TVP Dokument Niedziela, 08.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 38 DĘBLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Magdalena Felis Scenariusz: Justyna Zahor Zdjęcia: Jacek Sołtysiak, Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek Żadne inne miasto w Polsce nie jest tak blisko nieba jak Dęblin - siedziba jednej z trzech najstarszych szkół lotniczych świata. Z dęblińskiej Szkoły Orląt wywodzą się bohaterowie powietrznych bitew nad Warszawą, Anglią, Atlantykiem, Bałkanami, a nawet Chinami. Tu pierwsze loty odbywali najwięksi mistrzowie polskiego lotnictwa, a w cieniu parku otaczającego rektorat tworzyła Maria Pawlikowska - Jasnorzewska. W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza mały punkt na mapie Polski, który odegrał tak dużą rolę w historii Europy. Tylko tu można przechadzać się między śmigłowcami, które zapisały się w dziejach naszego kraju. A jeśli od lotniczych atrakcji zakręci się nam w głowie, można odpocząć... na rybach. Tam gdzie Wieprz wpada do Wisły, bieg rzeki zwalnia i tworzy idealne miejsce dla wędkarzy, którzy zjeżdżają tu z całej Polski. 06:55 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT - TE NAJMNIEJSZE (SMALL ANIMALS OF AFRICA) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Południowe krańce Afryki sprawiają wrażenie, jakby czas się tu zatrzymał. 5 milionów lat temu, podobnie jak dziś, spacerowały tu żyrafy. Ale pokryte sierścią góralki mieszkały na tych terenach grubo przed żyrafami. Pojawiły się 40 milionów lat temu. Dziś wyglądają niemal identycznie jak wtedy. Zmienił się tylko jeden drobiazg: ich przodkowie byli co najmniej cztery razy więksi, wzrostem dorównując dzisiejszym lwom. Współczesne góralki ważą niecałe 5 kg, to łagodne i niepozorne zwierzęta. Góralki muszą szukać naturalnych szczelin i zagłębień ponieważ same nie potrafiłyby wykopać najmniejszej nory. Wystarczy przyjrzeć się ich łapkom: z przodu mają wszystkie palce zakończone zaokrąglonymi kopytkami. Jeden z palców tylnych łapek, w przeciwieństwie do pozostałych, jest zakończony pazurem, który służy wyłącznie do drapania się. Mają podeszwę pokrytą sprężystą tkanką, amortyzującą kontakt z twardym podłożem. Wyglądem przypominają nieco szczura. Mimo krótkich kończyn poruszają się po skałach z niewiarygodną zwinnością. Na pierwszy rzut oka te stosunkowo małe zwierzęta niewiele łączy z ich wielkim krewniakiem słoniem. A jednak mają tę samą tajną broń: górne siekacze, które nigdy nie przestają rosnąć. Kolejne podobieństwa to brak woreczka żółciowego i jamy opłucnej oraz jądra umiejscowione w pobliżu nerek. Nie wyglądają na bliskich kuzynów, a jednak badacze nie mają co do tego wątpliwości. Ze względu na brak sprawnego mechanizmu termoregulacji, góralki muszą rano co najmniej godzinę wygrzewać się w słońcu. Dopiero wtedy ożywiają się i zaczynają dzień. Góralki jedzą szybko. W pół godziny wypełniają żołądki. Za jednym razem nabierają taką samą porcję co owca. Nie lubią rzucać się w oczy, większość ukrywa się w szczelinach, a pozostające na zewnątrz idealnie wtapiają się w tło. Ich obecność zdradzają jedynie białe smugi na skałach, ślady moczu. Góralki mają swoje ulubione latryny, z których korzystają kolejne pokolenia. Z czasem ich odchody tworzą gruby osad poszukiwany ze względu na oryginalny zapach i właściwości lecznicze. Naukowcy stwierdzili, że w niektórych miejscach liczy on nawet 40 tysięcy lat. Góralki żyją w koloniach, rządzi nimi dominujący samiec, mający swój harem. Miot