TVP Dokument Poniedziałek, 23.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - CIEPŁO Z GŁĘBI KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Budynki nadleśnictwa Krynki stoją w osadzie Poczopek, w otoczeniu bujnych lasów Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Leśnemu powietrzu, jak i tutejszej przyrodzie, nie sprzyjałaby kotłownia na węgiel. Toteż w budynkach zainstalowano już pompy cieplne. Nadleśniczy Jerzy Sieradzki zapewnia, że pozwalają mu zaoszczędzić tyle, ile musiałby wydać na węgiel. Ale ma dalsze plany, m. in. wykorzystanie energii słonecznej. Na wieży przeciwpożarowej zainstalowano kamerę, która ma wykrywać dzień i noc zarzewie pożarów. Dla jej zasilania trzeba by ciągnąć przez las 2 - 3 km kabla. Zamiast tego zastosowano na wieży baterię słoneczną, dzięki której kamera przez całą dobę ukazuje obraz puszczy. W otoczeniu zabudowań nadleśnictwa istnieje ośrodek edukacyjny, i powstaje park dla dzikich, kontuzjowanych zwierząt. Obok powstaje też park energii odnawialnej, a nadleśniczy - wielki entuzjasta - zapewnia, że wkrótce zaprzęgnie w tym gospodarstwie leśnym do pracy także inne rozwiązania z zakresu energii odnawialnej, by polegać przede wszystkim na nich. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 53 ZIELONA GÓRA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Zieloną Górę. Historia tego miasta nieodłącznie związana jest z uprawą winorośli. Jeszcze w XIX wieku winnice zajmowały aż 700 hektarów jej powierzchni. Dziś jej winne serce bije tak samo mocno, a okoliczne plantacje znów stają się wizytówką miasta. Co rok odbywa się tu huczne winobranie, a jedną z piwnic Muzeum Ziemi Lubuskiej zajmuje ekspozycja prezentująca tradycje winiarstwa w zielonogórskim rejonie. W mieście warto też odwiedzić Planetarium Wenus oraz skansen - Muzeum Etnograficzne w Ochli - na obrzeżach Zielonej Góry. Spacerując wśród zabytkowych chat, można odnieść wrażenie, że czas stanął tu w miejscu. Ta oryginalna zabudowa rzetelnie odwzorowuje codzienne życie dawnej wsi, a organizowane w skansenie wydarzenia prezentują tradycje ludowe oraz tajniki ginących zawodów. Zielona Góra jest jak dobre wino. W jej bukiecie odnaleźć można łagodność zielonogórskich wzgórz, łaskawy klimat dawnych dziejów miasta oraz słodycz winogron do dziś rosnących w samym jego sercu. Konsekwencja i wdzięk, z jakim Zielona Góra kultywuje swoje winiarskie dziedzictwo sprawia, że to miejsce, z którym trudno się rozstać. 07:00 TASMANIA - WYSPA DZIWNA I PIĘKNA (TASMANIA WEIRD AND WONDERFUL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephen Dunleavy Film dokumentalny o niezwykłej wyspie Tasmanii, położonej ok. 300 km na południe od wybrzeża Australii. Jest górzysta i ma wspólną historię geologiczną z górami we wschodniej części Australii. To świat prastarych lasów, dziewiczych rzek z pięknie dziką linią brzegową. Zwierzęta mieszkające na wyspie są równie niezwykłe co dziwaczne. To kraina czarnych diabłów i białych walabii Bennetta. Tańczą tu światła na niebie Południa i drzewa wznoszą się na sto metrów. Tasmania - dziwna i piękna kraina na końcu świata - jest pełna niespodzianek. To Australia, ale zupełnie inna. Kiedyś była częścią suchego lądu australijskiego. Obecnie wraz z fauną i florą jest całkowicie odcięta od kontynentu. Mimo że leży niedaleko na południu, Tasmania jest odseparowana od świata. Izolacja i chłodniejszy klimat stworzyły sanktuarium niepodobne do żadnego innego regionu Australii. Cykl pór roku sprawił, że życie tu istotnie bardzo się różni. Zima oznacza walkę o przetrwanie. To ostatni ląd przed Antarktyką. W czasie miesięcy zimowych powietrze z południa sprowadza opady śniegu i mroźne temperatury. Wiele zwierząt to australijskie gatunki, ale ich zwyczaje i sposób życia są zdecydowanie tasmańskie. Wombaty z kontynentu to w większości zwierzęta nocne, ale żerują o każdej porze, zachowując ciepło dzięki gęstej sierści. Muszą wykorzystać wszelkie okazje do wyszukania pożywienia. Pierwsi Europejczycy, którzy badali tasmańskie lasy, twierdzili, że słyszą w nocy wrzaski diabłów. Wyspa i jej mieszkańcy zostali odizolowani blisko 12 tysięcy lat temu, gdy po ostatniej epoce lodowcowej podniósł się poziom mórz. Bez wątpienia nie ma na Ziemi drugiego takiego miejsca jak Tasmania. 