TVP Dokument Wtorek, 03.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:35 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 33 SANDOMIERZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedzi Sandomierz - królewskie miasto, nazywane często "małym Rzymem". Podobnie jak stolica Włoch leży na siedmiu wzgórzach, ponad gęstą siecią tajemniczych podziemnych korytarzy. Gall Anonim pisał o nim jako o jednej z trzech głównych siedzib średniowiecznego Królestwa Polskiego. Spośród koronowanych głów w Sandomierzu bywał m.in. Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Miasto jest początkiem wielu turystycznych szlaków, kusi wspaniale zachowaną architekturą i zabytkami archeologicznymi, a kryminalne zagadki rozwiązuje tutaj ulubiony duchowny szklanego ekranu ojciec Mateusz. Zachwycają tutejsze wzgórza, zamek oraz ratusz, wieże i lochy brukowane uliczki i strzeliste mury dostojnych kamienic. To właśnie tutaj znajdują się złoża wyjątkowo pięknej odmiany krzemienia pasiastego, nazywanego kamieniem optymizmu. Sandomierz to miasto, które pachnie wielką historią, ale oddycha żywą energią wędrowców, którzy każdego dnia przechodzą przez Bramę Opatowską, aby poczuć niepowtarzalny klimat tego wyjątkowego miejsca, które wciąż emanuje wielowiekowym pięknem. 07:05 ŻYCIE LASU. PTAKI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Zdjęcia: Sławomir Skupiński Film dokumentalny o ptakach żyjących w Polsce. W ciągu ostatnich stu lat z ziemi zniknęło ok. pięć miliardów ptaków. W Polsce gasną głuszce, cietrzewie, kraski, podgorzałki, rybołowy - żeby wymienić tylko niektóre gatunki. Nawet wróble i jaskółki stają się coraz rzadsze. Dobra wiadomość jest taka, że sprawy wciąż jeszcze zależą od nas. I chociaż nie będzie tak zawsze, być może niedługo, to jednak dzisiaj jest jeszcze czas: na współodpowiedzialność, współdziałanie, współżycie, na dobry wybór. Warto bliżej poznać ptaki, które jeszcze żyją w naszych lasach. 08:00 NIETYPOWY TRANSPORT (UNUSUAL TRANSPORTATION / TRANSPORTS EXCEPTIONNELS: DES AVIONS SUR LA ROUTE) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anthony Binst Scenariusz: Sonia Rusipini, Jessy Picard Film dokumentalny o tym, jak powstają największe samoloty pasażerskie świata. To istny wyścig do coraz większych podniebnych maszyn, które są produkowane coraz szybciej. Ich powstawanie to również logistyczne przedsięwzięcie. Poznamy od kulis stanowisko montażowe Airbusa w pobliżu Tuluzy, gdzie fragmenty samolotów są sprowadzane z czterech stron Europy drogą powietrzną, lądem lub wodą. Układanie puzzli części lotniczych i ładunków XXL wymaga potężnej i pomysłowej technologii. Ten film przenosi nas poza scenę tej technologicznej sprawności i niesamowitych maszyn używanych do jej osiągnięcia. 09:00 POWRÓT PTAKÓW NA JEZIORA (BIRDS OF THE LAKES RETURN) Film dokumentalny, 54 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Matej Vranic Dokument o ptakach i ich ochronie, która jest coraz ważniejszym wyzwaniem dla różnorodności biologicznej. Film pokazuje, że dzięki pragmatycznym inicjatywom możliwa jest ponowna naturalizacja obszarów, które zostały zdewastowane przez przemysł. Zadziwiające szczegóły naszych dyskretnych sąsiadów można zaobserwować podczas czterech pór roku, odsłaniając ich tętniącą życiem egzystencję: walkę o przetrwanie w warunkach zimowych; wiosenny powrót migrantów, którzy spędzili zimę na południu; okres gniazdowania i krycia; jesienne migracje i zimowe przygotowania do pobytu. 10:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - LUBLANA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Caroline Haertel, Mirjana Momirovic Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa. 11:05 BYŁEM DUBLEREM - LESZEK MAZAN Reportaż, 20 min, Polska, 1978 Autor: Wacław Kaczmarczyk Prowadzący: Leszek Mazan Redaktor Leszek Mazan - dziennikarz, publicysta i miłośnik historii. Chcąc sprawdzić się w roli pilota turystycznego, pod przykrywką jedzie na trzydniową wycieczkę autokarową, zorganizowaną dla "Cechu Rzemiosł Drzewnych" przez Spółdzielnię Turystyczno - Wypoczynkową. Podczas wycieczki na trasie Bieszczady - Łańcut - Krasiczyn uczestnicy natrafiają na liczne perturbacje, związane z organizacją, począwszy od braku przewodnika na zamku w Łańcucie, przez awarię autokaru w Przemyślu, po problemy z wyżywieniem i noclegami. W skrócie rzecz ujmując - kłopotom nie ma końca. Mimo to grupa szczęśliwie wraca do domu. Program "Byłem dublerem - Leszek Mazan" ukazuje, jak ciężką pracą jest bycie pilotem wycieczek turystycznych. 11:35 PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Wiesław Dąbrowski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 12:30 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 13:50 NAJPIĘKNIEJSZE WYSPY ŚWIATA - CZĘŚĆ 6. WYSPY KORALOWE (WORLD’S GREATEST ISLANDS 6. CORAL ISLANDS) Cykl dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Martin Baker W szóstej części poznamy wyspy koralowe będąca wynurzoną częścią rafy koralowej. Wiele wysp koralowych należy do typu atoli z laguną w środku, ale mogą one też reprezentować wynurzone fragmenty bariery koralowej, pozbawione laguny. Ze względu na to, że rafy koralowe rozwijają się wyłącznie w morzach ciepłych, wyspy koralowe spotyka się w obszarach równikowych i podzwrotnikowych. Do bardziej znanych należą wyspy archipelagu Bahamy czy Howland. 14:50 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT. ANTYLOPY (THE ANTELOPES) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Najwięcej antylop występuje w Afryce, gdzie doliczono się 72 gatunków. Należą do nich wielkie zwierzęta, ważące nawet pół tony, a także wiele razy mniejsze od nich osobniki takie, jak dikdik. Ta miniaturowa antylopa mieszka w zaroślach porastających sawannę. Dikdiki żyją w parach, co stanowi rzadkość wśród antylop. Ze względu na swoje małe rozmiary stanowi łakomy kąsek dla wielu drapieżników, począwszy od węży, przez drapieżne ptaki, po szakale czaprakowe. W porównaniu z innymi antylopami, te najrzadziej padają łupem drapieżników. Dikdiki zawdzięczają to temu, że właściwie nie piją wody. W ten sposób unikają wodopojów, gdzie najczęściej giną inne zwierzęta. Kudu należą do dużych antylop. Wielkością ustępują jedynie elandom. Samiec, który wyróżnia się imponującym porożem, waży od dwustu do trzystu kilogramów: 50 razy więcej niż dikdik. Żywią się głównie liśćmi. W porze suchej 75% roślin znika albo traci walory odżywcze. Antylopy muszą więc pokonywać większe odległości w poszukiwaniu pożywienia. Afrykańskie antylopy dzieli się czasem na kilka grup. Kudu i buszboki należą do antylop o skręconych rogach. Na południu Afryki buszboki często dzielą terytorium z większym kuzynem - nialą grzywiastą. Podobnie jak buszbok i kudu, niala nie jest terytorialna. Samce żyją samotnie, ich kontakty z innymi samcami są przypadkowe i przelotne. Do dużych antylop należy bawolec, samiec waży 150 kilogramów. Przedstawicielami podrodziny bawolców są sasebi, inne duże antylopy żyjące na sawannie. Obowiązuje u nich prosta zasada bezpieczeństwa: przy wodopoju grupa strażników jest zawsze liczniejsza niż