TVP Kultura Środa, 04.05.2022 08:05 KONSTYTUCJA 3 MAJA - NARODZINY NARODU Reportaż, 14 min, Polska, 2018 Konstytucja 3 maja to pierwsza w Europie nowoczesna konstytucja przyjęta w sposób demokratyczny. Przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych cztery egzemplarze - trzy rękopisy i jeden druk - stanowią unikatowe dobro narodu polskiego. O trudach przechowywania oryginalnych egzemplarzy dokumentu, zaraz po uchwaleniu konstytucji opowiada historyk dr Michał Kulecki. Dzięki tym opowieściom, widz ma możliwość poznania tej sensacyjnej historii i oglądania oryginalnych świetnie zachowanych kart ustawy rządowej z 1791 roku. Tekst z Tzw. Metryki Litewskiej ocalał w Bibliotece Królewskiej. Tekst z Archiwum Publicznego Potockich przechowywali w ukryciu przedstawiciele tej rodziny. Egzemplarz z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywał jeden z sekretarzy sejmowych. Oryginały przetrwały czas pożogi wojennej. Zostały wywiezione i przechowywane na Jasnej Górze. W ciągu pierwszego roku od uchwalenia Konstytucji miała ona co najmniej 14 wydań. Wydrukowano około 20 - 30 tys. egzemplarzy. Konstytucja wkrótce po uchwaleniu była publikowana w prasie polskiej. Podziwiała ją cała liberalna Europa. Ówczesny ambasador Stanów Zjednoczonych w Paryżu, późniejszy prezydent, Thomas Jefferson, napisał, że świat uzyskał trzy konstytucje godne pamięci i szacunku: amerykańską, polską i francuską. O znaczeniu i roli, jaką odegrała Konstytucja opowie dr Hubert Wajs, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych. Na Zamku Królewskim w Sali Senatorskiej, spotkamy pracowników Działu Edukacyjnego. Oprowadzają oni grupy turystów, którzy przysłuchują się opowieściom dotyczącym okolicznośc uchwalania Konstytucji 3 maja. W reportażu karty ustawy rządowej ożyją za sprawą ikonografii, fragmentów spektakli teatralnych mówiących o kulisach powstania Konstytucji 3 maja. Przyjrzymy się oryginalnym kartom ustawy rządowej i posłuchamy Te Deum wyśpiewanego przez ówczesnych rządzących w Katedrze, tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. 08:30 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - JÓZEF CHEŁMOŃSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Chełmoński malował "Orkę" w Kuklówce na Mazowszu, dokąd przeniósł się wkrótce po kilkunastoletnim pobycie w Paryżu. Znana jest jego niechęć do miasta, wyrażająca się również w unikaniu miejskich tematów w obrazach. Był malarzem wiejskich pejzaży, mazowieckich i kresowych pól, rozpędzonych sań, końskich czwórek. Obraz powstały w 1896 roku jest przedstawieniem tytanicznej pracy człowieka i zwierząt, zmagających się z żywiołem ziemi. Malowidło jest jednym z najważniejszych dzieł polskiego realizmu. O obrazie i artyście opowie historyk sztuki dr Agnieszka Skalska, kuratorka Galerii Sztuki Polskiej od końca XVIII w. do 1945 r. Muzeum Narodowego w Poznaniu. 