TVP Dokument Sobota, 30.04.2022 06:00 DZIKA POLSKA - UKOCHANA ŻÓŁWICA Seerial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 30 MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedzi świat, którego już prawie nie ma, bo bezlitośnie porwał go wiatr XX - wiecznej historii. Poznamy tysiącletnie dzieje narodu niezwykle silnie związanego z Polską. Odkryjemy bogactwo jego kultury, sztuki i religii na przestrzeni wieków. A to wszystko dzięki niezwykłemu miejscu - Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w którym nowoczesna, multimedialna wystawa ożywia dawne sztetle i nieistniejące synagogi. POLIN otwarto w 2013 roku. Stanęło ono w centrum Muranowa, dzielnicy, która jak Feniks z popiołów odrodziła się na gruzach warszawskiego getta. Wcześniej była tu Dzielnica Północna, największe skupisko społeczności żydowskiej w Polsce, a drugie na świecie po Nowym Jorku. 07:00 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 5 GWADALKIWIR (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 5 GUADALQUIVIR) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek piąty opowiada o Gwadalkiwir - rzece w Hiszpanii, o długości 680 km. Jej źródła znajdują się na stokach Caada de las Fuentes, na wysokości ok. 1400 m n.p.m. , na wschód od miasta Cazorla, na terenie Parku Narodowego Sierra de Cazorla, Segura i Las Villas. Rzeka uchodzi do Zatoki Kadyksu (Ocean Atlantycki). Jest żeglowna od Kordoby, do Sewilli dochodzą nawet statki morskie. Oprócz zastosowań transportowych jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej i nawadniania. 08:00 PENICYLINA - REWOLUCJA W MEDYCYNIE (PENICILLIN - A MEDICAL REVOLUTION / DIE PENIZILLIN STORY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Wilfried Hauke Film dokumentalny opowiadający o penicylinie. To jedna z najważniejszych zdobyczy medycyny XX wieku. Bez niej nie byłoby możliwe wiele skomplikowanych zabiegów i operacji. Dzięki niej żyjemy dłużej i zdrowiej. Kiedyś uważana za środek ratujący życie, dziś niepokoi naukowców na całym świecie. Stosowanie antybiotyków w coraz większym stopniu oznacza śmiertelne zagrożenie. Na całym świecie rozbrzmiewają dzwonki alarmowe. W laboratoriach badawczych poszukuje się środków, które odwrócą grożącą antybiotykową apokalipsę. Zanosi się na to, że w 2050 roku patogeny odporne na antybiotyki będą należeć do najczęstszych nienaturalnych przyczyn zgonów. Częściej będą doprowadzać do śmierci niż wypadki samochodowe lub guzy złośliwe. Co wiemy o współczesnych antybiotykach? Latem 1928 r. Alexander Fleming odkrył penicylinę zupełnie przez przypadek. Ale to dzięki niej uratowano ludzi w czasie epidemii tyfusu, a także z gangreny, kiły czy gruźlicy. Niestety, obecnie około 70% zarazków jest odpornych na penicylinę. Niemal sto lat po odkryciu penicyliny przez Alexandra Fleminga znów stajemy na początku drogi. Czy dzisiejsi badacze mogą się od niego uczyć? 09:05 NAJPIĘKNIEJSZE WYSPY ŚWIATA - CZĘŚĆ 4. PAŃSTWA WYSPIARSKIE (WORLD’S GREATEST ISLANDS 4. ISLAND NATIONS) Cykl dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Martin Baker W czwartej części poznamy wyspy, które stanowią odrębne państwa. Wielka Brytania, Japonia, Kuba czy Indonezja to tylko niektóre z nich. 10:05 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 3. SINCIANG - WSPÓŁCZESNA OAZA (CHINA'S SECRET LANDS EP. 3 XINJIANG: A MODERN OASIS) Cykl dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia/Chiny, 2018 Reżyseria: Yun Niu Odcinek opowiada o dalekim zachodzie