TVP Dokument Sobota, 07.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - BIAŁY KRÓL NIEBA Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Jeszcze nie tak dawno możliwość spotkania orła w naszym kraju była czymś niezwykłym, dostępnym tylko dla wybrańców. Orły bieliki oglądano tylko w muzeach lub ogrodach zoologicznych, gdzie można było zapoznać się jedynie z cząstką ich piękna. Prawdziwy ich majestat objawia się jednak w locie. Zaledwie sto lat temu bielik - największy z naszych orłów - znajdował się na granicy wymarcia. Dzisiaj jest często spotykany w całym pasie pojezierzy, w dolinach dużych rzek oraz w okolicy stawów rybnych. Jego obecność przyczynia się do wzbogacenia różnorodności ptasiego świata. Jako doskonały drapieżnik reguluje i wpływa na liczebność drobniejszego ptactwa. Miejscem akcji odcinka jest rzeka Biebrza a głównym narratorem jest Paweł Mirski z Komitetu Ochrony Orłów. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 37 WAŁCZ Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Wałcz - miasto położone pomiędzy dwoma malowniczymi jeziorami. Wyjątkowe walory przyrodnicze przyciągają nie tylko turystów, ale i wioślarzy oraz wędkarzy. Sportowców można tu spotkać na każdym kroku, trenują w Ośrodku Przygotowań Olimpijskich, a najsłynniejszych uhonorowano w Alei Gwiazd Sportu. Wałcz zachwyca pięknym rynkiem, dobrze zachowanymi zabytkami architektonicznymi oraz pozostałościami dawnych fortyfikacji. Warto też odwiedzić pobliskie, maleńkie miasto Tuczno, gdzie zachował się w dobrym stanie zamek jedyny na całej Ziemi Wałeckiej. Wałcz i okolice to raj dla sportowców i wszystkich szukających dobrego miejsca do aktywnego wypoczynku. Miasto przyciąga jak magnes pasjonatów historii i poszukiwaczy przygód, bo naprawdę nie brak tu atrakcji. 07:00 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT - DRAPIEŻNIKI (THE PREDATORS OF AFRICA) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Około 6 milionów lat temu klimat Afryki zaczął się zmieniać. Lasy zaczęły się cofać, ustępując miejsca olbrzymim sawannom, wręcz stworzonym dla roślinożerców, które tak się rozmnożyły, że mogły zniszczyć całą roślinność, czyli źródło pożywienia, co zagrażało ich egzystencji. Gnu i zebry przetrwały jednak do naszych czasów, ponieważ na sawannie pojawiły się drapieżniki, regulując ich liczebność. Lew pojawił się w Afryce co najmniej trzy i pół miliona lat temu. Z czasem poznał zwyczaje swoich ofiar,, ale one też nie pozostały bierne i nauczyły się unikać jego ataków. Zarówno zwierzęta, które zabijanie mają we krwi, jak i ich ofiary pochodzą od tego samego przodka: drobnych ssaków owadożernych, które 65 milionów lat temu zajęły miejsce dinozaurów. W procesie ewolucji pomiędzy gatunkami pojawiały się coraz głębsze różnice. Wszystkie te zaś, które dotrwały do naszych czasów, łączy jedno: znalazły trwałe i skuteczne rozwiązanie kwestii zapewniającej przeżycie, czyli problemu pożywienia. Żywiący się mięsem drapieżniki muszą nie tylko zabić, ale także rozszarpać drugie zwierzę. Do tego potrzebują masywnych, silnych szczęk oraz specyficznego uzębienia. Jego ważny element stanowią długie, ostro zakończone kły. Ułatwiają one schwytanie ofiary, która nie może się wyrwać z ich żelaznego uścisku. Budowa pozostałych zębów ma sprzyjać nie przeżuwaniu, ale rozszarpywaniu mięsa. Stąd obecność łamaczy, czterech zębów charakterystycznych dla mięsożerców. Znajdują się one w głębi pyska, powstały na skutek modyfikacji ostatniego zęba przedtrzonowego górnego oraz pierwszego, dolnego trzonowego. Służą do rozcinania mięsa i miażdżenia kości. Mają je wszystkie drapieżniki: od półkilogramowej mangusty lisiej po dwustukilogramowego lwa. W Afryce żyje 66 gatunków mięsożernych. Większość jak chociażby mangusty pręgowane nie osiąga imponujących rozmiarów. Duże drapieżniki stanowią wyjątek. Nawet hiena