TVP Historia Poniedziałek, 25.04.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 KWIETNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1792 - we Francji użyto zmodyfikowanego przez dr. Guillotina urządzenia do uśmiercania skazańców, nazwano je gilotyną; 1938 - zmarł Aleksander Świętochowski; 1943 - Moskwa zerwała stosunki z rządem RP; 1988 - strajk komunikacji miejskiej w Bydgoszczy, początek pierwszej od stanu wojennego fali strajków; 07:00 WOJENNE DZIEWCZYNY S.IV - ODC. 52 (SERIA IV ODC. 13) Serial wojenny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Kazejak, Filip Zylber Muzyka: Bartosz Chajdecki, Piotr Komorowski Aktorzy: Aleksandra Pisula, Vanessa Aleksander, Maja Szopa, Michał Czernecki, Peter Wolf, Katrin Buhring, Mickey Hardt, Maciej Brzoska, Magdalena Czerwińska, Piotr Nerlewski, Paweł Małaszyński Marysia spotyka się z Meyerem w krypcie kościoła, gdzie pochowana została Irka. Mężczyzna przekazuje jej zdjęcia tajnych niemieckich dokumentów oraz informuje, że Andrzej zostanie przeniesiony do ośrodka koło Warszawy. Martin von Schnitz zostaje zaproszony na polowanie zorganizowane przez Margarethe w rodzinnej posiadłości Nitki w Złoczewicach. Dziewczyny w końcu będą miały szansę, by pomścić Irkę. Dowództwo obawia się odwetu na mieszkańcach Złoczewic i nie wydaje zgody na wykonanie wyroku. Jedyna szansa na pozbycie się Martina to przeprowadzenie akcji tak, by wyglądała na wypadek. 08:20 HISTORIA POLSKI - SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 09:10 EPITAFIA KATYŃSKIE - BARUCH STEINBERG Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Paulina Brzezińska,Marek Drążewski Muzyka: Monika Cybulska BARUCH STEINBERG Baruch Steinberg (ur. 17 grudnia 1897 w Przemyślanach, zm. 12 kwietnia 1940 w Katyniu) starszy rabin II klasy Wojska Polskiego, pełniący obowiązki naczelnego rabina WP, ofiara zbrodni katyńskiej. Podczas trzech mobilizacji w 1939 roku powołano od broń około milion 100 tysięcy żołnierzy. Wśród nich było około 150 tysięcy Polaków pochodzenia żydowskiego. 3 września organizacje żydowskie wydały odezwę: W tej oto wiekopomnej chwili, gdy żołnierze Wojska Polskiego bohatersko odpierają od granic polskich zbrodniczych agresorów, zwracamy się do (...) żydowskich żołnierzy na froncie. Pamiętajcie (...) walczycie o wolność kraju ojczystego, z którym związani jesteśmy tysiącami nici. Baruch Steinberg, jako nastolatek został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej. A jako młody rabin wraz z innymi członkami POW wziął udział w obronie Lwowa. Pełnił funkcję Naczelnego Rabina Wojska Polskiego. W niewoli sowieckiej znalazł się po 17 września 1939 roku. Przebywał w obozie w Starobielsku. W przededniu wigilii Bożego Narodzenia, w wyniku specjalnej akcji, NKWD przewiozło Barucha Steinberga, tak jak wszystkich duchownych - kapelanów różnych wyznań, do więzienia na Butyrkach w Moskwie. W marcu 1940 roku przewieziono go do Kozielska. Bronisław Młynarski, jeden z nielicznych ocalałych, wspomina: "Jak wielka i potężna była potrzeba wspólnej modlitwy, dowodzi, iż jeńcy wyznania mojżeszowego, protestanckiego, prawosławnego masowo uczestniczyli w nabożeństwach katolickich. Innym razem w piątkowe wieczory szliśmy do mizernej szopy, gdzie pod przewodnictwem kapelana doktora Steinberga setki Żydów wznosiło gorące modły po hebrajsku". 