TVP Dokument Niedziela, 01.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 31 FILTRY WARSZAWSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W samym środku Warszawy znajduje się przedziwna łąka z pagórkami. To właśnie tutaj w 1886 roku narodziło się nowoczesne miasto za sprawą stacji filtrów, która jest szczytowym osiągnięciem XIX - wiecznej myśli inżynierskiej. Podczas swojej kolejnej wyprawy Tomasz Bednarek odkrywa ich tajemnice, udowadniając, że po 130 latach nie tylko wciąż służą warszawiakom, dostarczając do domów czystą i zdrową wodę, ale są jednym z najlepiej zachowanych zabytków przemysłowych epoki pary na świecie! Dzięki połączeniu angielskiej myśli technicznej, rosyjskiej fantazji i polskiej determinacji powstał nadzwyczajny w skali świata kompleks przemysłowy. Stanowi on dowód na to, że wynalazki z przeszłości nie muszą być wyrzucane na śmietnik historii. Odpowiednio konserwowane mogą służyć następnym pokoleniom, a odkrywanie ich uroków to jak przeniesienie się w retrofuturologiczny świat Juliusza Verne'a. 06:55 SZETLANDZKIE WYDRY, HISTORIA PEWNEJ RODZINY (THE OTTER ISLAND / SHETLAND'S OTTERS. THE TALE OF A DRAATSI FAMILY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jacqueline Farmer Film dokumentalny, w którym będziemy śledzić dwie młode wydry, Lenny'ego i jego siostrę, od czasu ich narodzin na bardzo dzikich i odległych Szetlandach. Będziemy świadkami tego, jak matka uczy je pływania, łowienia ryb, łapania krabów, odporności na burze i dbania o czystość cennego futra w słodkiej wodzie. Razem tworzą zwartą rodzinę. Ale stosunek matki Lenny'ego do niego zaczyna się zmieniać. Przestaje przynosić mu ryby i dzielić się z nim jedzeniem, odpycha go, a nawet zaczyna go gryźć, kiedy próbuje się do niej przytulić. Młody samiec nie ma wyboru, musi wyruszyć w podróż, chociaż nigdy wcześniej nie był sam. Ale drapieżniki i pułapki są wszędzie. Czy zdoła przetrwać? Film w selekcji na International Ornithological Film Festival of Mnigoute. 08:00 PIERWSZY LOT (FIRST FLIGHT - CONQUEST OF THE SKIES / PIONIERE AM HIMMEL DAS RATSEL UM DEN ERSTEN FLUG) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Australia, 2016 Reżyseria: Tilman Remme Film dokumentalny o tych, którzy pierwsi odważyli się latać. Bracia Wright byli odpowiedzialni za pierwszy załogowy lot z napędem. To tyle, jeśli chodzi o oficjalną historiografię. Ale australijski historyk lotnictwa, John Brown, po intensywnych badaniach jest pewien, że wszystko było zupełnie inaczej. Już w 1901 roku, dwa lata przed Wrightami, niemiecko - amerykański pionier awiacji Gustav Weisskopf po raz pierwszy wystartował z silnikiem. Whitehead nie posiadał mechanicznej wiedzy, by zbudować odpowiedni silnik. Miał urojenia. Czy Gustave Whitehead był fantastą, czy geniuszem zdyskredytowanym przez rywali? Czy bracia Wright omamili świat? Czy dokonano manipulacji uzgodnionej ze znakomitą, amerykańską instytucją naukową? Bracia Wright czy Gustave Whitehead? Kto naprawdę zapoczątkował erę lotnictwa? Lot. Jedno z największych dokonań ludzkości. Ekscytujące poszukiwania prawdy, dramat dokumentalny, który wskaże, że nawet w badaniach historycznych nie wszystko jest tak jasne, jak się wydaje. 