liczy zwykle od 2 do 3 młodych, które przychodzą na świat po 8 miesiącach ciąży wyjątkowo długiej jak na tak małe zwierzę. Rodzą się gotowe do samodzielności: pokryte sierścią, z otwartymi oczami, wierne miniaturki swoich rodziców. Góralki potrafią sprawnie wspinać się na drzewa, co jest umiejętnością odróżniającą je od spokrewnionych z nimi zwierząt. Przetrwały do dziś, ponieważ w toku ewolucji wybrały życie w jednym, ściśle określonym środowisku, idealnie się do niego dostosowując. Inną strategię obrały niewielkie małpy, kotawce sawannowe, z rodziny koczkodanowatych, często spotykane w Afryce. Można je zobaczyć niemal wszędzie, unikają jedynie gęstych lasów i pustyń. Kotawce są wszystkożerne. Żywią się roślinami: ich kwiatami, liśćmi i pąkami, a także szarańczą, termitami, a jeśli nadarzy się okazja, nie pogardzą też jaszczurką. Kotawce nie mają silnie rozwiniętych kończyn tylnych charakterystycznych dla małp żyjących na ziemi ani przednich - typowych dla gatunków leśnych. Choć większość czasu spędza na ziemi, zawsze musi mieć w pobliżu drzewo: kryjówkę i miejsce zabawy. Kotawiec jest nieprzewidywalny. W przeciwieństwie do góralków, których życie płynie niezmiennym rytmem, u niego każdy dzień wygląda inaczej. Zaroślarka akacjowa to zupełnie inna rodzina. Należy do wiewiórkowatych, ale jedno ją łączy z kotawcem: pożywienia szuka zarówno na ziemi jak i na drzewie. Jest bardzo ruchliwa i spala dużo energii, dlatego często musiPodobnie jak kotawiec nie jest wybredna, żywi się liśćmi, owocami, kwiatami, pyłkiem kwiatowym, ale także owadami, zwłaszcza termitami i mrówkami. Zaroślarka akacjowa należy do wiewiórkowatych, więc najchętniej sięga po wszystko, co chociaż przypomina orzechy: podstawowy i najważniejszy składnik jej diety. Dzięki zwinnym palcom i ostrym siekaczom, bez wysiłku wyłuskuje przysmak z łupiny. Te nieduże zwierzęta dobrze przystosowały się do życia na sawannie. Ponieważ ważą zaledwie 200 gramów, muszą uważać na drapieżniki, które czyhają wszędzie. Najczęściej ukrywają się wśród liści. Afrowiórka pręgowana należy do wiewiórek ziemnych, które nigdy nie wspinają się na drzewa. Jest pięć razy większa od zaroślarki. Ma podobną morfologię, ale mocniejszą budowę ciała, przypomina nieco pieska preriowego albo świstaka, którzy zresztą są jej kuzynami. Dzięki długim, twardym pazurom radzi sobie nawet z najtwardszym podłożem. Żyje na rozległych równinach, gdzie kopie duże nory z licznymi wejściami. Afrowiórki są zwierzętami stadnymi, żyją w koloniach. Grupy liczą nawet po 30 osobników. Składają się przede wszystkim z samic, ich potomstwa z ostatnich dwóch lat i samca - reproduktora. Afrowiórki mają wielu wrogów. Jednym z nich jest szakal czaprakowy. Choć waży tylko kilkanaście kilogramów, to zawołany myśliwy. Wyróżnia je puszysty ogon, który stanowi narzędzie komunikacji, zapewnia też oparcie, gdy się prostują. Pełni także inną funkcję, rzadko spotykaną w świecie zwierząt: chroni przed słońcem. Ogon afrowiórki ma długość jej ciała. Rozpostarty nad grzbietem zapewnia skuteczną ochronę przed upałem, dzięki czemu gryzoń może szukać pożywienia nawet, kiedy słońce jest w zenicie. Stąd aktywność afrowiórek w porze, gdy inne zwierzęta chowają się przed gorącem. Niekwestionowaną królową małych zwierząt sawannowych jest surykatka, z rodziny mangustowatych, przystosowana do życia w specyficznych, półpustynnych warunkach. Surykatki zaczynają dzień tak samo: jedna po drugiej wynurzają się z nory, stając zwrócone w stronę