TVP Historia Środa, 11.05.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 11 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1838 - zmarł Jędrzej Śniadecki; 1955 - powstał Układ Warszawski; 1958 - ponowne odsłonięcie odtworzonego pomnika Chopina w Łazienkach; 1971 - samobójstwo popełnił poeta Rafał Wojaczek; 07:00 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 9/13 - PORWANIE Serial historyczno-przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Ze stanicy wyrusza wyprawa do Raszkowa. Ewce Nowowiejskiej towarzyszy niczego nie podejrzewająca Basia. Azja próbuje ją porwać, ale dzielna pani Wołodyjowska rani Tatara i salwuje się ucieczką. Okaleczony Azja mści się krwawo: podpala Raszków, zabija starego Nowowiejskiego, a jego córkę oddaje Tatarom. Tymczasem Basia po długiej, wyczerpującej wędrówce, u kresu sił dociera do stanicy. 07:30 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 10/13 - SMAK ZEMSTY Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Basia ciężko chora i zmęczona powoli dochodzi do siebie po strasznej drodze powrotnej do Chreptiowa. Tymczasem młody Nowowiejski jest pogrążony w rozpaczy po stracie ojca i siostry. Uprasza Wołodyjowskiego o powierzenie mu komendy nad oddziałem wypróbowanych żołnierzy. Jedzie z nimi w step na poszukiwanie Azji. Po wypatrzeniu obozowiska Tatarów ludzie Nowowiejskiego robią zasadzkę i napadają na nich w nocy. Tatarzy zostają wybici, a Azja ginie w mękach. 08:05 PRZYRODNIK NA TROPIE - /7/ - ZWIERZĘTA SYNANTROPIJNE Reportaż, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Łukasz Bożycki, młody biolog i uznany w świecie fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, często zaskakujące wątki relacji między zwierzętami. Sieć powiązań w przyrodzie możemy odnaleźć dosłownie wszędzie. W tym odcinku Łukasz Bożycki będzie tropił wszystkie te zwierzęta, które postanowiły żyć w naszych domach i mieszkaniach. Część z nich wywołuje u nas okrzyki obrzydzenia. Inne z kolei nauczyły się żyć w sposób zupełnie przez nas niezauważony. Zwierzęta synantropijne, żyjące razem z człowiekiem, ukradkiem korzystają z naszych włosów, ubrań, książek, roślin domowych, produktów spożywczych, owoców, a także materacy. 09:05 HISTORIA POLSKI - ŚNIĄC O OJCZYŹNIE DALEKIEJ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jolanta Roman - Stefanowska Opowieść o Polakach z Kazachstanu. Dramatyczne losy zesłańców i ich potomków poznajemy przez pryzmat losów głównego bohatera, jego rodziny i przyjaciół. Michał Szyszkowski urodził się i wychował w północnym Kazachstanie. Marzeniem jego było przyjechać na studia do Polski i tu zostać. Udało się to kilka lat temu. Ukończył Politechnikę Gdańską. W Polsce założył rodzinę i właśnie urodziło mu się trzecie dziecko. Z dumą mówi o sobie, że jest repatriantem. Dodaje, że jest także szczęściarzem. Jemu udało się to, o czym marzą tysiące młodych Polaków na Wschodzie. Bohater oprowadza nas po polskich wsiach Kazachstanu, pokazuje warunki, w jakich się tu żyło i żyje. Opowiada o walce o utrzymanie polskości i wiary katolickiej. Film jest wzruszającą opowieścią o ludziach, których okrutny wiatr historii i stalinowskie represje rzuciły w bezludny step, by tam zginęli. Oni jednak przeżyli. I każdego dnia śnią o Ojczyźnie dalekiej. 09:35 CHODŹCIE Z NAMI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka - Zwolińska, Krzysztof Zwoliński Scenariusz: Ewa Żmigrodzka - Zwolińska, Krzysztof Zwoliński 1 maja 1982 roku w Gdańsku i innych miastach odbył się kontrpochody. Skalą wydarzenia były zaskoczone nie tylko władze partyjne, ale także podziemna "Solidarność", która pochodu nie organizowała. Jednym ze spontanicznie wyłowionych organizatorów pochodu był Edward Janus. 