12 kwietnia 1940 roku Baruch Steinberg został zamordowany w Katyniu. W dołach katyńskich zidentyfikowano 231 Polaków żydowskiego pochodzenia, w dołach charkowskich 188. 09:20 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /1/ Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Obraz polityki 1939 roku rządów Polski, Niemiec, Wielkiej Brytanii i ZSRR, która doprowadziła do największego kataklizmu w dziejach ludzkośći - II wojny światowej. Adolf Hitler, przemawiając 22 sierpnia 1939 roku do najwyższych oficerów Wehrmachtu, powiedział, że zamierzał uderzyć na zachód, lecz wystąpiły nowe okoliczności, które kazały mu zmienić ten plan i rzucić wojska do wojny z Polską. Jakie to okoliczności? Czy Polska padła ofiarą gry brytyjskiego premiera Neville'a Chamberlaina? Jaką rolę odegrał polski minister spraw zagranicznych Józef Beck? Czy mógł odwrócić niekorzystny bieg wydarzeń? 09:45 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu, w którym Bogusław Wołoszański poddaje analizie politykę ostatnich dni sierpnia 1939 roku, gdy rząd polski podjął działania, aby odwrócić bieg wydarzeń i nie dopuścić do wojny. Czy mieliśmy szansę na uniknięcie wojny? Jakie błędy popełnił Józef Beck, polski minister spraw zagranicznych? 10:20 ŻYCIE LASU. PTAKI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Zdjęcia: Slawomir Skupiński Film dokumentalny o ptakach żyjących w Polsce. W ciągu ostatnich stu lat z ziemi zniknęło ok. pięć miliardów ptaków. W Polsce gasną głuszce, cietrzewie, kraski, podgorzałki, rybołowy - żeby wymienić tylko niektóre gatunki. Nawet wróble i jaskółki stają się coraz rzadsze. Dobra wiadomość jest taka, że sprawy wciąż jeszcze zależą od nas. I chociaż nie będzie tak zawsze, być może niedługo, to jednak dzisiaj jest jeszcze czas: na współodpowiedzialność, współdziałanie, współżycie, na dobry wybór. Warto bliżej poznać ptaki, które jeszcze żyją w naszych lasach. 11:05 EPITAFIA KATYŃSKIE - KAZIMIERZ ŚCIESIŃSKI Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Piotr Weychert, Marek Drążewski, Maciej Dancewicz, Paulina Brzezińska, Paweł Pawlicki i Muzyka: Monika Cybulska KAZIMIERZ ŚCIESIŃSKI W sierpniu 1939 roku Kazimierza Ściesińskiego jako podporucznika rezerwy powołano go do wojska. Ewakuowany wraz ze szpitalem polowym na wschód, dostał się do niewoli sowieckiej. 20 listopada rodzina otrzymała z Kozielska jedyny list. Protokół spisany w dniu 6 czerwca 1944 roku: Pani dr Rafalina Ściesińska rozpoznaje natychmiast pismo swego męża doktora Ściesińskiego Kazimierza. Poza tym podaje, że jej mąż był podporucznikiem. Wywieziono go 9 kwietnia. Dwa dni później, w piwnicy willi NKWD w Katyniu, zamordowano go strzałem w tył głowy. Koperta nr 01028, dr Ściesiński Kazimierz. Stwierdzona zawartość i wyniki badania: Legitymacja wydana w Łodzi dnia 1 października 1937 roku na nazwisko Ściesiński Kazimierz, lekarz ubezpieczalni społecznej w Łodzi. Fotografia częściowo uszkodzona, rysy twarzy widoczne. Dowód osobisty; na kartce drugiej czytelny, własnoręczny podpis. Cztery kartki papieru z ołówkowymi notatkami Mój ojciec Kazimierz Ściesiński w 1914 roku musiał przerwać studia medyczne, gdyż powołano go do armii niemieckiej. W lipcu 1920 roku zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego, aby bronić Polski przed najazdem bolszewickim. Po zakończeniu