09:05 SARDYNIA - SANKTUARIUM DZIKICH KONI (HORSES IN THE STORM - SARDINIA'S ROCKY SANCTUARY) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Klaus Feichtenberger, Rolando Menardi Film dokumentalny, w którym przeniesiemy się na śródziemnomorską wyspę Sardynię i na surowy, skalisty płaskowyż Giara. Żyją tu dziko setki koni. Jest to specjalna rasa sprowadzona na wyspę przez osadników z Shardana 4000 lat temu i porzucona. Obserwuje je pasterz Porfirio, potomek pionierów Shardany. W kilka minut od narodzin źrebięta Giary galopują nieustraszenie po usianym skałami terenie. Porfirio obserwuje, jak ich idylliczna wiosna przechodzi w pełnię lata, kiedy jeziora zamieniają się w spieczoną skałę wulkaniczną, a jedzenie i woda znikają. W czasie suszy trwa walka o przetrwanie. Konie rywalizują ze sobą o dominację, terytorium i prawa do godów w tej poetyckiej, poruszającej i pięknie sfotografowanej historii. Sardynia leży bliżej Afryki niż kontynentu europejskiego. Wyspa o surowym krajobrazie to punkt między Alpami - a pustynią Sahara. Otoczona murem skał, wyniesiona wysoko ponad doliny interioru Sardynii i daleko od morza - znajduje się wyspa na wyspie. Wyspa sięgająca nieba. Płaskowyż, osobny świat - ukształtowany przez wiatry o wielu nazwach: mistral, sirocco, tramontana i lewanter. Tu żywioły szaleją. Sardyńska Giara di Gesturi jest jednocześnie wolnością i niewolą dla swoich mieszkańców. Nie ma ucieczki z dzikiego płaskowyżu, wznoszącego się nad polami w dolinach. Niemniej - Giara di Gesturi jest jednym z ostatnich w Europie sanktuariów, gdzie setki koni nadal mogą swobodnie biegać. 10:05 PARYSKIE MOSTY (BRIDGES OF PARIS / LES PONTS DE PARIS UN PATRIMOINE REVELE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2020 Reżyseria: Thierry Hornet Film dokumentalny o paryskich mostach. Bez nich Paryż nie byłby Paryżem. Oferują wspaniałe widoki na zabytki stolicy. Paryskie mosty łączą brzegi Sekwany na długości trzynastu kilometrów. Są ulubionym miejscem spacerów turystów i paryżan, m.in. Pont Neuf. Niektóre powstały w średniowieczu, inne zaledwie 20 lat temu. Przebiegają przez nie główne arterie "miasta świateł". W Paryżu nad Sekwaną wznosi się ponad 30 mostów. Najładniejszy z nich to Most Aleksandra III, najstarszy Pont Neuf (Nowy Most), a najbardziej romantyczny Most Sztuk Pięknych. Mosty Paryża ciągną się jeden za drugim wzdłuż rzeki Sekwany, a każdy z nich jest inny, ponieważ budowano je na przestrzeni wieków i odzwierciedlają najbardziej zaawansowane techniki każdej epoki. Najpierw były drewnie, potem z kamienia, później z metalu, a dziś z wysokowydajnych stopów, za każdym razem budowniczowie przekraczali granice know - how. Jak te nadbudówki wytrzymały próbę czasu? Jakie wyzwania napotkano, jak uzyskiwano lekkość i wytrzymałość, jak poprawiano rozpiętość i wytrzymałość? Dzięki technikom graficznym i animacjom 3D oraz udziałowi najlepszych ekspertów, film przenosi nas w przeszłość, aby odkryć niesamowitą historię mostów Paryża. Most w zadziwiający sposób połączył nowoczesną technikę z wybujałą dekoracją. Paryż charakteryzuje się tym, że jego zabytki harmonizują z estetyką miasta. 11:10 KRZYŻ I KARABIN Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Muzyczuk Scenariusz: Michał Muzyczuk Karol Woźniak urodził się w 1893 roku w Szopienicach, obecnie dzielnica Katowic, w rodzinie o górniczych tradycjach. Jego rodzice starali się wpoić swoim dzieciom miłość do Polski, co w tamtych czasach nie było na należącym do Niemiec Górnym Śląsku powszechne. Po skończeniu szkoły Karol trafił wraz z dwoma braćmi do seminarium duchownego w Belgii. Jedynie czwarty z braci nie przywdział sutanny. Po wybuchu I wojny światowej, aby uniknąć służby w armii cesarskiej, Woźniakowie wyjechali do Stanów Zjednoczonych. Karol wstąpił do tamtejszego wojska, a na wieść o tworzeniu się Błękitnej Armii we Francji, raz jeszcze przemierzył wraz z braćmi ocean. Po zakończeniu Wielkiej Wojny Woźniak trafił na wschodni front walk o polskie granice. Słysząc o plebiscycie mającym rozstrzygnąć o przyszłości Górnego Śląska, popędził do swej małej ojczyzny. W obliczu niekorzystnego wyniku plebiscytu i wybuchu III powstania śląskiego, ks. Karol Woźniak szybko wstąpił w szeregi