35 lat po tamtych wydarzenia warto przedstawić Edwarda Janusa i innych uczestników kontrpochodu pierwszomajowego z 1982 roku. 10:05 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 11:00 W CIENIU EVERESTU Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1998 Scenariusz: Anna Pietraszek Zdjęcia: Sławomir Woźniak, Wanda Rutkiewicz Wykonawcy: Krystyna Czubówna "Dobry Bóg tak chciał, że tego samego dnia weszliśmy tak wysoko. I oboje z Polski" - powiedział Jan Paweł II Wandzie Rutkiewicz. Rzeczywiście 16 października 1978 roku jego konklawe obrało papieżem, ona zdobyła Mount Everest. Ten szczyt był dla niej kolejnym etapem w konsekwentnym, upartym, a według niektórych bezwzględnym dążeniu do celu. Pragnęła zdobyć 14 najwyższych szczytów świata. Spojrzała z wysokości ośmiu "ośmiotysięczników". W lutym 1992 roku, w sześcioosobowym, meksykańsko - polskim zespole, wyruszyła zmierzyć się z dziewiątym. 13 maja, w okolicznościach kładących cień na himalaizm światowy, zginęła na zboczu Kanczendzongi. Nikt jednak nie widział zwłok Wandy. Nikt ich nie szukał. W jakiś czas potem jej brat, Włodzimierz Błaszkiewicz, wystąpił o uznanie siostry za zmarłą. Proces trwał pięć lat. Matka Wandy, Maria Błaszkiewicz, nie przyjęła do wiadomości orzeczenia sądu. Głęboko wierzy, że córka żyje - być może w jakimś odległym, odizolowanym od świata buddyjskim klasztorze. W 20. rocznicę zdobycia Mount Everestu przez Wandę Rutkiewicz reportaż przypomina postać tej wybitnej taterniczki i prekursorki wyczynowego himalaizmu kobiecego oraz odsłania atmosferę, jaką wokół jej osoby tworzyli polscy alpiniści, przedstawia również okoliczności jej tragicznej śmierci. Przed kamerą wspomina ją matka i współtowarzysz jej ostatniej wyprawy Arkadiusz Gąsienica - Józkowy. Pełen niechęci do niej stosunek kolegów analizuje profesor psychiatrii Zdzisław Ryn. (www.filmpolski.pl) 11:35 RODZINY WYKLĘTY CH MAJĄ GŁOS - KS. JAN MAJOCHA Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Jan Majocha, żołnierz Żandarmerii Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców, działającej na terenie Małopolski. W maju 1949 r. dowódca Stanisław Pióro Emir zdecydował o podziale oddziału na trzy grupy. Członkowie jednej, w tym ks. Władysław Gurgacz, zostali schwytani i skazani. Inna, z Emirem na czele, chciała dostać się przez Słowację na zachód Europy. Na skutek działań UB partyzanci wpadli w pułapkę. Trzech zginęło od kul, pozostali trafili do więzień, wśród nich m.in. Jan Majocha, który w czasie zasadzki został ranny. Skazany na śmierć, w więzieniu spędził ostatecznie siedem lat. Po wyjściu na wolność bezpieka utrudniała mu znalezienie pracy. O ojcu opowiada ks. Jan Majocha. 12:05 NAJDŁUŻSZA WOJNA NOWOCZESNEJ EUROPY - ODC. 6 JUŻ TYLKO NADZIEJA Serial historyczny, 67 min, Polska, 1981 Reżyseria: Jerzy Sztwiertnia Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Adam Sławiński Aktorzy: Krzysztof Kolberger, Wiesław Rudzki, Andrzej Seweryn, Piotr Garlicki, Gustaw Lutkiewicz, Barbara Grabowska, Jerzy Bińczycki, Henryk Bista, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski, Wiesława Mazurkiewicz, Tatiana Sosna - Sarno, Janusz Bylczyński, Andrzej Chrzanowski, Józef Duriasz Wzmagają się nastroje niepodległościowe. Szef poznańskiej policji pragnie ostatecznie rozprawić się z ugrupowaniami patriotycznymi. Zadanie rozszyfrowania grup konspiracyjnych otrzymuje Ludwik Franke. Tymczasem w Królestwie Kongresowym wybucha powstanie styczniowe, które odbija się szerokim echem również w Wielkopolsce. Na pomoc powstańcom śpieszą Bentkowski, Jackowski, ks. Smarzewski i Jan Frankowski. Janek ginie w potyczce, inni dostają się do więzienia. Wdowę odwiedza Ludwik Franke pod pretekstem spłacenia długu wdzięczności wobec rodziny świętej pamięci kuzyna. Zataja prawdziwy cel swojej wizyty i rolę, jaką odgrywa w poznańskiej policji. 