TVP Historia Piątek, 22.04.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 22 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1838 - Sirius, pierwszy parowiec przepłynął Atlantyk; 1915 - Niemcy pierwszy raz użyli gazu bojowego; 1920 - Piłsudski wydał dekret powołujący Muzeum Wojska; 1982 - kierownictwo podziemnej "Solidarności" objęła Komisja Koordynacyjna; 06:55 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 51 (SERIA IV ODC. 12) Serial wojenny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Scenariusz: Marcin Ciastoń Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Danuta Stenka, Peter Wolf, Katrin Buhring, Maciej Brzoska, Mateusz Rzeźniczak, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Sebastian Jasnoch Volksdeutsch, który szantażuje Jadwigę i Bronkę, żąda, by płaciły mu dwa razy wyższy haracz za milczenie. Kobiety są przestraszone, zwłaszcza że ukrywają w jadłodajni Jasia. Nitka jest milcząca, zachowuje się bardzo nieswojo. W końcu postanawia wyznać dziewczynom, że Margarethe jest jej daleką rodziną. Leokadia chce, by Nitka obserwowała swoją ciotkę, ma nadzieję, że ich rodzinne więzy mogą okazać się przydatne dla organizacji. Ewka razem z Sońką obmyśla plan odbicia jego matki z transportu. W pewnym momencie chłopakowi puszczają nerwy i prawie demaskuje się przed żołnierzami niemieckimi. Do Ewki dociera, że nie może pozwolić, by przeprowadzali tę akcję na własną rękę. Zdaje sobie sprawę, że w razie niepowodzenia zagrożone może być życie wszystkich aresztowanych. 07:45 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. TAJEMNICE DOMOWEJ SPIŻARNI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W 1933 roku Gebethner i Wolff wydał niewielką książeczkę. Jej autorem był pisarz, który chyba najbardziej wśród polskich tworców tamtego okresu był kulinarnie uwrażliwiony. Chodzi o Jarosława Iwaszkiewicza i opowiadanie "Panny z Wilka", którego kluczowe sceny dzieją się w spiżarni. Spiżarnia w Wilku jest miejscem miłości, tu odżywają też wspomnienia dawnych uniesień. W spiżarni we dworze, czy to bogatym, czy biednym biło serce kuchni dwudziestolecia. W kolejnym odcinku programu potrawy ze spiżarni. Spiżarnia przechowywała domowe przetwory. Jednym z takich przetworów, które mogłyby stać na spiżarnianej półce, są marynowane gruszki. Drugą potrawą są rożenki śliwkowe, klasyk kuchni dwudziestolecia. 08:25 HISTORIA POLSKI - OSTATNI ŚWIADEK Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2001 Reżyseria: Michał Nekanda Trepka Scenariusz: Elżbieta Nekanda Trepka Zdjęcia: Jacek Knopp, Jacek Mierosławski, Jan Muszyński Wykonawcy: Alina Świdowska Opowieść o wojennych losach Samuela Willenberga, uczestnika zbrojnego buntu w obozie śmierci w Treblince, a także o dramacie polskich Żydów w okresie okupacji hitlerowskiej. Siedemdziesięcioletni Samuel Willenberg jest najmłodszym spośród blisko czterystu więźniów, którym udało się zbiec z obozu i jednym z sześciu jeszcze żyjących. Mieszkający obecnie na stałe w Jerozolimie powraca do miejsc swego dzieciństwa i młodości, m.in. do Opatowa, Częstochowy oraz Treblinki, gdzie wiele wycierpiał i był świadkiem masowej zagłady współbraci. Minęło ponad pół wieku, a wspomnienia są nadal bardzo żywe i bolesne. W Treblince zginęło około 870 tysięcy Żydów, również dwie siostry Samuela. On sam z wielką pokorą mówi o swoim ocaleniu: "przypadek, czysty przypadek, nie było bohaterów". Kiedy Niemcy wkroczyli do Polski i stało się jasne, że zamierzają dokonać zagłady narodu żydowskiego, rodzina Willenbergów ze względów bezpieczeństwa rozdzieliła się. Matka z trójką dzieci, Samuelem i dwiema córkami, wyjechała