08:05 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 09:10 NA RATUNEK RAFIE KORALOWEJ (RESCUING CORAL REEF / A LA RESCOUSSE DES CORAUX) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Clemence Rabeau Rafy koralowe to podwodne oazy. Zajmują tylko dwie dziesiąte procent powierzchni dna oceanów, lecz stanowią schronienie dla jednej czwartej wszystkich istniejących gatunków fauny. Chronią również wybrzeża przed erozją i sztormami, są naturalną spiżarnią dla ludzi i umożliwiają im generowanie miliardowych zysków, za pośrednictwem rybołówstwa i turystyki. Koralowce wyglądają jak rośliny, ale należą do królestwa zwierząt i są zagrożone wyginięciem. Szacuje się, że w 2050 roku mogą bezpowrotnie zniknąć z powierzchni Ziemi. Przyczyniło się do tego globalne ocieplenie, zakwaszenie oceanów i wzrost populacji drapieżników. Sytuacja jest krytyczna, ale nie beznadziejna. Naukowcy z całego świata szukają sposobów na ocalenie koralowców. Chcą, by ten cud natury przetrwał. W laboratoriach i pod wodą rozpoczął się wyścig z czasem. Wielka Rafa Koralowa rozciąga się wzdłuż północno - zachodniego wybrzeża Australii. Ma 2300 kilometrów długości i 344 000 kilometrów kwadratowych powierzchni. To największa bariera koralowa na świecie, wyjątkowy ekosystem, w którym schronienie znalazło ponad 1500 gatunków ryb i skorupiaków. To także jedno z najbardziej zagrożonych miejsc na ziemi. Globalne ocieplenie zagraża tej symbiozie. Pod wpływem ciepła koralowce pozbywają się glonów, bieleją i obumierają. Czy w 2050 roku nadal będziemy podziwiać koralowce? W dużej mierze zależy to od nas samych. 10:15 MIASTA TĘTNIĄCE ŻYCIEM - ODC. 2 MEKSYK (WORLD’S BUSIEST CITIES) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Sarah Gibbs Hongkong, Meksyk, Moskwa i Delhi - najbardziej zatłoczone, skomplikowane i chaotyczne miasta na świecie. Od transportu i inżynierii po żywność i handel, najbardziej ruchliwe miasta świata podejmują logistyczne i społeczne wyzwania. To filmy o najbardziej kultowych megamiastach. Odcinek drugi opowiada o stolicy Meksyku. Miasto Meksyk. Dom dla niemal 22 milionów ludzi. Uliczne jedzenie to niemal religia. Transkulturowa mieszanina. Kiedy w XVI wieku przybyli tu Hiszpanie, nazwali to antojitos, czyli przekąski - w Meksyku po prostu jada się nieformalnie. Mieszka tu jedna piąta populacji kraju. Miasto jest jednym z największych, urbanistycznych wyzwań i wciąż walczy o przetrwanie. Zakorkowane ulice, trzęsienia ziemi i problemy ekologiczne. Położone na wysokości 2240 metrów nad poziomem morza. Założone nad jeziorem osuszonym przez hiszpańskich konkwistadorów, w XX wieku miasto dosłownie eksplodowało, znacznie wykraczając poza swój historyczny rdzeń. Obecnie jest metropolią rozciągającą się na przestrzeni ponad dwóch i pół tysiąca kilometrów kwadratowych. Największą na całej zachodniej półkuli. Jeśli chcesz zamieszkać w Meksyku, sam musisz zbudować sobie dom. Niesamowite, że ponad połowa tutejszej architektury powstała bez oglądania się na podstawowe zasady sztuki budowlanej. Przeciętny mieszkaniec Meksyku na dojazd do pracy poświęca średnio dwie i pół godzinny dziennie. Meksyk jest pełen niespodzianek. W tym mieście samochody ustępują miejsca rowerom, nad samodzielnie stawianymi domami z gracją suną wagoniki kolejki linowej, a przedmieścia przyjaźnią się z drapaczami chmur. Może i trwa tu codzienna walka z naturą, ale odporni, przedsiębiorczy i pełni optymizmu mieszkańcy z determinacją zmierzają ku zwycięstwu. 