TVP Kultura Środa, 20.04.2022 08:40 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - GŁOWA ŚW. JANA CHRZCICIELA NA MISIE Magazyn, 4 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Motyw głowy św. Jana na misie ma swoje źródło w Ewangelii. Obiekt pochodzący z kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu powstał w 1476 roku. Został wykonany w drewnie, a następnie pokryty polichromią. Jego historia jest bardzo tajemnicza, poczynając od jej autora, przez fundatora, po późniejsze losy. W 1951 r. rzeźba została znaleziona w magazynie Muzeum Narodowego w Szczecinie, skąd trafiła do Poznania. Klucz do rozwiązania jej zagadki stanowi inskrypcja umieszczona na rewersie misy. O obiekcie i jego znaczeniu opowie historyk sztuki, dr Patrycja Łobodzińska, kuratorka Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego w Poznaniu. 08:50 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM NARODOWE W LUBLINIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Wzniesiony na wzgórzu Zamek Lubelski to jeden z symboli miasta. Był świadkiem ważnych wydarzeń. Tu podpisano akt unii polsko - litewskiej i tu formalnie narodziła się Rzeczpospolita Obojga Narodów. Zamek był w kolejnych wiekach przebudowywany. Zmieniało się także jego przeznaczenie. W latach 1831 - 1954 był wykorzystywany jako więzienie. Przez lata okupacji niemieckiej przeszło przez nie ponad 40 tysięcy osób. W latach 1944 - 1954 był najpierw więzieniem sowieckim, a następnie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, przez które przeszło około 32 000 ludzi, głównie żołnierzy polskich konspiracji niepodległościowych. W 1954 roku, w dziesiątą rocznicę powstania PRL władze komunistyczne zdecydowały, że główne uroczystości odbędą się w Lublinie na wzgórzu zamkowym. Zdecydowano więc o zamknięciu więzienia. Trzy lata później, w 1957 roku zamek został nową siedzibą muzeum. W maju 2020 roku placówka stała się Muzeum Narodowym. Dzisiaj zasoby lubelskiego muzeum należą do najbogatszych w Polsce i obejmują kolekcję dzieł sztuki polskiej i obcej, wyroby rzemiosła artystycznego, zabytki archeologiczne, militaria, i archiwalia. Średniowieczna Kaplica Trójcy Świętej, to unikat w skali międzynarodowej. Dwukondygnacyjna kaplica była częścią zamku wzniesionego przez Kazimierza Wielkiego. Jednak monarchą najbardziej związanym z zamkiem był Władysław Jagiełło i to na jego polecenie Andrzej ozdobił wnętrze kaplicy freskami. Ikonografię stosowaną w kopułowych cerkwiach dostosowano do zachodniej, gotyckiej architektury. Prace zakończono w 1418 roku. Freski, podczas przebudowy zamku na więzienie pokryto warstwą tynku. Ponownie ujrzały światło dzienne dopiero pod koniec XIX wieku. 09:20 SPOKÓJ Dramat obyczajowy, 82 min, Polska 1976 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Jerzy Stuhr, Danuta Ruksza, Jerzy Trela, Michał Sulkiewicz, Izabela Olszewska, Stanisław Gronkowski, Jerzy Fedorowicz, Jan Adamski, Janusz Sykutera, Marian Cebulski, Elżbiet Karkoszka, Ryszard Dreger i inni "Spokój" czekał na premierę cztery lata. Krzysztof Kieślowski zrealizował go w "gorącym" 1976 roku. Wymowa filmu wzbudziła wówczas niepokój cenzury, która skazała utwór na "odpoczynek" na półce. Gdy nadszedł jeszcze "gorętszy" rok 1980, "Spokój" powrócił do łask. Jego telewizyjna premiera odbyła się 19 września, w niespełna trzy tygodnie po podpisaniu Porozumień Sierpniowych. Krytyka uznała dzieło Kieślowskiego za prekursorskie i wyprzedzające tzw. kino moralnego niepokoju. Film uhonorowano Nagrodą Jury na Festiwalu w Gdańsku w 1981 roku oraz Złotym Ekranem przyznawanym przez pismo "Ekran". Głównym bohaterem "Spokoju" jest Antoni Gralak - robotnik z kryminalną przeszłością, rewelacyjnie grany przez Jerzego Stuhra. Po wyjściu z więzienia Gralak przekonuje się, że nie ma już dlań miejsca w rodzinie. Nie jest też nim zainteresowana dawna narzeczona. Próbując odnaleźć się na nowo w życiu, zatrudnia się na budowie. Nawiązuje też kontakt z dziewczyną, która okazała mu serce, gdy był jeszcze więźniem. Znajomość z nią niebawem przerodzi się w uczucie. Jego ukoronowaniem będzie małżeństwo i dziecko. Wydaje się, że życie Antoniego wreszcie się poukładało i nabrało sensu. "Robotę mam. Spać, jeść. Dobrze mam, co? Teraz popatrz: kobieta, dzieci, własny kąt, obiad zawsze w domu" - zwierza się przyjacielowi. I właśnie wtedy nad jego głową zaczynają gromadzić się czarne chmury. Na budowie nagle ginie cement i cegła. Kierownik, który bynajmniej nie ma w tej sprawie "czystych rąk", zaczyna go podejrzewać. Szykanuje też innych robotników. Wybucha strajk. Koledzy patrzą na Antoniego nieufnie. Przypuszczają, że donosi na nich kierownikowi. 11:00 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 3/7 W SIEDZIBIE UPIORA Serial przygodowo - historyczny, 55 min, 7 odc. , Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Olgierd Łukaszewicz, Danuta Kowalska, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki, Wiesław Wójcik, Jan Nowicki, Bogusław Sochnacki, Janusz Paluszkiewicz, Wiesław Gołas i inni Nocą w zaklętym dworze maziarz prowadzi tajne zebranie patriotyczne. Wśród przyszłych uczestników rewolucji są szlachcic, mieszczanin, kilku chłopów. Tymczasem do dworu zakrada się Czorgut. Nie odkrywa jednak spiskowców, sam natomiast zostaje zauważony przez Bulija i omal nie ginie z jego ręki. Życie ratuje mu piękna dziewczyna podobna do Eugenii Żwirskiej. Rano Bulij wywozi ją z zamku. Widzi to Juliusz, a także Horawa. Horawa chce złożyć w cyrkule skargę na Bulija o okradanie zamku. Juliusz układa się z sędzią Gągolewskim, że ten zatrzyma Horawę w areszcie. Tymczasem komisarz Kraxelhuber żąda od Juliusza pomocy w wyłapywaniu emisariuszy - za jednego z nich uważa Czorguta. 12:05 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 4/7 NOWY TROP Serial historyczno-przygodowy, 52 min, Polska, 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Olgierd Łukaszewicz, Gustaw Lutkiewicz, Wiesław Wójcik, Danuta Kowalska, Jan Nowicki, Wirgiliusz Gryń, Krzysztof Różycki, Roman Wilhelmi, Jerzy Binczycki, Wojciech Standełło, Grażyna Kruk i inni Czorgut nie wraca do domu. Juliusz znajduje go śpiącego na polu. Damazy czekał na Eugenię, by porównać ją z dziewczyną widzianą w zaklętym dworze - jego zdaniem są to dwie różne osoby, choć bardzopodobne. Komisarz Kraxelhuber przywozi do sędziego Gągolewskiego schwytanego maziarza. Jednak aresztant ucieka, zanim ktokolwiek zdążył go przesłuchać. Juliusz każe sędziemu zatuszować całą sprawę. Czorgut wypytuje arendarza Chaima o maziarza. Dochodzi do wniosku, że może to być tajemniczy kwestarz, opiekujący się dawniej starościcem Mikołajem. W nocy Bulij zakrada się do aresztu, by zabić Horawę. Okazuje się jednak, że ten uciekł. 13:30 MAGIA ALFABETU (ALPHABET MAGIC) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Marita Neher Typograf Hermann Zapfmins zaprojektował ponad dwieście czcionek i stworzył typograficzny pomost między renesansem a erą cyfrową. Stworzył kroje pisma Optima, Palatino i Zapfino, które są obecnie instalowane na każdym komputerze Apple. Film o dziele życia niezwykłego typografa. 