brunatna, należąca do dziesiątki największych drapieżników, waży zaledwie 40 kg. Jej kuzynka hiena cętkowana jest wyraźnie masywniejsza i znacznie silniejsza. Należy do ekskluzywnego klubu czterech afrykańskich mięsożerców, których waga przekracza 50 kg. W tej czwórce znajduje się również gepard, który umaszczeniem bardzo przypomina lamparta. Lampart wyróżnia się tym, że wspina się na drzewa i tam ukrywa swój łup. Lamparty oczywiście dobrze czują się na drzewach, ale pamiętajmy, że większość życia spędzają na ziemi. Nie lubią rzucać się w oczy, dlatego trudno ustalić ich liczebność. Wiadomo tylko, że jest ich najwięcej spośród wszystkich gatunków dużych kotów. Lamparty najchętniej polują na średniej wielkości antylopy, ale jeśli trzeba, zadowolą się innymi zdobyczami. Wbrew utartym przekonaniom pawian znajduje się na samym końcu listy ich przysmaków, ale nie pogardzą za to małymi ssakami, gadami, ptakami, a nawet owadami. Żyją samotnie, wymiana informacji dokonuje się za pośrednictwem zapachów. Samice mają własne terytoria, ale nie są tak zaborcze jak samce. Nie przeszkadza im, jeśli inna samica naruszy granice ich królestwa. Na terytorium jednego samca może mieszkać wiele samic. Samice rodzą młode co dwa lata: zwykle od jednego do trzech kociąt. Hieny z daleka wyczuwają woń krwi, słyszą też odgłosy kłótni w stadzie, dające często nadzieję na rychły posiłek. Młode żyją w grupach, złożonych z rodzeństwa oraz dalszych lub bliższych kuzynów. Cała ta grupa tworzy klan. Podobnie jak u słoni na czele rodziny stoi samica.Hieny cętkowane nieodmiennie kojarzą się z psem. Mają sterczące uszy i wydłużony pysk, dlatego zaliczano je niegdyś do rodziny psowatych, do której należą na przykład likaony. Likaony są skutecznymi drapieżnikami. Polują w stadzie i wtedy nie mają sobie równych. Z hienami łączy je nadzwyczajna wytrzymałość. Są prawdziwymi długodystansowcami. Silne, pełne energii, zaprawione w bojach hieny idealnie nadają się do życia na sawannie. Niczego się nie boją. Respekt odczuwają wyłącznie przed lwami, jedynymi drapieżnikami, które nad nimi górują. Lew porusza się bezszelestnie, cierpliwie czyhając na ofiarę. Żaden mieszkaniec sawanny nie ma wątpliwości, kto rządzi tym królestwem. Ssaki drapieżnie dzielą się na dwa podrzędy. Do pierwszego należy rodzina psowatych, do której zalicza się na przykład likaony i szakale. Drugi podrząd obejmuje między innymi rodziny hienowatych oraz kotowatych, do której należą lwy i serwale oraz gepardy. Dorosły samiec geparda waży ponad 50 kg, dzięki długim kończynom i smukłej sylwetce może szybko biegać, ale stosunkowo małe serce nie wytrzymuje dłuższego wysiłku. Dlatego gepard stara się dopaść ofiarę jak najszybciej. Drapieżnik czasem porywa się na strusia, ale tylko w grupie. Sam nie zdołałby obalić potężnego ptaka. Żaden osobnik nie schwytałby w pojedynkę także dużej antylopy. Gepard poluje za dnia inaczej niż inne wielkie koty żyjące na sawannie. Gepard ściga zwierzynę, ale nie zwasze udaje mu się ją schwytać. Jego technice niczego nie można zarzucić. Jest szybki i zwinny, a mimo to zdobycz czasem mu się wymknie. Ofiara może przechytrzyć myśliwego. W świecie przyrody najważniejsza jest bowiem równowaga. Nawet tam, gdzie najmniej się jej spodziewamy. 07:55 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 3 DZIKIE MARKIZY (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. ENVOLEE SAUVAGES AUX MARQUISES) Serial dokumentalny, 13 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. W odcinku trzecim poznamy Wyspy Markizy. Ua Huka to wyspa archipelagu Markizów. 