11:10 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA - ODC. 5 PODRÓŻ NA BORA - BORA (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. VOYAGE A BORA BORA) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. W odcinku piątym udamy się na Wyspę Bora - Bora. Oto słynna perła Pacyfiku zwieńczona liczącą 727 metrów wysokości górą Otemanu. Pierwszy kontakt z wyspą to emocjonujące przeżycie. Lękamy się, że jej legenda nas zawiedzie. Zwykle na Bora - Bora przylatuje się samolotem. Lotnisko zbudowali Amerykanie podczas drugiej wojny światowej, łącząc wyspę z resztą świata. W 1961 roku na Bora - Bora wybudowano pierwszy hotel. Za kilka tysięcy euro za noc luksusowe hotele oferują wille z basenem tuż nad laguną. 11:25 ŻYWIOŁ Reportaż, 16 min, Polska, 1979 Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Powódź w okolicach miejscowości Kramsk (dawn. woj. konińskie) w 1979 roku. 14 marca wezbrane wody Warty przerwały wały we wsi Święte. W województwie konińskim zalanych zostało ponad 90 tys. hektarów gruntu. W gminie Kramsk woda zniszczyła 840 gospodarstw. W ciągu czterech dni wojsko ewakuowało 1350 osób, 3420 sztuk trzody chlewnej, bydła i koni. Powodzianom dostarczano amfibiami żywność i lekarstwa. Od 23 marca 1979 roku woda zaczęła opadać. Dwa miesiące po powodzi na miejscu tragedii pojawia się ponownie ekipa telewizyjna. Ludzie wracają do opuszczonych domostw. Usuwają szkody i zniszczenia. Pokazują zalane obejścia, opowiadają o swoich nieszczęściach. Zniszczone zasiewy, utracone zapasy. Mimo to potrzeba przetrwania. Paradoksalnie, kolejnym żywiołem, z którym muszą się zmierzyć powodzianie, okazuje się biurokracja. W zakończeniu reportażu nazwiska osób oczekujących natychmiastowej pomocy ze strony państwa. 11:45 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 10. KUSTURICA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Trochę lewak, trochę nacjonalista i ksenofob. Pół Bałkanów go uwielbia, druga połowa ma o nim znacznie mniej pochlebne zdanie. No i kręci świetne filmy. W tym odcinku wybierzemy się śladami filmowymi po bajecznym świecie znanego reżysera. Kustendorf to drewniane miasteczko wybudowane na potrzeby scenograficzne, aktualnie stało się kulturalnym centrum Serbii. Belgrad w świecie Kusturicy to mieszanka kultur, sprawdzimy, czy tak jest naprawdę. Ostatnim punktem będzie miasteczko Andrićgrad z Mostu na Drinie. W 1992 roku działy się tu dantejskie sceny, paramilitarne oddziały bośniackich Serbów dokonywały egzekucji na lokalnej społeczności. 12:20 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 10 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku Stefan Tompson zabierze nas do jednego z najstarszych grodów Litwy, malowniczej miejscowości Troki. Miasto to było stolicą Litwy do czasu, gdy Wielki Książę Giedymin przeniósł stolicę do leżącego nieopodal Wilna. Odległość, jaka dzieli te dwa miasta, to niespełna 30 kilometrów. W XIV w. został wzniesiony imponujący zamek na środku jeziora Galve. Historia tej twierdzy skrywa wiele tajemnic. Kto i dlaczego zamordował Zygmunta I Kiejstutowicza? Kim są tajemniczy Karaimowie? Jaki związek z tym miejscem miała Rzeczpospolita? Na najbardziej nurtujące pytania odpowie Stefan Tompson w swojej podróży śladami polskiej historii w Trokach. 