armii powstańczej i jako major objął dowództwo batalionu w ramach 1. pułku katowickiego. Dał się poznać jako znakomity organizator i dowódca, a jego batalion walczył na Górze Świętej Anny, zdobył Kłodnicę i atakował Kędzierzyn. Za swoje powstańcze czyny ks. Karol został uhonorowany Krzyżem Virtuti Militari. Jego trzej bracia również walczyli w polskich szeregach, a siostra Helena poślubiła Alfonsa Zgrzebnioka, jednego z największych przywódców wszystkich trzech śląskich zrywów. Opowieść o ks. Karolu Woźniaku to dobra okazja do pokazania losów całego duchowieństwa katolickiego i polskiego podczas walki o Górny Śląsk. Bardzo często księża katoliccy jako moralni przywódcy polskich Górnoślązaków spotykali się z szykanami ze strony niemieckich sił cywilnych i wojskowych, ze śmiercią włącznie (Wincenty Ruda, Franciszek Marx, Augustyn Strzybny). Wspomnimy również o wielu duchownych, którzy z całą mocą w okresie powstańczym głosili na Górnym Śląsku polskie hasła patriotyczne (Emil Szramek, Jan Kapica, Michał Lewek), jak również o pionierach polskiego ruchu narodowego w regionie (Jan Alojzy Ficek, Józef Szafranek, Norbert Bonczyk, Konstanty Damrot). To także świetny przyczynek do przedstawienia całego kontekstu, jakim były powstania śląskie, ich przyczyny i skutki, wciąż jeszcze szeroko w Polsce nieznane i niedoceniane. Film pozwoli także na ukazanie głębokiej i nacechowanej wyjątkowymi elementami wiary Górnoślązaków (z Barbórką czy procesjami na Górę św. Anny i do Piekar Śląskich), która przecież była jednym z powodów, dla których pomimo wielusetletniej rozłąki z Polską ludzie zachowali swoją tożsamość. 11:40 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ROZSZCZEPIENI Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Rozszczepieni". 11:50 ROZSZCZEPIENI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Monika Andruszewska, Tomasz Grzywaczewski Dokumentalna opowieść o mieszkańcach byłego ZSRR żyjących w cieniu reaktorów atomowych: Czarnobyla na Ukrainie, Ignalino na Litwie i Ostrowca na Białorusi. Historie wszystkich bohaterów rozpoczynają się i kończą pod murami trzech elektrowni jądrowych: jednej zamkniętej w żelbetonowym sarkofagu, drugiej z wolna znikającej z powierzchni ziemi i trzeciej, nowonarodzonej tuż pod granicami Unii Europejskiej. Historie bohaterów to jednak nie tylko zapis konfrontacji z atomowym strachem, ale przede wszystkim opowieść o losach narodów wyzwolonych spod sowieckiego jarzma i ludziach, którzy próbują odnaleźć schronienie w postapokaliptycznej rzeczywistości. Niektórzy z bohaterów uciekają przed rzeczywistością krajów postsowieckich, inni przed bieżącą historia regionu, która zdaje się ich ścigać i okazuje się bardziej śmiercionośną niż promieniowanie. 12:50 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 7 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Agata Granicka mówi wprost: palma wielkanocna jest jak miłość. Wymaga troski, delikatności i czasu. To między innymi dzięki jej staraniom wileńskie palmy trafiły na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Układania suchych kwiatów i traw Agata nauczyła się w dzieciństwie od mamy i babci. Jest palmiarką od siedmiu pokoleń, można więc powiedzieć, że zna się na miłości jak mało kto. 13:20 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC 4 MARIACHI Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Andrzej Horubała Scenariusz: Wojciech Cejrowski, Andrzej Horubała Zdjęcia: Piotr Gorzkowicz Odcinek przedstawiąjący kulturę mariachi - ludowych grajków i śpiewaków, których piosenki i ubiór weszły do kanonu tradycji meksykańskiej. W programie znajdą się barwne opowieści o mariachich zapraszanych na chrzciny, pogrzeby, wesela i zabawy. Wraz z twórcami programu widzowie uczestniczą w codziennej fieście, a mariachi wykonują specjalnie dla nich słynne "Cielito lindo" (znany w Polsce utwór "Teraz jest wojna") o kontrabandzie i miłości. 