16:30 PIĘĆ MINUT PRZED GWIZDKIEM Film sportowy, 63 min, Polska, 1988 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Ryszard Janowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Marian Opania, Jerzy Bończak, Antonina Girycz, Aleksandra Konieczna, Adam Ferency, Paweł Nowisz, Andrzej Gawroński, Andrzej Kopiczyński, Andrzej Szenajch, Marek Bocianiak, Dariusz Szpakowski Film telewizyjny o tematyce sportowej, zrealizowany według scenariusza Mularczyka, scenarzysty trylogii o Kargulu i Pawlaku. Podobnie jak "Piłkarski poker" Janusza Zaorskiego podejmuje temat korupcji w świecie sportu. Pierwszoligowa drużyna piłkarska przygotowuje się do meczu ostatniej szansy. Drużyna, która wygra, zostaje w I lidze, przegrana spadnie do niższej kategorii. Działacze klubu postanawiają przekupić sędziego, aby zapewnić sobie pewną wygraną. W swoje plany wciągają zagorzałego kibica, człowieka uczciwego, który w czasach młodości przyjażnił się z sędzią. Konkurencyjna drużyna nie pozostaje w tyle. Mnożą się zakulisowe intrygi. Wreszcie rozpoczyna się mecz ostatniej szansy... 22:45 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - PHILIP ROTH - SPOTKANIE Z PISARZEM (RENCONTRE AVEC PHILIP ROTH) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2015 Reżyseria: Francois Busnel, Adrien Soland Autor wielu znakomitych publikacji uwielbiany przez miliony czytelników na całym świecie przy okazji premiery swojego najnowszego dzieła ogłasza koniec wieloletniej kariery. W 2012 roku wybitny amerykański pisarz Philip Roth zapowiada, że wraz z premierą swojego najnowszego dzieła "Nemesis" kończy karierę i zaprzestaje rozmów z dziennikarzami. Postanowienia dotrzymuje do momentu, kiedy Franocis Busnel prosi go o udzielenie ostatniego wywiadu. Dokument ujawnia wcześniej niepublikowane zdjęcia oraz odpowiedź na pytanie: dlaczego Philip Roth przestał pisać? Całości dopełniają czytane przez Bernarda Giraudeau i Erica Elmosnino fragmenty powieści Rotha. (źródło opisu: Canal +) 23:55 JAZZ - 40 RAWA BLUES FESTIVAL IREK DUDEK BIG BAND Koncert, 43 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Irek Dudek, Irek Dudek Big Band Bigbandowa formuła towarzyszyła Irkowi Dudkowi od wczesnych lat osiemdziesiątych. Już podczas drugiej edycji festiwalu wystąpił z formacją Dudek Blues Band. W 1983 roku powołał do życia Sesję Bluesową Ireneusza Dudka, skupiającą uznane nazwiska bluesa i jazzu. Dwa lata później publiczności Rawy Blues przedstawił Big Band Boogie. Krytycy muzyczni pisali o "wielkim bluesowym show", "eksportowym widowisku" i powiewie wielkiego świata, jaki Dudek wniósł na polską scenę. Na Rawie Blues 2021 Irek Dudek zaprezentowal przekrojowy repertuar ze swojej kariery, z gościnnym udziałem gitarzysty SBB Antymosa Apostolisa oraz znakomitych śląskich muzyków jazzowych Henryka Gembalskiego i Krzysztofa Popka. 00:55 BIEGNIJ, CHŁOPCZE, BIEGNIJ (LAUF JUNGE, LAUF (RUN BOY RUN)) Dramat wojenny, 102 min, Niemcy/Polska/Francja 2013 Reżyseria: Pepe Danquart Scenariusz: Heinrich Hadding Zdjęcia: Daniel Gottschalk Muzyka: Stephane Mucha Aktorzy: Andrzej Tkacz, Janette Hain, Rainer Bock, Elizabeth Duda, Zbigniew Zamachowski, Mirosław Baka, Grażyna Szapołowska, Olgierd Łukaszewicz, Przemysław Sadowski, Izabela Kuna Dramat wojenny Pepe Danquarta, zdobywcy Oscara w 1994 r. za krótki metraż "Schwarzfahrer". Za podstawę scenariusza dramatu "Biegnij..." o chłopcu, który ucieka z warszawskiego getta, posłużyła bestsellerowa powieść Uri Orleva, urodzonego w Warszawie w 1931 r. pisarza polsko - żydowskiego pochodzenia. Orlev opisał w swojej książce prawdziwą historię życia Yorama Fridmana, który przeżył wojnę dzięki pomocy Polaków. Akcja rozgrywa się latem 1942 roku. 8 - letni Srulik ucieka z getta w Warszawie i ukrywa się w Puszczy Kampinoskiej. Samotnie