TVP Historia Niedziela, 15.05.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 MAJA. ODC. 563 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1891 - encyklika "Rerum novarum"; 1951 - Czesław Miłosz, attache kulturalny PRL w Paryżu ogłosił, że nie wraca do kraju; 1963 - premiera "Osiem i pół" Felliniego; 1977 - demonstracja w Krakowie po śmierci Stanisława Pyjasa; 06:50 DOMINUM MONTES - GÓRY JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Film opowiada o obecności gór w życiu Karola Wojtyły, późniejszego Papieża Jana Pawła II. Poznamy najważniejsze miejsca i sytuacje związane z górami, które wpisały się w papieską biografię. Wojtyła nade wszystko pokochał góry, szukał w nich odpoczynku i ukojenia, duchowej inspiracji i spokoju. Podziwiał je. Tutaj wędrował, jeździł na nartach, kontemplował i modlił się. Tatry, Beskidy, Bieszczady i Alpy. Prologiem i częścią pierwszą filmu jest opowieść o początkach jego wędrówki i latach spędzonych w Tatrach, na Podhalu, w Beskidzie Małym i Bieszczadach. Przypomnimy między innymi najciekawsze miejsca w Tatrach (które odwiedził Jan Paweł II w 1983 roku) oraz wybrane miejsca z programu pamiętnej wizyty apostolskiej w Tatrach i w Zakopanem w roku 1997. Część druga to podróż papieskim tropem wiodącym ku umiłowanym górskim szlakom w Alpach Włoskich i Dolomitach (miejsca letnich i zimowych pobytów wakacyjnych papieża), także krótkich wycieczek w góry Abruzji. Film bogato ilustrowany archiwaliami, fragmentami poematu papieża Jana Pawła II "Tryptyk rzymski" oraz muzyką w wykonaniu Trebuni - Tutków. Wysłuchamy anegdot i wspomnień oraz osobistych komentarzy i refleksyjnych wypowiedzi wielu świadków i uczestników tych wydarzeń, wśród nich kard. Stanisława Dziwisza, abp. Mieczysława Mokrzyckiego. Film nie jest turystycznym przewodnikiem po górskich szlakach, ale pogłębioną refleksją nad mistyką i majestatem gór w życiu i posłudze bohatera opowieści. 09:00 PRZYŁBICE I KAPTURY - ODC. 8/9 - A WĘŻOWI BIADA Serial przygodowy, kostiumowy, 61 min, Polska, 1985 Reżyseria: Marek Piestrak Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Wojciech Karolak Wykonawcy: Krzysztof Kolberger Aktorzy: Ewa Biała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Lesień, Andrzej Precigs, Jerzy Trela, Roch Siemianowski, Marek Frąckowiak, Władysław Komar, Bożena Krzyżanowska, Marta Klubowicz, Maciej Kozłowski, Piotr Garlicki, Henryk Machalica, Emil Karewicz, Stanisław Zatłoka Czarny i Una natykają się na oddział polskiego rycerstwa, który doprowadza ich do Bydgoszczy, niedawno odbitej z rąk krzyżackich. Tu Una spotyka się z wujem, kanonikiem Duninem, a Czarny - z Dzieweczką, który wbrew krążącym pogłoskom ocalał i wykurował się. Arcybuskup Trąba przyjmuje do wiadomości, że Czarny i Una kochają się i daje zgodę na ślub. Najpierw jednak dzielny wojak musi wykonać kolejne zadanie: w klasztorze cystersów w Koronowie przebywa w mnisim przebraniu łącznik Vogelwedera. Czarny ma rozpoznać go i unieszkodzliwić. Pierwsza część zadania nie nastręcza trudności. Spośród trzech niedawno przybyłych zakonników na hasło Czarnego prawidłowo odpowiada mnich podający się za brata Lasotę. On doprowadza Czarnego i Dzieweczkę do ukrywającego się na wyspie Vogelwedera. Po ciężkiej walce obaj Krzyżacy zostają uwięzieni. W Wilnie Jaksa przyznaje się Hubertowi, że pokochał jego siostrę. 