z Opatowa do Częstochowy, w nadziei, że tam łatwiej znajdą schronienie. Ojciec, prof. Perec Willenberg, ceniony artysta malarz, pod przybranym nazwiskiem ukrywał się w Warszawie. Wkrótce po przyjeździe do Częstochowy dziewczynki zostały zatrzymane przez policję, w jakiś sposób wydało się, że są Żydówkami. Chory z bólu Samuel powrócił z matką do Opatowa. Niebawem w jednym z transportów został wysłany do Treblinki. Do dziś pamięta słodkawą, obrzydliwą woń rozkładających się ciał, stosy palonych trupów, stosy ubrań, kosztowności, osobistych rzeczy i pamiątek odebranych więźniom. Nikt nie miał złudzeń, że wyjdzie z obozu żywy. 2 sierpnia 1943 roku więźniowie otworzyli arsenał broni. Uzbrojeni w pistolety i granaty podjęli desperacką próbę ucieczki. Samuelowi powiodło się pomimo rany postrzałowej. Drobna pomoc mieszkańców okolicznych wiosek miała dla niego nieocenioną wartość. Za otrzymane pieniądze kupił bilet i pojechał do Warszawy szukać ojca. Samuel Willenberg był uczestnikiem powstania warszawskiego. Obecnie mieszka w Izraelu, pracuje m.in. nad cyklem rzeźb postaci z Treblinki. 09:20 EPITAFIA KATYŃSKIE - JÓZEF SZEWCZYK Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Maciej Dancewicz, Piotr Weychert, Paulina Brzezińska Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska JÓZEF SZEWCZYK Wśród moich bliskich było wielu patriotów - mój ojciec, wujkowie, którzy wywodzili się jeszcze z pokolenia pamiętającego rozbiory, łączyło ich marzenie o wolnej Polsce. Nie chcę twierdzić, że byli oni jakimś wyjątkiem, w historii naszego państwa nie brakowało osób chętnych do obrony wolności naszego kraju. Dowiodły tego liczne zrywy niepodległościowe XIX wieku. Mój ojciec nazywał się Józef Szewczyk, pochodził z kolejarskiej rodziny ze Zduńskiej Woli. Służył w Policji Państwowej. Dzięki swoim przymiotom charakteru, jak: lojalność, solidność w pracy i uczciwość, został komendantem posterunku. 1 września 1939 roku wybuchła wojna. Tatuś musiał udać się do punktu wyznaczonej zbiórki. Pożegnaliśmy się czule, mając świadomość, że być może widzimy się po raz ostatni. Tymczasem my rozpoczęliśmy ucieczkę: Byle do Wisły!, byliśmy pewni, że na tej linii armia niemiecka zostanie zatrzymana. Ogromną niespodzianką był widok naszego taty, wysiadającego w Sieradzu z autobusu na krótką przerwę w podróży. Zbliżył się do nas, rozmawiał. Oznajmił, że wiozą ich na wschód. Ponieważ było oczywiste, że wojna z Niemcami była przegrana, namawialiśmy Tatusia, by przebrał się za cywila (inni tak robili) i uciekał razem z nami, lecz ten dumny Polak nie wyobrażał sobie zdrady i dezercji, po prostu wsiadł do autobusu i odjechał. W grudniu do cioci Stefy w Bełchatowie nadeszła widokówka z podobizną Lenina o mniej więcej następującej treści: Odszukajcie Helę i dzieci i zaopiekujcie się nimi. Ja się czuję dobrze. Ostaszków... 09:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA KWATERA /3/ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Zamek w Książu od lat budzi zainteresowanie historyków i poszukiwaczy skarbów. Co kryły gigantyczne podziemia, dlaczego 3 tysiące więźniów drążyło tunele i wznosiło betonowe budowle? W programie podejmiemy próbę odpowiedzi na te pytania, przekazując w ten sposób wiedzę o historii Dolnego Śląska i sposobie sprawowania władzy w III Rzeszy. W tym odcinku: jakie skarby przetrzymywane były w zamku w Książu, czego szukały oddziały specjalne NKWD, po co drążono podziemne tunele? 10:00 SENSACJE XX WIEKU - SIŁA OGNIA Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Po wybuchu Powstania Warszawskiego, mimo że Niemcy na wszystkich frontach potrzebowali materiałów wojennych, Hitler wydał rozkaz o starciu Warszawy z powierzchni ziemi. 