TVP Dokument Niedziela, 15.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. PŁYNIEMY DO KOZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Użytkowe podejście do ryb i wynikłe stąd względy gospodarcze przesłaniają nam to, co w życiu tych wodnych istot najciekawsze. A tymczasem ryby niektórych gatunków, niekoniecznie tych, które są dla nas gospodarczo czy też z innych względów przydatne, ukazują wiele zaskakujacych powiązań między organizmami wodnymi. Taka np. różanka rozwija się tylko w towarzystwie pewnych gatunków małży. Ryby są też bardzo czułymi wskaźnikami stanu wód zarówno sezonowych, w dużej mierze naturalnych zmian tego stanu, jak i tych spowodowanych przez naszą gospodarkę. Biologii ryb i ich powiązaniu ze środowiskiem wodnym i nadwodnym przyjrzymy się nad Biebrzą rzeką jeszcze naturalną, zamieszkiwaną przez kompletne zespoły wodnych organizmów. Wyruszamy na badawczy połów, którym steruje prof. Roman Kujawa z Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego. 06:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 45 ŻOLIBORZ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedzi jedną z najpiękniejszych warszawskich dzielnic: zielony i modernistyczny Żoliborz. Jego piękno sławi nawet nazwa, pochodząca z języka francuskiego, a będąca spolszczeniem dwóch słów: joli bord [żoli bo: r], co znaczy piękny brzeg. To właśnie tu można najlepiej poczuć klimat przedwojennej stolicy. Dzielnica, zbudowana w większości w dwudziestoleciu międzywojennym zasłynęła ze śmiałych eksperymentów architektonicznych. Można tu zobaczyć wiele modernistycznych willi oraz zabudowę w dworkowym stylu. Warto też odwiedzić Kościół św. Stanisława Kostki, z którym był związany bł. ks. Jerzy Popiełuszko, Centrum Olimpijskie i Park Kępa Potocka. Ważnym miejscem na Żoliborzu jest Cytadela - dawna twierdza, przez lata zamknięty teren wojskowy, a dziś coraz szerzej udostępniany zwiedzającym. To tu jesienią 2015 roku otwarto Muzeum Katyńskie - najważniejszą na świecie placówkę zajmującą się upowszechnianiem wiedzy o zbrodni katyńskiej. Obecnie na Cytadeli trwa budowa dwóch olbrzymich obiektów: Muzeum Historii Polski i Muzeum Wojska Polskiego. Po ich ukończeniu Cytadela stanie się największą dzielnicą muzeów w Polsce. 06:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA KANADA - DZIKIE LATO (FASCINATING CANADA SUMMERTIME WILDERNESS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tym odcinku obserwujemy lato w Kanadzie. Zatoka Hudsona w Kanadzie północno - wschodniej. Tu lód późno zaczyna topnieć - i wtedy surowy krajobraz się przeobraża. W czasie krótkiego lata arktycznego Zatoka Hudsona staje się rajem dla zwierząt. Na długo przed całkowitym stopieniem dryfującego lodu na wybrzeżu pojawiają się pierwsi zwiastuni wiosny. Migranci przylatują milionami. Rozpierzchają się po całym wybrzeżu w poszukiwaniu pożywienia i miejsca na lęgi. Rybitwy popielate to symbol dalekiej północy. Są tu tylko gośćmi sezonowymi, przylatującymi z drugiego końca świata - z Antarktyki. Gdy tylko wylądują zaczynają lęgi. Ponad 250 gatunków ptaków spędza lato nad Zatoką Hudsona. Mają jeden cel jak najszybciej wychować potomstwo. Choć inni zajmują się pracowicie lęgiem, drozd wędrowny wciąż szuka partnerki. Latem przypływy wpychają kry do ujść rzek. Na nich odpoczywają ptaki poza zasięgiem drapieżników. 