12:55 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 12 Telenowela dokumentalna TVP, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:25 ZAWSZE GOTOWI. ZAWSZE BLISKO - ODC. 13 Telenowela dokumentalna TVP, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to specyfika ich służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie pracuje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, częścią zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 13:55 JEDEN NA TYSIĄC (ONE IN A THOUSAND) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jan Haft Film dokumentalny, w którym poznamy lepiej siedliska przyrody zwane potokami czy strumieniami. Jak rozpoczyna się ich bieg i dlaczego woda wybiera taką, a nie inną drogę? Jakie zwierzęta zamieszkują te najmniejsze rzeki i jak w nich i wokół nich funkcjonują? To przeważnie górskie krajobrazy i ekosystemy. Woda w strumieniach jest wyjątkowo czysta, ale ludzie bezmyślnie ją zatruwają wylewając na pola uprawne chemikalia i różnego rodzaju zanieczyszczenia. To bardzo wrażliwe siedliska ryb, płazów, owadów i wielu innych zwierząt i roślin. W filmie poznamy sekrety strumieni i potoków. Niewielki strumyk leśny wije się łagodnie wśród drzew, żłobiąc koryto między kamieniami. Szmer potoku z magiczną grą świateł na wodzie to czarująca scena która wydaje się ponadczasowa. Jest to świat pełen niezwykłych stworzeń. Dziwaczna ryba, która łapie wszystko co się rusza, z kolei inne przemykają w barwnych ławicach. Strzyżyki zleciały na połów, a kolorowi letni goście zjawiają się nad i pod wodą. Niektórzy obcy i dziwni - inni są wspomnieniem dzieciństwa. A przecież to tylko skromny strumyk leśny. Jesień - więc wzdłuż brzegów strumienia drzewa gubią liście. To największa dostawa pokarmu. O zmierzchu gramolą się spod kamieni raki strumieniowe. O tej porze roku mają tylko jeden cel: znaleźć partnerkę. Mniejsze stworzenia także szukają schronień na płyciznach, stanowiąc pokarm tych, którzy je znajdą. Pluszcz zwyczajny śmiało nurkuje w wartkim strumieniu polując na małe owady. Jest świetnie przystosowany do podwodnych połowów. Zimne, czyste wody zapewniają również idealne warunki dla troci wędrownych, płynących w górę strumienia na tarlisko z kamienistym dnem. 14:55 NIL - CZĘŚĆ 1 (CZ. 1) (NILE THE ULTIMATE RIVER) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Dokumentalna opowieść o rzece Nil. Ponad 6 tysięcy kilometrów podróży i obserwacji. Zapierające dech krajobrazy, wspaniałe zwierzęta i ekosystemy. Etiopia, Sudan, Rwanda, Uganda. Na brzegach Nilu leży stolica Egiptu. Kair jest otoczony pustynią, co czyni Nil główną arterią życia w jednym z największych miast na świecie. Mieszka tu 25 milionów ludzi i wszyscy są zależni od wód Nilu. Skąd się bierze ta fantastyczna rzeka? Gdy budowano piramidy 5 tysięcy lat temu, Egipcjanie wierzyli, że Nil jest darem bogów. Kair jest położony koło delty Nilu, zaledwie 120 km od wybrzeży Morza Śródziemnego. Niemniej główne źródła rzeki są blisko 7 tysięcy km na południe od delty, w Afryce Wschodniej. Między Jeziorem Wiktorii i jego dopływami a górami zachodniej części Wielkich Rowów Afrykańskich - wypływa niezliczona liczba źródeł. Dolina jest otoczona tajemniczym łańcuchem górskim Ruwenzori. Lodowce tych gór stanowią jedne z najważniejszych źródeł wody na kontynencie. Nawet starożytni Grecy znali ośnieżone szczyty górskie w sercu Afryki. Na najwcześniejszych mapach świata nazywano je Górami Księżycowymi. Łańcuch Ruwenzori leży na granicy Ugandy z Kongiem. Góry zatrzymują wilgotne powietrze z Kotliny Konga, zmieniając krople w śnieg i zmarzniętą wodę. Tereny zamieszkuje lud Batori - a słowo ruwenzori znaczy zaklinacz deszczu. Kolebkę Nilu otocza magiczny las. Cały obszar jest parkiem narodowym rezerwatem rozciągającym się aż do tropikalnych dolin, bogatych w faunę i florę. Nil jest rzeką tropików i pustyni, ale czerpie siłę z chłodnych stron. Tu rośliny muszą sobie radzić z temperaturami poniżej zera. Każda kropla wody z gór Ruwenzori należy do Nilu. Woda parująca z rzeki