walczy o przetrwanie, żywiąc się leśnym runem, małymi zwierzętami i tym, co udaje mu się ukraść z miejscowych ogródków. Kiedy nadchodzi zima, daje mu schronienie pewien Polak, który jednocześnie pomaga małemu Żydowi zmienić tożsamość. I tak Srulik Fridman przeobraża się w polskiego sierotę, Jurka Staniaka. Wkrótce znajduje pracę w gospodarstwie, ale podejrzliwość gospodarzy sprawia, że znowu musi uciekać. Niestety, wpada w ręce gestapowców. Na szczęście i tym razem udaje mu się zbiec i uniknąć rozstrzelania. Ścigającym go oprawcom wymyka się na bagnach. Srulik próbuje przetrwać w kolejnym gospodarstwie, gdzie znajduje zajęcie pomocnika. Wskutek nieszczęśliwego splotu zdarzeń ulega jednak groźnemu wypadkowi. Ze zmiażdżoną w młockarni ręką trafia do szpitala. Lekarz odkrywa, że chłopak jest Żydem i ten znowu musi uciekać. Wciąż ścigany przez gestapo Srulik nie poddaje się, tak bardzo pragnie żyć. Podejmuje różne dorywcze prace w kolejnych gospodarstwach. Wreszcie znajduje dom u rodziny Kowalskich. Dzięki przyjaźni z miejscowym księdzem przyjmuje komunię świętą. Po wojnie trafia do żydowskiego sierocińca. 03:30 MIASTO PRYWATNE Film sensacyjny, 73 min, Polska 1994 Scenariusz i reżyseria: Jacek Skalski Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Marcin Krzyżanowski Aktorzy: Maciej Kozłowski, Bogusław Linda, Maria Gładkowska, Mirosław Baka, Dariusz Gnatowski, Mirosław Zbrojewicz, Krzysztof Zaleski, Krzysztof Kiersznowski, Jan Tesarz, Mariusz Jakus, Piotr Gąsowski i inni Jacek Skalski, autor kilku scenariuszy filmów krótko - i długometrażowych, jako reżyser zadebiutował w roku 1989 filmem "Chce mi się wyć". Cztery lata później zrealizował "Miasto prywatne", którego temat inspirowany był działalnością w naszym kraju coraz liczniejszych i lepiej zorganizowanych grup przestępczych. Skalski przedstawił swoistą "monografię" jednego z takich gangów, począwszy od podwórkowej paczki chuliganów do ukształtowanej na wzór mafijny, niezwykle groźnej grupy bandytów. Niewielkie, podwarszawskie miasto. Na jednym z wielu szpetnych podwórek rządzi paczka małolatów - Ali, Pawik i "blond bogini" Małgośka, obiekt erotycznej fascynacji obu "wodzów". Razem spędzają wieczory, piją najtańsze wino, snują plany na przyszłość. Kilka lat później ta sama ferajna to już typowy młodzieżowy gang. Ali i Pawik skupiają wokół siebie grupę rówieśników, którzy nie potrafili zrealizować swoich marzeń i znaleźć swego miejsca w społeczeństwie, a teraz chcą jedynie wieść wygodną i łatwą egzystencję. Brutalne napady, kradzieże to ich pomysł na życie. Mija kolejnych parę lat i gang nastolatków przeobraża się w lokalną mafię. Ali, Pawik, Barnaba, Dziurga i Kaczor nie cofają się przed okrucieństwem i morderstwami, organizują poważne napady, obracają dużymi pieniędzmi. "To miasto jest nasze" - mówią i nie jest to stwierdzenie bez pokrycia. Instrumentami ich władzy są przemoc i gwałt. Na gangsterów przychodzi jednak chwila próby. Nowy układ władzy po wyborach 1989 roku zmienia polską rzeczywistość. Mafia Alego i Pawika wchodzi w nieformalne układy z politykami. Wdaje się też w konflikt z mafią rosyjską. Gra zaczyna iść o naprawdę wielką stawkę. Wokół obu przywódców coraz częściej ścielą się trupy. Z czasem powiązania z Alim i Pawikiem przestają być dla polityków wygodne. Narasta potrzeba pozbycia się niewygodnego sojusznika. W gangu dochodzi do pierwszych poważnych nieporozumień. W miejsce przyjaźni pojawia się podejrzliwość, solidarność zastępuje nieufność, miłość kończy się gorzkim zawodem. W pewnym momencie dla Alego i Pawika miasto staje się zbyt małe. Któryś z nich będzie musiał zginąć.