pijących. W Afryce wschodniej antylopy te bywają też nazywane topi, ponieważ stają na termitierach, by rozglądać się po okolicy. Największym gatunkiem antylopy, dziś bardzo przetrzebionym, jest eland. Wszystkie antylopy mają oczy osadzone z boku czaszki, co pozwala obserwować również to, co dzieje się z tyłu. Inna charakterystyczna cecha wszystkich antylop to dwie pary palców, z czego tylna nie sięga podłoża, co oznacza, że mają cztery palce, ale stąpają tylko na dwóch. Jednymi z najmasywniejszych antylop są koby. Samica waży 160 kg, a dorodny samiec nawet 250 kg. Szpringboki należą do antylop średniej wielkości, charakteryzujących się smukłą sylwetką, szybkością i zwinnością. W Afryce występuje kilkanaście takich gatunków. Dobrze radzą sobie na półpustynnych terenach, żywią się roślinami, których nie mogą jeść gatunki trawożerne, wymagające bliskości wody. Pod tym względem wymagania szpringboka są niemal zerowe. Radzi sobie bez wody. Impale charakteryzuje wyjątkowo zgrabna i harmonijna sylwetka. Są zawsze czujne i gotowe do natychmiastowej reakcji na niebezpieczeństwo. Afrykańskie antylopy choć różnią się wielkością, dietą i sposobem życia na pewno z jednakowym uporem robią wszystko, by nie stać się łatwym łupem. 15:55 MARZENIA O PRZYSZŁOŚCI S. II /2 (DREAM THE FUTURE SEZON 2) Cykl dokumentalny, 48 min, Francja, 2021 Reżyseria: Helene Le Meur, Alex Fighter Na gotowaniu spędzamy średnio godzinę dziennie. Obecnie jesteśmy świadkami manii gotowania - pod wpływem reality show, zdjęć dań, wpisów w mediach społecznościowych, nowego pokolenia wytatuowanych, młodych kucharzy... I trzeba też myśleć o kuchni przyszłości. Kuchnia - jak reszta gospodarki - musi znaleźć własne rozwiązania dla przyszłości planety. Ruchy wegańskie, freegan i lokalne produkcje - wspierane przez kucharzy i konsumentów - już kładą nacisk na źródło produktów. W 2050 roku kuchnia będzie jeszcze silniej zintegrowana. Kuchnia się spersonalizuje, przystosuje do potrzeb zdrowotnych, preferencji - i zmechanizuje. Czy rozwój technologiczny będzie się różnił od wizji SF? Roboty to przyszłość, ale gotowanie zostanie w sferze przyjemności, pasji i emocji. Kucharze i naukowcy już wymyślają kuchnię przyszłości. 16:55 PORTRETY DOKUMENTALNE - WOJCIECH STAROŃ. ARGENTYNSKA LEKCJA Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 17:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SARAJEWO (BALKAN BOOM TOWNS SARAJEVO / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku drugim - Sarajewo. W górskiej kotlinie nad rzeką Miljacką leży Sarajewo, stolica Federacji Bośni i Hercegowiny. Pełno tu kontrastów, bo miasto leży na styku Wschodu i Zachodu. Sarajewo bywa nazywane Małą Jerozolimą ze względu na wyznawaną tu mnogość religii. Miasto ma bogatą historię. Należało do Imperium Osmańskiego, a potem do Cesarstwa Austro - Węgierskiego. Trzykrotnie znalazło się w centrum światowych wydarzeń politycznych. W roku 1914, po zamachu na austriackiego następcę tronu Franciszka Ferdynanda, wybuchła pierwsza wojna światowa. W roku 1984 odbyła się tu zimowa olimpiada, a w 1992 miasto przetrwało najdłuższe oblężenie od czasu drugiej wojny światowej. Obecnie trzystutysięczne Sarajewo jest domem dla Bośniaków, ortodoksyjnych Serbów i katolickich Chorwatów, którzy żyją w harmonii mimo wydarzeń najnowszej historii. 