1300 km na północny wschód od Tahiti i 5500 km od Kalifornii. Kilka skał wznoszących się nad Pacyfikiem. To jedno z najbardziej izolowanych miejsc na Ziemi. Kraina dzikich zwierząt. Na wyspie żyje mniej ludzi niż koni, których liczba czasem się zmniejsza w okresie suszy. Dwie wysepki na południe od Ua Huka to ostoja ptaków. Rybitwom nie zagrażają żadne drapieżniki poza ludźmi, którzy zbierają ich jaja. Ua Huka zamieszkuje 600 ludzi. W Vaipaee, największym miasteczku na wyspie, wyspiarz z Szetlandów, gaucho z Patagonii czy Irlandzki mnich czuliby się jak w domu. Najwyżej zdziwiłyby ich rosnące tu palmy kokosowe. 08:15 MARZENIA O PRZYSZŁOŚCI S. 2 - CZĘŚĆ 4. MIASTA (DREAM THE FUTURE SEZON 2) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2021 Reżyseria: Helene Le Meur, Alex Fighter W odcinku 4. zajmiemy się miastami. Jak będą wyglądały miasta przyszłości? Od dawna fantazjujemy na ich temat. Ale pod koniec XX w. marzenia się zmieniły. Jak miasta ochronią nas przed stresem, zatruciem środowiska i wykluczeniem najsłabszych? Jak się rozwiną, nie niszcząc naszej planety? Potrzebna jest rewolucja urbanistyczna. Wizjonerzy Miasta 2.0 marzą o inteligentnym, partycypacyjnym i zielonym mieście. Rewolucja przemysłowa przyspiesza rozwój urbanistyki. W XIX w. miasta tworzą się wokół kopalni, portów i fabryk, ściągając nową siłę roboczą - stąd muszą racjonalnie gospodarować przestrzenią. Miasta roku 2050 będą habitatem sześciu miliardów ludzi. Jak znaleźć dla nich schronienie? Czy wieżowce są rozwiązaniem? 09:15 NAJWIĘKSZE CUDA NATURY - CZĘŚĆ 2. WULKANY (WORLD’S GREATEST NATURAL WONDERS 2. VOLCANOS) Cykl dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Sorrel Wilby Wulkany mają moc, aby niszczyć i zabijać. To cuda natury, a wulkaniczna aktywność pomagała formować Ziemię przez miliardy lat. Powstała atmosfera ziemska i oceany. Wciąż są przedmiotem badań naukowców i obiektem zachwytu. 10:15 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - BUKARESZT (BALKAN BOOM TOWNS BUCHAREST / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku piątym - Bukareszt. Stolica Rumunii leży na wschodnim krańcu Europy. Ze względu na styl i architekturę podobną do francuskiej nazywano go Małym Paryżem. W czasie ponad dwudziestoletniej dyktatury Nicolae Ceausescu miasto przeszło brutalną transformację. W miejscu historycznych budowli wzniesiono pretensjonalne gmaszyska. Obecnie miasto poszukuje nowej tożsamości. Czeka na odkrycie wraz ze swoją różnorodnością stylów architektonicznych i kultury oraz rezerwatem przyrody. Burzliwa historia Bukaresztu zaczęła się na skraju starego miasta. Stało się ono metropolią dzięki temu, że tu krzyżują się drogi handlowe. Pierwszy zapis o Bukareszcie pochodzi z roku 1459. Dokument podpisał przywódca Vlad Țepes, czyli Wład Palownik, współcześnie lepiej znany jako hrabia Drakula. Zachowała się część jego posiadłości. W Bukareszcie modne stały się śluby w nieczynnych fabrykach, gdzie można urządzić wesele niewielkim kosztem. W krajobrazie Bukaresztu nadal dominuje pałac Ceausescu. To drugi po Pentagonie największy na świecie budynek administracji, pomnik, który Ceausescu postawił sam sobie. Wcześniej trzeba było wyburzyć całą dzielnicę. Zaprojektowano bulwar o kilka metrów dłuższy od Champs - Élyses. Dla Ceausescu inspiracją była wizyta północnokoreańskiego dyktatora Kim Ir Sena oraz monumentalna architektura Pjongjangu, ale nie zrealizował swych megalomańskich planów. Po jego upadku wielu domagało się rozbiórki tej budowli, lecz koszty okazały się ogromne. Obecnie pałac to atrakcja turystyczna, miejsce do robienia pamiątkowych zdjęć. 11:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - WOJCIECH STAROŃ. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 11:45 ZAWÓD: BASISTA STONESÓW (THE QUIET ONE) Film dokumentalny, 93 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Oliver Murray Ten film dokumentalny oferuje wyjątkowe, nigdy wcześniej nieujawnione i zakulisowe spojrzenie na wzloty i upadki życia i kariery Billa Wymana, byłego basisty The Rolling Stones i renesansowego człowieka rock and rolla. Wbrew przeciwnościom Bill uniknął ponurej przyszłości w powojennym, robotniczym Londynie, aby znaleźć się w samym centrum muzycznej i kulturalnej rewolucji. Jako Rolling Stone wyruszył w rekordowe, światowe trasy koncertowe, miał do czynienia ze zwaśnionymi kolegami z zespołu i zaprzyjaźnił się z niektórymi z najbardziej znanych muzyków, aktorów, sportowców i artystów na świecie. Następnie, ku zdziwieniu ludzi, odszedł od tego wszystkiego, aby zaangażować się w nową rodzinę i zająć się dokumentowaniem i zachowywaniem pamięci o rockandrollowej rewolucji. Odkąd opuścił Stones, Bill podróżował po świecie ze swoim gwiazdorskim zespołem Rhythm Kings, a także wystawiał swoje słynne zdjęcia. Jest zapalonym archeologiem, konsultantem historycznym przy projektach filmowych i dokumentalnych. Napisał dziewięć książek. 13:25 GRZYBY CHRONIONE Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1998 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Roman Dębski Film przyrodniczy poświęcony gatunkom grzybów coraz rzadszym w Polsce, objętym ścisłą ochroną prawną. Dzięki cierpliwości i wnikliwości realizatorów tropiących te grzyby w różnych regionach kraju i w różnych porach roku, widz ma możliwość zapoznania się z niezwykle interesującymi i niemal już unikatowymi okazami, które jako gatunki efemeryczne bardzo trudno jest obserwować w przyrodzie. Są wśród nich gatunki wczesnowiosenne takie jak grzyby smardzowate, oraz takie, które wytwarzają owocniki latem lub w okresie jesiennym, na przykład: szmaciaki, sromotnikowate, żagwica listkowata, modrzewnik lekarski czy purchawica olbrzymia. Według opinii specjalistów - mykologów - film wyróżnia się bogactwem i pięknem obrazu, przy zachowaniu merytorycznej ścisłości i zgodności z wiedza naukową. 13:55 RODZINA NIEDŹWIEDZI (MEET THE BEARS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anuschka Schofield Od potężnego niedźwiedzia grizzly, po pandę jedzącą bambusy i dziwnie wyglądającego niedźwiedzia leniwca, ta niezwykła rodzina zwierząt od dawna pobudza naszą wyobraźnię. Jako jedne z największych ssaków lądowych na naszej planecie, potrzebują wielu zasobów, aby przetrwać i muszą wykorzystać wszystkie swoje umiejętności, siłę i mózg, aby uzyskać to, czego potrzebują - niezależnie od tego, czy napadają na spiżarnię w naturze, stawiają czoła rywalom lub wychowują młode. Będziemy śledzić przygody ośmiu gatunków niedźwiedzi z całego świata, które wykorzystują swoje unikalne adaptacje, aby przetrwać w ciągle zmieniającym się świecie i dowiemy się, co jest tak naprawdę potrzebne, aby być niedźwiedziem. 14:55 OPOWIEŚĆ O CHINACH - WIEK REWOLUCJI ODC. 6/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:05 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 4 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:50 PORTRETY DOKUMENTALNE - WOJCIECH STAROŃ. BRACIA Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 17:05 UKRAIŃCY - ODC. 5. ALEKSANDRA SASZA SIDORENKO Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 17:50 PORTRETY DOKUMENTALNE - WOJCIECH STAROŃ. PANI NIKIFOR Cykl dokumentalny, 4 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one między sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 126 LEGNICA Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Legnicę - jedno z najstarszych miast w Polsce. W średniowieczu na jego przedpolach rozegrała się słynna bitwa polskiego rycerstwa z Tatarami. Symbolem miasta jest Zamek Piastowski - jedna z pierwszych murowanych warowni na polskich ziemiach. Zachowała się w nim jedyna w Polsce Zielona Komnata - modne w czasach późnego średniowiecza pomieszczenie, w którym za pomocą polichromii sławiono wojowników, bohaterskich rycerzy oraz władców. Legnica rozwinęła się u podnóża piastowskiego zamku - z czasem powstało prężne miasto. Jego rozwojowi sprzyjało położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych średniowiecznej Europy. Do dziś zachwyca rynek, choć do naszych czasów przetrwała jedynie połowa jego historycznej tkanki. Najstarsze są Kramy Śledziowe - kamieniczki z początku XVI wieku, wybudowane na miejscu dawnych kramów rybnych. Tuż obok wznosi się Stary Ratusz, który przypomina barokowy pałac. Dziś mieszczą się w nim pomieszczenia wysoce cenionego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej. W Legnicy warto zobaczyć jedyne w Polsce Muzeum Miedzi oraz zbudowany 500 lat po bitwie w Legnickim Polu klasztor wraz z centralnie umieszczoną bazyliką św. Jadwigi. Zabudowania klasztoru z bazyliką wraz ze średniowiecznym kościółkiem pw. Trójcy Świętej i NMP wpisano w 2004 roku na listę Pomników Historii RP. Legnicę przez niemal 50 lat nazywano "Małą Moskwą" - miał tu swoją siedzibę sztab Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej i największy w Polsce garnizon sowiecki. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 8 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Alicja i Ryszard Eliakasowie są chyba najmniej stereotypowymi Polakami na Litwie. W niedużej wsi na Wileńszczyźnie założyli Centrum Rozwoju Osobistego o baśniowej nazwie "Ziemia ważek". Uczą tu medytacji, gry na gongach, organizują koncerty, prowadzą muzykoterapię. Eliakasowie czerpią inspirację zarówno z kultur Wschodu, jak i Zachodu - po to, by odwiedzający "Ziemię ważek" człowiek, sam znalazł odpowiedź na pytanie, kim jest i co tak naprawdę jest w jego życiu najważniejsze. 20:10 AGENT KRET (THE MOLE AGENT / EL AGENTE TOPO) Film dokumentalny, 86 min, Chile, 2020 Reżyseria: Maite Alberdi Prywatny detektyw w Chile wpada na pomysł wysłania swojego szpiega do domu spokojnej starości, aby sprawdzić, czy - jak podejrzewa jego klientka - opiekunowie nie znęcają się tam nad osobami starszymi. Żeby kret był wiarygodny, roli tej musi się podjąć osoba między 80. a 90. rokiem życia... Film w 2021 r. nominowany do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny. 21:50 CZERWONA DUSZA. (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Nsc Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 23:00 TRZY ROZMOWY O ŻYCIU Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Julia Staniszewska Zdjęcia: Kacper Lisowski, Adam Palenta, Tomasz Wolski Trudna i bolesna rozmowa matki i córki. Matka - lekarka, wierząca i praktykująca katoliczka. Córka - agnostyczka, jej dzieci przyszły na świat dzięki metodzie in vitro. Jej matka kocha swoje wnuki, ale nie akceptuje tej metody. Córka marzy, że matka zmieni swoje przekonania. Matka jest rozdarta między miłością do córki i wnuków a dogmatami Kościoła. Chciałaby, żeby córka spróbowała ją zrozumieć. Film próbuje zrozumieć je obie. Pierwszy dokument, Studio Munka. 23:35 W CIENIU KATÓW (IN THE EXECUTIONERS SHADOW) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2018 Reżyseria: Maggie Stogner, Richard Stack Film dokumentalny o sprawiedliwości, niesprawiedliwości i karze śmierci. Wykonanie kary śmierci powierza się specjalnie wyszkolonym strażnikom. Trzy historie opowiedziane przez autorów filmu: były kat stanowy, który przeżywa egzekucję niewinnej osoby; opowieść ofiary zamachu bombowego podczas maratonu w Bostonie, która stara się zdecydować, co naprawdę oznacza sprawiedliwość; oraz rodzice ofiary morderstwa, którzy decydują się walczyć o życie zabójcy swojej córki. Stany Zjednoczone są ostatnim krajem na Zachodzie, w którym wykonuje się egzekucje. Połowa Amerykanów popiera karę śmierci, reszta jest jej przeciwna. Badania wykazują, że na każde dziewięć egzekucji przypada jeden niewinny, którego później oczyszczono z zarzutów. Jedna osoba na dziesięć prawdopodobnie została stracona przez pomyłkę. Ten film rzuca wnikliwe spojrzenie na konsekwencje kary śmierci. Gdy toczy się walka o słuszność i dopuszczalność kary śmierci, a dyskusje nabierają tempa, ten film rzuca widzom wyzwanie, by rozważyć tę kwestię we własnym sumieniu i nabrać osobistego przekonania o znaczeniu sprawiedliwości. 