wschodzącego słońca. Grupa składa się z kilkunastu osobników: dorosłych i młodych członków jednej rodziny. Początek dnia podobny do góralków, ale to chyba jedyne, co łączy te zwierzęta. Surykatki nie potrafią usiedzieć spokojnie w jednym miejscu. Są zwierzętami wybitnie społecznymi. Łączy je silna więź nie tylko z członkami rodziny. Potrafią się przyjaźnić z innymi zwierzętami. Cenią zwłaszcza towarzystwo afrowiórki, w której norach chętnie pomieszkują. Małe surykatki szybko dostrzegają, że natura wyposażyła je w cenne atuty: powiekę chroniącą oczy przed piaskiem oraz wrodzony talent do kopania. Surykatka w ciągu 20 sekund wyrzuca tyle piasku, ile sama waży. Choć surykatki wyglądają na małe i zagubione, pamiętajmy, że żyją na ziemiach Afryki od setek tysięcy lat. Są silniejsze i odporniejsze niż nam się wydaje. 08:00 MARZENIA O PRZYSZŁOŚCI S. 2 - CZĘŚĆ 5. DZIEDZICTWO (DREAM THE FUTURE SEZON 2) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2021 Reżyseria: Helene Le Meur, Alex Fighter Jak będzie wyglądał świat jutra? Jak obecne odkrycia i badania wpłyną na nasze codzienne życie? Znani naukowcy, gwiazdy i pasjonaci z całego świata podzielą się swoimi badaniami i poglądami na życie w przyszłości. 09:00 NAJWIĘKSZE CUDA NATURY - CZĘŚĆ 3. LODOWCE (WORLD’S GREATEST NATURAL WONDERS 3. GLACIERS) Cykl dokumentalny, 49 min, USA, 2018 Reżyseria: Sorrel Wilby Lodowce pokrywają 10% naszej planety. Przyczepione do najwyższych gór świata tworzą czapy i pokrywy lodowe na obu biegunach. Pozostawiają zmiany w krajobrazie, zachwycają. Niestety, ich kondycja jest coraz gorsza w obecnych czasach i wiele z nich topnieje drastycznie zmniejszając swoją objętość. 10:00 PRZED KOLUMBEM. ODKRYWANIE AMERYKI (FIRST BEFORE COLUMBUS - THE TRUE DISCOVERERS OF AMERICA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Axel Sand, Peter Prestel W powszechnym przekonaniu odkrywcą Ameryki był Krzysztof Kolumb. Ale to nie on dotarł tam pierwszy. I wiedział o tym. Opowieści na temat dalekiego lądu krążyły już wcześniej. Istniały nawet mapy wskazujące do niego drogę. Kim byli poprzednicy Kolumba? Viking Leif Eriksson, który około roku 1000 n.e. jako pierwszy Europejczyk postawił stopę na amerykańskiej ziemi. Średniowieczny walijski książę o imieniu Madoc miał zbudować ufortyfikowane miejsca wzdłuż rzeki Ohio. I król z zachodnioafrykańskiego Mali, o którym mówi się, że wykorzystał swoje niezmierzone bogactwa do sfinansowania gigantycznej floty 200 lat przed Kolumbem. Gdy podążamy ich śladami przez starożytne teksty i dokumenty, odrywając legendę od mitów za pomocą aktualnych badań archeologicznych, staje się jasne, że Kolumb nie zapuścił się w nieznane. Był zagorzałym kolekcjonerem map i danych żeglarskich i wiedział, że na Zachodzie jest ląd, a inni go wyprzedzili. Oto ich historia. 11:00 JEZUS W AFRYCE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2018 Autor: Piotr Kot Zdjęcia: Ks. Maciej Makuła Salezjanie przybyli do Zambii w 1982 r. , a pierwszymi misjonarzami byli Polacy. Od początku pracowali w parafiach, skupiając swoją uwagę przede wszystkim na pracy z młodzieżą. W 1995 r. rozpoczęli pracę w Malawi, w 1997 w Zimbabwe, a w 2001 w Namibii. Owocem tego jest 11 oratoriów, 9 parafii oraz 9 szkół, m.in.: szkoła zawodowa w Chingoli, stolarska w Kazembe i rolnicza w Lufubu. Obecnie w Zambii pracuje 88 salezjanów, połowa to powołania lokalne, pozostali to salezjanie z Polski i innych krajów. 