14:25 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 1/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 17:05 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 11/13 - BUŁAT I SZABLA Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Daniel Olbrychski, Mieczysław Pawlikowski, Mariusz Dmochowski, Tadeusz Schmidt, Bogusz Bilewski, Marek Perepeczko, Władysław Hańcza, Irena Karel, Ludwik Benoit, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Malawski, Józef Nowak Pan Michał otrzymuje od hetmana nowy rozkaz. Ma niezwłocznie wyruszyć do Kamieńca, dokąd zdąża sułtan z całą swą potęgą. W niebezpiecznej wyprawie Basia towarzyszy mężowi. W drodze spotykają Krysię i Ketlinga, którzy również jadą do twierdzy kamienieckiej. 17:35 PRZYGODY PANA MICHAŁA - ODC. 12/13 - DYMY NAD TWIERDZĄ Serial historyczno - przygodowy, 26 min, Polska, 1969 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Jerzy Lutowski Zdjęcia: Andrzej Gronau Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Tadeusz Łomnicki, Magdalena Zawadzka, Mieczysław Pawlikowski, Andrzej Łapicki, Barbara Brylska, Bogusz Bilewski, Tadeusz Schmidt, Andrzej Jurczak, Antoni Lewek Twierdza Kamieniecka będzie się bronić. Pan Michał zostaje komendantem górnego zamku, a nadzór nad artylerią ma sprawować Ketling. Dyplomaci nie wierzą jednak w możliwość utrzymania zamku, biskup rozpoczyna pertraktacje z Turkami. Aby dodać ducha obrońcom twierdzy, obaj dowódcy składają przysięgę, że nigdy się nie poddadzą. 18:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZBRODNIA BEZ KARY ODC. 241 Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zbrodnia bez kary Każda niemal wojna, oprócz publicznie deklarowanych powodów i celów ma również swoje skryte oblicze. W czasie wielkiego zamętu, gdy oczy świata skierowane są na ścierające się fronty, załatwiane są sprawy, które w czasie pokoju musiałyby zbulwersować każdą opinię publiczną. Dla ideologii nazistowskiej, głoszącej, że wszystko co słabe musi ulec zagładzie, wojenna zawierucha oznaczała możliwość przejścia od przerażającej teorii do przerażającej praktyki. Szpital psychiatryczny Dziekanka w Gnieźnie od samego początku okupacji stał się miejscem realizacji polityki nazistowskiej, miejscem eksterminacji chorych psychicznie, zgodnie z zarządzeniem Hitlera. Niemcy w ramach akcji T4 zagazowali i pogrzebali w nieznanych miejscach blisko 10 tysięcy chorych pacjentów tego szpitala, wśród których byli Polacy, Żydzi, Ukraińcy, Rosjanie, Litwini, Anglicy, Włosi, Niemcy... 19:10 HISTORIA POLSKI - LARISSA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2020 Reżyseria: Alexandre Dayet Koniec 1942 roku; dziesięcioletnia dziewczynka, Larysa, ucieka z getta warszawskiego. Jej matka, Dorka, została deportowana do Treblinki dwa miesiące wcześniej. Ojciec Larysy, Jakob, organizuje ucieczkę. Pomaga mu wujek Marian, który działa w ruchu oporu poza gettem. Dziewczynka wspina się po drabinie i przeskakuje na drugą stronę muru. Po aryjskiej stronie Warszawy Larysa znajduje schronienie w mieszkaniach ludzi zaprzyjaźnionych z wujkiem Marianem. W lutym 1943 roku ukrywa się u rodziny Jasików. Dom znajdował