszek Batory. 18:35 HISTORIA POLSKI - WARSZAWA: MIASTO PODZIELONE Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2019 Reżyseria: Eric Bednarski Scenariusz: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Daniel Bloom W dokumencie zobaczymy pierwszy niepropagandowy, nakręcony przez Polaka zapis filmowy z warszawskiego getta. Reżyser dotarł do materiałów archiwalnych nakręconych w 1941 roku. Tematem jest pamięć miasta. Reżyser zastanawia się, jaki wpływ na dzisiejszą stolicę miało utworzenie getta, zestawia obrazy z przeszłości z współczesnymi zdjęciami miasta, rozmawia z osobami, które pamiętają życie w getcie. Film pokazuje też bezwzględną niemiecką biurokrację i plan podziału miasta, które miało ulec marginalizacji, a jego mieszkańcy systemowej zagładzie. - Mimo że urodziłem się i wychowałem w Kanadzie, od najmłodszych lat czułem silne związki z Polską. Intrygowała mnie jej tragiczna historia. Rodzinne powiązania z Warszawą pozwoliły mi zrozumieć piętno, jakie odcisnęła na tym mieście budowa getta. To ogromny, bolesny i ważny temat - mówi reżyser i scenarzysta Eric Bednarski. - Odnaleziony materiał filmowy na taśmie 8 mm zainspirował mnie do zrobienia filmu na temat Warszawy. Potraktowałem go jako niemego świadka tragedii podziału miasta i morderstwa jego mieszkańców. Stał się on również przewodnikiem, za którym podążałem robiąc swój film. Gdy go odnalazłem, poczułem obowiązek i odpowiedzialność, by podzielić się nim z innymi. Ale też, by dzięki niemu odkryć miasto, które jest mi bliskie. Światowa premiera filmu odbyła się na 16. Festiwalu Filmowym Millennium Docs Against Gravity w 2019. 20:00 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 3 (BLOOD OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 21:55 EPITAFIA KATYŃSKIE - ALEKSANDER ŚLĄCZKA Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Marek Drążewski, Marek Drążewski, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert, Piotr Weychert, Paulina Brzezińska, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska ALEKSANDER ŚLĄCZKA W 1914 roku student medycyny Aleksander Ślączka został powołany do armii austro - węgierskiej. Podczas działań wojennych w Alpach w 1917 roku przeszedł na stronę włoską. Trafił do obozu jenieckiego Santa Maria Capua Vetere, gdzie nawiązał kontakt z polskim komitetem narodowym w Paryżu. W ten sposób dostał się do tworzonej przez gen. Hallera błękitnej armii. Jako oficera znającego biegle język włoski łącznie z lokalnymi dialektami, skierowano go do polsko - francuskiej misji w Rzymie. Był uczestnikiem wojny polsko - bolszewickiej w baonie sanitarnym, a potem lekarzem w Piątym Okręgowym Szpitalu Wojskowym w Krakowie. Do rezerwy przeszedł w stopniu kapitana. Podjął przerwane studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W wieku 30 lat uzyskał stopień doktora wszech nauk lekarskich. Pracował w uniwersyteckiej klinice neurologiczno - psychiatrycznej, a następnie na oddziale psychiatrycznym szpitala świętego Łazarza w Krakowie gdzie był ordynatorem. W 1930 roku pracował w warszawskiej klinice neurologicznej pod kierunkiem światowej sławy neurologa, profesora Kazimierza Orzechowskiego. Przez wiele lat był biegłym sądowym w zakresie neurologii i psychiatrii. Opublikował wiele prac naukowych w językach niemieckim, francuskim i polskim. We wrześniu 1939 roku kapitan lekarz Aleksander Ślączka otrzymał przydział do szpitala wojskowego w Krakowie. Wraz z transportem rannych ewakuowany w okolice Lwowa, dostał się do niewoli sowieckiej. Uwięziony w Starobielsku, wiosną 1940 roku został wywieziony do Charkowa i zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami. 