10:25 POLSKA ŚRÓDZIEMNOMORSKA - ODC. 6 - KASZUBSKA ŻURAWINA Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Muzyczuk Scenariusz: Michał Muzyczuk Wykonawcy: Jolanta Kleser (prowadząca) Magazyn kulinarny, w którym dowiemy się, jak połączyć lubianą, śródziemnomorską kuchnię z lokalnymi, rdzennie polskimi produktami. W każdym odcinku razem z prowadzącą, Jolą Kleser odwiedzimy inny region Polski, w którym dowiemy się, jak używać dobrych, lokalnych i dobrze nam znanych produktów do przygotowania dań kuchni śródziemnomorskiej. W tym odcinku odwiedzimy Kaszuby. Na tamtejszych torfowiskach tworzących wyjątkowy mikroklimat rośnie rubinowa, polska żurawina, która stanowić będzie kulinarną inspirację Joli. 11:00 WOJOWNICY CZASU - REDUTY WRZEŚNIA, CZYLI PRZEDMOŚCIE KAZUŃSKIE 1939 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy niemiecki blitzkrieg rozpędził się już na dobre po drogach września, z Wielkopolski na pomaszerowały dwie polskie armie, aby nad Bzurą stoczyć największą bitwę tej tragicznej kampanii. A jej ostatni akord miał miejsce u bram Warszawy w Puszczy Kampinoskiej i na na przedmościu kazuńskim. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie wojownicy czasu. 12:35 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. - RAJSKIE WYBRZEŻE (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Wybrzeże brazylijskie jest jednym z najbardziej spektakularnych na świecie, choć bardziej znana jest czterokilometrowa plaża Copacabana. Brazylijskie wybrzeże atlantyckie to nie tylko pas suchego piachu. Są tu dziwnie ukształtowane wydmy, dalekie skaliste wysepki i unikalne rafy tropikalne. Płytkie wody to miejsce bogatego, podwodnego świata: pływają w nim humbaki, ośmiornice, mureny, groźne węże i delfinki długoszczękie. Wszystkie te zwierzęta żyją wzdłuż niezwykłego wybrzeża Brazylii. Wybrzeże rozciąga się na blisko 7500 km - od umiarkowanych klimatów południa po tropiki. Linia wybrzeża to dzikie, skaliste brzegi i tropikalne, rajskie plaże. Olbrzymie stada ptaków korzystają z obfitości pokarmu w tych wodach. Wiele z nich leci na żer tysiące kilometrów z Ameryki Północnej. Bekasy potrzebują lagun, by odbudować rezerwy tłuszczu przed długą drogą powrotną do domu. Również szlamniki amerykańskie. Długimi dziobami sięgają w głąb piasku. Migranci mieszają się z tutejszymi rezydentami. Flamingi najpierw przeszukują łapami grząskie podłoże, potem filtrują pożywienie z mętnej wody. Laguna jest tak bogata w pokarm, że flamingi nigdy nie muszą emigrować. To jedyne miejsce w Brazylii, gdzie można je zobaczyć przez okrągły rok. Prawdziwy mistrz wód wybrzeża to fregata wielka, unosi się bez wysiłku na skrzydłach o rozpiętości 2 m. Żywi się rybami bez zamoczenia łap. Fregaty wielkie można napotkać wzdłuż całych 7500 kilometrów brzegu brazylijskiego. Gniazdują na wielu wysepkach, jednak nie na tych wyglądających tak idyllicznie. 32 km od głównego lądu leży Quelmada Grande Wyspa Węży - tuż przy zwrotniku Koziorożca. Wyspa jest domem tysięcy węży żażaraków wyspowych. To jedne z najbardziej jadowitych węży na świecie. Szacuje się, że jest ich 4 tysiące na malutkiej wyspie, jeden wąż przypada na metr kwadratowy. Najbliższy krewny żażaraki wyspowej to wąż żywiący się ssakami. Na wyspie nie ma jednak ssaków, dlatego węże wpełzły na drzewa, by polować na ptaki, co nie jest prostym zadaniem. Ciepłe i płytkie wody są idealne dla raf koralowych, a Abrolhos jest największą i najważniejszą rafą Atlantyku Południowego. Rafa jest unikalna, ponieważ występują tu koralowce, które można znaleźć wyłącznie w Brazylii. Gdy korale rosną, tworzą przedziwne formacje. To pradawne gatunki, które przetrwały jedynie tutaj, odseparowane od pobliskich raf karaibskich. Rafa Abrolhos to dom dla sporej liczby gatunków ryb. Ławice patrolują otwarte wody ponad rafą. Mniejsze ryby wykorzystują szczeliny i zakamarki, by kryć się przed tymi większymi. Humbaki wykorzystują Abrolhos jako miejsce do wychowywania młodych. Ale wyspy te są równie ważne dla fregat wielkich. Samce rywalizują o samice w dziwaczny sposób: nabierają powietrze do płuc i wyglądają jak wielkie, czerwone balony. Samice oceniają samców z góry i wybierają partnerów w locie. Im większe nadęcie i głośniejsze wezwanie, tym samiec jest atrakcyjniejszy. 