08:45 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Historia Zamku Królewskiego w Warszawie to zapis historii Polski. Świadectwo jej wzlotów, ale i chwil tragicznych. To także miejsce, które odrodziło się z popiołów i pisze swoją historię. Nad Zamkiem góruje Wieża Zegarowa, nazywana też Zygmuntowską. Pierwszy zegar pojawił się na wieży w 1622 roku, za panowania Zygmunta III Wazy, króla, który przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Zegar - podobnie jak cały Zamek i Warszawa - ucierpiał podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku. Ale już w następnym roku został odbudowany. Otoczony opieką warszawskich zegarmistrzów odmierzał czas. Także wtedy, kiedy Polska straciła niepodległość. Wybijał także godzinę wolności. Wieżę zegarową i zegar zniszczono 17 września 1939 roku, podczas jednego z największych niemieckich bombardowań stolicy. Wskazówki zegara zatrzymały się na godzinie 11.15 i tak zostało do czasu powstania warszawskiego. Po wojnie, kiedy przystąpiono do odbudowy zamku w 1971 roku, zdecydowano, że trzeba zbudować nowy zegar. 19 lipca 1974 roku, o godzinie 11.15 puszczono w ruch wskazówki zegara. 09:15 MARONA - PSIA OPOWIEŚĆ (MARONA'S FANTASTIC TALE / L'EXTRAORDINAIRE VOYAGE DE MARONA) Film animowany, 87 min, Rumunia/Francja/Belgia, 2019 Reżyseria: Anca Damian Scenariusz: Anca Damian, Anghel Damian Muzyka: Pablo Pico Wykonawcy: Bruno Salomone, Lizzie Brocher Pełnometrażowy film animowany. Piękna, wielorasowa suczka Marona trafia w ręce coraz to nowych właścicieli. Świat ludzi bywa jednak skomplikowany, czasem aż za bardzo dla małego psa, który nie chce niczego oprócz kochającego go człowieka. Każdy z napotkanych przez kundelkę ludzi nadaje jej nowe imię: akrobata Manole nazywa ją Aną, robotnik Istvan Sarą, dziewczynka Solange Maroną. Niestety żaden z domów nie jest na tyle odpowiedzialny, by suczka mogła zagościć w nim na stałe. A gdyby ludzie byli tak samo zależni od zwierząt, jak one od nich? Film jest wzruszającą historią opowiedzianą z psiej perspektywy. Skłania widza do myślenia o tym, jacy jesteśmy wobec innych stworzeń. Premiera filmu "Marona - psia opowieść" miała miejsce na najważniejszym festiwalu animacji, francuskim Annecy. (ŹRODŁO: kinodzieci.pl) 11:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 1/24 Serial historyczno - sensacyjny, 61 min, Polska 1990 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Serial "Pogranicze w ogniu" rodził się długo. Scenariusz powstał w połowie lat osiemdziesiątych. Potem był kilkakrotnie rozszerzany i poprawiany. Andrzej Konic ukończył najpierw dziesięć odcinków. Następnych czternaście ujrzało światło dzienne dopiero trzy lata później. Akcja cyklu zaczyna się w 1918 roku podczas walk o wyzwolenie Poznania. W potyczkach z Niemcami biorą udział dwaj młodzi chłopcy: Czarek Adamski (filmowy debiut Cezarego Pazury) i Franek Relke (Olaf Lubaszenko). Obaj mają nie tylko wspólnego wroga, lecz także ten sam obiekt miłosnych westchnień, którym jest szkolna koleżanka Dorota. Czarek jednak góruje nad Frankiem pod każdym względem. Ma również większe szanse u Doroty. Tymczasem sfrustrowany Relke odkrywa, że jego ojciec zginął dlatego, że został na posterunku, gdy walczący obok niego wcieleni do niemieckiej armii Polacy uciekli, nie widząc innej szansy na ocalenie życia. We Franku budzi się niemiecka dusza. Staje po przeciwnej stronie niż Czarek. Zostaje sabotażystą i szpiegiem. Jego zdemaskowanie pociąga za sobą krwawą ofiarę. Relke ucieka do Berlina. Zmienia imię na Franz i szybko robi karierę w Abwehrze. W tym samym czasie Czarek wstępuje do polskiego wywiadu i również rychło awansuje. W gimnazjum tworzy się organizacja harcerska. Chłopcy na różne sposoby próbują zaopatrzyć się w broń. Mają też za zadanie zdobycie planów wszystkich ważniejszych obiektów w mieście. 