TVP Kultura Piątek, 13.05.2022 08:30 KRONOS - WRÓG Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Piotr Nowak(Prowadzący) W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcie wroga. Kim jest wróg? Człowiek nieprzyjaźnie usposobiony wobec kogoś? Człowiek zwalczający coś? Czy wrogość do obcego jest czymś odwiecznym i naturalnym? Czy wroga należy zniszczyć do końca? Czym jest wróg opatrznościowy?. Czy wróg i przeciwnik to wyrażenia synonimiczne? 09:15 DOTKNIĘCIE RĘKI (DOTKNIĘCIE RĘKI, SILENT TOUCH, THE) Dramat, 91 min, Polska/Dania/Wielka Brytania 1992 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Peter Morgan, Mark Wadlow, Edward Żebrowski Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Max von Sydow, Lothaire Blutesau, Sarah Miles, Sophie Grabol, Aleksander Bardini, Lars Lunoe, Sławomira Łozińska, Beata Tyszkiewicz, Stanisław Brejdygant, Trevor Cooper i inni "To ten sam wspaniały Krzysztof Zanussi z wczesnych lat siedemdziesiątych" - pisała jedna z recenzentek po premierze "Dotknięcia ręki". Inni krytycy skwapliwie podchwycili ten ton. Zachwytom nie było końca. Tym bardziej że końcówka lat osiemdziesiątych nie była dla Zanussiego zbyt udana. W opinii wielu "Dotknięcie ręki" przełamało złą passę i dowiodło, że reżyser ma jeszcze widzom coś ciekawego do powiedzenia. "Powstał film niezwykle piękny, z pogranicza jawy i metafizyki", "na pewno najważniejszy polski film sezonu", "film ma wszelkie cechy udanej koprodukcji, wzorcowego filmu europejskiego" - to tylko niektóre, lecz typowe głosy w zgodnym chórze superlatywów. Powszechna chwalba zagłuszyła nieliczne wypowiedzi krytyczne, choć wydaje się, że jedna zdołała na chwilę zmącić ogólną tonację. Jej autorem był jak zwykle prowokujący Zygmunt Kałużyński. Nazwał "Dotknięcie ręki" nieudaną parodią dawnych filmów twórcy "Struktury kryształu", co określił przenośnie jako "fryzowanie łysiny". Jedno wszakże nie ulega dyskusji. "Dotknięcie ręki" stało się pierwszym od wielu lat utworem Zanussiego, który wywołał tak żywe reakcje. Reżyserowi udało się pozyskać do głównych ról aktorów "z nazwiskami", a co najważniejsze, obdarzonych sporymi umiejętnościami zawodowymi. Kluczową postać zagrał Max von Sydow, którego na szczyty wyniosły kreacje w filmach Ingmara Bergmana. Partnerowali mu znakomita aktorka angielska Sarah Miles i młody Lothaire Blutheau - pamiętny Jezus z intrygującego "Jezusa z Montrealu". Wiele zawdzięcza też Zanussi Wojciechowi Kilarowi, którego muzyka jest jednym z najmocniejszych filarów "Dotknięcia...". Fabuła filmu przewrotnie nawiązuje do mitu o Fauście, choć krytyka dopatrywała się też wpływów prozy Tomasza Manna i Jerzego Andrzejewskiego. Obdarzony zdolnościami psychoterapeutycznymi Stefan Bugajski - student muzykologii z Krakowa, śni co noc tajemniczą melodię. Przeczuwa, że może być ona motywem przewodnim większego utworu. Bugajski nie podejmuje się skomponować go samodzielnie. Pragnie, by tego zadania podjął się sławny Henri Kesdi - artysta, który 40 lat temu wybrał milczenie i życie w izolacji od świata. Stefanowi udaje się odnaleźć sędziwego kompozytora w Danii. Sugestywna perswazja Stefana i jego oddziaływanie psychoterapeutyczne sprawiają, że schorowany, zapiekły w nienawiści do wszystkich Kesdi zgadza się wrócić do komponowania. Jego niespodziewany wigor budzi lekkie zaniepokojenie żony artysty. Wkrótce wzrośnie ono jeszcze bardziej, gdy dowie się ona, że mąż zaangażował młodą sekretarkę... 11:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 15/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1932. W Gdańsku mnożą się prowokacje wobec Polaków, widoczna jest koncentracja szturmowców z SA. W Sopocie instaluje się Relke, nowy szef aktywizującej się komórki Abwehry. Planuje się przeszkolenie oddziałów SA, by były gotowe do zaatakowania w każdej chwili wyznaczonych obiektów. Polski kontrwywiad łamie szyfr Kriegsmarine. Z przechwyconych depesz wynika, że Niemcy mają dobry przeciek z polskiej floty. Pracuje dla nich "Stokrotka" z Gdańska, obłaskawiany jest pracownik floty polskiej "Zenon". Czarek dociera do "Stokrotki". Jest nią Helga Witte, pracownica gdańskiej kolei. Jej narzeczony, porucznik Nachowski z Oksywia, zaopatruje składnicę wojskową na Westerplatte. "Stokrotka" ma skłonić "Zenona" do współpracy z Niemcami. Czarek próbuje dotrzeć do "Zenona". 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 16/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Muzyka: Andrzej Trzaskowski Aktorzy: Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Danuta Kowalska, January Brunow, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz-Różycka, Ewa Sałacka, Jacek Kałucki, Witold Skaruch, Maciej Kozłowski, Piotr Krukowski, Małgorzata Wachecka, Andrzej Grabarczyk, Małgorzata Gudejko Czarek jedzie do Paryża, aby dostarczyć wywiadowi francuskiemu klucz do szyfru Kriegsmarine. Z rozszyfrowanych depesz wynika, że Niemcy mają informacje o stanie marynarki francuskiej. W zamian za swoją przysługę Czarek chciałby uzyskać pomoc przy wyjaśnianiu sprawy księżny Hohenlohe oraz co najmniej dziwnych ataków prasy angielskiej i amerykańskiej, które dotyczą "korytarza gdańskiego" i związanej z nim polityki polskiej wobec Niemców. Czarek sądzi, że księżna przekazuje Niemcom informacje uzyskane od licznych znajomych, wśród których są przedstawiciele francuskiej prawicy, niemieckich sojuszników Hitlera, angielskich przemysłowców. Dobrze przygotowana akcja wywiadu francuskiego udaje się. Ze znalezionych tajnych dokumentów wynika, iż wszelkich informacji o stanie marynarki francuskiej dostarczał Niemcom komandor Blanchard, a ataki koncernów prasowych sowicie opłacone zostały przez Niemców. Księżna zostaje aresztowana, sprawa nagłośniona. W czasie swojego pobytu we Francji Czarek dowiaduje się, że kanclerzem Niemiec został Adolf Hitler. 13:30 CUM ON FEEL THE NOIZE. OSTRE BRZMIENIE (CUM ON FEEL THE NOIZE) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Jorg Sonntag Scenariusz: Thore Vollert Kiedy flower power z późnych lat sześćdziesiątych ustąpił miejsca bardziej dramatycznemu brzmieniu ciężkich gitar i pulsujących linii basowych, Ozzy Osbourne ze swoim zespołem Black Sabbath, Led Zeppelin, Deep Purple czy The Who rozpoczęli rewolucję muzyczną. Ich brzmienie stworzyło nowy styl, który do dziś utrzymuje popularność: heavy metal. Dokument "Cum on Feel the Noize" zagłębia się w bogatą historię muzyki hard rockowej i heavy metalowej, od początków w latach 60. , po rozkwit lat 80. ; od fazy glam w latach 70. do dnia dzisiejszego. Film zawiera wcześniej niepublikowane materiały archiwalne z koncertów oraz nowe wywiady z legendami metalu i rocka. 14:40 CEREMONIA POGRZEBOWA Film obyczajowy, 90 min, Polska 1984 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Jerzy Gorstecki Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Anna Romantowska, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Bogusław Linda, Piotr Machalica, Małgorzata Pieczyńska, Barbara Ludwiżanka, Emil Karewicz, Olga Bielska, Józef Pieracki oraz Julia Kolberger i Paweł Gruza Jacek Bromski debiutował telewizyjną krótkometrażowką "Zwierzenia prezentera kategorii S". Jego kolejny film także zrealizowany został dla telewizji - była to "Alicja", którą nakręcił wspólnie z Jerzym Gruzą. W roku 1988 