14:05 U PANA BOGA ZA MIEDZĄ Komedia obyczajowa, 110 min, Polska, 2009 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Ludek Drizhal Aktorzy: Andrzej Zaborski, Krzysztof Dzierma, Agnieszka Kotlarska, Grzegorz Heromiński, Emilian Kamiński, Wojciech Solarz, Ryszard Doliński, Mieczyslaw Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach, Katarzyna Śmiechowicz, Barbara Torzewska, Małgorzata Płońska Kolejna (po "U Pana Boga za piecem" i "U Pana Boga w ogródku") część perypetii mieszkańców idyllicznego podlaskiego miasteczka Królowy Most. Na tle urokliwych sielskich pejzaży, pośród dobiegających z miejscowych kuchni woni kindziuków, kiszonych ogórków i smalcu, tudzież w asyście obficie obdarzonych przez naturę niewiast, Jacek Bromski po raz kolejny snuje opowieść o tym, jak spokojne życie dobrodusznego proboszcza i równie sympatycznych, co niewydarzonych, stróżów porządku zostaje zakłócone przez pojawienie się "obcego", a właściwie dwóch. Pierwszym jest Staszek Niemotko (Grzegorz Heromiński), który ostatnie dwadzieścia lat spędził w USA, a teraz wraca odwiedzić stare kąty. Przywióżł ze sobą luksusowy biały samochód i mnóstwo forsy. Jego rodzinna chałupa to już ruina, jednak za radą proboszcza Staszek postanawia zostać i znaleźć sobie odpowiednią żonę. Nie jest wprawdzie ani młody, ani zbyt przystojny, ale za to ma grubo ponad sto tysięcy dolarów, co niewątpliwie stanowi pewien atut. Niestety, nawet tak duża suma nie robi wrażenia na atrakcyjnej kasjerce w lokalnym banku, gdzie lokuje pieniądze. Dziewczyna, owszem, umówiłaby się na randkę z "Amerykanem", ale najpierw musiałby on uzyskać zgodę miejscowej władzy duchownej. I nie chodzi tu bynajmniej o proboszcza Antoniego, tylko o... popa, gdyż piękna Ludmiła jest wyznania prawosławnego. Wszystko wskazuje więc na to, że ze ślubu nic nie będzie. W zamian Staszkowi niespodziewanie trafia się szansa na zaistnienie w...polityce. W Królowym Moście zbliżają się bowiem wybory burmistrza. Piastujący to stanowisko od trzech kadencji Mieczysław jest usilnie namawiany przez żonę, by dał sobie już spokój z ratuszem i zajął się wnukami. Widząc jego wahania miejscowy bogacz Śliwiak postanawia również ubiegać się o urząd włodarza miasta. Dowiedziawszy się, że Staszek długo przebywał w Stanach, angażuje go do przygotowania profesjonalnej kampanii wyborczej w stylu amerykańskim. Niemotko ochoczo bierze się do rzeczy. Na początku zjednuje sobie reaktora naczelnego miejscowej gazety, który jest w niełasce u burmistrza, odkąd nie zgodził się wydrukować jego poezji. Jako że kampania ma być profesjonalna, redaktor dostaje zadanie "zebrania haków" na Mieczysława. Nie będzie to trudne, gdyż urzędujący burmistrz darzy daleko posuniętą sympatią swoją sekretarkę, nie tylko dlatego, że świetnie organizuje mu pracę i chętnie słucha napisanych przezeń wierszy, lecz także z powodu jej biustu, na widok którego króliczki "Playboya" mogłyby się nabawić kompleksów. Z biegiem czasu kampania wyborcza coraz bardziej się zaostrza i do akcji musi wkroczyć policja. Na szczęście nieporadności komendanta i jego safandułowatych podopiecznych w sukurs przychodzi drugi "obcy", a właściwie "obca" osoba w miasteczku - starszy inspektor Marina Chmiel, dziarska blondynka, posiadaczka czarnego pasa w karate i specjalistka od komputerów. Jednak i jej umiejętności okazują się niewystarczające wobec grupy uzbrojonych po zęby gangsterów zza Buga. Wskutek ich wyczynów idylliczne życie mieszkańców Królowego Mostu pryska jak bańka mydlana. Nawet kościelny dzwon brzmi fałszywie. Widząc, że wszystko dookoła pogrąża się w chaosie i przemocy zatroskany ksiądz proboszcz postanawia uciec się do niekonwencjonalnego jak na osobę duchowną rozwiązania sytuacji. Złoty Granat na Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu (2009) i Nagroda za reżyserię na Golden Rooster and Hundred Flowers Film Festiwal w Nanchang (2009). 