11:35 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - FABRYKA KŁAMSTW Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Fabryka kłamstw". 11:45 FABRYKA KŁAMSTW (FACTORY OF LIES) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2018 Reżyseria: Jakob Gottschau Film dokumentalny, w którym dziennikarz śledczy Andrey Soshnikov z BBC Russian Service próbuje dowiedzieć się jak powstają, jak są fabrykowane fake newsy - fałszywe informacje publikowane najczęściej na portalach społecznościowych i rozpowszechniane na świecie. Trafia do miejsc, które mają imitować scenerię zdarzeń, po to, by fabrykowana wiadomość do złudzenia przypominała tą oryginalną i wprowadzała w błąd. To między innymi informacje o tym, jak amerykański żołnierz strzelał do Koranu, o domach publicznych w Danii wykorzystujących zwierzęta, o żołnierzach ISIS w obozie szkoleniowym na Ukrainie itp. Większość z nich wyprodukowana została w Rosji, gdzie od 2013 roku działa tzw. troll factory, atakująca europejskie i amerykańskie społeczności, aby wpływać na różna decyzje i wzbudzać brak zaufania. Rosja nie jest krajem pominiętym w tym procederze. W Rosji trudniej być dziennikarzem, bo tam dziennikarz często znaczy kłamca. Wiadomości w rosyjskiej telewizji to rosyjski Hollywood. Oszustwo, od początku do końca. Rosyjska farma trolli działa w najlepsze. Przeniosła się z jednego centrum biznesu do innego. Kreml wciąż potrzebuje tego, co oni robią, a oni świadczą usługi potrzebne rosyjskiej władzy. Tworzone przez nich treści są coraz bardziej agresywne i coraz lepszej jakości. 12:50 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 8 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Alicja i Ryszard Eliakasowie są chyba najmniej stereotypowymi Polakami na Litwie. W niedużej wsi na Wileńszczyźnie założyli Centrum Rozwoju Osobistego o baśniowej nazwie "Ziemia ważek". Uczą tu medytacji, gry na gongach, organizują koncerty, prowadzą muzykoterapię. Eliakasowie czerpią inspirację zarówno z kultur Wschodu, jak i Zachodu - po to, by odwiedzający "Ziemię ważek" człowiek, sam znalazł odpowiedź na pytanie, kim jest i co tak naprawdę jest w jego życiu najważniejsze. 13:20 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 5. HACJENDA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 Odwiedzamy położoną w okolicach Guadalajary wielką hacjendę Vicente Fernandeza, kultowego śpiewaka meksykańskiego. Wojciech Cejrowski oprowadza po hacjendzie, omawia strukturę posiadłości ziemskiej, wskazuje unikalne relacje łączące dawniej i dziś pana z poddanymi. Jesteśmy na rancho, oglądamy meksykańskich kowbojów przy pracy, opowiadamy o znanej z westernów tradycji kowbojskiej, która wywodzi się właśnie z Meksyku. Cejrowski dosiada konia i opowiada o różnicach między europejskimi a meksykańskimi sposobami jazdy. 13:50 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 1 MALUCHY (ANIMAL MUMS. BABIES) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Od pierwszych chwil po narodzinach między matką a potomstwem tworzy się magiczna więź. Samica pomaga maleństwu stawiać pierwsze kroki. Potrafi wykarmić zgłodniałą czeredkę i wszelkimi sposobami będzie ochraniać swoje młode. Niezwykła relacja między matką a jej potomstwem, najsilniejsza więź w świecie zwierząt, istnieje już od porodu. Jagnię za chwilę pozna najważniejszą owcę w swoim życiu - matkę. Samice królika zwykle porzucają swoje młode po czterech tygodniach, by ponownie się rozmnażać. W pierwszym dniu po narodzinach młoda żyrafa potrafi nie tylko chodzić, ale i galopować. 