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 2/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Marian Kamiński, Asja Łamtiugina, Marek Gierszał, Leszek Wojtaszak, Barbara Sołtysik, Stanisław Niwiński, Jacek Kałucki, Maciej Kozłowski Jesień 1918 roku. Zbliża się koniec wojny. Mimo to drużyna Czarka zachowuje czujność i pilnie ćwiczy pod komendą Karolaka. Wkrótce dowódca powiadamia ich o zawieszeniu broni i końcu działań wojennych. Pozycja Niemiec w Wielkopolsce słabnie. Hindenburg rozkazuje generałowi Steinerowi wysłać tam doborową jednostkę szóstego pułku grenadierów pruskich, by zapobiec ewentualnym ruchawkom. Wspiera ich szef Abwehry, który poleca oberleutnantowi Voraczkowi zorganizować siatkę szpiegowską we wschodnich rejonach Niemiec. Tymczasem Franek wraca z wojny i zostaje entuzjastycznie przyjęty przez kolegów. W Wielkopolsce wybucha powstanie. Chłopcy dostają rozkaz zdobycia małej stacyjki. Zadanie wykonują wzorowo. Franek jednak podczas akcji zachowuje się dziwnie. 13:30 HITCHCOCK/TRUFFAUT (HITCHCOCK/TRUFFAUT) Film dokumentalny, 76 min, Francja/USA, 2015 Reżyseria: Kent Jones Film to oglądany po latach zapis legendarnego spotkania dwóch wizjonerów kina. Historia realizacji wywiadu rzeki - przeprowadzonej przez osiem dni rozmowy między wielkimi reżyserami, których na pierwszy rzut oka, poza pasją do kina, nic nie łączy. Z jednej strony dystyngowany człowiek - legenda: Alfred Hitchcock, uznawany wówczas za najsprawniejszego rzemieślnika w historii kina, z drugiej młody gniewny: znajdujący się u progu kariery Francois Truffaut, wywrotowiec, rzecznik kina autorskiego, współtwórca francuskiej Nowej Fali. Autorzy filmu, korzystając ze wspaniałych materiałów archiwalnych, wzbogacają historię wypowiedziami twórców współczesnego kina: Martina Scorsese, Oliviera Assayasa, Petera Bogdanovicha, Wesa Andersona, Kiyoshi Kurosawy i wielu innych, opowiadają historię spotkania dwóch pozornie przeciwstawnych żywiołów. Oglądane dziś zderzenie tych osobowości budzi na nowo pytanie: czym jest kino? Czy tylko tanią, wyrastającą z jarmarcznych sztuczek, wyolbrzymioną i spulchnioną przez gigantyczne budżety i lata pogoni za nowinkami technicznymi papką dla mas? Czy może polem dla artystów, narzędziem umożliwiającym przekazywanie swojego credo w sposób najpełniejszy, w stopniu nieosiągalnym dla malarzy, rzeźbiarzy, poetów, pisarzy, muzyków? Zapis spotkania Truffauta z Hitchcockiem to prawdziwa uczta dla kinomanów, swoisty podręcznik myślenia o i pojmowania kina. To film o historii powstania biblii kinomanów, wydanej po raz pierwszy w 1966 roku, kształtującej kilka pokoleń twórców i miłośników X Muzy. Ale przede wszystkim film oddaje sprawiedliwość wielkiemu Alfredowi Hitchcockowi: twórcy, który udowodnił, że nawet najbardziej dopasowany klucz do serca widzów, otwiera je dopiero w rękach prawdziwego artysty. 15:00 PORCELANA W SKŁADZIE SŁONIA Film obyczajowy, satyra, 44 min, Polska 1984 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Czekalski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Włodzimierz Korcz Aktorzy: Henryk Bista, Artur Barciś, Kalina Jędrusik, Witold Pyrkosz, Leon Niemczyk, Janusz Rewiński, Leon Buczkowski i inni Znakomita satyra na sytuację w Polsce sprzed kilkudziesięciu lat. Któż dziś chce pamiętać czasy, w których krajobraz polskich miast i miasteczek nieodparcie kojarzył się z tasiemcowymi kolejkami, a zdobycie chociażby zwykłej, niebieskiej koperty wymagało nie lada sprytu i nastręczało wiele trudności. A jednak taka była rzeczywistość, choć z drugiej strony wydaje się, że mimo ciężkich warunków, żyło się łatwiej i nie było rzeczy, której nie dałoby się załatwić. O ludziach zmuszonych do radzenia sobie w trudnych czasach opowiada właśnie ta zabawna nowela. Bohaterowie pomagają jeden drugiemu w załatwianiu codziennych, zwykłych spraw, co pociąga za sobą całą lawinę różnych komicznych zdarzeń. Pierwsza scena filmu przedstawia zdezorientowanego kilkuletniego malca, któremu dziadek próbuje opowiedzić historię o kolejkach. W jakimś mieście przed nieokreślonym sklepem ustawiła się gigantyczna kolejka. Na jej koniec posłusznie zmierza główny bohater filmu w szarym prochowcu i czapce (w tej roli Henryk Bista). Nagle przypomina sobie, że musi jeszcze coś załatwić, więc prosi stojącego przed nim kolejkowicza, by zajął mu miejsce. Mężczyzna uprzejmie wyraża zgodę, ale w zamian prosi, by kupił dla niego w kiosku zwykłą kopertę. Oczywiście, dla bohatera to drobnostka, zapewnia, że nie sprawi mu to żadnego kłopotu. Nawet nie podejrzewa, ile osób będzie musiał zaangażować, by wreszcie dostać tę jedną, małą kopertę. Zajęta poprawianiem urody kioskarka odmawia sprzedaży. Chyba że przegoni stojącego od dłuższego czasu na ulicy mężczyznę, który denerwuje kobietę, co utrudnia jej pracę. Sterczący na rogu facet chętnie zgodziłby się zejść z oczu kioskarce, cóż, kiedy musi cierpliwie czekać na taksówkę, którą kazała mu złapać teściowa. Odejdzie, jeżeli bohater znajdzie wolną "taryfę". Taksówka w końcu znajduje się, tyle że zepsuta i trzeba ją dopchać do warsztatu. W zakładzie mechanik nie naprawi auta, jeżeli nie strzeli sobie trzech piwek. W pobliskiej restauracji alkohol podaje się tylko do konsumpcji, ale co robić, kiedy zakąsek brak. Bohater dostanie piwo, jeżeli we własnym zakresie załatwi coś do zjedzenia. Aby zdobyć zakąskę, musi spełnić kolejne żądanie i tak dalej, i tak dalej. W końcu wszyscy zostaną usatysfakcjonowani, jednak nasz bohater niewiele będzie z tego miał. Jego kolejka okazała się wyjątkowo pechowa. 20:00 TAJEMNICA BLADEGO KONIA (AGATHA CHRISTIE) S.I - ODC. 1 (THE PALE HORSE) Serial kryminalny, 45 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Leonora Londsdale Scenariusz: Sarah Phelps, Agatha Christie Muzyka: Anne Nikitin Aktorzy: Rufus Sewell, Georgina Cambell, Kaya Scodelario, Sean Pertwee Czy za serię nagłych zgonów odpowiada trio czarownic, czy istnieje racjonalne wytłumaczenie? Policja prowadzi śledztwo, ale sprawa wydaje się bardziej zawikłana niż początkowo sadzono. 00:35 JAZZ - MUSIC LIVE COLLECTION - LAKSHMINARAYANA SUBRAMANIAM & BALLAKE SISSOKO (LAKSHMINARAYANA SUBRAMANIAM & BALLAKE SISSOKO) Koncert, 66 min, Francja, 2019 Reżyseria: Didier Oustrie Wykonawcy: Lakshminarayana Subramaniam, Ballake Sissoko Występ na festiwalu Detours de Babel w Grenoble. 