13:50 RODZINA NIEDŹWIEDZI (MEET THE BEARS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anuschka Schofield Od potężnego niedźwiedzia grizzly, po pandę jedzącą bambusy i dziwnie wyglądającego niedźwiedzia leniwca, ta niezwykła rodzina zwierząt od dawna pobudza naszą wyobraźnię. Jako jedne z największych ssaków lądowych na naszej planecie, potrzebują wielu zasobów, aby przetrwać i muszą wykorzystać wszystkie swoje umiejętności, siłę i mózg, aby uzyskać to, czego potrzebują - niezależnie od tego, czy napadają na spiżarnię w naturze, stawiają czoła rywalom lub wychowują młode. Będziemy śledzić przygody ośmiu gatunków niedźwiedzi z całego świata, które wykorzystują swoje unikalne adaptacje, aby przetrwać w ciągle zmieniającym się świecie i dowiemy się, co jest tak naprawdę potrzebne, aby być niedźwiedziem. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - WIEK REWOLUCJI ODC. 6/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:05 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 4 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:55 NIEZWYKŁE MIASTA - LIZBONA ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Prowadzący: Janina Ramirez, Alastair Sooke Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku w Azerbejdżanie podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje prowokujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one między sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 125 WRZEŚNIA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Głębokie zakorzenienie w przeszłości, bogactwo dorobku kulturalnego, cenne zabytki architektury oraz niezwykłe walory przyrodnicze sprawiają, że Września to miasto o szczególnym znaczeniu. Najbardziej znana jest z bohaterskiej postawy tutejszych dzieci, które w 1901 roku odważnie przeciwstawiły się pruskiemu zaborcy. W swoich początkach Września była miastem prywatnym, należała do rodu Porajów - Różyców, z którego wywodził się święty Wojciech oraz jego brat - pierwszy arcybiskup gnieźnieński. To właśnie od herbu pierwszych właścicieli Wrześni, wziął się herb miasta Poraj, czyli biała pięciopłatkowa róża na czerwonym tle. Jednym z ważnych zabytków Wrześni jest kościół farny Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny i św. Stanisława, niewykluczone, że powstał wraz z osadą targową o nazwie Września już w XII wieku. Słynne wydarzenia z czasów zaboru pruskiego upamiętnia Muzeum Regionalne imienia Dzieci Wrzesińskich, mające swą siedzibę w budynku dawnej Katolickiej Szkoły Ludowej. To tutaj w 1901 roku uczniowie nie zgodzili się na odmawianie modlitwy w języku niemieckim. W okolicy warto też zobaczyć oddalony 15 kilometrów od Wrześni Miłosław, gdzie znajduje się neorenesansowy pałac - w XIX i XX wieku ważny ośrodek polskiego życia narodowego, goszczący największych polskich poetów, pisarzy i malarzy. Ciekawe jest też miejsce pomiędzy Wrześnią a Pyzdrami, które namacalnie przypomina o czasach, kiedy przebiegała tędy granica pomiędzy Cesarstwem Niemieckim a Imperium Rosyjskim. 19:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MACIEJ ADAMEK Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Adamek. 