16:30 GIGANCI HISTORII - POLSKI WYWIAD W WALCE Z TRZECIĄ RZESZĄ Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Zdobywali informacje, które przyczyniały się do zwycięskich operacji aliantów, dotkliwie uderzając w niemieckie siły. Prowadzili wojnę, której nie widać, a przynajmniej takie było założenie. Na kartach historii nasi agenci zapisali się wielkimi literami. Przez wielu uznawani za najlepszych w Europie. Według Brytyjczyków ich działania skróciły największy konflikt zbrojny w historii ludzkości nawet o kilka lat. W 1943 roku polskie służby dysponowały trzydziestoma siatkami szpiegów w okupowanych i neutralnych państwach starego kontynentu. Agenci w służbie Rzeczpospolitej mogliby zawstydzić nawet asa jej Królewskiej Mości - Jamesa Bonda. Kradzież tajnych nazistowskich dokumentów w przebraniu generała Wehrmachtu? To tylko jedna z wielu widowiskowych akcji jednego z polskich superszpiegów, wśród których były też kobiety. Ta najsłynniejsza, by ukryć tożsamość, wcielała się w różne role, między innymi dziennikarki. Z rąk gestapo wyrwała się, udając chorą na gruźlicę. Polski wywiad w walce z III Rzeszą to temat, z którym zmierzymy się w tym odcinku teleturnieju Giganci historii. 17:55 MŁODY PIŁSUDSKI - ODC. 8 Serial historyczny, biograficzny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Marszewski, Jarosław Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel, Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki, Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki, Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Mariusz Kilian, Ewa Wencel, Joanna Kuberska, Karol Pocheć, Dominik Bąk, Piotr Skarga, Szymon Roszak, Jakub Kryształ, Anna Biernacik, Jakub Gąsowski, Kirill Glaz, Wiktoria Gorodeckaja, Grzegorz Grabowski, Julia Kalko Po ślubie Ziuk i Maria przenoszą się do Łodzi. Ponownie uruchamiają nielegalną drukarnię. Pułkownik Kreutzberg nakazuje śledzić opuszczone mieszkanie Marii w Wilnie. Wkrótce wpada na trop uciekinierów. Małżeńska sielanka Ziuka i Marii zostaje brutalnie przerwana. 18:50 CZOŁGI. HISTORIA SUKCESU (HISTORY OF TANKS) Film dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2020 Czołgi zostały po raz pierwszy użyte podczas bitwy o Sommę w 1916 roku w celu przełamania impasu pozycyjnej wojny w okopach na froncie zachodnim. Podczas gdy Wielka Brytania i Francja zbudowały ich tysiące, Niemcy wprowadziły do użytku zaledwie 20 pojazdów jednej konstrukcji. W czasie zimnej wojny nie wyprodukowano ich zbyt wiele, jednak te, które powstały, były już na zdecydowanie wyższym poziomie technologicznym. W filmie widzowie będą mogli zobaczyć przegląd różnych typów czołgów - od brytyjskiego prototypu z roku 1915 do testowanego w Iraku Challengera. Omawiane są kolejne innowacje techniczne, które sprawiły, że z groteskowego pojazdu, przypominającego traktor, czołg stał się symbolem sztuki wojennej XX wieku i nie wygląda, by miał trafić do lamusa. W dokumencie pojawiają się kojarzony z ideą Blitzkriegu Heinz Guderian czy amerykański bóg wojny George Patton, jednak w centrum uwagi są maszyny, nie ludzie. Producent: Leading Edge TV 19:55 FIDEL CASTRO: NIEZNANE TAŚMY (THE FIDEL CASTRO TAPES) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Tom Jennings Muzyka: Mac Squier W 1959 roku Fidel Castro doszedł do władzy na Kubie. Był jednym z najbardziej kontrowersyjnych polityków na świecie. Film dokumentalny przestawia historię kariery kubańskiego dyktatora na podstawie nieautoryzowanych doniesień medialnych, zdjęć i nagrań, odsłaniając kulisy niemal półwiecznego trwania przy władzy Fidela Castro. 