14:50 NIEOCZEKIWANI ZWIERZĘCY GOŚCIE (ANIMALS UNEXPECTED) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Tim Scoones Film dokumentalny o zwierzętach, które żyją w najmniej typowych dla nich miejscach. Od niedźwiedzi w basenach po drapieżniki żyjące w sercu Nowego Jorku - ten film przedstawia najdziwniejsze i najbardziej nieoczekiwane inwazje zwierząt na świecie. To człowiek przenosi stworzenia z kontynentu na inny kontynent, nasze miasta i wioski wdzierają się do dzikich ekosystemów, mieszamy szyki w środowisku naturalnym. Poznamy afrykańskie hipopotamy żyjące szczęśliwie w Ameryce Południowej, północnoamerykańskie szopy atakujące stolicę Niemiec, Berlin oraz rzadkie ssaki morskie gromadzące się na wodach wokół elektrowni. Nasze miasta powodują dalsze zmiany w fizyczności zwierząt podchodzących pod ludzkie domy: można powiedzieć, że przyspieszamy ewolucję. Mimo że nasze działania przynoszą zwierzętom wiele szkód, to niesamowite, jak niektóre z nich znalazły schronienie w najmniej prawdopodobnych miejscach. 15:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 1 (MEET THE HUMANS EP. NOSTALGIA TRIP) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W pierwszym odcinku zajmiemy się nostalgią. Wspomnienia to zapis naszych życiowych doświadczeń. Z czasem wspomnienia coraz bardziej określają, kim jesteśmy. Do jakiego stopnia wpływają na obecne zachowania? Jaki mają wpływ nie tylko na umysł, ale też na ciało? Chcemy sprawdzić, czy proces starzenia można spowolnić, a nawet odwrócić dzięki zanurzeniu się we wspomnieniach z młodości. Zebrano grupę ludzi, którzy w tym pomogą. Nie mogą wiedzieć, co jest naszym celem. Najlepszą przykrywką będzie szkolne spotkanie po latach. 16:45 PORTRETY DOKUMENTALNE - WOJCIECH STAROŃ. BRACIA Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 16:55 SIMON REEVE I ŚWIĘTE RZEKI - ŚWIĘTE RZEKI CZ. 3 JANGCY (SIMON REEVE'S SACRED RIVERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Mike Smith Historia przygód i dziennik podróży Simona Reeve, który bada trzy główne rzeki świata: Nil, Jangcy i Ganges. Poprzez historie ludzi, którzy żyją wzdłuż tych wielkich dróg wodnych, odkrywa ich ogromny wpływ i ujawnia, jak jednoczą i dzielą niektóre z najbardziej niezwykłych części świata. Pełen cudów i zapierających dech w piersiach krajobrazów, kolorów, niezwykły spektakl i nieoczekiwane spotkania. Trzecia część to okazja do poznania rzeki Jangcy. Rzeka płynie na południe i teoretycznie powinna opuścić Chiny, ale napotyka pasmo górskie zbudowane z twardego wapienia. Przez wieki nie była w stanie się przez nie przebić, więc skręca i płynie dalej przez Chiny. Niesie wodę, cywilizację i życie setkom milionów ludzi. Gdyby nie to miejsce, nie byłoby Chin, jakie znamy. Dorzecze Jangcy pokrywa 1/5 terytorium Chin i jest spichlerzem kraju środka. Rzeka jest tak nierozerwalnie związana z Chinami, że występuje w mitach dotyczących ich powstania. Legenda głosi, że mityczny cesarz wykorzystał zastępy smoków, by wpłynąć na topografię kraju i zawrócić rzekę na teren Chin. Plemię Nashi oddaje cześć naturze i świętej rzece Jangcy. Wielu jego członków wierzy w smoczych bogów tyleż dobrotliwych, co siejących grozę. Od tysiącleci potężni smoczy bogowie i Jangcy stanowią element chińskiego folkloru. Podążając tropem świętych rzek, wiele się można dowiedzieć o krajach, przez które przepływają. Te rzeki są zanieczyszczone, toczą się o nie walki, ale to wciąż życiodajne arterie, niezbędne setkom milionów ludzi. Ukształtowały one liczne cywilizacje i będą nadal wpływać na nasz świat. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 8. TRADYCJA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 8 Cykl reportaży, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson odwiedzi Litwę. Swoją podróż rozpocznie od miejscowości Birże będącej niegdyś w posiadaniu rodu Radziwiłłów. Zamek jednej z dawnych stolic księstwa litewskiego gościł znamienite osobistości, ale także był świadkiem bitew i przedmiotem grabieży. Zamek ma też swoje miejsce w polskiej literaturze. To tutaj trafił pan Wołodyjowski wraz z Zagłobą w powieści Henryka Sienkiewicza. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 127 KIELCE Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedzi tym razem Kielce. Ich najwcześniejsze dzieje wiązane są z miejscem w pobliżu kościoła św. Wojciecha, gdzie odnaleziono pozostałości średniowiecznej chaty, należącej do pierwszego mieszkańca miasta. Od średniowiecza aż po koniec XVIII wieku Kielce należały do biskupów krakowskich. Były również stolicą województwa krakowskiego, którego władze miały swą siedzibę w Pałacu Biskupów. W tym samym miejscu w sierpniu 1914 roku kwaterował sztab Marszałka Józefa Piłsudskiego. Miasto zaskakuje różnorodnością: można tu zwiedzić Muzeum Zabawek i Zabawy, mieszczące się w okazałym budynku XIX - wiecznej hali targowej, Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego czy Muzeum Laurensa Hammonda, twórcy wielu wynalazków w tym słynnych organów. Ciekawym obiektem jest Dworek Laszczyków, 200 - letni drewniany budynek, ostatni tego typu w Kielcach, dający wyobrażenie o dawnej zabudowie tej części miasta. Park Kadzielnia, czyli dawny kamieniołom to miejsce, w którym można zobaczyć przekrój przez okresy geologiczne od kambru aż po czwartorzęd. Tuż obok zlokalizowane są jaskinie udostępnione turystom oraz Amfiteatr Kadzielnia. Centrum Geoedukacji, które pokazuje geologiczne dzieje tego regionu, wygląda jak jedno wielkie oceanarium. Dzięki maszynie zwanej kretem w 8 minut można tu odbyć podróż i cofnąć się o ponad 380 mln lat. Z kolei w Energetycznym Centrum Nauki Kieleckiego Parku Technologicznego można dowiedzieć się, skąd się bierze prąd i co zrobić, aby mądrze z niego wykorzystać. 19:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. - WOJCIECH STAROŃ. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 20:10 DUCH PETERA SELLERSA (THE GHOST OF PETER SELLERS) Film dokumentalny, 89 min, Cypr/USA, 2018 Reżyseria: Peter Medak Film dokumentalny na podstawie filmu "Ghost in the Noonday Sun", który Peter Medak wyreżyserował na Cyprze i Anglii w 1973 roku. W filmie wystąpili: Peter Sellers, Spike Milligan, Peter Boyle, Anthony Franciosa, Murray Melvin, a wyprodukował go John Heyman (World Film Services) i Columbia Pictures. Scenariusz był komedią piracką z XVII wieku. Oryginalny film "Ghost" został nakręcony głównie na Morzu Śródziemnym, na prawdziwych statkach, czego nikt wcześniej nie próbował. Zanim rozpoczęło się strzelanie, grecki kapitan miał dostarczyć statek piracki do portu we wspaniałej, siódmej dzielnicy - Kyrenii Century Harbour, ale był tak pijany, że rozbił statek o nabrzeże. 21:55 PICASSO: KOBIETY I SZTUKA (PICASSO, THE LEGACY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Hugues Nancy, Olivier Picasso Tematem filmu jest jeden z najdłuższych i najbardziej skomplikowanych procesów prawnych w dziedzinie sztuki współczesnej, dotyczący spuścizny po Pablo Picasso. Odsłania on obszerną historię jego rodziny oraz życia prywatnego artysty. Film ujawnia liczne materiały archiwalne oraz wywiady z jego bliskimi, pozwalając pełniej poznać sylwetkę jednego z najważniejszych artystów minionego wieku. 