20:15 ZAWÓD: BASISTA STONESÓW (THE QUIET ONE) Film dokumentalny, 93 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Oliver Murray Ten film dokumentalny oferuje wyjątkowe, nigdy wcześniej nieujawnione i zakulisowe spojrzenie na wzloty i upadki życia i kariery Billa Wymana, byłego basisty The Rolling Stones i renesansowego człowieka rock and rolla. Wbrew przeciwnościom Bill uniknął ponurej przyszłości w powojennym, robotniczym Londynie, aby znaleźć się w samym centrum muzycznej i kulturalnej rewolucji. Jako Rolling Stone wyruszył w rekordowe, światowe trasy koncertowe, miał do czynienia ze zwaśnionymi kolegami z zespołu i zaprzyjaźnił się z niektórymi z najbardziej znanych muzyków, aktorów, sportowców i artystów na świecie. Następnie, ku zdziwieniu ludzi, odszedł od tego wszystkiego, aby zaangażować się w nową rodzinę i zająć się dokumentowaniem i zachowywaniem pamięci o rockandrollowej rewolucji. Odkąd opuścił Stones, Bill podróżował po świecie ze swoim gwiazdorskim zespołem Rhythm Kings, a także wystawiał swoje słynne zdjęcia. Jest zapalonym archeologiem, konsultantem historycznym przy projektach filmowych i dokumentalnych. Napisał dziewięć książek. 22:00 HANNIBAL HOPKINS I SIR ANTHONY (HANNIBAL HOPKINS AND SIR ANTHONY / SIR ANTHONY AND HANNIBAL HOPKINS) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2021 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Dokument został ukończony w samą porę, aby Anthony Hopkins otrzymał swojego drugiego Oscara. Pierwszego Oscara zdobył w 1992 roku za "Milczenie owiec" i był nominowany za role w "Remains of the Day" (1993), "Nixon" (1995), "Amistad" (1997) i "The Two Popes". Papieży (2019), a w 2008 roku otrzymał stypendium BAFTA za całokształt twórczości. Korzystając z wywiadów obejmujących całą jego karierę i fragmentów z jego najważniejszych filmów, dowiemy się, jak syn piekarza z przedmieścia Port Talbot w Walii stał się kwintesencją brytyjskiego aktora w Hollywood i co łączy go z bohaterami. 22:55 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ANNA DYMNA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuć-Burzyńska Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina popularna wybitna aktorka. Anna Dymna. Rozmowa toczy się w krakowskim Parku Jordana - miejscu jej dziecięcych zabaw, w Piwnicy pod Baranami, związanej z miłością życia - Wiesławem Dymnym oraz za kulisami sceny Starego Teatru, na której artystka odnosiła swoje pierwsze aktorskie sukcesy.. 23:30 ŚMIERĆ CZŁOWIEKA PRACY (WORKINGMAN’S DEATH) Film dokumentalny, 122 min, Austria/Niemcy, 2005 Scenariusz i reżyseria: Michael Glawogger Zdjęcia: Wolfgang Thaler Muzyka: John Zorn Poruszający portret żyjących w nędzy i ciężko pracujących robotników z Ukrainy, Indonezji, Pakistanu, Nigerii i Chin. Praca nie stanowi dla nich sposobu na realizację marzeń i ambicji, lecz jest jedynym środkiem, by zapewnić fizyczne przetrwanie zarówno sobie, jak i rodzinie. "Pięć portretów pracy w XXI wieku" - takie słowa ukazują się oczom widzów zaraz po czołówce, zapoznającej ich z nazwiskami twórców dokumentalnego filmu "Śmierć człowieka pracy". Ludziom, którym przyszło żyć w obrębie tzw. cywilizacji Zachodu, gdzie pracę człowieka coraz częściej wykonują skomplikowane maszyny, mogłoby się wydawać, że oto za chwilę zobaczą w akcji kolejną generację komputerów, satelitów lub robotów sprzątających. Tymczasem mija kilka sekund i na ekranie pojawia się kolejny cytat, tym razem z Williama Faulknera "Nie można jeść osiem godzin dziennie, ani pić osiem godzin dziennie, ani kochać się osiem godzin dziennie osiem godzin dziennie można tylko pracować. Właśnie dlatego człowiek unieszczęśliwia siebie i wszystkich innych". Czyżby zatem w XXI wieku, naznaczonym ekspansją nowoczesnych technologii i troską o zwiększanie komfortu życia, były jeszcze miejsca, gdzie zamiast "ludzi pracy", systematycznie podnoszących swój materialny i prestiżowy status społeczny, wegetują zwykli "robotnicy", gotowi podjąć się każdego zajęcia, byle tylko utrzymać się przy życiu? Trudne dla uwierzenia, szczególnie dla dzieci