działań wojennych wznowił studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie uzyskał tytuł doktora nauk medycznych. Wkrótce został asystentem wybitnego anatomopatologa, profesora Stanisława Ciechanowskiego. Od początku kariery naukowej specjalizował się w zagadnieniach dotyczących nowotworów układu krwionośnego. W roku akademickim 1939/40 miał objąć katedrę patomorfologii. Był zapalonym taternikiem; niemal co roku zabierał mnie w góry. W sierpniu 1939 roku jako podporucznika rezerwy powołano go do wojska. Jeszcze w pierwszych dniach września zdążył nas odwiedzić w schronie podczas bombardowania Łodzi. Wtedy widzieliśmy go po raz ostatni. Ewakuowany wraz ze szpitalem polowym na wschód, dostał się do niewoli sowieckiej. 20 listopada otrzymaliśmy z Kozielska jedyny list. 11:15 W PRLU - PRZYJAŹŃ POLSKO - RADZIECKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) W PRL "przyjaźń" polsko - radziecka była obowiązkowa. "Wielki brat", czyli Związek Sowiecki dbał o to, by tę "przyjaźń" odpowiednio kultywować. Obchodzono więc Dzień Rewolucji Październikowej, obchodzono rocznice związane z Armią Czerwoną, czczono pamięć Lenina, czyli "Wodza Rewolucji", jak go określano. Był Festiwal Piosenki Radzieckiej i Miesiąc Filmu Radzieckiego. Nie było miesiąca, w którym nie byłoby kilku rocznic lub innych uroczystości związanych z ZSRS. W szkołach obowiązkowo uczono języka rosyjskiego. To wszystko, ta agresywna prosowiecka propaganda wywoływała niechęć do wszystkiego, co się kojarzyło z rosyjskością, szczególnie że prawdziwe problemy były przemilczane. W programie udział biorą: prof. Jerzy Eisler - historyk; dyrektor IPN O/Warszawa Piotr Dmitrowicz, historyk, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego 11:50 POPIELEC - ODC. 5 - HEROD Serial wojenny, obyczajowy, 58 min, Polska, 1982 Autor: Włodzimierz Kłaczyński Reżyseria: Zbigniew Laskowski, Ryszard Ber Scenariusz: Ryszard Ber, Wiesław Myśliwski Zdjęcia: Wiesław Kaczmarek Aktorzy: Marian Opania, Ewa Ziętek, Henryk Bista, Hanna Giza, Piotr Grabowski, Bogusz Bilewski, Halina Buyno-Łoza, Maciej Góraj, Andrzej Krasicki Wesele Miśki, na którym rej wodzi Siwek. Józuś ukrywający się w ciemności, wykorzystuje okazję i zabija Siwka. Za zabicie konfidenta Niemcy biorą zakładników. Nowy niemiecki komendant Wykukal wprowadza terror. Józuś teraz jest w oddziale Kruszyny. Zośka coraz bardziej przekonuje się do Józusia. 13:05 U PANA BOGA ZA PIECEM Komedia obyczajowa, 95 min, Polska 1998 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Zofia Miller Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Ira Łaczina, Jan Wieczorkowski, Krzysztof Dzierma, Andrzej Zaborski, Ania Janowska, Artur Krajewski, Alicja Bach, Iwona Szczęsna, Eliza Krasicka, Małgorzata Płońska, Mieczysław Fiodorow, Ewa Sierzputowska, Babiker Artoli, Władimir Abramuszkin, Alicja Butkiewicz "Czytając pamiętniki Marii Dąbrowskiej, natknąłem się na refleksję, dotyczącą jakiejś wizyty w małym miasteczku, jakiejś kolacji w towarzystwie lekarza, proboszcza i aptekarza:"Jakaż ta prowincja duchowo samowystarczalna, jak właściwie ona nas do niczego nie potrzebuje... "Pomyślałem sobie, że jeśli mamy gdzieś szukać jakichś wartości, o których w mieście dawno zapomnieliśmy, to właśnie w prowincjonalnym miasteczku na Białostocczyźnie, cokolwiek by to