TVP Dokument Poniedziałek, 02.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 32 SIERPC - WIELKANOC Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza przepiękny skansen - Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. W takiej scenerii opowiada o Wielkanocy, najstarszym i najważniejszym ze wszystkich chrześcijańskich świąt. W Niedzielę Wielkanocną dopełnia się największa tajemnica wiary: Chrystus odnosi zwycięstwo nad śmiercią. Wielkanocna symbolika była tak wymowna i nacechowana emocjonalnie, że szybko przenikła do sztuk plastycznych oraz do muzyki. W Polsce powszechnie znane są piękne obrzędy związane z tym świętem oraz porzedzajacym je Wielkim Tygodniem: strojenie palm wielkanocnych, zdobienie pisanek, święcenie pokarmów, dzielenie się jajkiem czy wreszcie śmigus - dyngus. Są też mniej znane tradycje, które mają zasięg regionalny. Opowiedzą o nich kulturoznawcy ze skansenu w Sierpcu oraz z Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Niezależnie od tego jak spopularyzowany jest wielkanocny zwyczaj, każdy kryje w sobie głęboką symbolikę, wpisaną w to niezwykłe święto radości i nadziei. Dopełnieniem podniosłej atmosfery odcinka będzie muzyka paschalna w świetnym wykonaniu. 07:00 ŻYCIE LASU. BOGACTWO RUNA I PODSZYTU Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Film dokumentalny o przyrodzie Polski. Tym razem tematem jest las i jego dolne partie. Runo leśne i podszyt są niezbędnym elementem całego lasu. W skomplikowanym ekosystemie leśnym, gdzie każdy organizm - roślina czy zwierzę - są ważne i niezastąpione. 08:00 KAWA, HERBATA I KAKAO. HISTORIA W FILIŻANCE (TEA, COFFEE AND CHOCKOLATE HISTORY IN A CUP / THE, CAFE OU CHOCOLAT - L'HISTOIRE DANS NOS TASSES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jeanne Lefevre Film dokumentalny o obyczajach związanych z piciem kawy, herbaty i czekolady wraz z odrobiną wiedzy historycznej i geograficznej na ten temat. Herbata, kawa czy gorąca czekolada? To jest powszechne pytanie, gdy szykujemy śniadanie. Ten zwyczaj konsumpcyjny ma zaledwie trzy stulecia. W tym dokumencie prześledzimy historię tych napojów. Dowiemy się, z jakich roślin po odpowiedniej obróbce, napoje te są przyrządzane. Gdzie były i są uprawiane? Prześledzimy też ich rolę w rozwoju Europy i przyzwyczajeń jej społeczeństwa. Poznamy historię od odkrycia trzech roślin, aż do ich przygotowywania, przechodząc przez ich eksploatację, która jest pośrednio opowieścią o historii niewolnictwa, industrializacji i globalizacji. 09:05 BORNEO - PRASTARY RAJ NA ZIEMI (BORNEO: EARTH'S ANCIENT ISLE) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o Wyspie Borneo, gdzie przez większość roku panuje tropikalna aura. To niezwykły region na Ziemi - około 120 milionów lat. Przez cały ten czas spójne światło słoneczne, ciepło i deszcz stworzyły krainę pełną dziwacznych gatunków i niezwykłych ekosystemów. Są tu najwyższe na świecie drzewa tropikalne, najcięższe nadrzewne zwierzęta i najmniejsze niedźwiedzie. Borneo wciąż zaskakuje i oferuje nowe odkrycia. Ten film przedstawia zjawiska nigdy wcześniej nieudokumentowane. Historia Borneo to historia wody. Wyspa izolowana przez ciepłe morza tropikalne, przez miliony lat ciągłych opadów deszczu spowodowały intensywną rywalizację o życie. W górach Borneo rośliny mięsożerne używają kropel deszczu, by złapać zdobycz. W lasach deszczowych ogromne samce orangutanów wzywają rywali do walki. Na wybrzeżu roi się od meduz. Ale w jaskiniach Borneo i wokół nich konkurencja o pożywienie jest największa. O zmroku, gdy setki tysięcy nietoperzy opuszczają jaskinię, są ścigane przez drapieżne ptaki. 