cywilizacji dobrobytu, a jednak prawdziwe, o czym przekonują kolejne minuty dokumentu Michaela Glawoggera. Film został podzielony na pięć części, opatrzonych tytułami i zrealizowanych w odmiennej tonacji kolorystycznej (świetne zdjęcia Wolfganga Thalera). W części pierwszej ("Bohaterowie") przedstawiono dzień z życia grupy bezrobotnych ukraińskich górników z Zagłębia Donbas, którzy chcąc uchronić siebie i swoje rodziny przed zamarznięciem, zanurzają się na wiele godzin w biedaszybie o wysokości leżącego na boku człowieka. Następnie z narażeniem życia mozolnie wyrąbują zapas węgla na kilkanaście następnych godzin. W części drugiej ("Duchy") przenosimy się do chętnie odwiedzanej przez zamożnych turystów Indonezji, gdzie nad kraterami czynnych wulkanów w Kawa Ijen, wdychając trujące wyziewy, pracują robotnicy, wydobywający siarkę. Mimo nierzadko drobnej budowy ciała, znajdują w sobie dostatecznie wiele determinacji, by po wielogodzinnej pracy nieść kilkudziesięciokilogramowy urobek wąskimi i krętymi dróżkami w dół, mijając beztroskich wczasowiczów, robiących im zdjęcia niczym egzotycznym zwierzętom. Kolejna część ("Lwy"), rozgrywająca się w nigeryjskim Port Harcourt, przeznaczona jest dla ludzi o raczej mocnych nerwach. Jesteśmy w zatłoczonej rzeźni o rozmiarach sporego bazaru. Wszechobecne błoto miesza się tu z setkami litrów krwi, wylewającej się z poderżniętych kozich gardzieli, co reżyser pokazuje wielokrotnie i "bez taryfy ulgowej". Wyczuwalny nieznośny smród, donośne jęki zarzynanych zwierząt i przysłaniający słońce czarny dym z opiekanych kozich łbów dopełniają obrazu swoistego ziemskiego "inferno". Następnie ekipa filmowa przenosi się do pakistańskiego Gaddani, gdzie znajduje się złomowisko dla starych okrętów. Uzbrojeni jedynie w palniki biedacy od świtu do późnego wieczora rozbierają tu zardzewiałe morskie kolosy na kawałki stali, dające się unieść na plecach i przetransportować na specjalne zwałowisko. I wreszcie opowieść pt. "Przyszłość", czyli los starzejących się hutników z chińskiego Liaoning, po części dumnych ze swej coraz bardziej "nienowoczesnej" pracy, a po części lękających się, czy wkrótce jej nie utracą. Jest też "Epilog", przenoszący widza w zupełnie inną rzeczywistość i w inny duchowy klimat. "Epilog", którego sens każdy powinien zinterpretować sobie sam, gdyż podobnie jak w całym filmie, także i tu reżyser powstrzymuje się od odautorskiego komentarza, oddając głos niezwykle "wymownym" ruchomym obrazom. 01:45 IN TOUCH Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Paweł Ziemilski Pełnometrażowy film dokumentalny przedstawiający życie rodzin z małej miejscowości na Mazurach, Starych Juch, której integralność na skutek przypadkowej wizyty obcokrajowca została zburzona. Blisko połowa z tysiąca żyjących tam do tej pory osób wyemigrowała do Islandii. Oddalone od siebie o ponad dwa tysiące kilometrów rodziny, starają się zszyć rozdarcie spowodowane emigracją za pomocą internetowych łącz. Determinacja w połączeniu z możliwościami, jakie dają nowe technologie, pozwalają im na walkę z tęsknotą. Autorzy filmu śledzą losy zarówno tych członków rodzin, którzy zostali na Mazurach, jak i tych, którzy w poszukiwaniu lepszego życia wyemigrowali, pokazują, jaki wpływ na indywidualne historie bohaterów, miał podział społeczności. Niektórzy z nich starają się od swoich korzeni odciąć, większość jednak, mimo nierzadko długiej obecności poza granicami kraju, walczy o utrzymanie jedności z bliskimi. To także próba zdefiniowania, czym jest przynależność do wspólnoty i małej ojczyzny. Jak obecność kultury islandzkiej wpływa na życie nowych emigrantów oraz ich rodzin w Polsce? 