się tuż przy granicy getta. Córka gospodarzy, nastoletnia Helena, opiekuje się małą Żydówką. To podczas całej wojny jedyny moment normalnego życia. Mimo zagrożeń polska rodzina zapewnia jej miłość i otacza ją bezinteresowną opieką. Larysa musi jednak po kilku tygodniach się wyprowadzić z powodu gróźb oprawców. Gdy mała dziewczynka opuszcza rodzinę Jasików, dziewczęta widzą się po raz ostatni. Mimo wybuchu Powstania Warszawskiego i zniszczenia stolicy małej Larysie udaje się przetrwać. Najbliższa rodzina dziewczynki ginie w skutek obław i deportacji. Pod koniec wojny bohaterka trafia do sierocińca w Otwocku, gdzie zaczyna pisać Czarny Notatnik, w którym opisuje codziennie swoje losy w powojennej Polsce. Po roku tułaczki po Łodzi i Częstochowie odnaleziona przez dalszą rodzinę matki wyjeżdża do Francji. 70 lat po tych wydarzeniach Larysa otrzymuje e - mail z Polski. Nadawcą niespodziewanej wiadomości jest Mariusz, wnuk Heleny Jasik, który odnalazł ślad po Larysie w internecie. Kontakt ten sprawia, że Larysa decyduje się na wyjazd do Polski, aby spotkać się z Heleną. 20:05 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 4/5 ZŁOTO NAZISTÓW (ODC. 4/5 NAZI GOLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Kiedy alianci przekraczali wschodnią granicę Niemiec, naziści pośpiesznie chowali zrabowane skarby z okupowanych krajów. Najczęściej chowali je w podziemnych sztolniach i ukrytych bunkrach. Część z nich alianci odnaleźli, ale duża cześć przepadła. Co stało się z bogactwami zrabowanymi przez Niemców w czasie II wojny światowej? Jaka część z nich powróciła do prawowitych właścicieli? 22:10 PRYWATNA WOJNA MURPHY'EGO (MURPHY'S WAR) Dramat wojenny, 102 min, USA, 1971 Reżyseria: Peter Yates Scenariusz: Stirling Silliphant Wykonawcy: Stanisław Olejniczak Aktorzy: Peter O'Toole, Sin Phillips, Philippe Noiret, Horst Janson Murphy (Peter O'Toole) jako jedyny ocalał z załogi, która została zmasakrowana przez niemieckiego U - Boota w ostatnich dniach II Wojny Światowej. Trafia na wyspę, gdzie zaczyna obmyślać plan zemsty. Pragnie jakimkolwiek sposobem zniszczyć U - Boota, który ich zatopił i odpłynął. W końcu podejmuje się tej odważnej próby, wspierany przez Louisa (Philippe Noiret), zarządcę wyspy. 24:00 SZAFA POLSKA 1945 - 89 Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2006 Reżyseria: Katarzyna Kościelak, Joanna Jaworska Scenariusz: Katarzyna Kościelak, Joanna Jaworska Zdjęcia: Wojciech Kozłowski Pełna humoru i anegdot historia mody w PRL. Opowieść o ludziach, zarówno twórcach, jak i "konsumentach" mody, którzy w ogólnej szarości próbowali zrobić coś z niczego, żebyśmy wyglądali ładniej, bardziej elegancko i na czasie, choćby na naszą skromną, socjalistyczną miarę. Film pokazuje, jak z każdą dekadą - od zakończenia wojny w 1945 roku do upadku ustroju komunistycznego w roku 1989 - zmieniały się w Polsce moda, trendy i pomysły zaradnych Polaków. Wyłania się z tego obraz zmieniającej się Polski widzianej "od strony szafy". "Projektanci i producenci towarów nie są jedynymi twórcami mody. Tylko to bowiem jest modą, co zostało zaakceptowane przez społeczeństwo". Tę oczywistą prawdę od zawsze pojmowała "ulica", gorzej było z decydentami, którzy wszystko próbowali ujmować w sztywne ramy zarządzeń, przepisów i planów 5 - letnich. A tymczasem ledwo zakończyła się wojna i cały naród przystąpił do odbudowy kraju, a już panie, ale też i panowie zaczęli myśleć o tym, jakby się tu modnie ubrać. Początkowo obowiązywała moda "partyzancka" - oficerki, płaszcze z dużymi klapami, przerabiane z mundurów