10:05 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 2 GANGES (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Druga część pozwoli na poznanie innej, potężnej rzeki. Oto święty Ganges, rzeka czczona jako bóstwo. Wyżej dwie rzeki funkcjonują pod innymi nazwami. Dopiero w miejscowości Devprayag oficjalnie uznaje się je za potężny Ganges. Ganges nie jest najdłuższą rzeką świata, ale nawadnia pola pół miliarda ludzi. Dorzecze Gangesu obejmuje prawie jedną trzecią terytorium Indii i jest jednym z najgęściej zaludnionych pod słońcem. Żadna inna rzeka nie jest dla tego kraju tak ważna i tak święta. Ganges czci miliard Hindusów. Nazywają tę rzekę boginią Ganga. W miejscu, z którego rozpoczyna ona swój bieg, spotykamy się z Babą, świętym, który udziela błogosławieństwa pielgrzymom. Wody Gangesu zaczynają jako rozpuszczony lodowiec w Himalajach, a potem pokonują ponad 3 i pół tysiąca metrów przez strome wąwozy. Choć Ganges jest kluczowy dla historii i tradycji religijnych, w dzisiejszych Indiach nie postrzega się go tylko jako obiektu kultu. Rzeka Ganges, czczona od źródła do ujścia, jest jak wszystko w Indiach niejednoznaczna. To święta rzeka, ale przydałoby się ją posprzątać. 11:00 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 4 TUAMOTU, KRAINA ATOLI (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. LES TUAMOTUS, LE MONDE DES ATOLLS) Serial dokumentalny, 14 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Odcinek czwarty to podróż do krainy atoli. Okruchy lądu na bezkresnym oceanie: Tuamotu, 84 płaskie wyspy koralowe na południe od Tahiti. Wyspa to ląd otoczony wodą, atol to woda otoczona lądem. Największym atolem archipelagu Tuamotu jest Rangiroa. Nieskończona różnorodność błękitów i zieleni. Południe. 28 stopni i lekka bryza. Rekiny zdają się nie zwracać uwagi na temperaturę wody, która na płyciźnie może osiągać 40 stopni. Większość żywych organizmów woli lepiej dotlenioną wodę w granatowych głębiach. Atol jest jak rysunek na oceanie. Rangiroa to liczący 80 km długości i 30 szerokości prostokąt. Atol to zamknięty świat. Wyjątkiem są przesmyki, gdzie laguna łączy się z oceanem. To bramy w rafie koralowej, przez które wpływa i wypływa różnego rodzaju fauna wodna. 11:15 TRZY ŻARTY - PRIMA APRILIS Kameralne i studyjne (widowisko), 10 min, Polska, 1977 Autor: Stefan Mroczkowski Prima aprilis to obyczaj obchodzony w wielu krajach świata. Polega on na robieniu żartów, celowym wprowadzaniu w błąd, nabieraniu kogoś. Tego dnia w mediach pojawiają się różne żartobliwe informacje. Program primaaprilisowy, a w nim trzy historie: - o odkryciu naukowym pozwalającym zamrażać i odmrażać ludzi, w roli lekarza Jacek Żuralski; w piwnicy - chłodni wwożą na wózku szpitalnym młodą parę, która uległa temu procesowi, następuje jej wybudzenie; - wynalazek napędu słonecznego do małego fiata, występują Ryszard Podlewski i Jerzy Żelewski; rozmowa w warsztacie samochodowym, fiacik z bateriami słonecznymi na dachu jedzie szosą; - rewelacyjne wykopalisko - na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich znaleziono rękę Wenus z Milo, grają Mirosław Kwieciński i Wawrzyniec Kopczyński; wykop, w nim rozmowa o znalezieniu ręki Wenus z Milo, rozmowa we wnętrzu, owa ręka (z gipsu); Zbigniew Górny przy fortepianie w skomponowanym przez siebie utworze na prawą rękę. 11:30 TRYPTYK RODZINNY ZE SZCZĘŚCIEM Reportaż, 10 min, Polska, 1977 Scenariusz: Wojciech Sarnowicz, Leszek Bober Zdjęcia: Janusz Lazar Spotkanie z przedstawicielami rodzin z trzech pokoleń, którzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami na temat szczęścia małżeńskiego i rodzinnego. W pierwszej kolejności reporterzy odwiedzają szkołę rodzenia, gdzie ćwiczą przyszłe mamy. Jedna z nich dzieli się szczęściem, które odczuwa, oczekując narodzin swojego dziecka. Dalej kamera "spotyka" rodzinę z dzieckiem wypoczywającą na terenie chorzowskiego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Ojciec i matka wspominają szczęście, jakie towarzyszyło im od momentu przyjścia na świat ich córeczki. Mówią nie tylko o swoich obawach, ale też o wartości, jaką jest dla człowieka założenie rodziny. Tytułowy tryptyk rodzinny wieńczy spotkanie z parami odznaczonymi w Urzędzie Stanu Cywilnego w Katowicach za długoletnie pożycie małżeńskie. Na okolicznościowym przyjęciu wspominają oni zarówno szczęśliwe, jak i trudne chwile, udzielają też cennych rad młodym małżonkom. 11:40 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one między sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 12:15 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 12:50 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 6 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:25 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 7 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. Kandydaci na żołnierzy WOT przechodzą właśnie swój najważniejszy egzamin na poligonie, m.in. tzw. pętlę taktyczną. To zwieńczenie ich 16 - dniowego okresu przygotowawczego do wstąpienia do służby. Przy wyjątkowo niskiej temperaturze i głębokim śniegu każde działanie staje się trudniejsze... To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:55 NAJPIĘKNIEJSZE WYSPY ŚWIATA - CZĘŚĆ 5. WYSPY PRZYBRZEŻNE (WORLD’S GREATEST ISLANDS 5. NEARSHORE ISLANDS) Cykl dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Martin Baker W piątej części serii poznamy wyspy, które są specyficzne z powodu swojego położenia. Leżą bardzo blisko brzegu kontynentu. 14:55 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT. ROŚLINOŻERCY (THE VEGETARIAN GIANTS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Dokument o najwspanialszych zwierzętach afrykańskiego buszu. W tym odcinku oko kamery podpatruje gigantyczne słonie, które są wegetarianami, a także nosorożce i hipopotamy. Słonie codziennie wypijają po 200 litrów wody, zwykle przychodzą do wodopoju raz dziennie. Żerują nawet po 16 godzin, bo ich dzienne zapotrzebowanie wynosi od czterech do sześciu procent masy ciała. U dorosłego samca oznacza to ponad 200 kg. Słoń potrzebuje łatwo dostępnego pożywienia. Nic więc dziwnego, że ten największy ssak lądowy jest roślinożercą. Choć nie jest wybredny, wie, co jest dobre i ma swoje smakołyki. Przepada zwłaszcza za liśćmi drzewa Colophespermum mopane, przypominającymi motyle, i za baobabami. W porze suchej żywi się głównie drzewami i krzewami. Słoń przeżyje prawie w każdym środowisku, pod warunkiem, że będzie miał dostęp do wody i pożywienia. Produkuje dziennie 150 kg odchodów, rozsiewając przy okazji tysiące nasion, po części rekompensując poczynione przez siebie szkody. Długa, ruchliwa trąba zapewnia słoniowi dostęp do pożywienia na każdej wysokości. Ma cztery łuki zębów trzonowych, które są olbrzymie i znakomicie przystosowane do żucia. Może swobodnie unosić i opuszczać trąbę, poruszać nią w każdym kierunku. Możliwości tego narządu wydają się nieograniczone. Czasem jednak sama trąba nie wystarcza, słoń musi sobie pomóc nogą. Nie służy ona wyłącznie do chwytania. Słoń posługuje się nią również do wyrażania nastroju. Jest ona także narządem węchu, oddychania i dotyku. Właśnie trąbie, która rozwiązywała liczne problemy związane z gabarytami słonia, gatunek ten zawdzięcza to, że przetrwał aż do dzisiejszych czasów. Drugim czynnikiem była dieta. Wszystkie prehistoryczne wielkie drapieżniki wymarły. Tylko nieliczne olbrzymy dotrwały do naszych czasów i wszystkie są roślinożerne.Nosorożec czarny, to jeden z ostatnich przedstawicieli rodziny, która pojawiła się na Ziemi 35 milionów lat temu. Jego przodkowie nie mieli rogowych tworów na pysku, ale posiadali wszystkie cechy typowe dla nosorożców: masywną sylwetkę, krótkie kończyny i wydłużoną głowę oraz górną wargę tworzącą chwytny, palczasty