02:55 ODMIENNE STANY ŚWIADOMOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Stasik Jest to film o możliwościach naszego mózgu. Poetycka podróż w głąb świata i umysłów osób autystycznych oraz z zespołem Aspergera. Gdzie leżą granice naszego umysłu i na ile kultura ogranicza, a może nawet zabija, naszą kreatywność w sztuce, w życiu codziennym, a nawet w miłości? Być może powinniśmy spojrzeć na nasze życie z zupełnie nowej perspektywy? W filmie poznajemy osoby autystyczne w różnym wieku i o różnym spektrum autyzmu. Z jednymi nie ma prawie kontaktu, inne, na pierwszy rzut oka, wydają się zdrowe. Każdy z bohaterów to odrębny świat, inny wymiar życia, energii twórczej i sposobów poszukiwania własnej drogi. Karol i Łukasz mają po 10 lat, nie mówią i uspokajają się przy kolorowych lampkach. Są bliźniakami, obaj mają autyzm i na tym podobieństwa się kończą. Ponieważ razem chodzą do szkoły, do psychologa i lekarzy rodzice postanawiają rozdzielić ich przynajmniej w czasie wolnym. Karol trafia na zajęcia z zawodową choreografką, a Łukasz będzie obserwował ptaki pod okiem ornitologa, który opowiada o ptakach jak o ludziach. Zosia ma 13 lat. Zajmuje się badaniem kosmosu i grą na fortepianie. Jej badania stają się inspiracją do muzycznych poszukiwań. Na zrobionych przez siebie zdjęciach księżyca zapisuje nuty swojej pierwszej kompozycji. 17 - letni Marcel tworzy instalacje przypominające obrazy Hieronima Boscha z fotografii sportowców. Jego kolaże ze skoczkami narciarskimi i lekkoatletami stają się uniwersalnymi przypowieściami o ludzkim losie. Rodzice zapisują go na warsztaty fotograficzne w domu kultury. Wkrótce instalacje wypełniają cały jego pokój, a dzięki nauczycielce fotografii pracami Marcela zainteresuje się galeria sztuki z Amsterdamu. Paulina ma 20 lat, zespół Aspergera i jest synestetykiem. Potrafi w 2 sekundy policzyć, ile jest 234 x 1356, odpowiedzieć na pytanie, jaki dzień tygodnia był 23 maja 1789 roku albo podać liczbę Pi z dokładnością do 600 miejsca po przecinku. Bierze udział w badaniach naukowych, gdzie jej mózg jest monitorowany podczas dokonywania obliczeń. Częścią badania są również wywiady, podczas których Paulina opowiada o tym, w jaki sposób widzi liczby, co do nich czuje i jak pomaga jej to dokonywać skomplikowanych obliczeń w głowie. 40 - letni Marek fascynuje się zjawiskiem miłości. Uważa, że miłość jest tylko i wyłącznie chemiczną reakcją. W ramach badań sam spróbuje się zakochać. Swej wybranki poszukuje za pomocą aplikacji randkowej. Swoje badania skrupulatnie dokumentuje. Jako refren między obserwacjami dokumentalnymi z życia naszych bohaterów powracają w filmie kreacyjne sceny snów/wizji, których autorami są nasi bohaterowie. Dzięki nim możemy przyjrzeć się ich podświadomości i poznajemy bliżej ich niedostępny świat. Swoistym komentarzem do obrazów dokumentalnych i wizji/snów są prywatne, ale zgodne z najnowszym stanem wiedzy reflekcje profesora neurobiologii. Przybliżając temat autyzmu, przechodzi on do ogólnych rozważań nad możliwościami ludzkiego mózgu i granicami naszego umysłu. Bohaterowie próbują zrozumieć otaczający ich świat, a tzw. normalni próbują ich zrozumieć. Budowanie relacji z innymi i ze światem obarczone jest dużym ryzykiem porażki, gdyż autystycy często nie mają w ogóle takiej potrzeby. Zdarza się jednak, że ten kontakt następuje i wtedy możemy mówić o małym cudzie. Właśnie drogę do takiego cudu mamy nadzieję w tym filmie zaobserwować. Przy okazji stawiając kilka pytań: czy badania nad autyzmem mogą pomóc odkryć w nas nowe możliwości? Czy jest możliwe, że wciąż powiększająca się ilość autystów to forpoczta następnego etapu ewolucji i obrona ludzkości przed wyginięciem? Czy film o autystach może zmienić nasze spojrzenie na człowieka, zmienić Twoje życie?