21:05 BITWA O ANGLIĘ (BATTLE OF BRITAIN) Dramat wojenny, 126 min, Wielka Brytania 1969 Reżyseria: Guy Hamilton Scenariusz: Wilfred Greatorex, James Kennaway Zdjęcia: Freddie Young Muzyka: Ron Goodwin Aktorzy: Laurence Olivier, Trevor Howard, Patrick Wymark, Christopher Plummer, Susannah York, Michael Caine, Ralph Richardson, Robert Shaw, Ian McShane, Barry Foster, Michael Bates Epicki dramat w gwiazdorskiej obsadzie powstał na podstawie książki "The Narrow Margin", którą napisał Derek Wood i która przyniosła autorowi spory rozgłos. Akcja filmu rozgrywa się podczas II wojny światowej, a główny wątek skupia się na powietrznej kampanii toczonej między lotnictwem niemieckim a brytyjskim. Inwazja znana jako Bitwa o Anglię rozpoczęła się 10 lipca w 1940 roku. Ponad półtora tysiącowi bombowców i z górą tysiącowi myśliwców Luftwaffe marszałek sir Hugh Dowding mógł przeciwstawić zaledwie siedemset spitfire'ów i hurricane'ów. I choć bilans zestrzeleń był korzystny dla obrońców, Brytyjczykom szybciej zaczęło brakować wyszkolonych lotników. Wtedy do boju pod angielskim niebem wystartowali trzymani dotąd na ziemi doświadczeni piloci polscy, ale także Francuzi, Czesi i ochotnicy amerykańscy. RAF rzucił do walki ostatnie odwody, tymczasem Niemcy wzmagali nacisk. Już nie tygodnie, ale najbliższe dni miały rozstrzygnąć losy bitwy. 23:20 ŚLADAMI ESKULAPA - DETEKTYWI W KITLACH Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o historii diagnostyki. 23:55 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 10 (SERIA 2 ODC. 2) DZIESIĘCIU (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. THE TEN) Serial historyczny, 50 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Trwa wojna między Florencją a Państwem Kościelnym i królestwem Neapolu. Wrogowie zagrażają rodzinie i miastu Medyceuszów. Obronę utrudnia postawa Rady Miasta. Wawrzyniec podejmuje zaskakującą decyzję. Florencki mnich, Hieronim Savonarola, zostaje wezwany do Rzymu. 00:55 OPOWIEŚĆ O ALEKSANDRZE KAMIŃSKIM Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2004 Reżyseria: Mieczysław Sroka, Lucyna Smolińska Scenariusz: Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka Zdjęcia: Adam Fręśko Wykonawcy: Tomasz Marzecki Film prezentuje sylwetkę profesora Aleksandra Kamińskiego - harcmistrza, wychowawcę, historyka i pisarza. Jego niezwykłe życie stanowić może wzór osobowy dla młodego pokolenia. Kochał Polskę, młodzież i dzieci, którymi zajmował się do końca życia. Stworzył ruch zuchowy. Szczególne zasługi położył w czasie hitlerowskiej okupacji: był współtwórcą Szarych Szeregów, Małego i Dużego Sabotażu. Stworzył także doskonałe pismo podziemne "Biuletyn Informacyjny", które odegrało wielką rolę w czasie okupacji i w powstaniu warszawskim, będąc nieocenionym źródłem historycznym tamtych dni. Jego książka "Kamienie na szaniec" opowiadająca o bohaterskiej grupie harcerzy warszawskich z Szarych Szeregów, stała się książką kultową. Szykanowany w czasach stalinowskich, nigdy się nie poddał, był zawsze wierny swoim ideałom, które głosił w harcerstwie: służba, dzielność i bezinteresowność. Film przedstawia też dorobek naukowy Aleksandra Kamińskiego, znajdują się w nim także unikatowe archiwalia, filmy z udziałem samego Kamińskiego oraz fotografie, dokumenty, rękopisy i inne pamiątki z rodzinnego archiwum córki (dotychczas niepublikowane). 02:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA TAKSÓWKARZA W KIJOWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W kolejnym reportażu o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego spotkanie z Wadimem, który pracuje w jednej z kijowskich korporacji taksówkarskich. Zna on miasto, jak nikt inny. Pokazuje Kijów, jakiego nie zobaczy żaden turysta.