powstał film "Zabij mnie glino", który jak dotąd przyniósł mu największą popularność. Kryzys moralny inteligenckiej rodziny. Jej członków poznajemy na pogrzebie profesora etyki - głowy rodu. O zmarłym wspomina się w filmie dosyć często. Jego silna osobowość odcisnęła piętno na psychice wszystkich członków rodziny, przez co nieżyjący ojciec, teść, dziadek staje się niemym bohaterem wszystkich oglądanych na ekranie konfliktów i dramatów. Dwie odmienne postawy reprezentują synowie profesora. Stefan jest wyzbytym wrażliwości, zimnym realistą, natomiast Jan jest osobą sentymentalną, zakompleksioną, pozostającą pod głębokim wpływem żony. Spotkanie obu braci zaowocuje nieoczekiwanym romansem Jana z narzeczoną Stefana, jego próbą odejścia od żony i innymi rodzinnymi komplikacjami. Wydarzenia te uzmysławiają im, że ludzie pozornie sobie bliscy żyją zupełnie obok siebie, nie znają się i nie potrafią się zrozumieć. Film został nagrodzony "Brązowymi Lwami" za najlepszy debiut telewizyjny na X Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku 1985 roku. 16:25 ZMRUŻ OCZY Film obyczajowy, 86 min, Polska 2003 Reżyseria: Andrzej Jakimowski Scenariusz: Andrzej Jakimowski Zdjęcia: Adam Bajerski, Paweł Śmietanka Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Ola Prószyńska, Małgorzata Foremniak, Andrzej Chyra, Andrzej Mastalerz, Rafał Guźniczak, Jerzy Rogalski, Krzysztof Ławniczak, Ryszard Orlik, Rafał Walentowicz, Justyna Godlewska, Alicja Bach, Andrzej Golejewski, Cezary Garbowicz, Tomasz Wójtowicz Nakręcony w ciągu zaledwie trzech tygodni, bardzo skromnym nakładem środków, debiut fabularny Andrzeja Jakimowskiego okazał się prawdziwą rewelacją FPFF w Gdyni w 2003 r. i zyskał miano jednego z najpiękniejszych filmów, jakie w ostatnich latach powstały w Polsce. Oprócz Nagrody Specjalnej Jury, nagrody za zdjęcia, debiut reżyserski, scenografię i kostiumy na festiwalu w Gdyni, film otrzymał ponadto nagrodę FIPRESCI w Mannheim, Złotą Różę na MFF w Soczi i nagrodę główną jury na MFF w San Francisco oraz liczne wyróżnienia krajowe. Publiczność Lata Filmowego w Kazimierzu Dolnym w 2003 r. uznała "Zmruż oczy"za najlepszy polski film. Pochwały i nagrody są w pełni uzasadnione, bo też Jakimowski nakręcił film o niezwykłej urodzie plastycznej, pełen poezji i życiowej mądrości, skłaniający do refleksji, działający kojąco jak delikatny dotyk dłoni. Jego bohaterowie potrafią wyjątkowo intensywnie, zmysłowo doświadczać swego istnienia, napawać się życiem, choć pozornie nic się w nim nie dzieje. Ci, którzy wtargną do ich królestwa - wiecznie zagonieni, pochłonięci robieniem kariery i pieniędzy, pod ich wpływem i pod urokiem niezwykłego miejsca też zaczną się zmieniać. Uświadomią sobie, że nie muszą się tak bardzo obawiać, że coś ich ominie lub na coś nie zdążą, bo to, co najcenniejsze, mamy w sobie. Ogromnym atutem filmu są kreacje aktorskie - zbudowane z półtonów, skupione i wyciszone, i to zarówno w wydaniu gwiazd tej miary, co Zbigniew Zamachowski, Małgorzata Foremniak czy Andrzej Chyra, jak i debiutantów - rewelacyjnej Oli Prószyńskiej jako Małej i stanowiącego niewątpliwe odkrycie aktorskie Rafała Guźniczaka jako Sosnowskiego. 