Chin, tajemniczym regionie, gdzie niegdyś krzyżował się starożytny jedwabny szlak. Jest to duży, rzadko zaludniony obszar, stanowiący ok. 1/6 terytorium kraju. Położony na kresach Chin. To największa prowincja kraju. Sinciang. Kraj niezwykłych kontrastów. Wypalonej pustyni, urodzajnych sadów, ośnieżonych szczytów i bujnych łąk. To kalejdoskop kultur, bogatej przeszłości i spuścizny. To także obietnica pomyślnej przyszłości i odkrycia Sinciangu na nowo. Prowincja jest ogromna, równa powierzchni Iranu, dwukrotnie większa od Turcji i ośmiu granicznych krajów azjatyckich. Tu wszystko jest wielkie - od pustyni Taklamakan, drugiej na świecie z ruchomymi piaskami, po tereny zielone Bajanbulak, zdającymi się nie mieć końca. Klimat jest tu prawie tak suchy jak na sąsiedniej pustyni, ale roślinność nawadniają niezliczone strumienie i rzeki spływające z okolicznych gór. Od wieków była to ojczyzna Mongołów, bogata w pastwiska dla ich stad i ogromne przestrzenie pozwalające prowadzić koczowniczy tryb życia. 11:00 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MACIEJ ADAMEK Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Adamek. 11:35 PAMIĘTNIKI ROXETTE (ROXETTE DIARIES) Film dokumentalny, 90 min, Szwecja, 2016 Reżyseria: Jonas Akerlund Film dokumentalny o tym co wydarzyło się szwedzkiemu duetowi muzycznemu Roxette między 1986 a 1995 rokiem. Setki godzin filmu zostały nagrane w najlepszych latach kariery, bo ambicją było uchwycenie wszystkiego. Wejdziemy do studia, za kulisy, na próby i koncerty. To prywatne nagrania jednego z największych zespołów w historii, nazywanego współczesną ABBĄ. 9 grudnia 2019 roku wokalistka zespołu Marie Fredriksson zmarła po walce z nowotworem mózgu. 13:10 GNIEWOSZ PLAMISTY Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2006 Reżyseria: Jerzy Bezkowski Scenariusz: Jerzy Bezkowski, Włodzimierz Stanisławski Zdjęcia: Jerzy Bezkowski Muzyka: Bogumiła Kłopotowska Film przyrodniczy przedstawiający szerokiej publiczności gniewosza plamistego - bardzo mało znany gatunek węża występującego na terenie naszego kraju. Film zapoznaje widza z cechami charakterystycznymi gniewosza oraz jego zachowaniami (np. zdobywania pokarmu, w trakcie godów). Gniewosz plamisty został uznany za gatunek zagrożony wyginięciem. Łódzcy naukowcy we współpracy z Miejskim Ogrodem Zoologicznym w roku 2000 uruchomili program ochrony gniewosza w Polsce środkowej mający na celu wspomaganie rozrodu tego węża. 13:30 WIOSNA W PRZYRODZIE Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1950 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych film pioniera filmu przyrodniczego i uznanego fotografa przyrody, Włodzimierza Puchalskiego, ukazuje przyrodę budzącą się z zimowego snu. Na zdjęciach widzimy ostatnie okiście śnieżne i topniejący lód, które ustępują rozwijającej się przyrodzie. Idzie wiosna, a wraz z nią wyrastają przebiśniegi, śnieżyczki i krokusy, pierwsze krzewy wypuszczają swoje pąki, żaby opuszczają zimową kryjówkę w celu wylęgu. Równocześnie z nimi wylęgają się owady, pszczoły zbierają pyłek, trzmiele zapylają kwiaty, motyle wylatują do słońca. Z dalekich, południowych krain wracają w rodzime rejony ptaki, by zakładać gniazda i składać jaja. Zielenią się łąki, kwitną sady, wokół słychać świergot i pieśni ptaków, pachną kwiaty, a w parkach zakwitają kasztany. 13:50 DZIKI MEKSYK - CZ. 3. GORĄCA PÓŁNOC (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Victoria Bromley Meksyk to kraj niespodzianek. Zaskakuje tu ogromna różnorodność kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora, a do tego kolorowo ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które mają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - OSTATNIE CESARSTWO ODC. 5/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:00 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 3 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:50 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 6 SOBOTA NA TAHITI (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. UN SAMEDI A TAHITI) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Tahiti i weekend. Pomosty na końcu półwyspu Taiarapu wskazują na to, że ta odległa część wyspy nie jest bezludna. Pomosty umożliwiają wygodne cumowanie łodzi mieszkańcom ukrytych w lesie willi. Tylko to łączy ich ze światem. Nie ma dróg i panuje tu szczególna atmosfera. W porze deszczowej można się poczuć samotnie, ale przy pięknej pogodzie wrażenie nudy znika. Ta część Tahiti to raj dla samotników lubiących żyć w harmonii z przyrodą. Dalej na zachód ocean robi się bardziej wzburzony. Theahupoo to mekka surferów, najwyższe, najdłuższe i najtrudniejsze fale na świecie. Jak wszędzie naokoło Tahiti nie ma tu przypływów i odpływów. Wyspy wyrastają prosto z oceanu. Wieść o nadciągających wiatrach przywiewa do Theahupoo licznych surferów. Tymczasem inni śmiałkowie wolą narażać życie w pobliskich górach. Oto tonące w chmurach i omywane częstymi deszczami szczyty półwyspu Taiarapu, ciekawostka geologiczna. 17:10 UKRAIŃCY - ODC. 4. ROMAN Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Roman pochodzi z Żytomierza, mieszka w Polsce od kilku lat. We Lwowie, przy jednym z teatrów ukończył kurs aktorski oraz kierunek reżyserii eventów. Do Polski przyjechał pomóc bratu w remoncie mieszkania i został. Pracował w wielu miejscach, zwykle jednak to była praca fizyczna, a najbardziej czuje się aktorem. Kiedyś grywał okazjonalnie w bajkach dla dzieci w spektaklach w Katolickim Teatrze Edukacyjnym, z którym jeździł wraz z zespołem do szkół i domów kultury, ale także w offowych teatrach, zagrał nawet w spektaklu "UFO" Iwana Wyrypajewa. Obecnie przygotowuje się, być może do ostatniego spektaklu, do "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego w offowym Teatrze Supernova, gdzie gra rolę Aleksandra. Prywatnie jest szczęśliwie zakochany i wspólnie z partnerką rozwijają swoją firmę, chcą sprowadzać z Ukrainy granit i sprzedawać go w Polsce. Właśnie szykują się do pierwszego transportu. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. W południowo - zachodniej części Ukrainy, tuż nad brzegiem rzeki Dniestr, znajduje się miejscowość Chocim. Z geopolitycznego punktu widzenia było to miejsce strategiczne, wobec czego niezbędna była twierdza zdolna odeprzeć ataki nieprzyjaciela. Imponująca budowla w rękach Polski była stosunkowo krótko, choć uznaje się ją za jedną z najważniejszych twierdz w dziejach naszego kraju. Stefan Tompson opowie o historii wzlotów i upadków twierdzy chocimskiej. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 124 KWIDZYN Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kwidzyn to miasto, w którym można zobaczyć obiekt wyjątkowy - wspaniały zamek z intrygującą wieżą, połączony z imponującą katedrą. Obydwie budowle tworzyły nie tylko jedną bryłę architektoniczną, ale również jedną całość obronną, będąc niepowtarzalnym tego typu rozwiązaniem na terenie państwa zakonnego. Zwiedzającym zamek warto polecić m.in. dormitorium - sypialnię dawnych kanoników, którzy zgodnie z krzyżacką regułą odpoczywali w jednej, wspólnej sali. Z kolei sala archiwum i kancelarii kapituły pomezańskiej uznawana jest za najlepiej zachowane tego typu wnętrze w zamkach krzyżackich. Odkryte niedawno oryginalne czternastowieczne freski wciąż są przedmiotem badań, a ich wielka wartość jest jednak bezsporna. Druga część niezwykłej kwidzyńskiej budowli - katedra - zwraca uwagę surowością - to pozostałość po latach, gdy świątynia należała do protestantów. Wyjątkową postacią związaną z Kwidzynem jest błogosławiona Dorota z Mątów. Jako mistyczka porównywana jest do innych wielkich, na przykład do św. Brygidy. Na własną prośbę Dorota została zamurowana w samotnej celi, kontaktując się ze światem jedynie przez maleńkie okienko. Wkrótce po śmierci zaczął się szerzyć jej kult, a grób Doroty stał się celem pielgrzymek. Kwidzyn od wieków był miastem przygranicznym. Po plebiscycie z 1920 roku pozostał w granicach Prus, jednak zlokalizowane nieopodal miejscowości - Janowo, Bursztych, Kramrowo, Nowe Lignowy i Pólko Małe utworzyły tak zwaną Małą Polskę, a w roku 1934 powstała tu najmniejsza gmina II Rzeczpospolitej. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 7 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Agata Granicka mówi wprost: palma wielkanocna jest jak miłość. Wymaga troski, delikatności i czasu. To między innymi dzięki jej staraniom wileńskie palmy trafiły na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Układania suchych kwiatów i traw Agata nauczyła się w dzieciństwie od mamy i babci. Jest palmiarką od siedmiu pokoleń, można więc powiedzieć, że zna się na miłości jak mało kto. 20:15 ŚMIERĆ CZŁOWIEKA PRACY (WORKINGMAN’S DEATH) Film dokumentalny, 122 min, Austria/Niemcy, 2005 Scenariusz i reżyseria: Michael Glawogger Zdjęcia: Wolfgang Thaler Muzyka: John Zorn Poruszający portret żyjących w nędzy i ciężko pracujących robotników z Ukrainy, Indonezji, Pakistanu, Nigerii i Chin. Praca nie stanowi dla nich sposobu na realizację marzeń i ambicji, lecz jest jedynym środkiem, by zapewnić fizyczne przetrwanie zarówno sobie, jak i rodzinie. "Pięć portretów pracy w XXI wieku" - takie słowa ukazują się oczom widzów zaraz po czołówce, zapoznającej ich z nazwiskami twórców dokumentalnego filmu "Śmierć człowieka pracy". Ludziom, którym przyszło żyć w obrębie tzw. cywilizacji Zachodu, gdzie pracę człowieka coraz częściej wykonują skomplikowane maszyny, mogłoby się wydawać, że oto za chwilę zobaczą w akcji kolejną generację komputerów, satelitów lub robotów sprzątających. Tymczasem mija kilka sekund i na ekranie pojawia się kolejny cytat, tym razem z Williama Faulknera "Nie można jeść osiem godzin dziennie, ani pić osiem godzin dziennie, ani kochać się osiem godzin dziennie osiem godzin dziennie można tylko pracować. Właśnie dlatego człowiek unieszczęśliwia siebie i wszystkich innych". Czyżby zatem w XXI wieku, naznaczonym ekspansją nowoczesnych technologii i troską o zwiększanie komfortu życia, były jeszcze miejsca, gdzie zamiast "ludzi pracy", systematycznie podnoszących swój materialny i prestiżowy status społeczny, wegetują zwykli "robotnicy", gotowi podjąć się każdego zajęcia, byle tylko utrzymać się przy życiu? Trudne dla uwierzenia, szczególnie dla dzieci cywilizacji dobrobytu, a jednak prawdziwe, o czym przekonują kolejne minuty dokumentu Michaela Glawoggera. Film został podzielony na pięć części, opatrzonych tytułami i zrealizowanych w odmiennej tonacji kolorystycznej (świetne zdjęcia Wolfganga Thalera). W części pierwszej ("Bohaterowie") przedstawiono dzień z życia grupy bezrobotnych ukraińskich górników z Zagłębia Donbas, którzy chcąc uchronić siebie i swoje rodziny przed zamarznięciem, zanurzają się na wiele godzin w biedaszybie o wysokości leżącego na boku człowieka. Następnie z narażeniem życia mozolnie wyrąbują zapas węgla na kilkanaście następnych godzin. W części drugiej ("Duchy") przenosimy się do chętnie odwiedzanej przez zamożnych turystów Indonezji, gdzie nad kraterami czynnych wulkanów w Kawa Ijen, wdychając trujące wyziewy, pracują robotnicy, wydobywający siarkę. Mimo nierzadko drobnej budowy ciała, znajdują w sobie dostatecznie wiele determinacji, by po wielogodzinnej pracy nieść kilkudziesięciokilogramowy urobek wąskimi i krętymi dróżkami w dół, mijając beztroskich wczasowiczów, robiących im zdjęcia niczym egzotycznym zwierzętom. Kolejna część ("Lwy"), rozgrywająca się w nigeryjskim Port Harcourt, przeznaczona jest dla ludzi o raczej mocnych nerwach. Jesteśmy w zatłoczonej rzeźni o rozmiarach sporego bazaru. Wszechobecne błoto miesza się tu z setkami litrów krwi, wylewającej się z poderżniętych kozich gardzieli, co reżyser pokazuje wielokrotnie i "bez taryfy ulgowej". Wyczuwalny nieznośny smród, donośne jęki zarzynanych zwierząt i przysłaniający słońce czarny dym z opiekanych kozich łbów dopełniają obrazu swoistego ziemskiego "inferno". Następnie ekipa filmowa przenosi się do pakistańskiego Gaddani, gdzie znajduje się złomowisko dla starych okrętów. Uzbrojeni jedynie w palniki biedacy od świtu do późnego wieczora rozbierają tu zardzewiałe morskie kolosy na kawałki stali, dające się unieść na plecach i przetransportować na specjalne zwałowisko. I wreszcie opowieść pt. "Przyszłość", czyli los starzejących się hutników z chińskiego Liaoning, po części dumnych ze swej coraz bardziej "nienowoczesnej" pracy, a po części lękających się, czy wkrótce jej nie utracą. Jest też "Epilog", przenoszący widza w zupełnie inną rzeczywistość i w inny duchowy klimat. "Epilog", którego sens każdy powinien zinterpretować sobie sam, gdyż podobnie jak w całym filmie, także i tu reżyser powstrzymuje się od odautorskiego komentarza, oddając głos niezwykle "wymownym" ruchomym obrazom. 22:30 OBCY NA MOJEJ KANAPIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Brzozowski Obraz współczesnego miasta z perspektywy couchsurferów, Warszawa jako miejsce spotkań ludzi z różnych stron świata, w różnym wieku i z różnymi historiami życiowymi. Łączy ich poczucie zagubienia, a także dojmująca potrzeba ucieczki od samotności. Couchsurfing staje się płaszczyzną porozumienia dla zupełnie odmiennych światów. W jaki bowiem inny sposób można by skłonić polskiego inżyniera po pięćdziesiątce i studenta z Niemiec do wspólnego składania chińskiego modelu helikoptera? 23:30 SAFARI (SAFARI) Film dokumentalny, 87 min, Austria, 2016 Reżyseria: Ulrich Seidl Scenariusz: Veronika Franz, Ulrich Seidl Zdjęcia: Wolfgang Thaler, Ulrich Seidl, Jerzy Palacz Ulrich Seidl wraca do Afryki; ostatnim razem był tu, realizując pamiętną fabułę "Raj: miłość", o seksturystyce starszych, białych kobiet. Tym razem portretuje austriackich myśliwych, zażywających uroków mordowania zwierząt w rezerwacie. Wszystko jest jak najbardziej legalne, każde zwierzę jest odpowiednio wycenione, miejscowa ludność zarabia pieniądze na obsłudze gości (myśliwy w tydzień wydaje tyle, ile normalny turysta w dwa miesiące), tworzą się