00:35 UKRAIŃSCY SZERYFOWIE (UKRAINIAN SHERIFFS) Film dokumentalny, 51 min, Ukraina/Łotwa, 2015 Reżyseria: Roman Bondarchuk Scenariusz: Darya Averchenko Zdjęcia: Roman Bondarchuk Muzyka: Anton Baibakov Południe Ukrainy. Mieszkańcom Starej Zburiewki nie są obce takie problemy jak bezrobocie, ubóstwo i analfabetyzm. Do rozwiązania kłopotów wyznaczono dwóch mężczyzn, gdyż najbliższy komisariat jest zbyt odległy od wsi. Wiktor i Wołodia dzielnie stawiają czoło przestępczości. To tragikomiczny duet szeryfów o bystrym oku. Wiktor i Wołodia mają za zadanie zniwelować stopę przestępczości. Wśród ściganych przez nich występków znajdują się: kradzież dwóch kaczek, spory sąsiedzkie, pijaństwo, przemoc fizyczna i awarie samochodów. Wiele z tych problemów ma swoje korzenie w szerzącym się wokół bezrobociu, ubóstwie i analfabetyzmie. Film śledzi losy Wiktora i Wołodii, pokazując komiczną stronę ich codziennych sytuacji. Jeżdżą żółtą rosyjską Ładą z lat 70. ubiegłego wieku, udekorowaną niewielką flagą Ukrainy. Kursują od jednego miejsca do drugiego, próbując załagodzić konflikty lub rozwiązać zaistniałe już problemy. Prowadzą śledztwo w sprawie znalezionego ciała, próbują rozłożyć wózek, pogodzić z sąsiadami Kolę, który choć zjada psy, tęskni za normalnym życiem. Jak zresztą wszyscy wokół, bo to miejsce dalekie od europejskiego standardu normalności. Czas mija, zmieniają się pory roku, aż w końcu dzięki telewizji informacje o Majdanie i politycznych zmianach na Ukrainie docierają do mieszkańców Zburiewki, siejąc wśród nich separatystyczny zamęt. Następuje podział na dwa obozy: proukraiński i prorosyjski. W czasie obchodów Dnia Niepodległości zaczyna się pobór mężczyzn do wojska. Film śledzi ich losy, ukazując komizm codziennych sytuacji, w czym przypomina prozę Nikołaja Gogola. Przedstawia, jak wygląda prawdziwe życie na ukraińskiej wsi przed i po wojnie. To niezwykle barwny przekrój ludzkich charakterów z ich słabościami, wadami i problemami. W 2017 roku film był kandydatem Ukrainy do Oscara w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego. 01:35 WIELORYB Z LORINO Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Maciej Cuske Muzyka: Michał Jacaszek Film jest opowieścią o ludziach żyjących na prawdziwym końcu świata. Czukotka to ostatni obszar ogromnej Rosji na końcu naszego kontynentu, oddzielony od Alaski. zaledwie 60 - kilometrowym pasmem Cieśniny Beringa. Na wybrzeżu mieszkańcy próbują przetrwać na zgliszczach upadłego imperium ZSRR, który na zawsze odmienił ich dziki, surowy pejzaż. Dzieci bawią się wśród rdzewiejących beczek po ropie, które są rozrzucone po całej tundrze aż po horyzont. Domy mieszkalne niszeczeją pod wpływem surowych zim, śnieżyc i wiatrów. Krajobraz dopełniają dumnie wypięte pomniki Lenina oraz opuszczone ruiny nieczynnych baz wojskowych, fabryk i budynków. Czukcze żyją tu razem z Eskimosami i Rosjanami z głębi lądu. Warunkiem ich przetrwania w tej dzikiej krainie, tak jak od tysiąca lat, jest coroczne polowanie na wieloryby. W filmie przyglądamy się kilku bohaterom, którzy wydają się trwać na przekór logice, w miejscu, które nie jest dla nich przyjazne, nie daje im radości, nie przynosi spełnienia. "Wieloryb z Lorino" to dość postapokaliptyczna wizja świata. Ten świat będzie trwał, dopóki wieloryby będą przepływały obok, podczas swojej odwiecznej wędrówki na północne morza. Niestety, z roku na rok przepływa ich coraz mniej. 02:45 GORĄCZKA SOBOTNIEGO POPOŁUDNIA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2000 Reżyseria: Kornel Miglus Zdjęcia: Krzysztof Miller Film opowiada o miłości do piłki nożnej i losach ludzi, których życie toczy się wokół klubu piłkarskiego "Ruch Radzionków". Nagle znalazł się on w I - szej lidze.