wyrostek. Do naszych czasów dotrwał też w Afryce inny jego krewniak: nosorożec biały. Jest dwa razy większy i pojawił się miliony lat później, w czwartorzędzie. Nosorożec czarny zjada ponad 200 gatunków roślin, a biały żywi się głównie trawami. Nie mają ani kłów, ani siekaczy, pożywienie chwytają i rozdrabniają wargami. Wystarcza im 30 kg trawy dziennie, to niewiele jak na zwierzę o takich gabarytach. Kolejnym roślinożernym olbrzymem jest hipopotam. Nauka wie o nim stosunkowo niewiele, bo trudno go obserwować. Większość dnia spędza zanurzony w wodzie. W pełnej krasie można go podziwiać rano, kiedy po nocy spędzonej na skubaniu przybrzeżnych roślin, wraca do wody. Hipopotam wyraźnie odróżnia się od innych zwierząt: morfologią, wodno - lądowym trybem życia, a także zwyczajami, których często nie potrafimy sobie wytłumaczyć. Ssaki te żyją w grupach liczących po kilkanaście osobników, którymi rządzi dominujący samiec. 15:50 PORTRETY DOKUMENTALNE - WOJCIECH STAROŃ. ARGENTYNSKA LEKCJA Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 16:05 MARZENIA O PRZYSZŁOŚCI S. 2 - CZĘŚĆ 1. SZTUKA (DREAM THE FUTURE SEZON 2) Cykl dokumentalny, 48 min, Francja, 2021 Reżyseria: Alex Fighter, Helene Le Meur Drugi sezon popularnonaukowej serii "Marzenia o przyszłości". Jak będzie wyglądał świat jutra? Jak obecne odkrycia i badania wpłyną na nasze codzienne życie? Znani naukowcy, światowe gwiazdy i pasjonaci z całego świata podzielą się swoimi badaniami i poglądami na przyszłe życie. Zapoznamy się z przyszłymi rewolucjami, które powinny zmienić nasze codzienne życie z technologicznego, socjologicznego i kulturowego punktu widzenia. To nie science fiction, tylko prawdziwe doświadczenia, które mają się wydarzyć o jedno pokolenie do przodu. Efekty specjalne i fragmenty filmów sprawią, że ten serial naukowy jest naprawdę zabawnym. W odcinku 1. zajmiemy się sztuką. W sztuce następują rewolucyjne zmiany. Narzędzia cyfrowe i technologie otwierają nowe możliwości i sposoby ekspresji. Eksperymentowanie jest powszechne. Mieszanie gatunków wyznacza sztukę przyszłości. Wymyślanie nowych form i nowych doświadczeń to od zawsze - gra Science Fiction. Czy nasza inwencja będzie tak twórcza jak w filmie? Nadawanie znaczenia nowym formom i doświadczeniom - to cel wszystkich na świecie, stosujących nowe narzędzia. Marzyciele obiecują łączyć świat z hybrydowymi dziełami, żywymi, interaktywnymi i wciągającymi. 17:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - LUBLANA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Caroline Haertel, Mirjana Momirovic Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa. 18:05 SŁODKI WIEDEŃ - CZAR TRADYCJI (SWEET VIENNA / SUSSES WIEN - TRADITION VERZAUBERT) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2019 Reżyseria: Gerald Benesch, Barbara Weissenbeck Film dokumentalny o słodkościach wiedeńskich. Kiedy Wiedeń był centrum monarchii austro - węgierskiej, stał się tyglem składników i przepisów z całego świata. To dało początek tradycjom, które istnieją do dziś, ale w końcu radość jest ponadczasowa. Film oprowadza po smakach, biografiach i nowinkach wiedeńskiej kuchni deserowej. Od Wiener Schokoladekönig i Karlsbader Oblatenbäckerei po legendarny wystrój Demel, od ponczowych pączków cukierni Gerstner po innowacyjne dzieła cukiernika Zoli Auböck i słynną cukiernię Tart’a tata. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - WOJCIECH STAROŃ. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 20:45 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 22:00 PANI NIKIFOR Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Staroń Wykonawcy: Krystyna Feldman Film przedstawia sylwetkę znakomitej aktorki Krystyny Feldman i jej pracę nad "rolą życia", rolą Nikifora w filmie pt: "Nikifor" w reż. Krzysztofa Krauzego. 