10 - letnia dziewczynka ucieka ze swego nowobogackiego domu, od wiecznie zajętych własnymi sprawami rodziców i znajduje schronienie u byłego korepetytora Jaśka, nauczyciela i niespełnionego pisarza, który porzucił życie w mieście i został stróżem w likwidowanym pegeerze, gdzie pilnuje resztek dobytku. Dziewczynka kradnie niepotrzebne jej w sumie drobiazgi, chcąc swoją ucieczką i takimi czynami zwrócić na siebie uwagę dorosłych. W zamian za obietnicę, że porzuci kradzieże, Jasiek udziela jej azylu, dając słowo, że jej nie wyda. Stróż, a z nim także Mała, znajdują bratnie dusze w osobach wioskowego dziwaka Eugeniusza, wyalienowanego epileptyka recytującego grecką poezję, oraz nastoletniego syna jednego z popegeerowców, "Sosnoszczuka", bystrego i dowcipnego obserwatora rzeczywistości. W poszukiwaniu dziewczynki do podełckiej wioski najpierw próbuje dotrzeć policja, ale jej samochód utyka w rowie (następnego ranka pozostaje po nim tylko rozgrabiony szkielet), a później rodzice Małej podróżujący luksusowymi autami, eleganccy, pewni siebie. Lekceważony przez nich outsider, który "nie ma samochodu, pieniędzy ani kobiety, i który nie robi w życiu nic pożytecznego", uświadomi im, że ich zbuntowana córka nie potrzebuje nowego komputera czy lalki, ale miłości, zainteresowania, rozmowy. Jeśli zabiorą ją siłą, wcale jej nie odzyskają. Wystarczy tylko na chwilę przystanąć, zmrużyć oczy, by to dostrzec. 18:55 REŻYSERZY - JOSEPH MANKIEWICZ 3/10 SEZON 4 (THE DIRECTORS - JOSEPH MANKIEWICZ) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Josepha Mankiewicza, reżysera "Wszystko o Ewie", "Listów do trzech żon", "Garnca miodu". 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - DWAJ LUDZIE Z MIASTA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Dwaj ludzie z miasta", reż. Jose Giovanni. 21:55 LEONORA CARRINGTON - ZAPOMNIANA SURREALISTKA (LEONORA CARRINGTON - THE LOST SURREALIST) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Teresa Griffiths Film dokumentalny poświęcony Leonorze Carrington, surrealistycznej malarce, która przez wiele lat razem z Maxem Ernstem tworzyła tandem artystyczny. 23:00 TERAZ ANIMACJE! - TWARZ CARLOTTY (CARLOTTA'S FACE) Film animowany, 4 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Valentin Riedl, Frederic Schuld Scenariusz: Frederic Schuld, Valentin Riedl Wykonawcy: . Carlotta Krótki film animowany prezentowany m.in. na Krakowskim Festiwalu Filmowym. Jako dziecko Carlotta nie zdawała sobie sprawy, że ludzie wokół niej mają twarze. Nie rozpoznawała nawet własnej. Po latach dowiaduje się, że cierpi na rzadkie nieuleczalne zaburzenie percepcji. (opis festiwalowy) 23:05 TERAZ ANIMACJE! - KOMINIARCZYK (DER SCHORNSTEINSEGLER / THE CHIMNEY SWIFT) Film animowany, 4 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Frederic Schuld Scenariusz: Frederic Schuld Wykonawcy: Joshua Zuehlke, Henry Holland Krótki film animowany o ciężko pracujących dzieciach w XIX - wiecznej Anglii. Brytyjski kominiarz opisuje swoją codzienną rutynę polegającą na zmuszaniu dzieci do pracy. Podczas gdy my obserwujemy dziecko czyszczące komin, wypowiedź mistrza z każdym zdaniem staje się coraz bardziej osobista, aż rozumiemy, że mówi on o swojej własnej przeszłości. Będąc zamkniętym w błędnym kole, wydaje się, że nie ma z niego wyjścia. (opis festiwalowy, źródło: zoomfestival.pl) 23:10 TERAZ ANIMACJE! - JEŻ (HEDGEHOG) Film animowany, 4 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jeanne Laureau, Vaibhav Keswani Wykonawcy: James Hayes, Lauren Kotowski Historia małego chłopca zafascynowanego jeżami. 23:15 TERAZ ANIMACJE! - NALEŚNIKI (KRAMPOUEZH) Film animowany, 4 min, Francja, 2018 Reżyseria: Camille Estieu, Jiamin Peng, Julie Brun Wykonawcy: Gaelle Boureau, Lisa Chabot Krótki film animowany. Babcia i wnuczka zbliżają się do siebie dzięki wędkarstwu - ulubionemu hobby niedawno zmarłego dziadka. 