23:00 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JERZY ILLG Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć-Burzyńska Tym razem swoje dzieciństwo i młodość wspomina poeta, krytyk literacki i wieloletni redaktor naczelny Społecznego Instytutu Wydawniczego "Znak", Jerzy Illg. W rozmowie wraca do czasów zabaw na podwórku w Katowicach, spotkań katowickiego undergroundu na poddaszu Urszuli Broll i Andrzeja Urbaniaka, początków ruchu hippisowskiego oraz swojej znajomości z Czesławem Miłoszem. 23:35 AGENT KRET (THE MOLE AGENT / EL AGENTE TOPO) Film dokumentalny, 86 min, Chile, 2020 Reżyseria: Maite Alberdi Prywatny detektyw w Chile wpada na pomysł wysłania swojego szpiega do domu spokojnej starości, aby sprawdzić, czy - jak podejrzewa jego klientka - opiekunowie nie znęcają się tam nad osobami starszymi. Żeby kret był wiarygodny, roli tej musi się podjąć osoba między 80. a 90. rokiem życia... Film w 2021 r. nominowany do Oscara w kategorii najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny. 01:10 GRA O KORONĘ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń, Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Film dokumentalny poświęcony postaci kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, polityka, mecenasa sztuki i nauki, założyciela idealnego miasta Zamość. Koncepcja wizualna filmu opiera się na sugestywnych obrazach, ułatwiających widzom wniknięcie w opisywane wydarzenia. Współczesna cyfrowa diaporama, spektakl audiowizualny. Nowatorskie rozwiązania produkcyjne z zastosowaniem techniki Unreal Engine 4.0. Udział grupy rekonstrukcyjnej, inscenizacje z zatrzymanym ruchem, sceny inscenizowane oparte na malarstwie Jana Matejki. Tak realizowanym ujęciom towarzyszy narracja lektora zgodna z przekazami historycznymi. W wizualnej powieści graficznej Zamoyski jest kimś w rodzaju superbohatera. Film został zbudowany w konwencji komiksu historycznego. 02:05 NA PÓŁNOC OD PIEKŁA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Janiszewski Scenariusz: Krzysztof Gutowski Film dokumentalny przedstawia nieznane wydarzenia z przedmieść Warszawy, wchodzących dziś w obszar dzielnicy Białołęka, w okresie od wkroczenia wojsk niemieckich do ich ucieczki we wrześniu 1944 roku. W latach 1939 - 1945 tereny te nie wchodziły w skład Warszawy i ich historia nie została opracowana tak dokładnie, jak dzieje okupacji stolicy. Do tej zbiorowej amnezji przyczynił się fakt, że większość przedwojennych mieszkańców zginęła, uciekła lub została wywieziona. Niewielu wróciło z powrotem. Domy, fabryki i gmachy użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) uległy zniszczeniu. Postacie katów odpowiedzialnych za morderstwa, masowe egzekucje i inne formy prześladowania polskiej i żydowskiej społeczności pozostają do dziś anonimowe. 03:10 NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Wykonawcy: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak, Redbad Klynstra - Komarnicki, Emilia Klynstra - Komarnicka, Arkadiusz Głogowski, Wiesław Machnicki Dokument fabularyzowany o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro - węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944 - 1945. W filmie pokazane są również powojenne losy generała Maczka, który został zmuszony do pozostania na emigracji.