22:40 ARGENTYŃSKA LEKCJA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2010 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Wojciech Staroń W filmie zobaczymy, jak mały człowiek radzi sobie w sytuacji kompletnej zmiany otoczenia. To historia 8 - letniego syna reżysera dokumentu. Chłopiec wraz z rodzicami wyjeżdża na dwa lata do Argentyny. Przez kilkanaście miesięcy ma chodzić do szkoły podstawowej w małym miasteczku na północy kraju. W obcym miejscu i obcej kulturze, wśród ludzi mówiących innym językiem, Janek odkrywa nowy, nieznany mu dotąd świat. Dzięki przyjaźni z 11 - letnią Marcią łatwiej odnajduje się w innej kulturze. Obsypany nagrodami dokument otrzymał m.in.: Grand Prix na festiwalu w Krakowie - 2011 r. , Nagrodę Srebrnego Gołębia na 54. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych DOK Leipzig w Lipsku, Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Kantonie w Chinach, Nagrodę dla Najlepszego Dokumentu Średniometrażowegona Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Montrealu. 23:50 TRZY ŻARTY - PRIMA APRILIS Kameralne i studyjne (widowisko), 10 min, Polska, 1977 Autor: Stefan Mroczkowski Prima aprilis to obyczaj obchodzony w wielu krajach świata. Polega on na robieniu żartów, celowym wprowadzaniu w błąd, nabieraniu kogoś. Tego dnia w mediach pojawiają się różne żartobliwe informacje. Program primaaprilisowy, a w nim trzy historie: - o odkryciu naukowym pozwalającym zamrażać i odmrażać ludzi, w roli lekarza Jacek Żuralski; w piwnicy - chłodni wwożą na wózku szpitalnym młodą parę, która uległa temu procesowi, następuje jej wybudzenie; - wynalazek napędu słonecznego do małego fiata, występują Ryszard Podlewski i Jerzy Żelewski; rozmowa w warsztacie samochodowym, fiacik z bateriami słonecznymi na dachu jedzie szosą; - rewelacyjne wykopalisko - na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich znaleziono rękę Wenus z Milo, grają Mirosław Kwieciński i Wawrzyniec Kopczyński; wykop, w nim rozmowa o znalezieniu ręki Wenus z Milo, rozmowa we wnętrzu, owa ręka (z gipsu); Zbigniew Górny przy fortepianie w skomponowanym przez siebie utworze na prawą rękę. 00:05 RODZINNA OPOWIEŚĆ O SADZIE Reportaż, 17 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Adam Kaczanowski Historia państwa Krzywickich - rodziny, która od czterech pokoleń mieszka w Topoli Królewskiej. Wszyscy zajmują się rolnictwem i sadownictwem. Kolejne pokolenia przekazują sobie tradycje rolnicze i społecznikowskie. Są przykładem i wzorem dla sąsiadów. Bohaterem reportażu jest pan Marek Krzywicki - obecny gospodarz Topoli Królewskiej. Dzięki swojemu wykształceniu i pasji, nadal tę rodową spuściznę rozwija i unowocześnia. Kontynuuje też tradycje społecznikowskie. Działa w Banku Spółdzielczym w Łęczycy, pomaga rolnikom. 00:25 NOTACJE - JADWIGA BARAŃSKA. NIE GRAŁAM SAMA SIEBIE Cykl dokumemtalny, 12 min, Polska, 2010 Autor: Krzysztof Tadej Jadwiga Barańska, ur. w 1935 r. , aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Największą sławę przyniosła jej rola Barbary w filmie i w serialu "Noce i dnie". Jest żoną reżysera Jerzego Antczaka. W 1979 r. wyemigrowała wraz z mężem do USA, skąd powrócili do Polski na początku lat 90. 00:45 UKRAIŃCY - ODC. 4. ROMAN Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Roman pochodzi z Żytomierza, mieszka w Polsce od kilku lat. We Lwowie, przy jednym z teatrów ukończył kurs aktorski oraz kierunek reżyserii eventów. Do Polski przyjechał pomóc bratu w remoncie mieszkania i został. Pracował w wielu miejscach, zwykle jednak to była praca fizyczna, a najbardziej czuje się aktorem. Kiedyś grywał okazjonalnie w bajkach dla dzieci w spektaklach w Katolickim Teatrze Edukacyjnym, z którym jeździł wraz z zespołem do szkół i domów kultury, ale także w offowych teatrach, zagrał nawet w spektaklu "UFO" Iwana Wyrypajewa. Obecnie przygotowuje się, być może do ostatniego spektaklu, do "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego w offowym Teatrze Supernova, gdzie gra rolę Aleksandra. Prywatnie jest szczęśliwie zakochany i wspólnie z partnerką rozwijają swoją firmę, chcą sprowadzać z Ukrainy granit i sprzedawać go w Polsce. Właśnie szykują się do pierwszego transportu. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 198 BELGIJSKIE SZTUCERY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski 1/ Powstańczy depozyt - kopiemy! Zakopane trzy skrzynie sztucerów belgijskich. To zdanie podziałało na nas jak magnes. 90 lat temu w Sielpi zjawili się pierwsi poszukiwacze. Nie mieli jeszcze sprzętu, ale mieli informacje. W 1964 roku, broń, która nie trafiła do lasu, została na terenie miejscowego zakładu zakopana. 2/ Z pamiętnika Romana Rogińskiego. Następnie przeniesiemy się do Białej Podlaskiej i opowiemy o jednej z najbardziej niezwykłych bitew powstania styczniowego, jakie się tu rozegrały - bitwie na siłę charakteru. Naczelnikiem wojennym naznaczony został Roman Rogiński. 02:05 TATA, I LOVE YOU Film dokumentalny, 49 min, Polska 1999 Scenariusz: Ryszard Kaczyński, Piotr Morawski Reżyseria: Piotr Morawski Zdjęcia: Andrzej Adamczak Muzyka: Anka Morawska, Jacek Bąk Sylwester, Andrzej, Artur - wyraźnie z siebie zadowoleni - opowiadają, jak okrutnie obchodzili się z kotami i jak pięściami i kopniakami zwykli załatwiać porachunki między sobą i z kolegami. Mówią też, co wiedzą o Stanach Zjednoczonych. Są przekonani, że jest tam bardzo wielu narkomanów oraz - co bardzo ich pociąga - łatwo tam o broń i właściwie każdy ma pistolet. Chłopcy, a także ich siostry Oktawia i Kasia, są wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Wkrótce dzieci wyjadą do Stanów Zjednoczonych. Autor filmu towarzyszy im w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzają z nową matką w wynajętym domku w górach. Kamera obserwuje próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z nowym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia ma lat 14, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci, kilka lat temu podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Ekipa filmowa towarzyszy Ricie i dzieciom w locie do Stanów Zjednoczonych. Kamera obserwuje powitania, pierwsze dni życia we wspólnym domu, zakupy odzieży, wreszcie - pójście dzieci do szkoły. Realizatorzy dokumentu wracają do St. Louis po ośmiu miesiącach. Okazuje się, że Sylwestra nie ma już u Jurotichów. Został umieszczony w zakładzie dla trudnych dzieci. Nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości. Trudności wychowawcze są zresztą ze wszystkimi dziećmi, przez lata zaniedbanymi emocjonalnie i pedagogicznie. Wymowa filmu jest jeszcze jednym argumentem za tym, że domy dziecka zapewniają wprawdzie podopiecznym codzienny byt, nie dają im jednak możliwości startu w normalne życie. Sprzyjają raczej temu, by w przyszłości powielali błędy nieodpowiedzialnych rodziców i schodzili na margines społeczeństwa. 03:05 NEON Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Knopp, Andrzej Wojciechowski, Tomasz Król, Michał Pałka-Keff Muzyka: Daniel Bloom Tematem filmu jest historia warszawskich neonów, reliktów okresu PRL - u. Film ukazuje ich funkcjonowanie jako elementu miejskiej architektury zaczerpniętego z kapitalistycznego świata konsumpcji, który został wprowadzony do socjalistycznej rzeczywistości by stworzyć iluzję i fasadę dla szarości, biedy i zapóźnienia gospodarczego. W filmie oprócz zdjęć realizowanych współcześnie, w tym wywiadów z twórcami neonów, architektami, historykami sztuki i varsavianistami, wykorzystany jest niezwykle bogaty filmowy i fotograficzny materiał archiwalny, m.in. ze zbiorów Telewizji Polskiej.