23:35 KLIENT (FORUSHANDE) Dramat, 118 min, Francja/Iran 2016 Scenariusz i reżyseria: Asghar Farhadi Zdjęcia: Hossein Jafarian Muzyka: Sattar Oraki Aktorzy: Shahab Hosseini, Taraneh Alidoosti, Babak Karimi, Mina Sadati, Mehdi Koushki W 2017 roku "Klient" zdobył Oscara za najlepszy film zagraniczny, a także był nominowany do Złotego Globu i BAFTA w tej samej kategorii. Główny wątek fabularny koncentruje się na historii młodego małżeństwa z Teheranu, które nagle musi opuścić zajmowane dotąd luksusowe lokum i poszukać nowego domu, bo ich stary budynek grozi zawaleniem. Para aktorów Emad i Rana przenoszą się do mieszkania poleconego przez kolegę z teatru, który jednak nie wspomniał, że przedtem zajmowała je prostytutka. Ale na razie wszystko wygląda wspaniale i szczęśliwi małżonkowie szybko się aklimatyzują w nowym miejscu. Rodzinną sielankę burzy jednak niespodziewany atak na panią domu. Gdy pewnego razu ktoś dzwoni do drzwi, Rana otwiera bez sprawdzenia, przekonana, że to Emad. Sytuacja zmienia się diametralnie. Okazuje się, że Rana została brutalnie napadnięta we własnym domu i z poważnymi obrażeniami ciała przebywa w szpitalu. Tymczasem zdesperowany Emad próbuje na własną rękę schwytać napastnika. Jego bezradność przeradza się we wściekłość i agresję, co doprowadza do kryzysu w małżeństwie, a zgodny dotąd związek zostaje wystawiony na próbę. 02:25 KINO NOCNE - RAJSKA JABŁOŃ Film psychologiczno - obyczajowy, Polska 1985 Scenariusz na podstawie powieści Poli Gojawiczyńskiej i reżyseria: Barbara Sass Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Zbigniew Raj Aktorzy: Izabela Drobotowicz - Orkisz, Ewa Kasprzyk, Marta Klubowicz, Piotr Bajor, Krzysztof Kolberger, Mariusz Dmochowski, Iga Cembrzyńska, Anna Romantowska, Jan Englert, Zofia Czerwińska i inni Dwie związane ze sobą tematycznie powieści "Dziewczęta z Nowolipek" i "Rajska jabłoń" Poli Gojawiczyńskiej ukazały się drukiem w latach 1934 - 35 i od razu zdobyły popularność wśród czytelników, a także uznanie krytyki. W 1937 roku Józef Lejtes przeniósł na ekran "Dziewczęta z Nowolipek". Po wojnie Stanisław Wohl dokonał telewizyjnej adaptacji obu książek. Film Barbary Sass jest trzecią ekranizacją dyptyku, chyba najciekawszą. Jest początek lat 20. Kwiryna i Roman są już małżeństwem i razem prowadzą sklep. Amelka została żoną bogatego aptekarza. Bronka pracuje jako sekretarka w Towarzystwie Dobroczynności. Ich życie prywatne nie układa się jednak najlepiej. Kwiryna jest chorobliwie zazdrosna o męża, nazbyt - w jej opinii - interesującego się młodymi klientkami ich sklepu. Mąż natomiast ma jej za złe nadmierną interesowność i kierowanie się wyłącznie chęcią zysku. Amelka nawiązuje romans z Andrzejem, bratankiem proboszcza miejscowej parafii. Gdy romans wychodzi na jaw, chłopak zmuszony jest opuścić Warszawę. Przygnębiona kobieta nie zauważa nawet początkowo, że jej mąż przyjął do pracy młodego, przystojnego prowizora. Bronka musiała porzucić pracę sekretarki, gdyż jej zwierzchniczka podejrzewała dziewczynę o romans z jej mężem Ignacym. Ten jednak wkrótce odnajduje Bronkę i uczucie między nimi wybucha z nagłą siłą. Ignacy nie chce porzucić żony, jego kochanka zaczyna więc spotykać się z innymi mężczyznami. Pogłębia się kryzys w małżeństwie Kwiryny i Romana. Wkrótce okazuje się, że Roman jest bardzo ciężko chory. Tymczasem Amelka otrząsnąwszy się po rozstaniu z Andrzejem nawiązuje kolejny romans - z prowizorem. Aptekarz domyśla się wszystkiego, ale woli nie reagować. Pewnego wieczoru Amelka decyduje się jednak sama wyznać mu prawdę. 04:20 STRADIVARI 66 Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1966 Reżyseria: Andrzej Papuziński Andrzej Papuziński zrealizował w roku 1966 film o krakowskim lutniku Piotrze Kubasie - mistrzu z Krakowa. Film był nagrywany w jego pracowni. W Krakowie tradycje lutnictwa sięgają XVI - wiecznego rodu Grobliczów.