miejsca pracy i infrastruktura; cały biznes jest prowadzony przez Austriaka, który przeniósł się na Czarny Ląd. Film jest okrutnym rewersem programów przyrodniczych - widzimy śmierć i cierpienie zwierząt, fizyczne podniecenie myśliwych, ludzi, którzy przyznają sobie prawo do panowania nad naturą i czerpią satysfakcję z zadawania śmierci. Jak każda społeczność, tworzą oni swoje magiczne rytuały, które podtrzymują ich wspólnotę. Seidl portretuje ich w swoim stylu bezlitośnie, ironicznie i ze swoistym dystansem. Jego bohaterowie starają się wytłumaczyć, co ich pociąga w polowaniu, dorabiając do pierwotnych instynktów pseudofilozoficzne teorie, będące echem tych, które w połowie ubiegłego stulecia doprowadziły do śmierci milionów ludzi. Seidl zdziera maskę z cywilizowanych Europejczyków, pokazując ledwie skrywany rasizm, obojętność na biedę i fascynację przemocą. Film to przejażdżka po jego stałych motywach: brzydota ludzkiego ciała (zderzona z ciałami umęczonych zwierząt), obraz człowieka realizującego swoje mroczne żądze bez dbania o interes innych. Bohaterowie Seidla to zwykli mieszczanie, emeryci, nastolatki i zamożna klasa średnia. Seidl podchodzi do nich tak blisko, jak to możliwe; opowiadają o swoich emocjach bez żadnych zahamowań. (filmweb) 01:05 NOTACJE - ANDRZEJ CZECZOT. AMERYKAŃSKI RAJ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2007 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabianowska Andrzej Czeczot (rocznik 1933), grafik i twórca filmów animowanych, autor rysunków satyrycznych i klasycznych animacji. Bardzo ważne miejsce w jego twórczości zajmuje również projektowanie grafiki użytkowej (plakaty, afisze, okładki i ilustracje książek). Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (studiował w Katowicach na Wydziale Grafiki, filii krakowskiej ASP; dyplom w 1957). Internowany w czasie stanu wojennego. Od 1982 do 1997 mieszkał i pracował w USA. Obok Janusza Kapusty i Rafała Olbińskiego jeden z niewielu polskich grafików, którzy zrobili za oceanem wielką karierę. 01:20 UKRAIŃSKA MODLITWA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Dokument, którego celem jest pokazanie ukraińskiej codzienności religijnej oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, kiedy będzie można mówić o wyzwoleniu się Ukrainy spod wpływów rosyjskiej Cerkwi? I to dużych wpływów, bo słowa z ambony często przebijają nawet kremlowskie media. 02:20 TAK BLISKO... TAK DALEKO... Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dutkiewicz Scenariusz: Michał Komar Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Jan Komar Film dokumentalny "Tak blisko... tak daleko" to opowieść Szewacha Weissa - polskiego Żyda, polityka, dyplomaty i dziennikarza - o trudnych relacjach między Polakami i Żydami po II wojnie światowej. Tytuł filmu został zaczerpnięty z wypowiedzi profesora Szewacha Weissa. 03:20 ŁAZUKA DZIECKIEM PODSZYTY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Andrzej Sapija Film dokumentalny o Bohdanie Łazuce to opowieść o jego życiu na tle epoki czasów PRL - u. Lata socjalistycznej Polski to czas najbardziej intensywny zawodowo, czas największych jego osiągnięć i sukcesów. Łazuka należał do grona najjaśniejszych gwiazd tego okresu. Był barwnym ptakiem, tworzył w ówczesnej kulturze masowej. Widzowie go uwielbiali. Niemal cała Polska śpiewała jego piosenki. Kim był artysta o statusie gwiazdy w czasach PRL - u? Co znaczył wtedy sukces? Jaką cenę za to się wtedy płaciło? Co się zyskiwało, co traciło?