22:05 JOANNA Dramat, 109 min, Polska 2010 Scenariusz i reżyseria: Feliks Falk Zdjęcia: Piotr Śliskowski Muzyka: Bartek Gliniak Aktorzy: Urszula Grabowska, Sara Knothe, Stanisława Celińska, Kinga Preis, Halina Łabonarska, Izabella Kuna, Monika Kwiatkowska, Joachim Assböck, Mieczysław Grąbka i inni Kraków, okupacja hitlerowska. Joanna, młoda kobieta, której mąż zaginął na wojnie, znajduje w kościele siedmioletnią Różę, ocalałą z łapanki. Dziewczynka nie ma dokąd pójść, więc Joanna postanawia zabrać ją do siebie. "Kameralny, świadomie staroświecki film Falka ma czysty ton, rzadki w nowym polskim kinie. Dobro i zło są tu pozbawione masek, jakie nakłada im zbiorowość."Joanna"powstała jako reakcja na sytuację współczesną, gdy kwestie moralności i wiary wywleka się na sztandary, łącząc je ze zbiorowością, z narodem, z partią. Falk sprowadza te wartości na grunt osobowy. To punkt widzenia chrześcijański, personalistyczny. Samotne dobro, napiętnowana cnota ukryta pod pozorem grzechu, nierozpoznane poświęcenie - to przecież ewangeliczne paradoksy" pisał w recenzji Tadeusz Sobolewski. Owa "staroświeckość", czy też "stereotypowość" dzieła Falka jest zatem zwodnicza. Reżyser posługuje się nią, by kręcąc kolejny film "o ratowaniu Żydów"opowiedzieć jednocześnie bardziej uniwersalną, poruszającą historię o ludzkiej samotności, kruchości więzów międzyludzkich, nieustannej grze prawdy i pozorów, w której ukryte dobro piętnowane bywa jako zło, a deklarowana przyzwoitość i patriotyzm mogą posłużyć za fałszywe moralne alibi, pozwalające "nie dostrzec" krzywdy drugiego człowieka. Bogaty w treść, dojrzały scenariusz i reżyserska sprawność w przetłumaczeniu go na język ruchomych obrazów to jednak nie jedyne walory dzieła Falka. Wśród tych ostatnich nie sposób pominąć Urszuli Grabowskiej, odtwarzającej tytułową postać. Kameralny film, jakim jest "Joanna", by przekonać widza wymaga bowiem świetnego aktorstwa. Tu liczy się prawda każdego gestu, spojrzenia, słowa, a nawet milczenia. Urszuli Grabowskiej udało się tę prawdę pokazać, podobnie jak i partnerującym jej kolegom koleżankom, ze szczególnym uwzględnieniem drugoplanowych ról Stanisławy Celińskiej i Kingi Preis. "Joannę" uhonorowano nagrodami za reżyserię, scenariusz, kostiumy i charakteryzację na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni (2010) oraz Orłami za najlepszą główną i drugoplanową rolę kobiecą 2010 roku. Ponadto film zdobył laury na festiwalach w Moskwie, Taszkiencie, Chicago, Palm Beach i Los Angeles. Kraków, lata okupacji hitlerowskiej. Joanna Kurska pracuje jako kelnerka w restauracji. Pewnego dnia niemieccy żołnierze urządzają w okolicy łapankę. Jej ofiarami padają także goście lokalu. Na szczęście Joannie udaje się uciec. Podobnie jak małej siedmioletniej Róży, żydowskiej dziewczynce, którą matka, zdemaskowana przez siedzącego obok szmalcownika, na chwilę przed niemieckim "nalotem" wysłała do położonego naprzeciwko restauracji kościoła. Do tego samego kościoła często zachodzi Joanna, by prosić Boga o powrót niedawno poślubionego męża, który poszedł na wojnę we wrześniu 1939 roku i jak dotąd nie wrócił. Czy w ogóle jeszcze kiedykolwiek go zobaczy? Joanna wciąż ma nadzieję, co pomaga jej stawiać czoło coraz bardziej natarczywej i nieznośnej samotności. Tym bardziej że czuje, iż w rodzicach i siostrze nie ma pełnego oparcia. Namiastkę poczucia spokoju i bezpieczeństwa daje jej tylko mieszkanie, wciąż pełne dawnej obecności męża i pamiątek po nim, ale i na ów ostatni azyl w dobie powszechnych dokwaterowań coraz więcej osób spogląda łakomym okiem. Kiedy nazajutrz po niemieckiej