10:40 ZAGRABIONY, ODNALEZIONY, ODZYSKANY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Staroń Scenariusz: Leszek Staroń Zdjęcia: Michał Bożek, Aleksander Trafas Losy ołtarza głównego w Bazylice Mariackiej w Krakowie, zwanego potocznie Ołtarzem Mariackim, już od momentu podjęcia decyzji o jego wykonaniu przez norymberskiego rzeźbiarza Wita Stwosza (Veit Stossa) były nierozerwalnie związane z polityką. Po wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku Polska jako pierwsza doświadczyła na sobie grabieży przez Niemców dzieł sztuki na niespotykaną dotychczas skalę, której w Polsce przyświecał cel usankcjonowania prawnego zdobytych ziem jako należących do dziedzictwa kulturowego Niemiec. Takim koronnym dowodem miał być Ołtarz Mariacki, który po zagrabieniu został przewieziony i ukryty w Norymberdze. Po jego odnalezieniu przez amerykańskie specjalne oddziały poszukujące i identyfikujące zagrabione dzieła sztuki, a powstałe z polskiej inicjatywy, ołtarz w ramach token restitution został w 1946 roku zwrócony Polsce, ale nie oznaczało to jego powrotu do Bazyliki Mariackiej. Walka z komunistyczną władzą trwała do października 1956 roku i dopiero w 1957 roku stało się możliwe ponowne umieszczenie Ołtarza w kościele. 11:40 TAŚMY BEZPIEKI - POLACY WOBEC ZAGŁADY ŻYDÓW CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Cezary Gmyz Scenariusz: Cezary Gmyz Zdjęcia: Mariusz Knopik, Rafał Gabzydyl, Maciej Figurski, Michał Gmyz Muzyka: Michal Rawicz "Polacy wobec zagłady Żydów" cz. 1 Cezary Gmyz rozmawia z dr. hab. Grzegorzem Berendtem o postępowaniu Polaków w czasie okupacji niemieckiej i ich zachowaniu wobec zagłady Żydów. Rozmowa ilustrowana jest archiwalnymi materiałami. 12:10 POPIELEC - ODC. 4/9 - DYMY Serial wojenno-obyczajowy, 52 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Agnieszka Arnold, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Aktorzy: Piotr Grabowski, Wojciech Alaborski, Bogusz Bilewski, Halina Buyno-Łoza, Maciej Góraj, Ewa Ziętek, Andrzej Mrowiec Siwek zwabia Józusia i Półpanka do Płonków, by w ten sposób wydać ich Niemcom. Jednak w czasie obławy dwóm młodym chłopom udaje się uciec. Rozwścieczeni naziści zabijają Mateusza, gwałcą i mordują Leonkę, a ich dom puszczają z dymem. Półpanek domyśla się, że Siwek zdradził. Nocą wspólnie z Józusiem idą do tartaku. Dochodzi do walki, w której Półpanek ginie. 13:20 AERIAL PROFILES - DANIA Z LOTU PTAKA (AERIAL PROFILES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2020 Nasz krajobraz zawiera znaki i ukryte wskazówki dotyczące minionych wydarzeń i działalności człowieka. Autorzy tej serii filmowej wznoszą się w niebo, aby pokazać, w jaki sposób działalność człowieka odcisnęła piętno na naszym krajobrazie, zaś krajobraz w rewanżu wpłynął na kształt kultury i cywilizacji. Każdy odcinek przedstawia inny kraj lub region i, wykorzystując zdjęcia lotnicze z helikoptera, drona i satelity, pokazuje drogi jego rozwoju. Unikalna technologia mapowania i obrazy historyczne pomagają ożywić nasz krajobraz. W serii pokazane zostaną: Dania, Włochy, Szkocja i Montana. 