07:15 NIEZWYKŁY ŚWIAT OWADÓW (LITTLE MATTERS: INSECTS) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Alvaro Mendoza Zdjęcia: Pablo Valdivieso Świat insektów, pomimo że tak bliski, pozostaje jednak w wielu przypadkach całkowicie tajemniczy. Jaka jest rola insektów w przyrodzie? Jak ewoluowały? Jak działają? Insekty to ponad 5 milionów sposobów funkcjonowania, przychodzenia na świat, jedzenia, komunikowania się, budowania schronienia, rozmnażania się i polowania. Komary, mrówki, termity wynalazły wiele genialnych metod, pozwalających im na przetrwanie, np. utrzymywanie w chłodzie upraw grzybów przez termity czy pułapki, budowane przez mrówki podczas polowania. Mikroskopowe zdjęcia przybliżają świat insektów i prezentują nieznane dotychczas, wysoce inteligentne zachowania zbiorowe w przestrzeni, która dotychczas była dla nas trudno dostępna. 08:15 JĘZYK CIAŁA ODKODOWANY (BODY LANGUAGE DECODED) Film dokumentalny, 52 min, Kanada, 2017 Reżyseria: Geoff D'Eon Film dokumentalny opowiadający o mowie naszego ciała przenosi nas w tajemniczy świat komunikacji niewerbalnej. Co mówimy, nie zdając sobie z tego sprawy i jak możemy odczytywać sygnały, które mimowolnie dają nam inni? Zagłębiamy się w naukę języka ciała, a także jego praktyczne zastosowanie w egzekwowaniu prawa, romansach, handlu, bezpieczeństwie narodowym i nie tylko. 09:20 KRÓLESTWO. JAK GRZYBY STWORZYŁY NASZ ŚWIAT (THE KINGDOM: HOW FUNGI MADE OUR WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Australia, 2018 Reżyseria: Annamaria Talas, Simon Nasht Film dokumentalny o królestwie grzybów. Są jednymi z najtrwalszych i najstarszych form życia na naszej planecie. Łączą całe lasy za pośrednictwem swoistej sieci jakby internetu natury. Poza zasięgiem naszego wzroku istnieje królestwo, które rządzi życiem na ziemi. To obcy świat potężnych pradawnych form. Ukształtowały nasz świat i mogą zdecydować o naszej przyszłości. Grzyby nie są roślinami ani zwierzętami. Tworzą własne królestwo. Wielu ludzi uważa je za rośliny. Może dlatego, że się nie poruszają? Tak naprawdę są bliżej spokrewnione ze zwierzętami, bo tak jak zwierzęta, żywią się innymi organizmami. Myśląc o grzybach, zwykle myślimy o owocnikach grzybów kapeluszowych, a one są tylko małą częścią otaczającego nas grzybowego świata. Mają już miliard lat i rozpoczęły ewolucję na lądzie. Grzybnia to ciało grzyba. Rozrasta się w glebie, pochłaniając wszystko na swoim szlaku. Przebija się nawet przez twarde drewno. Enzymy pełnią funkcję zębów i pazurów grzyba. Ciało grzyba wciąż zmienia kształt w ciągłym poszukiwaniu pożywienia. Zjadały skały, które stworzyły ziemię, a ta pozwoliła roślinom skolonizować ziemię, zmieniając atmosferę, umożliwiając ewolucję ssaków - w tym nas. To grzyby przywróciły życie po każdym masowym wyginięciu w historii Ziemi. Bez grzybów nie mielibyśmy dzisiaj naszej planety. Są one jednak mało znane, pomimo ich kluczowego znaczenia. Używamy grzybów nie tylko do robienia dobrych rzeczy, takich jak piwo i chleb, kawa i czekolada, ale także do wielu najważniejszych i ratujących życie leków. Patrząc na grzyby jako epicką historię ewolucyjną, naukowcy dokonują odkryć, które odmienią nasze życie. Niektóre grzyby ocalą nas, inne nam zagrożą i dopiero zaczynamy rozumieć, co jest czym. To jest historia naturalna, która ma ogromne znaczenie. W ciągu miliarda lat ewolucji grzyby stały się mistrzami przetrwania. O grzybach musimy się jeszcze wiele nauczyć. Jak dotąd znamy niecały jeden procent z prawdopodobnie pięciu milionów ich gatunków. Badając królestwo grzybów, możemy liczyć na kolejne ekscytujące odkrycia. 10:20 W KRAINIE STRUDLA (THE STRUDEL A PUFF OF PASTRY / VOM STRUDEL EIN HAUCH VON TEIG) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2020 Reżyseria: Anita Lackenberger Film o tym, jak powstaje i czym jest strudel. Wielką sztuką jest rozciągnięcie ciasta tak cienko, aby można było przez nie czytać gazetę. Prawie nikt nie jest już w stanie opanować tej sztuki, a przynajmniej prawie nikt nie poświęca tyle czasu, aby samodzielnie robić ciasto na strudle. To ciasto powstaje z długotrwałego, gorliwego wyrabiania i kilku prostych składników: mąki, wody, oleju oraz - w zależności od przepisu - jajka i szczypty soli. Ważne jest, aby używać mąki o dobrych właściwościach klejących. Strudel z jabłkami i twarogiem to klasyka kuchni wiedeńskiej, ale często występuję też strudel z serkiem śmietankowym. Warianty kwaśne to Luftstrudel do zup czy smaczny strudel z kapustą. Ciasto strudla pochodzi z Imperium Osmańskiego. Film podąża kulinarnym tropem powstania i wykorzystywania ciasta na Bałkanach, gdzie spotyka się kulinarna przeszłość Wschodu i Zachodu. Słodka baklawa i kwaśny börek zawijane są właśnie w ciasto strudla. To prawdziwa historia kultury, która bardziej łączy niż dzieli ludzi. 11:20 GŁOSEM BOGA BYĆ - TU NIE MA ŚCIEMY Reportaż, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz: Paweł Jeż, Anna Salawa Prowadzący: Michał Bukowski Gdybyś spotkał ich na ulicy, często z ostrożności przeszedłbyś na drugą stronę. Łyse głowy, tatuaże, wielkie bluzy z kapturem. Na pierwszy rzut oka nie wzbudzają zaufania. Wyglądają jak osiedlowe łobuzy. Okazuje się, że są to Boże łobuzy, a ich wygląd to tylko hip - hopowa stylizacja. Jest to reportaż o chrześcijańskiej scenie hip - hopowej. Przyglądamy się świadectwom młodych ludzi, którzy mając za sobą ciemną przeszłość, dziś są prawdziwymi posłańcami Chrystusa. Ich twórczość, a przede wszystkim autentyczność, pozwala odzyskać dla Kościoła młodych, przeważnie zagubionych życiowo ludzi. Prezentujemy historie młodych twórców, pokazując ich w różnych sytuacjach, wskazując nierzadko mocno pokręconą drogę do wiary. 11:50 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Kameralne i studyjne (widowisko), 9 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk W Rosji żadne inne święto nie jest obchodzone z taką pompą jak Dzień Zwycięstwa 9 maja. Tak hucznych defilad jak na Placu Czerwonym nie ma nigdzie w Europie. Dla 80% Rosjan triumf nad Trzecią Rzeszą to główny powód do dumy narodowej. O tym, że Związek Radziecki był na początku wojny agresorem - nie chcą mówić albo w ogóle o tym nie słyszeli. O swoim filmie "Święta wojna Rosjan" Barbara Włodarczyk porozmawia z Jadwigą Rogożą, ekspertką Ośrodka Studiów Wschodnich ds. rosyjskich. 