łapance Joanna jak zazwyczaj modli się w pustym kościele, ku swemu zdumieniu znajduje śpiącą pod ławką dziewczynkę. Jest nią Róża. Jeden rzut oka i Joanna już wie, że mała jest Żydówką i jeśli nikt jej nie pomoże wkrótce zginie. Niewiele myśląc kobieta postanawia ukryć ją w swoim mieszkaniu. Nie mając pełnego zaufania do rodziny, przyjaciół i sąsiadów, a zapewne także nie chcąc ich narażać, Joanna nikomu nie mówi, że w domu "ukrywa Żyda". Jednocześnie musi szukać nowej pracy i dyskretnie zaopatrzyć Różę w ubrania, jedzenie i choćby najskromniejsze zabawki. Pomimo wysiłków Kurskiej, wścibska gospodyni kamienicy zaczyna coś podejrzewać, a co jeszcze gorsze Joanną zaczyna interesować się pewien niemiecki oficer, który daje dość jasno do zrozumienia, jaki rodzaj znajomości chciałby z nią zawrzeć. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POKONAĆ ŻYWIOŁ Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W warsztacie Jerzego Gruchalskiego w Ślesinie odradza się wyjątkowy szybowiec, na którym ostrogi lotnicze zdobywali niemal wszyscy wybitni polscy piloci. Edukacja lotnicza zaczynała się bowiem od startu ze zbocza z naciągiem gumowym, a takim szkolnym pierwszym aparatem latającym była konstrukcja sprowadzająca się do belki z fotelem, którą zaopatrzono w skrzydło i stery. To właśnie Wrona. Szybowiec Wrona był pierwszą konstrukcją, jaką opracowano w nowo utworzonych warsztatach szybowcowych w Warszawie. Prototyp zbudowano na początku 1932 roku i na wiosnę na polu mokotowskim w Warszawie oblotu dokonał Szczepan Grzeszczyk. Szybowiec przeszedł testy i został skierowany do produkcji seryjnej. Ponadto konstruktor udostępnił dokumentację (za opłatą 50 złotych za dokumentację i 20 zł za licencję), która pozwalała na budowanie szybowca przez lokalne kluby szybowcowe. Warsztaty Szybowcowe sprzedawały również materiały do budowy szybowca oraz gotowe elementy konstrukcyjne, które pozwalały ograniczyć pracę pasjonatów szybownictwa wyłącznie do montażu. Licencję kupiło od nas wiele krajów na świecie, teraz zaś przyszła pora, by Wrona znowu wzbiła się w powietrze. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - FABRYKI ŚMIERCI CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Napięcia międzynarodowe związane z zarzutami wobec Iraku sprawiły, że kwestia broni chemicznej i bakteriologicznej jest bardzo aktualna. Program przedstawia historię tej broni i stopień zagrożenia, jakie stanowi dla współczesnego świata. W czasie I wojny światowej wszystkie walczące państwa stosowały gazy, które spowodowały obrażenia u 1, 3 mln ludzi. Autor przedstawia całkiem nieznany plan amerykański zmasowanego ataku gazowego na japońskie miasta, w którego wyniku miało zginąć 5 mln ludzi. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - FABRYKI ŚMIERCI CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Wydarzenia i napięcie międzynarodowe związane z zarzutami wobec Iraku sprawiły, że sprawa broni chemicznej i bakteriologicznej jest bardzo aktualna. Program przedstawia zagrożenie jakie w ostatnich kilkunastu latach stanowiła broń chemiczna i bakteriologiczna produkowana w totalitarnych państwach: Libii, Iraku i Korei Północnej. Przypadki użycia broni przeciwko bezbronnej ludności cywilnej (Kurdowie w 1986 roku), i na froncie (wojna I rak - Iran w tym samym roku). Czy Irakijczycy użyli broni chemicznej w czasie interwencji mocarstw zachodnich? Operacja Pustynna Burza do dzisiaj jest tajemnicą. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY CZ. 1 Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka o genezie wojny poświęcona jest narodzinom niemieckiej broni pancernej.