wojskowych kostiumy. Na tym tle wyróżniały się przywożone lub przysyłane z Zachodu amerykańskie kurtki. Tam, gdzie cudem ocalała zawartość przedwojennych szaf, przerabiano według nowego kroju dawne jedwabie i koronki. Ale standardem były raczej bluzki szyte ze... spadochronów. Bo nawet podczas odgruzowywania miast dziewczyny chciały atrakcyjnie wyglądać. Lata 50. przyniosły obraz kobiety jako zaangażowanej ZMP - ówki w koszuli i czerwonym krawacie i równie obowiązkowej jak ów krawat trwałej ondulacji. Jednocześnie zaczęły się pojawiać piękne, kobiece, kwieciste suknie na szerokich halkach. Odbywający się w 1955 r. w Warszawie Międzynarodowy Festiwal Młodzieży był nie tylko okazją do spotkania się z rówieśnikami z innych krajów, ale również podpatrzenia, co i jak nosi się na świecie. Nowym strojom towarzyszyła nowa muzyka: zakazany oficjalnie jazz i rock and roll. Na ulicach "szpanowali" tymczasem bikiniarze, obowiązkowo z włosami w "plerezę", w kolorowych skarpetkach, butach na słoninie i krawatach z motywem palmy lub nagiej panienki, choć za taki "wywrotowy" wizerunek własnej osoby można było nawet trafić za kratki. Szczególnie spragnieni modnych strojów zaopatrywali się w nie na "ciuchach", nie bacząc na wysokie ceny. W latach 50. znana projektantka Jadwiga Grabowska, zwana "polską Coco Chanel", założyła "Modę Polską" (powstał wtedy również dom mody "Telimena"), organizowała pokazy, prezentując nad Wisłą to, co nosiło się w Paryżu, Mediolanie czy Londynie. Niestety, od pomysłu do przemysłu droga daleka: na pokazach modele do produkcji wybierały specjalne komisje, niekoniecznie znające się na modzie, dlatego w sklepach ze świecą można było szukać cudownych kreacji z wybiegów. "Moda Polska" ubierała elity, w tym przedstawicieli naszego korpusu dyplomatycznego. Zwykłe panie Kowalskie radziły sobie jak mogły, m. in. korzystając z wykrojów zamieszczanych w niektórych czasopismach lub podpatrując gwiazdy upowszechniającej się stopniowo telewizji. Nadeszły słodkie lata 60. , a wraz z nimi pojawiły się skutery, mini, tapirowane koki, makijaż z grubą, czarną kreską na górnej powiece. Szczytem marzeń były obcisłe dżinsy z bazaru lub komisu, buty "beatlesówki", ortalionowe płaszcze i wąskie krawaty typu "śledź". Młodzież tańczyła twista, a milicja, nauczyciele i co surowsi rodzice tępili z zapałem godnym lepszej sprawy noszenie długich włosów. Zachodnie wzory przełamywano akcentami ludowymi - haftami, góralskimi sprzączkami, żeby całość wyglądała bardziej swojsko. Pod koniec dekady młodzi ludzie coraz częściej chcieli wyglądać po hipisowsku. Lata 70. to okres tzw. małej stabilizacji i luksusowych dóbr kupowanych za bony w Peweksach. Z Zachodu dotarła do nas moda na kremplinę - wytłaczany, nieprzepuszczający powietrza koszmarek, a Maryla Rodowicz lansowała spódnice bananówki. Gdy w 1972 r. otwarto granicę Polski z NRD, przywożono stamtąd najmodniejsze odzieżowe i buciane rarytasy. Sukienki i spódnice wydłużyły się, obowiązywało maxi, nosiło się dzianiny, tweedy, rzeczy robione szydełkiem i na drutach (ze zdobytej spod lady włóczki były nawet kostiumy kąpielowe), buty na platformach i spodnie dzwony. Trwały polowania na szczególnie pożądane "odrzuty z eksportu". Kryzysowe lata 80. przyniosły modę "podziemną" w stylu francuskiej nowej fali i okresu kontestacji. Młodzież zaczęła masowo nosić chlebaki i plecaki, tajniacy - tzw. pederastki, w których łatwo można było ukryć radiotelefon. W stanie wojennym znów obudziła się w narodzie dawna pomysłowość i zaradność - szyto sukienki z pieluch tetrowych, koszule z