12:00 ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow "Rosja jest niezwyciężona i da odpór każdemu wrogowi" - mówią Rosjanie. Słynna monumentalna pieśń "Święta wojna", która zagrzewała żołnierzy Armii Czerwonej do walki z hitlerowcami, dziś znów rozbrzmiewa na Krymie i w Moskwie. I to nie tylko z powodu 70. rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem. Także w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. - Jak słyszę pierwsze słowa "Wstawaj kraju ogromny, wstawaj do śmiertelnego boju", to aż chcę chwycić za broń - mówi 50 - letni Wowa, weteran wojny w Afganistanie. Jego koledzy walczą dziś jako ochotnicy w Donbasie. - Bronią naszych przed ukraińskimi faszystami - tłumaczy z przekonaniem. Wytrzymaliśmy w chłodzie i głodzie 2, 5 roku blokady Leningradu, to i sankcje wytrzymamy, podkreśla emerytka z Petersburga. Dla niej, tak jak dla 80% Rosjan, triumf w II wojnie światowej stanowi główny powód do dumy narodowej. W Moskwie i w Petersburgu żadne inne święto nie jest obchodzone tak hucznie i z takim rozmachem jak 9 maja. A wszystko, co rzuca jakikolwiek cień na sukces Armii Czerwonej, odbierane jest jak zamach na świętość. Dlaczego Rosjanie uważają, że wojna jest święta, czy są gotowi bronić własnych interesów bez względu na cenę, jak postrzeganie historii II wojny światowej wpływa na odbiór współczesności, zwłaszcza konfliktu na Ukrainie, i co myślą na temat zaangażowania ich żołnierzy w Donbasie? Odpowiedzi na te pytania autorka szuka w Moskwie, w Petersburgu i na prowincji. Rozmawia m. in. z uczestniczką blokady Leningradu, z żołnierzami, którzy walczyli w Afganistanie i Czeczenii, z członkami chóru Aleksandrowa, który wykonuje monumentalną pieśń "Święta wojna", a także z dziennikarką, która brała udział w tajnych pogrzebach spadochroniarzy poległych na Ukrainie i z krewnymi zabitego w Donbasie rosyjskiego żołnierza ochotnika. 12:55 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 9 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Dorota Sokołowska, dziewczyna, o której się mówi. Chodziła do polskiej szkoły w Wilnie (ale swoje dziecko posłałaby do litewskiej). Maturę zdała jako jedna z najlepszych uczennic w całym kraju. Jest studentką Instytutu Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego (bo uważa, że na studia na najlepszych uczelniach świata ma jeszcze czas). Prowadzi audycję w litewskim państwowym radiu LRT i nie wyklucza, że kiedyś zostanie prezydentką Litwy. 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 6. PUEBLO Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 W tym odcinku Wojciech Cejrowski omawia fenomen meksykańskiego pueblo, będącego połączeniem wioski z miasteczkiem, z charakterystycznym rynkiem przed kościołem, kioskiem, targiem i zabudowaniami. Omawia założenia urbanistyczne pueblo, odwiedza domostwa, wdaje się w rozmowy z chłopami, uczestniczy w ich pracach polowych.Jesteśmy świadkami świętowania 15. urodzin meksykańskiej panny, oznaczających jej wkroczenie w dorosłość. 14:00 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 2 DORASTANIE (ANIMAL MUMS. TODDLERS) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens - Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, najbardziej niezwykłe istoty na ziemi. Niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Widzieliśmy już, jak powstaje więź między matką a noworodkiem, jak samica karmi młode i pomaga mu stawiać pierwsze kroki. Tym razem zobaczymy, jak matki radzą sobie z dorastającymi dziećmi, ich napadami złości; co robią z domorosłymi tyranami i jakie stosują metody wychowawcze. Noworodki z czasem zaczynają chodzić i przemawiać własnym głosem. Nie są to już bezradne płaczące maleństwa. Osiągają prawdziwe mistrzostwo w komunikowaniu się z mamą. Wydają rozmaite dźwięki. Krótkie, przerywane