znaczyło" - mówił w jednym z wywiadów Jacek Bromski. Przyczyną powstania "U Pana Boga za piecem" nie było jednak reżyserskie pragnienie apoteozy tradycyjnego polskiego etosu. To pojawiło się nieco później. Najpierw Studio Filmowe "OKO" zaproponowało Bromskiemu scenariusz, którego akcja toczy się w prowincjonalnym miasteczku. Potem reżyser przypomniał sobie o Białostockim Teatrze Lalek, który niegdyś zrobił na nim wielkie wrażenie. W efekcie większość ról w "U Pana Boga za piecem" zagrali aktorzy tej sceny, a miasteczko ze scenariusza zostało umieszczone przy wschodniej granicy i nazwane Królowym Mostem. Skoro mieszkańcy Białostocczyzny wcielili się w filmowe postacie z macierzystego regionu, to główną rolę Rosjanki mogła zagrać tylko Rosjanka. Na próbne zdjęcia w Moskwie stawiło się około pięćdziesięciu kandydatek. Rywalizację wygrała aktorka sławnego Teatru na Tagance Ira Łaczina, która, mimo młodego wieku, miała już na koncie występy po francusku i angielsku. Krytyka przyjęła komedię Bromskiego życzliwie. "W końcu na ekranach pojawiły się filmy, świadczące, że twórcy przestali się wstydzić polskiej, niekiedy żenującej, niekiedy magicznej swojskości" - donosiła prasa. Potwierdzeniem tych opinii były liczne wyróżnienia, w tym nagrody publiczności na festiwalach w Słupcy k. Konina (1999) i w Chicago (1998), Brązowe Grono na Lubuskim Lecie Filmowym w Łagowie (1998), Brązowy Granat na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (1999) oraz grad laurów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni ("Złoty Klakier" oraz za dźwięk, drugoplanową rolę męską, scenariusz, reżyserię i inne). Wschodnią granicę Polski przekracza autobus pełen drobnych handlarzy zza Buga, udających się na przygraniczny bazar. W lesie autobus zostaje napadnięty przez bandę "reketierów", dowodzonych przez pewnego Ukraińca, kamuflującego się pod pseudonimem "Gruzin". Przestępcy zmuszają handlarzy do złożenia haraczu. Wśród pokrzywdzonych jest młoda dziewczyna Marusia. Choć w porównaniu z innymi traci stosunkowo niewiele, to jako jedyna decyduje się zawiadomić policję. Najbliżej ma do komisariatu w Królowym Moście. Jest głównym świadkiem napadu, miejscowy komisarz postanawia więc na pewien czas zatrzymać ją w miasteczku. Proboszcz, faktycznie osoba numer jeden w okolicy, umieszcza Marusię w domu młodego organisty Witka, ćwiczącego właśnie "Ave Maria" na ślub córki burmistrza. Urocza przybyszka od razu wpada chłopakowi w oko, lecz nieśmiałość uniemożliwia mu rozpoczęcie otwartych zalotów. Kiedy proboszcz odkrywa, że dziewczyna ma piękny głos, postanawia za wszelką cenę zatrzymać ją do dnia ślubu. Nie będzie to jednak łatwe, gdyż Marusia myśli przede wszystkim o odzyskaniu utraconej gotówki. Choć z drugiej strony zarówno miasteczko, jak i Witek coraz bardziej się jej podobają. 14:50 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. - BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. ZAGROŻONY LAS (WILD BRAZIL.) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Serial dokumentalny przedstawiający dziką Brazylię. Niedostępne krainy Amazonki, Pantanalu, Wybrzeży Atlantyku i wyspy otaczające ten egzotyczny kraj. Mata Atlantica (Las Atlantycki) - rozciąga się tysiące kilometrów wzdłuż wybrzeża Brazylii od umiarkowanego klimatu na południu kraju po tropikalną północ. Z wybrzeża las wcina się 600 km w głąb lądu, tworząc rozmaite habitaty. Są tu bujne, nizinne lasy deszczowe, skały i otwarte przestrzenie, porośnięte trawą. Przez 500 lat większość Mata Atlantica została przekształcona w pastwiska i tereny rolnicze. Pozostałe płaty lasu wciąż są jednak domem dla niezwykłych zwierząt. Istny kalejdoskop motyli. Blisko 1000 gatunków ptaków, więcej niż w całej Europie. Nie tylko małpy są wyjątkowymi rezydentami Mata Atlantica. Wiele gatunków ptaków leśnych występuje wyłącznie tutaj. Tereny leśne wzdłuż bagien i strumieni są ulubionym habitatem pakożera leśnego. Mata Atlantica jest wciąż jednym z najbujniejszych habitatów na Ziemi. 15:50 PERYSKOP GUNDLACHA. OCZY ALIANCKICH CZOŁGÓW Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2021 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Peryskop odwracalny opracowany przez polskiego inżyniera Rudolfa Gundlacha, peryskop umożliwiający obserwację w zakresie 360 bez odwracania głowy czy zmiany pozycji obserwatora. Używany w czołgach, okrętach podwodnych oraz wozach bojowych. W odróżnieniu od ówczesnych peryskopów czołgowych, dzięki dodatkowej przystawce pryzmatycznej umożliwiał on obserwację dookólną. Po próbach i doskonaleniu konstrukcji został 14 czerwca 1935 roku przyjęty na uzbrojenie Wojska Polskiego pod oznaczeniem: peryskop odwracalny G wz. 34. Peryskop został opatentowany 3 stycznia 1936 roku. Od roku 1936 produkowano go we Lwowie, a po raz pierwszy został zastosowany w polskich tankietkach TKS i czołgach 7TP, a następnie, po sprzedaży patentu firmie Vickers - Armstrong, produkowany jako Tank periscope Mk IV był stosowany w większości czołgów angielskich Crusader, Churchill, Valentine, Cromwell. Dał też początek podobnym rozwiązaniom amerykańskim (peryskop M6 w czołgach M3/M5 Stuart, M4 Sherman i innych). Po skopiowaniu w ZSRR masowo stosowany w radzieckich czołgach, włączając T - 34 oraz T - 70, a także w pojazdach niemieckich używanych przez Wehrmacht. Po zakończeniu wojny znalazł się w wyposażeniu Ludowego Wojska Polskiego jako peryskop obserwacyjny MK - 4 i jest do dnia dzisiejszego używany w czołgach oraz wozach bojowych. 16:30 EPITAFIA KATYŃSKIE - ZYGMUNT ŁOTOCKI Film dokumentalny, 3 min, Polska, 2010 Scenariusz: Marek Drążewski, Maciej Dancewicz, Paweł Pawlicki, Paulina Brzezińska, Piotr Weychert Muzyka: Monika Cybulska, Monika Cybulska ZYGMUNT ŁOTOCKI Zygmunt Marian Łotocki (ur. 16 stycznia 1904 we Włodawie, zm. 1940 w Katyniu), polski łucznik, pisarz i publicysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Rytmicznie skandując kroki, ruszamy w życia Maraton. Krew kipi, oddech gra w piersiach, oddech szeroki jak wiatr. Trzeba nam biec na spotkanie dalekim, nieznanym światom. Zygmunt Łotocki poznał Rosję już w dzieciństwie. Jego ojciec inżynier budował na Syberii koleje. Do Polski rodzina wróciła w roku 1920. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Należał do pionierów sportu łuczniczego w Polsce. Był wielokrotnym rekordzistą kraju. W turnieju drużynowym mistrzostw świata zdobył złoty medal, a jako trener wychował grupę wybitnych łuczniczek, w tym sławną Jadwigę Kurkowską - Spychajłową, wielokrotną medalistkę mistrzostw świata, Annę Moczulską, Zofię Bunch oraz Marię Pańków - swoją późniejszą żonę. Opublikował podręczniki Sport łuczniczy i Łucznictwo. Był również poetą, członkiem grupy Kwadryga. Publikował swoje wiersze o sporcie w czasopismach literackich. Pracował jako polonista w gimnazjum w Piotrkowie. We wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy nie otrzymał na czas karty mobilizacyjnej, więc postanowił na ochotnika zgłosić się do macierzystego 34. pułku piechoty z Białej Podlaskiej, dokąd na rowerze wyjechał z Piotrkowa. W listopadzie z obozu w Kozielsku, dotarł do rodziny tylko jeden list. W kwietniu 1943 roku podczas ekshumacji na terenie Katynia, zidentyfikowano zwłoki Zygmunta Łotockiego. Ziemia jest bieżnią olbrzymią, a meta - za mgłami meta! 17:10 POLONIA RESTITUTA - ODC. 1 Serial historyczny, 47 min, Polska, 1982 Reżyseria: Bohdan Poręba Scenariusz: Włodzimierz Kowalski Zdjęcia: Wacław Dybowski Aktorzy: Janusz Zakrzeński, Krzysztof Chamiec, Józef Fryźlewicz, Jerzy Kaliszewski, Edmund Fetting, Ignacy Gogolewski, Emil Karewicz, Zdzisław Mrożewski, Henryk Bista, Zygmunt Malanowicz, Eugeniusz Kujawski, Andro Kabaładze, Kirył Ławrow W Galicji powstają Legiony Polskie. Twórcą jest Józef Piłsudski. Roman Dmowski działa na rzecz Polski w stolicach Europy Zachodniej. Próby pozyskania rządu USA dla sprawy polskiej, czynione przez Ignacego Jana Paderewskiego. 18:35 SPÓR O HISTORIĘ - KOŚCIÓŁ KRESOWY W SZPONACH SOWIECKICH Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jesienią 1939 roku, niemal natychmiast po wkroczeniu w granice Polski, Sowieci przystąpili do akcji niszczenia Kościoła katolickiego. Księży, zakonników i zakonnice poddano represjom. Wielu duchownych wysłano do łagrów w głąb Związku Sowieckiego. Zamknięto instytucje kościelne, a ich majątek został rozgrabiony. Zajęcie wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez Niemcy w 1941 roku nie oznaczało, że Kościół katolicki odzyskał wolność. Zmieniły się sposoby prześladowań. Po powrocie wojsk sowieckich do wschodniej Polski w 1944 roku natychmiast przystąpiono do walki z katolikami. Dlaczego sowieccy komuniści uważali Kościół katolicki za swojego największego wroga? 19:20 HISTORIA POLSKI - CZARNI BARONOWIE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wanda Różycka Zborowska Scenariusz: Kazimierz Bosek Zdjęcia: Krystian Matysek W latach czterdziestych i pięćdziesiątych na terytorium podbitej przez ZSRR Europy - w Polsce, Czechosłowacji, na Węgrzech i w Rumunii, pod szyldem wojska stworzono sieć ośrodków przymusowej pracy. Tysiące żołnierzy pracowało jak niewolnicy w kopalniach. Żyli i umierali w okropnych warunkach. Taki los spotkał tych, których rodzice byli nie po myśli rządzących. Rozkaz wcielania poborowych i zmuszania ich do niewolniczej pracy podpisał marszałek Rokossowski. 20:30 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND (ARCHDUKE FRANZ FERDINAND OF AUSTRIA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku: życie i działalność arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, bratanka cesarza Franciszka Józefa, następcy cesarskiego tronu. Franciszek Ferdynand był światowcem, podróżnikiem, oddanym rodzinie mężem i ojcem. Zginął 24 czerwca 1914 roku z rąk serbskiego zamachowca, który nie tylko śmiertelnie go zranił, ale także zabił w tym samym czasie, żonę arcyksięcia, Zofię. To wydarzenie stało się zaczynem wybuchu I wojny światowej, co w konsekwencji spowodowało rozpad