18:05 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NAMIBIA. PONADCZASOWA AFRYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Namibia to stosunkowo mało znany kraj o zróżnicowanym krajobrazie. Rdzawe pustynie, parki narodowe i rozległe przestrzenie nad Atlantykiem. Bogactwa Namibii zaskakują podróżnych. Poza wspaniałymi pejzażami, kraj ten kryje w sobie również fascynującą mozaikę kultur. Namibia to jeden ze skarbów kontynentu afrykańskiego. Namibia leży w południowo - zachodniej części Afryki, nad Oceanem Atlantyckim. Dawniej stanowiła kolonię niemiecką, następnie była okupowana przez RPA. Uzyskała niepodległość w 1990 r. Namibia to olbrzymi, lecz słabo zaludniony kraj. Na jej obszarze - ponad dwukrotnie większym od terytorium Niemiec - żyje zaledwie 2 miliony mieszkańców. 20:10 TRZECI MAJA, CZYLI DZIŚ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Cyprian Demianiuk Scenariusz: Piotr Kornobis Zdjęcia: Tomasz Woźniczka, Marek Rozwadowski Film realizowany w ramach przypadających na 2021 rok obchodów 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji, Prawa o miastach oraz Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów w Polsce i na Litwie. Przedstawienie procesu, jakim były wydarzenia końca XVIII wieku w skrócie, którego ramy wyznacza pytanie: czemu to właśnie w XVIII - wiecznej Rzeczypospolitej powstała pierwsza z nowożytnych konstytucji europejskich. Zdjęcia dokumentalne przeprowadzono w Polsce, na Litwie, Ukrainie i w Niemczech. Powstanie filmu było możliwe dzięki zaangażowaniu wielu organizacji i instytucji kultury: Archiwum Akt Dawnych, Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Instytut Pileckiego, Polskiego Radia, Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego, Polskiej Fundacji Narodowej. Bohaterowie filmu: dr Michał Kulecki, prof. Michał Kopczyński, dr Michał Łuczewski, dr Sebastian Adamkiewicz, prof. Anna Grześkowiak - Krwawicz, prof. Piotr Ugniewski, prof. Richard Butterwick - Pawlikowski, dr Barbara Stankevi, dr Gintaras Šapoka, dr Eligijus Raila, dr Milo Řeznk, prof. Karsten Holste, dr Stephan Theilig. Historia Konstytucji 3 Maja jest klasyczną opowieścią o walce dobra ze złem. Rezultatem tej walki są Polska, Litwa i Europa, w której żyjemy. Eksperci z Polski, Litwy i Niemiec odpowiadają na pytanie - dlaczego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i to właśnie w 1791 roku uchwalono pierwszą europejską konstytucję? W filmie obraz Jana Matejki Konstytucja 3 Maja 1791 roku prezentowany w Zamku Królewskim w Warszawie, popularnym miejscu wycieczek szkolnych. Obraz stanowi także medium prezentujące bohaterów i antybohaterów procesu. To opowieść o odwadze, wizji i wyobraźni bohaterów Rzeczypospolitej Obojga Narodów, których praca zaowocowała czymś trwalszym niż chwilowy polityczny sukces - symbolem. 21:15 KOŚCIUSZKO. PRZEWODNIK BARDZO WSPÓŁCZESNY ("KOŚCIUSZKO. WOLNOŚĆ OD PRZEMOCY") Film dokumentalny, 52 min, Polska/Litwa, 2021 Scenariusz i reżyseria: Piotr Kornobis Tadeusz Kościuszko to pierwszy bohater współczesnej Polski i Litwy. Film ukazuje jego biografię w dynamicznym skrócie między napięciem czasów, w których żył, a indywidualnymi cechami charakteru. Widz odnajdzie w tej opowieści próbę odpowiedzi na pytanie zadawane przez kolejne pokolenia Środkowoeuropejczyków - jak przetrwać na skrwawionych ziemiach, między Wschodem a Zachodem. Życie Kościuszki, typowego przedstawiciela klasy średniej XVIII wieku, jego decyzje i wybory składają się na wyjątkowo aktualną opowieść o człowieku. Tadeusz Kościuszko jest naszym bohaterem, bo odnajdujemy w nim siebie. 22:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA LEKARZA ONKOLOGA W DONIECKU Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Doniecka, z Instytutu Onkologii. Bohaterem jest prof. Grigori Bondar, chirurg, którego metody leczenia znane są w USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Izraelu i wielu innych krajach. Reportaż pokaże jeden dzień z życia lekarza i będzie to pretekst, by przedstawić metody leczenia raka na Ukrainie: przyczyny i skalę zachorowań oraz ukraińską specyfikę zjawiska. 22:45 ZAPACH RAJU CZ. 2 (ZAPACH RAJU CZ. 2) Film dokumentalny, 49 min, Polska/Niderlandy (Holandia), 2004 Scenariusz: Mariusz Pilis, Marcin Mamoń "Zapach Raju" jest filmem, w którym odbywamy podróż po pograniczu islamu i naszej, zachodniej kultury. Autorzy zabierają nas do Pakistanu, Afganistanu, Czeczenii, Iraku i Kataru. Jest to "film drogi" ukazujący zachodzące w świecie przemiany z drugiej strony, widziane oczami ludzi wychowanych i głęboko tkwiących w kulturze islamu. Czy świat ten ewoluuje, czy reaguje na coraz szybciej zachodzące zmiany? Jak ludzie widzą dzisiaj samych siebie po tragedii 11.09.2001? W jaki sposób tradycjonaliści czy wspólnoty feudalne wchłaniają nowoczesny świat? Czy współpracują z nim, czy wciąż pozostają nań zamknięte? Wreszcie, czy islam i Zachód "prą z całą siłą kursem na zderzenie cywilizacji"? 23:45 BYŁEM DUBLEREM - LESZEK MAZAN Reportaż, 20 min, Polska, 1978 Autor: Wacław Kaczmarczyk Prowadzący: Leszek Mazan Redaktor Leszek Mazan - dziennikarz, publicysta i miłośnik historii. Chcąc sprawdzić się w roli pilota turystycznego, pod przykrywką jedzie na trzydniową wycieczkę autokarową, zorganizowaną dla "Cechu Rzemiosł Drzewnych" przez Spółdzielnię Turystyczno - Wypoczynkową. Podczas wycieczki na trasie Bieszczady - Łańcut - Krasiczyn uczestnicy natrafiają na liczne perturbacje, związane z organizacją, począwszy od braku przewodnika na zamku w Łańcucie, przez awarię autokaru w Przemyślu, po problemy z wyżywieniem i noclegami. W skrócie rzecz ujmując - kłopotom nie ma końca. Mimo to grupa szczęśliwie wraca do domu. Program "Byłem dublerem - Leszek Mazan" ukazuje, jak ciężką pracą jest bycie pilotem wycieczek turystycznych. 00:10 NOTACJE - JADWIGA BARAŃSKA. NOCE I DNIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2010 Autor: Krzysztof Tadej Aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, ur. w 1935 r. , absolwentka PWST w Łodzi. W 2013 r. obchodziła 55 - lecie pracy artystycznej. Karierę rozpoczynała na deskach Teatru Klasycznego. Na ekranie zasłynęła głównie z filmów męża, Jerzego Antczaka. Rozgłos przyniosła jej rola Barbary Niechcic w adaptacji powieści "Noce i dnie" Marii Dąbrowskiej, a także kreacja tytułowej bohaterki w filmie "Hrabina Cosel". Widzowie pamiętają Jadwigę Barańską również z ról w Teatrze Telewizji. 00:25 STATKIEM PO TRAWIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Krystian Matysek Historia ta rozgrywa się na szlaku Kanału Ostródzko - Elbląskiego, który jest najbardziej ekologiczną budowlą Warmii, Mazur i Powiśla. Wszystkie maszyny pozwalające na jego eksploatację korzystają z napędu zasilanego skomplikowanym systemem wodnym. Ideą tego filmu jest udokumentowanie ciągle działających pochylni, urządzeń, które przeciągają przez wzniesienia statki. W momencie ich stworzenia pochylnie były - i są do dziś - niezwykłą myślą technologiczną i inżynierską, porównywaną dziś do technologii lotów kosmicznych. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 199 ZBRODNIA WRZEŚNIOWA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Kolejna sowiecka zbrodnia. W siedemnastym dniu wojny polsko - niemieckiej, ze wschodu uderzyli Sowieci. Na rubieżach Rzeczypospolitej skrzyżowały się wtedy dwa wielkie szlaki odwrotu polskich oddziałów. Jedne, jak Korpus Ochrony Pogranicza, ruszyły, by wesprzeć walczącą Warszawę. Inne, forsownymi marszami zmierzały na przedmoście rumuńskie, skąd miało wyjść polskie kontruderzenie, rozstrzygające losy zmagań. Rozpoczęło się też polowanie na rozproszone grupki polskich żołnierzy. Myśliwymi byli miejscowi chłopi, urządzający zasadzki po drogach. W zbrodniczym dziele miejscowi konkurowali z Armią Czerwoną, a liczbowego rezultatu tej rywalizacji nie poznamy zapewne nigdy. Niemiej mimo upływu lat ciągle ujawniane są nieznane fakty. Dziś też zamierzamy tak uczynić, a opowieść zaczynamy w Bieszczadach, a dokładnie w Krościenku, na granicy z Ukrainą. 01:50 WSZYSCY JESTEŚMY Z WĘGLA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2004 Reżyseria: Tomasz Wiszniewski Scenariusz: Tomasz Wiszniewski, Roman Janiszek O sobie i swoich kolegach Roman mówi: "Wszyscy jesteśmy z węgla". Minął rok, odkąd zajmujący się dotychczas kręceniem filmów z wesel i uroczystości były górnik postanowił skierować obiektyw swojej kamery na jego bliskie otoczenie. W podartych dżinsach i w czapce z daszkiem Roman maszeruje przez położone pod Wałbrzychem pagórki, aby dotrzeć do jednego z licznych na Śląsku biedaszybów. Gdy przeszło dekadę temu Polska przeżyła przemianę ustrojową, utrzymującym się w przeważającej mierze z górnictwa mieszkańcom Wałbrzycha głód zajrzał w oczy. Nie wszyscy po masowych zwolnieniach potrafili się przystosować do nowych warunków. Całe życie utrzymując się z pracy pod ziemią, wielu postanowiło powrócić do górnictwa. Coraz dotkliwsza bieda zmuszała do prób wykorzystania naturalnego bogactwa Śląska - węgla - którego płytko położone pokłady kusiły wałbrzyszan. Jeden po drugim pojawiały się nowe szyby, do których ściągały tysiące osób. Wśród doświadczonych górników, byłych pracowników kopalń, byli także górnicy amatorzy, dla których praca w biedaszybie była pierwszą tego rodzaju. Brak doświadczenia czasem prowadził do tragedii, dla uwięzionych w zasypanej jamie nie było ratunku. Interweniowały władze. Górników niepokoiła policja i straż miejska konfiskująca nielegalnie zdobyty urobek. Nieustępliwość i represje służb porządkowych zwiększały determinację i desperację pracowników biedaszybów, dla których niebezpieczne zajęcie nadal jest jedynym źródłem utrzymania. Roman filmuje swoich kolegów, wchodzi wraz z nimi w czeluście ziemi, zdradza tajemnice fachu. Jego kamera śledzi górników podczas wyjazdu do Warszawy, gdzie chcieli wykorzystać szansę pokazania swojego dramatu podczas manifestacji antyglobalistów. Opowiadają o swoich marzeniach, z których najważniejsze dotyczy po prostu godnego życia i możliwości wychowania dzieci bez troski o środki na ten cel. Dokument jest opowieścią o ludziach, którzy nie poddają się skrajnej biedzie i uparcie walczą o przetrwanie. 02:45 KALKUTA MATKI TERESY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz: Piotr Kot Bieda, ubóstwo, handel ludźmi, pogarda i odrzucenie - to nierzadko rzeczywistość Kalkuty. Na tej płaszczyźnie swoją misję buduje Kościół poprzez różnorakie instytucje. Wsparciem służą salezjańskie ośrodki misyjne, szkoły, punkty wsparcia. Od kilkudziesięciu lat pomocną dłoń do potrzebujących wyciągają także Misjonarki Miłości ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości św. Matki Teresy z Kalkuty, realizując swe dzieła w kilku ośrodkach Kalkuty. Materiał filmowy jest odzwierciedleniem działalności Kościoła pośród biednych Kalkuty - dzieł prowadzonych przez księży salezjanów i Misjonarki Miłości.