prześcieradeł. To, czego nie można było wystać w kilometrowych kolejkach w sklepie, było dostępne na Stadionie X - lecia, w dodatku stosunkowo tanio. Dzisiaj ubrań, butów, dodatków jest aż nadto. Jedyny problem to co wybrać i ewentualnie za co kupić. Ale i tak wszystko pochodzi z Chin. O losach polskiej mody opowiadają w filmie: projektanci Grażyna Hase, Barbara Hoff i Jerzy Antkowiak, scenografowie Xymena Zaniewska i Mariusz Chwedczuk, redaktor Hanna Gajos, fotograf Tadeusz Rolke, dziennikarze Mirosław Pęczak i Janusz Weiss, reżyser Stanisław Manturzewski, piosenkarki Halina Frąckowiak i Magda Umer oraz modelki Małgorzata Niemen i Katarzyna Butowtt. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZBRODNIA BEZ KARY ODC. 241 Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Zbrodnia bez kary Każda niemal wojna, oprócz publicznie deklarowanych powodów i celów ma również swoje skryte oblicze. W czasie wielkiego zamętu, gdy oczy świata skierowane są na ścierające się fronty, załatwiane są sprawy, które w czasie pokoju musiałyby zbulwersować każdą opinię publiczną. Dla ideologii nazistowskiej, głoszącej, że wszystko co słabe musi ulec zagładzie, wojenna zawierucha oznaczała możliwość przejścia od przerażającej teorii do przerażającej praktyki. Szpital psychiatryczny Dziekanka w Gnieźnie od samego początku okupacji stał się miejscem realizacji polityki nazistowskiej, miejscem eksterminacji chorych psychicznie, zgodnie z zarządzeniem Hitlera. Niemcy w ramach akcji T4 zagazowali i pogrzebali w nieznanych miejscach blisko 10 tysięcy chorych pacjentów tego szpitala, wśród których byli Polacy, Żydzi, Ukraińcy, Rosjanie, Litwini, Anglicy, Włosi, Niemcy... 01:35 "SENSACJE XX WIEKU" - ENIGMA CZ. 3 (ENIGMA CZ. 3) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jakub Wesołowski, Modest Ruciński, Lesław Żurek, Maciej Mikołajczyk, Michał Czernecki, Ireneusz Czop, Tomasz Borkowski, Mirosław Zbrojewicz, Arkadiusz Janiczek, Przemysław Bluszcz, Mariusz Bonaszewski, Anna Kerth, Andrzej Precigs Największym polskim wkładem w zwycięstwo w II wojnie światowej było złamanie przez polskich kryptologów tajemnicy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. Szczodry dar polskiego wywiadu, przekazany aliantom w przededniu wybuchu wojny, dał im nadzieję wśród klęsk wczesnego okresu wojny i umożliwił pierwsze zwycięstwa, prowadzące do wielkiego przełomu. Dzieło matematyków Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego, a także ich dowódców i towarzyszy broni z Biura Szyfrów, miało wiele wymiarów: historyczny - skracając o 2 - 3 lata koszmar wojny, a zdaniem niektórych historyków decydując o jej wyniku; humanitarny - ratując przed zagładą wiele milionów istnień ludzkich; naukowy - tworząc podwaliny współczesnej kryptologii, także w jej cywilnym wydaniu. Jednakże ten sukces został nam ukradziony; tylko historycy wiedzą, że Polacy złamali Enigmę Prawdę o Enigmie ujawniono późno i w sposób deprecjonujący kluczowy wkład Polaków. Nawet, jeśli dzisiaj większość naukowców uznaje ich pionierską rolę, powszechny odbiór tej przygody nie jest kształtowany przez książki historyków, lecz produkty kultury masowej, prezentujące rolę polskich kryptologów w sposób zafałszowany, by nie rzec przewrotny. Można próbować to zmienić, jedynie oddziałując innymi produktami kultury masowej. Czterodcinkowe widowisko przedstawia, jak doszło do złamania szyfru Enigmy, przed którym skapitulowali brytyjscy i francuscy kryptolodzy, uznając, że jest to zadanie niemożliwe do wykonania. 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym.