TVP Kultura Środa, 11.05.2022 08:25 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ZBIGNIEW MAKOWSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zbigniew Makowski to twórca wyjątkowy i osobny na tle polskiej sztuki okresu powojennego. Był malarzem, rysownikiem, ale też poliglotą, znał biegle kilka języków, w tym grekę i łacinę. Na początku lat 60. artysta zetknął się z francuskimi surrealistami, co wywarło istotny wpływ na jego malarstwo. Twórczość Zbigniewa Makowskiego osadzona jest w kulturze basenu Morza Śródziemnego. Artysta świadomie czerpał z dorobku dawnych mistrzów, zarówno malarzy jak i poetów. Studiowanie dzieł innych twórców było dla niego drogą do poznania samego siebie. W przypadku tego artysty mamy do czynienia z niezwykłą fuzją języków i obrazów. Jednym z niezwykle ważnych obszarów jego artystycznej działalności było tworzenie oryginalnych, unikatowych książek. O obiektach z kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu, a także o artyście opowie historyk sztuki dr Anna Borowiec, kuratorka Galerii Sztuki Polskiej Muzeum Narodowego w Poznaniu. 09:10 WRÓŻBY KUMAKA (UNKENRUFE) Dramat, 94 min, Polska/Niemcy 2005 Reżyseria: Robert Gliński Scenariusz na podstawie powieści Guntera Grassa: Cezary Harasimowicz, Pawel Huelle, Klaus Richter Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Richard G. Mitchell Aktorzy: Krystyna Janda, Matthias Habich, Dorothea Walda, Bhasker Patel, Udo Samel, Marek Kondrat, Mareike Carrriere, Joachim Krol, Zbigniew Zamachowski, Krzysztof Globisz, Mirosław Baka Nagrobek Daniela Gralatha, burmistrza XVIII - wiecznego Gdańska, jest niezwykły. Na płycie nagrobnej artysta umieścił wizerunki pięciu żon żywotnego włodarza. Ewenementem jest to, że wszystkie kobiety zostały przedstawione nago. Nagrobkiem interesuje się Alexander Reschke, niemiecki badacz sztuki i pisarz. W poszukiwaniu niezwykłego kawałka kamienia jesienią 1989 roku Alexander przyjeżdża do Gdańska. Przez przypadek traci środek lokomocji i bagaże. I choć w Gdańsku urodził się i wychował, błądzi po mieście, którego ulice od dawna mają polskie nazwy. Zbiegiem okoliczności Alexander poznaje Aleksandrę, konserwatorkę zabytków. Mimo początkowego nieporozumienia podczas wspólnie spędzonego wieczoru udaje się im znaleźć wspólny język. Oboje w młodości musieli opuścić rodzinne strony. Rodzice Aleksandry mieszkali niegdyś w Wilnie. Przesiedleni do Gdańska, nigdy nie zapomnieli o ziemi ojczystej. Następnego dnia Alexander jest świadkiem śmierci starej Niemki. Dowiaduje się, że jedynym marzeniem zmarłej było zostać pochowaną w Gdańsku. Mężczyzna przypomina sobie wieczorne, zakrapiane rozmowy, podczas których półżartem wraz z Aleksandrą wpadli na pomysł założenia towarzystwa zapewniającego niegdyś wygnanym pochówek w ziemi ojczystej. Teraz postanawia zrealizować ten zamiar. Wraz z Aleksandrą zabiera się do pracy, razem pozyskują sponsorów. W skład rady nadzorczej wchodzą także duchowni, polski ksiądz i niemiecki pastor. Do polsko - niemieckiego grona dołącza również rodowita gdańszczanka, Erma Brakup. W końcu Polsko - Niemieckie Towarzystwo Cmentarne rozpoczyna działalność, zostaje założony Cmentarz Pojednania. Podczas gdy inicjatywa Alexandra i Aleksandry zyskuje na popularności, pomiędzy obojgiem kwitnie uczucie. Wkrótce jednak nad Towarzystwem zbierają się czarne chmury. Sukces zawrócił w głowach członkom rady nadzorczej, którzy myślą tylko o tym, jak sprawniej zarabiać pieniądze... 11:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 11/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Dariusz Jakubowski, Iwona Rulewicz, Jerzy Gudejko, Gustaw Lutkiewicz, Piotr Barszczak, Roch Siemianowski, Piotr Grabowski, Jerzy Nowacki, Włodzimierz Adamski, Ryszard Kotys, Jarosław Kopaczewski Chęć współpracy z polskim wywiadem zgłasza związany z Abwehrą kupiec z Gdańska August Mackett. Na poparcie swej wiarygodności dostarcza Czarkowi szkic nowej bomby, której tajemnicę zna tylko III Eskadra z Bydgoszczy i Berlin. Mackett wskazuje swego łącznika z Bydgoszczy. Jest nim Zygmunt Patchek, brat Trudy, narzeczonej kapitana Grządka, pilota III Eskadry. Podsuwając Patchkowi sfałszowane materiały Czarek z kolegami wpada na trop szpiega Abwehry "Hansa", którym jest porucznik Peltz, dowódca V strażnicy WP pod Bydgoszczą. Peltz w pułapce godzi się na podwójną współpracę. Truda z bratem opuszczają Polskę. 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 12/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Agentem polskiego wywiadu zamieszkałym w Berlinie ma być rotmistrz Jerzy Osnowski, czterokrotny kawaler Krzyża Walecznych, zdobywca licznych nagród jeździeckich, hulaka na bocznym torze, znany w wojsku jako przeciwnik Piłsudskiego. Po miesiącach intensywnego szkolenia w nowoczesnych technikach wywiadowczych zdobywa I miejsce na międzynarodowym konkursie hipicznym w Sopocie, potem w Berlinie. Uzbrojony w "legendę" proniemieckiego hrabiego Nałęcza obraca się w Berlinie w najlepszych salonach, gdzie tematem kpin staje się właśnie prowincjonalny nacjonalista Hitler. Wkrótce "hrabia" nadsyła Warszawie rewelacyjne materiały. 13:30 BIHAR DOK - KUCHNIA BASKÓW (BIHAR DOC) Film dokumentalny, 73 min, Hiszpania, 2018 Reżyseria: Aitor Bereziartua, Ander Iriarte Zdjęcia: Jon Goitia W Baskijskim Centrum Kulinarnym, gdzie znajduje się między innymi Uniwersytet Gastronomiczny, pięciu utalentowanych studentów z różnych krajów cofa się do przeszłości, aby stworzyć menu Bihar Doc (z baskijskiego jutro). Wracają do 1966 roku, aby odkryć dekadę, która zmieniła niemal wszystko w baskijskiej kulturze. Studenci będą mieli okazję poznać różnorodne grupy artystyczne oraz nurty kulinarne. Wyjątkowe menu przygotowane przez młodych kucharzy zostanie zaserwowane podczas uroczystej kolacji, na której gośćmi będą najważniejsi twórcy współczesnej baskijskiej kultury. Stare pokolenie symbolicznie otworzy drzwi do nowego. 14:55 ZAWODOWCY Film obyczajowy, 43 min, Polska, 1975 Reżyseria: Feridun Erol Scenariusz: Feridun Erol, Jonasz Kofta Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Bolesław Płotnicki, Witold Dębicki, Maria Kowalik, Józef Łodyński, Wirgiliusz Gryń, Barbara Rachwalska, Czesław Przybyła, Stafan Paska, Jerzy Hutek, Andrzej Jurczak Brygada budowlana zaprzyjaźnia się z młodym artystą malarzem. Majster Drabik, który ceni przede wszystkim fachowość, zawodowstwo, przekonuje się, że można być dobrym fachowcem również w sztuce. 16:00 HISTORIA KINA W POPIELAWACH Dramat, 95 min, Polska 1998 Scenariusz i reżyseria: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Krzysztof Majchrzak, Bartosz Opania, Grażyna Błęcka - Kolska, Michał Jasiński, Tomasz Krysiak, Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Joanna Pierzak, Izabella Bukowska, Maria Gładkowska, Jan Nowicki, Anna Biernacka, Edward Kusztal, Aleksander Bednarz, Bogusław Nobielski, Maria Wójcikowska, Zdzisław Reczyński, Michał Szkóp i inni "Nie poddaję się oczekiwaniom widzów. Tym, co kontroluje moją pracę, jest wewnętrzne przekonanie o słuszności, uczciwości i serdeczności tego, co robię. Jeśli to się zrymuje z oczekiwaniami widzów, proszę uprzejmie. Jeżeli się nie zrymuje - przepraszam. Na zapotrzebowanie społeczne niech odpowiadają moi zdolniejsi koledzy. W każdym filmie zabiegam, żeby odkrywać dla siebie coś nowego. Nie chcę powtarzać światów, które już wykreowałem. Nie sądzę, żebym stał w miejscu. Widzom mogę powiedzieć tyle: przyjdźcie na ten film, a zobaczycie, jak wiele zdarzyło się ostatnio" - deklarował w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. To słowa niezwykłe w czasach dominacji filmowej komercji i podporządkowania X Muzy dogmatowi zysku. Przypominające, że prawdziwa sztuka jest w swej istocie elitarna. Dąży nie do schlebiania masowym gustom (to domena, demokratycznej z natury, rozrywki), lecz odkrywania nieznanych obszarów piękna, poszerzania granic ludzkiej wyobraźni i wrażliwości. Często też staje się widzialnym świadectwem poszukiwania przez artystę własnego miejsca w rzeczywistości, budowania przezeń oryginalnej wizji świata. Dotychczasowy dorobek twórczy Jana Jakuba Kolskiego dobitnie potwierdza tę regułę. Kolejne filmy reżysera, od debiutanckiego "Pogrzebu kartofla" aż po "Historię kina w Popielawach", dowodzą z jednej strony przywiązania do pewnych motywów i pejzaży, z drugiej zaś pokazują duchowy rozwój ich twórcy, jego zmagania z własnymi obsesjami i kompleksami. Fabuła "Historii kina w Popielawach" rozgrywa się również w scenerii znanej z wcześniejszych obrazów Kolskiego (malownicze pola, dalekie horyzonty, wiejskie chałupy) i wśród "znajomych" typów ludzkich (nieudaczni, ułomni, wewnętrznie niespełnieni mężczyźni; kobiety cierpiące z powodu nieszczęśliwej miłości). Krąży też wokół bliskich reżyserowi tematów: czasu, przeznaczenia, bólu, miłości. "Historia..." stanowi jednak również zamknięcie pewnego etapu twórczych poszukiwań Kolskiego. "Jest ostatnim z serii filmów, w których dokonywałem osobistych rozliczeń ze światem" - jak mówił w jednym z wywiadów. To z jednej strony zwiastun rozluźnienia więzów z wypracowaną przez lata estetyką, z drugiej zaś utwór bardzo osobisty, nawiązujący do rzeczywistych dziejów przodków artysty. "W mojej prywatnej historii rodzinnej cztery pokolenia zapisywały kartę pod nazwą"film", prawie od początku, odkąd kino istnieje. Prababka na początku wieku miała jedno z pierwszych kin w Łodzi"Theatre Optique Parisien", dziadek był producentem filmowym, przedstawicielem firm Fox, Metro Goldwyn Meyer, Paramount. Ojciec - montażysta filmowy, siostra - montażystka, ja - też filmowiec. Ale nie znalazłem dość odwagi czy nieskromności, żeby opowiadać wprost tę historię. Ukryłem więc moich antenatów za postaciami filmowymi" - zwierzał się swego czasu reżyser. Narratorem tytułowej "historii" jest dziesięcioletni Staszek Szewczyk, wychowany wprawdzie w mieście, lecz uczący się w wiejskiej szkole w Popielawach, skąd pochodzą jego dziadkowie. W pamiętniku, który pisze, bardzo wiele miejsca zajmuje zasłyszana historia barwnego, głośnego w okolicy, kowalskiego rodu Andryszków. Zaczyna się ona od Józefa Andryszka, zwanego Pierwszym. W XIX wieku zbudował on kinomaszynę, zanim jeszcze to samo uczynili na Zachodzie bracia Lumiere. Poprzez następne pokolenia saga rodzinna dochodzi do lat sześćdziesiątych XX wieku, czyli losów Józefa Andryszka Szóstego, zwanego Szustkiem, który marzy o odtworzeniu wynalazku swego przodka. Stanowczo sprzeciwia się temu jego ojciec, uważając, że kinomaszyna była przez lata przekleństwem rodu. W ten sposób pod ręką Kolskiego fascynująca historia rodzinna splata się nierozerwalnie z rozważaniami o fenomenie kina. Liczne wyróżnienia polskie i zagraniczne, w tym m.in. Złote Lwy w Gdańsku - Gdyni (1998) za najlepszy film roku oraz nagrody dla Krzysztofa Majchrzaka (pierwszoplanowa rola męska), Kazimierza Rozwałki (produkcja) i Jana Jakuba Kolskiego (nagroda Kin Studyjnych); Syrenka Warszawska (1998); Brązowe Grono na LLF w Łagowie (1998); Grand Prix dla filmu na Międzynarodowym Spotkaniu Kina i Telewizji - Kino Pełnoekranowe w Genewie (1999); Srebrny Witeź na MFF Słowiańskich i Prawosławnych w Moskwie (1999) oraz Grand Prix na Festiwalu Alte Adria Cinema w Trieście (1999) dla Jana Jakuba Kolskiego. 21:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - GŁĘBOKA CISZA (LOS SILENCIOS) Dramat, 86 min, Brazylia/Francja/Kolumbia, 2018 Reżyseria: Beatriz Seigner Scenariusz: Beatriz Seigner Zdjęcia: Sofia Oggioni Muzyka: Nascuy Linares Aktorzy: Doa Albina, Yerson Castellanos, Enrique Diaz, Alida Pandurro, Adolfo Savinvino, Marleyda Soto, Mara Paula Tabares Pea, Astrid Fernanda López Martínez Dwunastoletnia Nuria (Mara Paula Tabares Pea), dziewięcioletni Fabio (Adolfo Savilvino) i ich matka Amparo (Marleyda Soto) przybywają ma małą wyspę mieszczącą się w sercu Amazonii. Uciekli z pogrążonej w konflikcie zbrojnym Kolumbii po nagłym zniknięciu ojca rodziny. Pewnego dnia jednak mężczyzna w tajemniczych okolicznościach pojawia się w ich nowym domu. Okazuje się, że wyspa zamieszkana jest przez duchy. [platforma vod] 22:40 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - HIERONIM BOSCH. DIABEŁ O SKRZYDŁACH ANIOŁA (HIERONYMUS BOSCH: THE DEVIL WITH ANGEL’S WINGS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Eve Ramboze, Nathalie Plicot Hieronim Bosch to niderlandzki artysta tworzący pod koniec średniowiecznego symbolizmu oraz u progu narodzin renesansowego humanizmu. Nie zachowało się wiele z jego oryginalnych prac - zaledwie 25 obrazów i 8 rysunków, wszystkie aktualnie prezentowane są w największych muzeach świata. Zainteresowanie jego pracami od zawsze było duże. Dokument stanowi niezwykłą podróż, podczas której widz zapozna się z dorobkiem holenderskiego mistrza.