14:20 PLANETY - WEWNĘTRZNE ŚWIATY. ODC. 1/5 (THE PLANETS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Martin Johanson Ta niezwykle ambitna seria pokazuje najważniejsze momenty z historii Układu Słonecznego. Dzięki wykorzystaniu efektów specjalnych przybliża ekscytującą historię wszystkich ośmiu planet. Przenosi widzów na powierzchnię tych, często bardzo dynamicznie zmieniających się, światów, a dzięki temu mogą uczestniczyć w dramatycznych zjawiskach, które je ukształtowały. W pierwszym odcinku historia planet najbliższych Słońcu. Przez pierwsze miliony lat po narodzinach Słońca nie ma światów, które byłyby świadkami jego formowania. Tylko potężna chmura pyłu i gazu, pozostałości procesu powstawania Słońca. Przez dziesiątki milionów lat grawitacja przyciąga je wzajemnie do siebie i tak powstają zalążki planet. Najbliżej Słońca tworzą się cztery skaliste światy. Wpływają na nie dramatyczne zmiany głównej gwiazdy. Stają się bardziej lub mniej przyjazne. Obecnie wypalony Merkury znajduje się zbyt blisko bezlitosnego Słońca. Dalej zaś mamy przegrzaną Wenus spowitą gęstą duszącą atmosferą. Najdalszy jest Mars zamarznięty, pustynny świat. Tylko jedna z tych planet nadaje się do zamieszkania - Ziemia. Jej powierzchnię w znacznej części pokrywa woda. Ale gdy rozpoczęliśmy eksplorację Układu Słonecznego, odkryliśmy coś zaskakującego. Nasze siostrzane światy nie zawsze były tak surowe. Kiedyś być może również na nich panowały warunki sprzyjające życiu. 15:25 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20-leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 16:25 EPITAFIA KATYŃSKIE - JANUSZ LIBICKI Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Maciej Dancewicz, Marek Drążewski, Paweł Pawlicki, Paulina Brzezińska Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska JANUSZ LIBICKI Janusz Libicki natychmiast po zdaniu matury zaciągnął się ochotniczo do wojska, by walczyć na froncie przeciw agresji bolszewickiej. Od połowy lat dwudziestych studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pasjonowała go teoria bankowości, utożsamiał się z liberalnym nurtem myśli ekonomicznej. W rok po ukończeniu studiów obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1936 roku na podstawie rozprawy Zarys teorii kosztów produkcji otrzymał habilitację. Coraz bardziej ceniony w świecie naukowym, został stypendystą fundacji Rockefellera, rozszerzał swą wiedzę na stażach uzupełniających w USA i Wielkiej Brytanii. Mianowany zastępcą profesora na Uniwersytecie Poznańskim wykładał tam prawo skarbowe i politykę skarbowości. We wrześniu 1939 roku w stopniu porucznika został zmobilizowany do macierzystego siódmego pułku ułanów. Na wschodzie Polski dostał się do niewoli sowieckiej i trafił do obozu w Kozielsku. Profesor Swianiewicz, współwięzień Libickiego, ocalony z obozu, wspomina: "Dziennik mówiony stał się niemal instytucją obozową. Był odczytywany bardzo donośnym głosem z jakichś ciemnych zakamarków ogromnych chórów cerkiewnych. Głównymi redaktorami byli podporucznik Leonard Korowajczyk oraz porucznik Janusz Libicki. Gdy przy likwidacji Kozielska wezwano go do transportu, niosłem część jego rzeczy, aż do miejsca, do którego wolno było zbliżyć się odprowadzającym". Podczas ekshumacji w Katyniu znaleziono przy zwłokach legitymację oficera rezerwy, dwa listy i książeczkę oszczędnościową PKO na nazwisko Janusz Libicki. 17:05 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 52 (SERIA IV ODC. 13) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Michał Czernecki, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Marysia spotyka się z Meyerem w krypcie kościoła, gdzie pochowana została Irka. Mężczyzna przekazuje jej zdjęcia tajnych niemieckich dokumentów oraz informuje, że Andrzej zostanie przeniesiony do ośrodka koło Warszawy. Martin von Schnitz zostaje zaproszony na polowanie zorganizowane przez Margarethe w rodzinnej posiadłości Nitki w Złoczewicach. Dziewczyny w końcu będą miały szansę, by pomścić Irkę. Dowództwo obawia się odwetu na mieszkańcach Złoczewic i nie wydaje zgody na wykonanie wyroku. Jedyna szansa na pozbycie się Martina to przeprowadzenie akcji tak, by wyglądała na wypadek. 18:00 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - ODC. 1/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 60 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 19:10 HISTORIA POLSKI - SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 20:05 TEATR HISTORII - "OKNO NA TAMTĄ STRONĘ" Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do spektaklu opartego na tekstach Władysława Szlengla "Okno na tamtą stronę" z 2018 r. , w reżyserii Artura Hofmana, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Piotr Kadlik (filolog, tłumacz, działacz społeczności żydowskiej). Spektakl w reżyserii Artura Hofmana, działacza społeczności żydowskiej w Polsce, powstał w 2018 r. w związku z 75. rocznicą wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim. Przestawienie stanowi hołd oddany twórczości Władysława Szlengla, wszystkie kwestie wypowiadane przez aktorów są jego autorstwa. Inscenizacja jest swoistym musicalem opisującym ciężkie realia funkcjonowania Żydów w getcie warszawskim oraz ich zagładę. Z racji, iż Władysław Szlengl sam był więźniem getta i świadkiem tamtejszej rzeczywistości, spektakl mimo pozornie lekkiej formy, jest świadectwem losu społeczności warszawskich Żydów w latach wojny. Mimo kabaretowej, wręcz rewiowej formy, niesie zapis cierpienia i skarg ludności żydowskiej wobec świata i Boga. Spektakl ma charakter świadectwa przypominającego tragedię polskich Żydów, patrząc nań przez pryzmat największego getta na ziemiach polskich. 20:25 OKNO NA TAMTĄ STRONĘ Teatr, 83 min, Polska, 2018 Autor: Artur Hofman Reżyseria: Artur Hofman Zdjęcia: Paweł Flis Muzyka: Hadrian Filp Tabęcki Aktorzy: Wojciech Solarz, Marcin Przybylski, Artur Barciś, Krzysztof Szczepaniak, Katarzyna Dabrowska, Katarzyna Żak, Adrianna Gruszka, Katarzyna Post, Maciej Dmochowski, Wojciech Wróblewski 19 kwietnia 2018 roku przypadła 75. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. To okazja do przedstawienia twórczości Władysława Szlengla, poety i kronikarza getta. Autor popularny tuż przed wojną, był związany z Warszawą i językiem polskim. Inscenizacja Artura Hofmana stanowi rodzaj podróży artystycznej przez przedwojenną, pełną szlagierów scenę i ulice Warszawy. Lekka forma kabaretowa tak charakterystyczna dla lat 30. ubiegłego stulecia stanowi wyraźny kontrapunkt dla czasu okupacji i specyfiki życia artystycznego w getcie. Sam fakt funkcjonowania kabaretu gettowego, nie jest dla każdego współczesnego odbiorcy oczywisty. Właśnie Władysław Szlengel był tym wyjątkowym, poetyckim kronikarzem czasu Zagłady. Wyjątkowe ostre spojrzenie na rzeczywistość getta, sarkazm i ironia to unikatowa forma komentarza i stanu ducha ludzi z zamkniętej dzielnicy. Poeta zginął pod koniec powstania, 8 maja 1943 roku. Opowieść o Szlenglu wyłącznie poprzez jego teksty to tak naprawdę wyraźny szkic epoki, zarówno tej z końca lat 30. , jak przede wszystkim obraz getta. W obu przypadkach oczyma Szlengla poznajemy innych artystów: Władysława Szpilmana, Wierę Gran. Szlengel to Żyd i polski inteligent. Każdy tekst porusza, a im bardziej akcja zbliża się do tragicznego finału, tym większa u widza świadomość pojęć: JA, ŚWIAT, ŻYCIE, ŚMIERĆ, BÓG. Nic dziwnego, że unikatowość twórczości Władysława Szlengla powoduje coraz większe nią zainteresowanie w świecie, pojawiają się m.in. tłumaczenia na język angielski, hebrajski. Reżyser Artur Hofman ma duże doświadczenie w pracy w Teatrze Telewizji. Jest także przewodniczącym Towarzystwa Społeczno - Kulturalnego Żydów w Polsce i przedstawicielem mniejszości żydowskiej przy Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. 22:00 TAJEMNICE UKRYTE W KOŚCIACH. POLOWANIE NA CZARNĄ ŚMIERĆ (SECRETS IN THE BONES: THE HUNT FOR THE BLACK DEATH KILLER) Film dokumentalny, 50 min, Kanada, 2014 Reżyseria: Liam O'Rinn Scenariusz: Liam O'Rinn Biolog Hendrik Poinar - istne skrzyżowanie Doktora Who z Indianą Jonesem z pomocą międzynarodowej ekipy ekspertów próbuje złamać kod genetyczny średniowiecznej dżumy. Czarna Śmierć 660 lat temu zredukowała populację Europy nawet o połowę. Od zarażenia do agonii w męczarniach mijał najwyżej tydzień. Autorzy dokumentu ilustrują to, wymazując ludzi ze współczesnego zdjęcia rynku w toskańskiej Pistoi. Poinar jest naukowcem wyspecjalizowanym w analizach dawnego DNA. W poszukiwaniu patogenu jedzie do Rosji oglądać zamrożone syberyjskie mamuty i do wioski koło Lukki, gdzie trwają archeologiczne badania przyklasztornej osady. Sekundują mu włoski historyk, niemiecki paleogenetyk, osteolog z Muzeum Londynu, gdzie w kartonowych pudłach trzymane są kości ofiar zarazy, oraz epidemiolodzy. 23:05 ESTONIA. CZEKAJĄC NA NIEDŹWIEDZIA. Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Witold Szabłowski Scenariusz: Witold Szabłowski Produkcja Telewizji Polskiej przedstawiająca życie Rosjan w Estonii. Obecnie to ponad 1/4 mieszkańców kraju. Czy są oni zagrożeniem dla niepodległości Estonii? Jakie płynie zagrożenie z sąsiedztwa z Rosją? Dokument ukazujący także to, jak nowoczesnym państwem stała się Estonia w ciągu trzydziestu lat swojej niepodległości. 00:25 WIELKI GŁÓD W CHINACH (MAO'S GREAT FAMINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2011 Reżyseria: Patrick Cabouat W latach 1958 - 1962 Chiny przeżyły ogromną tragedię. Wielki skok naprzód, program gospodarczy ogłoszony przez Mao po to, aby zacofane Chiny wyprzedziły największe gospodarki świata i osiągnęły autonomię od potężnego sąsiada ZSRR, doprowadził do katastrofalnego głodu. W jego wyniku zginęło od 36 do 55 milionów ludzi. Komunistyczna Partia Chin uzasadnia tę tragedię trwającymi trzy lata klęskami żywiołowymi. Tymczasem, podczas gdy Chińczycy umierali z głodu, magazyny były pełne zboża. Film oparty jest na relacjach ocalałych świadków, rzadkich materiałach archiwalnych, tajnych dokumentach i wypowiedziach czołowych historyków. Przedstawia prawdziwy obraz wielkiego skoku naprzód. Bada mechanizmy i decyzje polityczne, które doprowadziły do głodu, ujawnia tajemnice i demaskuje kłamstwa funkcjonujące do dziś, dotyczące tego, kto był za nie odpowiedzialny oraz jaki był ich prawdziwy ludzki koszt. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA KWATERA /3/ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (pProwadzący) Zamek w Książu od lat budzi zainteresowanie historyków i poszukiwaczy skarbów. Co kryły gigantyczne podziemia, dlaczego 3 tysiące więźniów drążyło tunele i wznosiło betonowe budowle? W programie podejmiemy próbę odpowiedzi na te pytania, przekazując w ten sposób wiedzę o historii Dolnego Śląska i sposobie sprawowania władzy w III Rzeszy. W tym odcinku: jakie skarby przetrzymywane były w zamku w Książu, czego szukały oddziały specjalne NKWD, po co drążono podziemne tunele? 02:05 SENSACJE XX WIEKU - SIŁA OGNIA Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Po wybuchu Powstania Warszawskiego, mimo że Niemcy na wszystkich frontach potrzebowali materiałów wojennych, Hitler wydał rozkaz o starciu Warszawy z powierzchni ziemi. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NARODZINY WOJNY - ROK 1939 CZ. 4 Magazyn, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Czwarta część odcinka poświęconego genezie wojny.