01:55 ROZDROŻE CAFE Dramat kryminalno - obyczajowy, 112 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Leszek Wosiewicz Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Kazik Staszewski Aktorzy: Robert Olech, Maria Pakulnis, Dominika Markuszewska, Jacek Rozenek, Krzysztof Kolberger, Marcin Bosak, Piotr Głowacki, Cezary Łukaszewicz, Sara Zagańczyk, Damian Suchodolski, Mirosław Zbrojewicz, Martyna Peszko i inni Wiwisekcja zbrodni zainspirowana autentyczną historią dokonanego przed paroma laty napadu na jeden z warszawskich oddziałów Kredyt Banku, kiedy to z ręki napastników zginęło czworo pracowników tej placówki. Leszek Wosiewicz nakręcił film, w którym pokazuje, jak z bezmyślności, naiwności, braku refleksji nad konsekwencjami swoich czynów, ale także z niesprzyjających okoliczności zewnętrznych (braku pieniędzy, perspektyw, odpowiednich wzorców) rodzi się zło. Film otrzymał nagrody za reżyserię i montaż na FPFF w Gdyni w 2005 r. Grześ wychowywał się w małym miasteczku. W walącym się domu mieszkał z matką, siostrą Dusią i niepełnosprawnym umysłowo bratem Bronkiem. Ojciec dawno przucił rodzinę. Z czasem chłopak postanawia spróbować szczęścia w stolicy. W Warszawie nie wiedzie mu się jednak dużo lepiej. Pracuje w siłowni jako ochroniarz (matka marzy dla niego o pracy policjanta), mieszka w obskurnej kamienicy na Pradze. Dusia, w oczach Grzesia ideał kobiety: piękna, dobra, szlachetna, ma z kolei nadzieję ułożyć sobie życie u boku znacznie starszego od niej senatora Łuckiego, który obiecuje jej małżeństwo (oczywiście po rozwodzie z pierwszą żoną). Grześ, który darzy siostrę uczuciem znacznie głębszym niż to przystoi bratu, nie może tego przeboleć. Ale matka widzi w tym szansę dla córki, kiedy więc senator postanawia wynająć ukochanej mieszkanie w Warszawie, ta zgadza się na przeprowadzkę pod warunkiem, że zabierze ze sobą matkę. W takiej sytuacji również najmłodszy Bronek musi zamieszkać w stolicy, ale już pod opieką Grzesia. Poczuwając się do zapewnienia bytu całej rodzinie, Grześ rozgląda się za lepszym zajęciem. W siłowni poznaje policjanta "Maka", który dostrzegając tkwiące w chłopaku dobro próbuje przeciągnąć go na swoją stronę. Ale Grześ nie ma czasu dorabiać się latami na skromnej posadce. Nie radzi sobie z opieką nad Bronkiem, chce wyrwać siostrę z ramion senatora, zanim będzie za późno. Marzy o czymś, co go szybciej i lepiej ustawi w życiu. Taką szansę wydaje się otwierać przed nim inny z bywalców siłowni, gangster "Mały", prawa ręka mafiosa zwanego "Gnatem". "Mały" kontaktuje go z "Gnatem", który daje Grzesiowi pistolet, żeby oswajał się z bronią i czekał na rozkazy. Tymczasem do Grzesia dołączają dwaj koledzy przybyli z rodzinnego miasteczka: Michał i Irek. Oni też nie mają nic poza młodością i marzeniami o wygodnym życiu. Kiedy więc poznany w siłowni ochroniarz Gerard napomyka im o skoku na bank, w którym pracuje, trzej przyjaciele nie wahają się długo. Milion złotych w bankowym sejfie rozpala ich wyobraźnię. Wprawdzie Gerard studzi ich zapały, że połowę z tej sumy zabierze on jako organizator napadu, a Grześ, Michał i Irek będą musieli się podzielić drugą połową, ale to i tak jest więcej, niż kiedykolwiek zdołaliby zarobić. Wyznaczonego dnia, wszyscy trzej w kominiarkach na głowach, uzbrojeni w pistolet od "Gnata", mający im służyć tylko do postraszenia obecnych, pojawiają się w banku.