beczenie - oznaka spokoju - pojawia się, kiedy są blisko siebie. Dłuższe dźwięki - kiedy się nawzajem szukają. Będziemy obserwować, jak zwierzęce matki prowadzą swoje młode ku dorosłości, jak wyznaczają czas na posiłek, zabawę i sen, jak eliminują podwórkowe sprzeczki i rozpieszczają młode. W następnym filmie zobaczymy, jak przygotowują potomstwo do samodzielnego życia. Jak gepardy uczą swoje młode polować, a klacze trenują źrebięta w biegu i jak zastępcze matki wprowadzają osierocone wydry morskie w nowy, nieznany świat. 14:55 LEKCJA GOTOWANIA: NAUKOWIEC KONTRA SZEF KUCHNI (CHEF VS SCIENCE: THE ULTIMATE KITCHEN CHALLENGE (MARK MIODOWNIK'S MAGICAL KITCHEN)) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jeff Wilkinson Najlepszy szef kuchni i czołowy naukowiec idą łeb w łeb w kuchni, aby zobaczyć, kto może wyprodukować najlepsze jedzenie. Marcus Wareing to dwugwiazdkowy szef kuchni Michelin, który jest u szczytu kariery - jego słynne dania są wynikiem wieloletniego doświadczenia i szkoleń. Ale teraz stoi przed nieprawdopodobnym wyzwaniem. Mark Miodownik to materiałoznawca, osoba bardziej obeznana z plastikiem niż ciastem. Czy Mark może wykorzystać swoją wiedzę naukową, aby prześcignąć tego czołowego szefa kuchni? Gotując, przez serię kursów, Mark pokazuje naukę stojącą za naszymi ulubionymi potrawami, ujawniając niesamowite przemiany, jakim podlega kuchnia w kuchni. 16:00 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 2 (MEET THE HUMANS EP. BASIC INSTINCTS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W drugim odcinku zajmiemy się podstawowymi instynktami człowieka. Ludzi motywuje wiele rzeczy. Jedną z najważniejszych jest seks. W teorii chodzi o posiadanie jak największej liczby dzieci i przekazywanie genów. W praktyce to bardziej skomplikowane. Obecnie w znalezieniu partnera pomaga nam technologia. Przesuwamy palcem po ekranie i kierujemy się prawie wyłącznie wyglądem. Ale chcemy wrócić do korzeni i spróbować zupełnie innego podejścia do łączenia się w pary. 16:55 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 1 HONGKONG (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. W pierwszej części poznamy Hongkong. Hong Kong Harbour. Jeden z najbardziej ruchliwych portów na świecie. Codziennie przepływa tędy ponad tysiąc statków. Dzisiaj z Singapuru przybył ogromny kontenerowiec Nowy Jork. Najswobodniejszy system ekonomiczny świata, napędzany przez handel i finanse. Oto dlaczego prawie siedem i pół miliona ludzi dosłownie upchnęło się w tym niewielkim miejscu. Imponujące, jak na maleńką, rybacką wioskę, którą Hongkong był jeszcze niecałe dwieście lat temu. Tutaj czas to pieniądz. Pilot Summy Chu wprowadził do portowych doków setki takich olbrzymów. Terminal i dźwigi są już w gotowości. Usytuowany nad morzem południowochińskim Hongkong jest byłą kolonią brytyjską. W granice Chin powrócił w 1997 roku. Miasto zajmuje półwysep Koulun, wyspę Hongkong i ponad 260 pomniejszych wysepek. To swoista świątynia kapitalizmu, zbudowana na komunistycznym fundamencie. Hong Kong jest miastem kontrastów. Tutaj tradycja spotyka się z nowoczesnością, kapitalizm z komunizmem, a bogactwo z ubóstwem. Widzieliśmy drapacze chmur i zwykłe, boczne uliczki, wielki biznes i drobny handel. Wpływy Chin były wyraźnie odczuwalne w hongkońskiej przeszłości i teraźniejszości. Ale podstawą istnienia i działania tego miasta jest wizja lepszej przyszłości. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 9 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku wybierzemy się do Wilna. To miasto leżące na skrzyżowaniu szlaków biegnących z czterech stron świata, położone na Pojezierzu Litewskim u ujścia rzeki Wilejki do Wilii, od zarania swoich dziejów było ważnym ośrodkiem politycznym, gospodarczym, kulturowym i religijnym tej części Europy. To również jedna z historycznych stolic Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To tutaj mieści się jeden z najstarszych Uniwersytetów w Europie oraz spoczywa matka i serce marszałka Józefa Piłsudskiego. Zapraszamy w niezwykłą podróż do Wilna, o którym opowie Stefan Tompson. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 129 WAŁBRZYCH Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejny przystanek na trasie podróży Tomasza Bednarka to Wałbrzych - poprzemysłowe miasto, w którym przez kilka stuleci wydobywano węgiel kamienny. Miasto szczyci się dużą ilością zieleni i malowniczym położeniem wśród Gór Wałbrzyskich. W samym środku, na wzgórzu, rozciąga się Park Miejski im. Jana III Sobieskiego. Jest tu nawet ponad stuletnie górskie schronisko Harcówka. Najstarszą budowlą Wałbrzycha jest maleńki kościółek Matki Boskiej Bolesnej zbudowany w 1305 roku. Według legendy tu znajdowało się źródełko wody, wokół którego rozwinęła się osada, dając początek miastu. Sercem Starówki jest Rynek, połączony z innym ważnym miejskim placem, zwanym Magistrackim, jest przejściem na skróty przez podwórka kamienic. Symbolem bogactwa dawnego Wałbrzycha są licznie zachowane pałace fabrykantów. Jednym z najwystawniejszych jest zbudowany na początku XIX wieku pałac Albertich, w którym dziś działa Muzeum Porcelany. Najsłynniejszym zabytkiem jest Zamek Książ górujący wysoko na skale ponad miastem. To prawdziwa perła Dolnego Śląska i trzeci pod względem wielkości zamek w Polsce. Prawdziwym nowym sercem Wałbrzycha jest otwarte w 2014 roku Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia - unikalny w skali Europy zespół obiektów służących edukacji i sztuce. Centrum założone na terenie dawnej kopalni węgla kamiennego znalazło się na prestiżowym Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego, jako jedyne miejsce z Dolnego Śląska i jedna z siedmiu tego typu atrakcji w Polsce. 19:35 PORTRETY DOKUMENTALNE. - LIDIA DUDA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Lidia Duda. 20:15 FRITZ LANG - KONFRONTACJA (FRITZ LANG) Film dokumentalny, 99 min, Niemcy/Francja, 2016 Reżyseria: Gordian Maugg Portret Fritza Langa, niemieckiego reżysera, scenarzysty i producenta filmowego pochodzenia austriacko - żydowskiego, czołowego twórcy niemieckiego ekspresjonizmu w filmie okresu międzywojennego. Uważany był za geniusza, egocentrycznego, seksualnego maniaka i sadystę. Przemoc i miłość stały się tematami, które nie pozwoliły Fritzowi Langowi odejść do końca jego życia. W Wiedniu jako syn brutalnego ojca, pod którego opieką cierpiała jego ukochana żydowska matka. Jako żołnierz w Galicji, gdzie przeżył okropności I wojny światowej. I wreszcie jako młody reżyser w Berlinie, oskarżony o zamordowanie własnej żony. Fritz Lang badał Zło w nas wszystkich i w sobie, pisząc to, co stało się klasyką. 22:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MAGDALENA ZAWADZKA Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuć-Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata dzieciństwa i młodości wspomina popularna aktorka filmowa i teatralna, Magdalena Zawadzka. 22:40 GOŚĆ Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2018 Reżyseria: Sebastian Weber Życie polskiego rolnika Wojtka i jego najbliższych sąsiadów pokazane oczami młodego szwajcarskiego reżysera, Sebastiana. Wojtek od dziecka ciężko pracuje na roli, nie tracąc przy tym radości życia, ciepła i humoru. Jego wielki dom jest zawsze otwarty dla gości spragnionych towarzystwa i przyjaciół szukających pomocy. Tu schronienie znajduje Paweł, uzależniony od alkoholu, który nie miał gdzie się podziać. Wojtek próbuje się nim zaopiekować. Czy podoła wyzwaniu? Pierwszy dokument, Studio Munka. 23:25 KRÓLEWSKI POCIĄG (THE ROYAL TRAIN) Film dokumentalny, 92 min, Austria/Rumunia, 2019 Reżyseria: Johannes Holzhausen Nostalgiczna podróż przez Rumunię pociągiem, a jednocześnie filmowa wyprawa zarówno w przeszłość, jak i teraźniejszość tego wschodnioeuropejskiego państwa. To również prezentacja rojalistów w postkomunistycznej republice. Raz w roku specjalny pociąg wyrusza w podróż po rumuńskich wsiach. Na jego trasie gromadzą się tysiące ludzi, aby entuzjastycznie witać i kibicować niektórym potomkom ostatniego króla Rumunii. Podróżowanie odbywa się w historycznych wagonach. Rumunia. Przez czterdzieści lat kraj komunistyczny. Przedtem monarchia przez niespełna stulecie. Jej ostatnim królem został młody Michał Pierwszy. W 1947 r. komuniści zmusili króla Michała do opuszczenia kraju. Wyjechał pociągiem. Udał się na wygnanie do Szwajcarii. W 1989 roku w Rumunii wybuchła rewolucja. Kraj stał się republiką demokratyczną. Jednak rząd postkomunistyczny nie pozwolił królowi na powrót do kraju. Wiekowy monarcha żyje nadal na wygnaniu w Szwajcarii. Córka króla, księżniczka Małgorzata i jej mąż Radu mieszkają w Rumunii. Od lat, dzięki prywatnej fundacji, próbują przywrócić rodzinie dawną pozycję. Zwieńczeniem ich starań jest wznowienie tradycji podróży po kraju królewskim pociągiem. 01:05 Z GWIAZDAMI PODRÓŻ BEZ KOŃCA Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Remigiusz Okraska, Maria Dłużewska Opowieść o Andrzeju Gwieździe i jego żonie Joannie, działaczach opozycyjnych w czasach PRL, członkach Solidarności. 22 listopada 1981 roku, w proteście przeciw metodom kierowania związkiem przez Lecha Wałęsę, Andrzej Gwiazda odszedł z Zarządu Regionu Gdańsk. 02:25 MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych. 03:25 NIE WOLNO PRZERWAĆ SPEKTAKLU Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Stanisław Janicki Dokument o Danucie Szaflarskiej - znakomitej polskiej aktorce, najstarszej spośród czynnych zawodowo. Zrealizowany w 2007 roku film pokazuje 92 - letnią wówczas aktorkę, wciąż pełną temperamentu, świetnie opowiadającą o swoim życiu i ludziach, z którymi dane jej było się zetknąć - na scenie, na planie filmowym, w życiu. Danuta Szaflarska urodziła się w małej wiosce niedaleko Piwnicznej. Nie marzyła od kołyski o aktorstwie. W 1939 roku ukończyła jednak z wyróżnieniem Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej. Debiutowała w teatrze na Pohulance w Wilnie. Brała czynny udział w podziemnym życiu teatralnym oraz w powstaniu warszawskim. Po wojnie najpierw występowała na scenie w Łodzi, a następnie w Warszawie.