dotychczasowego porządku politycznego Europy. Film nie tylko podejmuje temat jego śmierci, ale cofa nas do czasów miedzy innymi jego dzieciństwa, ukazując relacje panujące na dworze cesarskim. Podejmuje też temat ożenku z Zofią, która nie pochodziła z książęcego rodu, a to do końca życia rzucało cień na relacje Ferdynanda ze stryjem, cesarzem Austro - Węgier. Dzięki realizatorom filmu zaglądamy do wnętrz najpiękniejszych pałaców Wiednia, Pragi oraz zamku w Konopiszte, w którym znajduje się imponująca kolekcja broni. 22:30 DOM ARCHITEKTA HORODECKIEGO Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wiesław Romanowski Scenariusz: Wiesław Romanowski Film opowiada o Władysławie Horodeckim, polskim architekcie, absolwencie Szkoły Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu, który w 1890 roku przyjechał do Kijowa i po siedmiu latach stał się jednym ze znaczących architektów tego miasta. Na przełomie wieku zaprojektował i zbudował cztery perły architektoniczne, po dziś przedstawiane przez mieszkańców Kijowa jako wizytówki jego historii, kultury i architektury. 23:55 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY. ODC. 1/4 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 1/4) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2017 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwym okresie średniowiecznej Europy głodne władzy dynastie walczyły między sobą o dominację na kontynencie. Starli się krwią i żelazem na polach bitew, ale prawdziwa walka o władzę rozgrywała się na osobności. Za kamiennymi murami zamku znajdował się świat strategicznuych sojuszy, cudzołóstwa, zdrady i morderstwa. Bezwzględna intryga rozdzieliła wiele legendarnych rodzin i ukształtowała sposób, w jaki rządzili swoimi imperiami. Te epickie wojny trwały przez wiele pokoleń i wstrząsały Europą i nadal rozbrzmiewają w niezliczonych hitach i serialach. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /1/ Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Obraz polityki 1939 roku rządów Polski, Niemiec, Wielkiej Brytanii i ZSRR, która doprowadziła do największego kataklizmu w dziejach ludzkośći - II wojny światowej. Adolf Hitler, przemawiając 22 sierpnia 1939 roku do najwyższych oficerów Wehrmachtu, powiedział, że zamierzał uderzyć na zachód, lecz wystąpiły nowe okoliczności, które kazały mu zmienić ten plan i rzucić wojska do wojny z Polską. Jakie to okoliczności? Czy Polska padła ofiarą gry brytyjskiego premiera Neville'a Chamberlaina? Jaką rolę odegrał polski minister spraw zagranicznych Józef Beck? Czy mógł odwrócić niekorzystny bieg wydarzeń? 02:00 SENSACJE XX WIEKU - NARODZINY WOJNY /2/ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Druga część programu, w którym Bogusław Wołoszański poddaje analizie politykę ostatnich dni sierpnia 1939 roku, gdy rząd polski podjął działania, aby odwrócić bieg wydarzeń i nie dopuścić do wojny. Czy mieliśmy szansę na uniknięcie wojny? Jakie błędy popełnił Józef Beck, polski minister spraw zagranicznych? 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DESANT Magazyn, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Jerzy Dłużkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Rola wojsk desantowych podczas walk w II wojnie światowej. Program ilustrowany fragmentami filmów archiwalnych z frontów II wojny światowej.