jest wyłapywana w skroplonej postaci przez góry. Opady deszczów tworzą tysiące strumyczków. W końcu wody z wyższych regionów spływają do górskich lasów. Poniżej 4000 metrów brzegi górskich strumieni obrastają drzewa z porostami i mchem. Krajobraz jest pokryty wrzosem. To niezwykły wrzos ze specjalnej rodziny. Na całym świecie wrzosowiska występują powszechnie, ale w górach Ruwenzori są naprawdę zjawiskowe. Wrzos rośnie tu jak drzewa do wysokości 15 metrów, tworząc iście bajkowy las. W tych górach można również spotkać rzadkiego kameleona kinyongia xenorhina, który jest gatunkiem występującym jedynie w Ruwenzori.Najgłośniejszym zwierzęciem w dżungli jest turak zwany również szyszakiem. Łatwo go usłyszeć trudniej zobaczyć, ponieważ żyje w koronach drzew. Turaki olbrzymie występują licznie w lasach Ugandy. W przeciwieństwie do turaków z Ruwenzori, te jeszcze trudniej zobaczyć, ze względu na ciemne upierzenie. Turaki z Ruwenzori żyją w pojedynkę lub w parach. Wody z Ruwenzori płyną przez lasy i zbierają się w rzekach i jeziorach u podnóży gór. Największym jeziorem jest Jezioro Edwarda, będące częścią Parku Narodowego Królowej Elżbiety. Bogate trawiaste tereny parku to dom licznych stad bawołów. Tymczasem Park Narodowy Nyungwe to siedziba cennych i rzadkich gatunków flory i fauny. Gerezy są niezwykle zwinnymi akrobatami. Unikają schodzenia na ziemię i zamieszkują korony drzew. Przemieszczają się zawsze w stadach, a w Nyungwe stada są bardzo liczne, dochodzą do 400 osobników. W Rwandzie dziewiczy las otaczają plantacje herbaty. Każdy metr kwadratowy jest uprawiany. Rwanda jest bardzo gęsto zaludnionym krajem. Park Narodowy to wyspa, bastion dżungli w morzu gruntów ornych. Naczelne takie jak gerezy angolańskie nie przetrwałyby, poza parkiem. Park narodowy jest domem dla 13 gatunków naczelnych w tym koczkodana askaniusa. Szczególnie ten koczkodan to niezwykły charakterek o niewiarygodnej historii. Koczkodany askaniusy często żyją w zgodzie z gerezami, dzieląc się terytorium. Nil wypływa z lasu Nyungwe spokojnie, małymi strumieniami, pozostawiając mech i urokliwe rzeki. Po wielu zwrotach i meandrach wody Nilu wreszcie zostawiają wschód Wielkich Rowów Afrykańskich. Rzeka Kagera przepływa graniczne regiony między Rwandą, Tanzanią i Ugandą, zanim zniknie w ogromnym jeziorze Wiktorii. To największe jezioro Afryki i rezerwuar Nilu. Zasilane przez tysiące strumieni i rzek ogromne jezioro żywi 30 milionów ludzi żyjących na brzegach i wyspach. Jezioro Wiktorii jest wielkości Irlandii, to cud przyrody odkryty dopiero w latach 30. XX wieku. Na północno zachodniej stronie jeziora Wiktorii, Nil w drodze na północ wybucha życiem w postaci kaskad i wodospadów. Stąd ta wyjątkowa, bezkresna rzeka zaczyna podróż do serca jednego z ostatnich nieujarzmionych krajobrazów w Afryce. 16:00 GANDER INTERNATIONAL - PORT LOTNICZY NA KRAŃCU ŚWIATA (GANDER INTERNATIONAL - THE AIRPORT IN THE MIDDLE OF NOWHERE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Roland May Film pokazuje, jak doszło do tego, że w 1938 roku na północno - wschodnim krańcu Ameryki zbudowano lotnisko, które aż do lat 60. XX wieku można było reklamować hasłem "Rozdroża świata". Kanadyjski Port Lotniczy Gander International - Airport. Ten film opowiada o tym, jak okoliczni mieszkańcy stopniowo schodzili z wielkiej, światowej sceny, aby odkryć na nowo siebie i swoje rodzinne miasto. Kiedyś prawie każdy samolot musiał wylądować w Gander przed i po przekroczeniu Atlantyku. Wtedy najsłynniejsi ówczesnego świata spotykali się w zaimprowizowanej hali odlotów. Głowy państw, takie jak Fidel Castro, stały się ulubionymi gośćmi dyrektora lotniska. 17:00 NAMOROKA - ZAGINIONY ŚWIAT (NAMOROKA: A LOST WORLD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Michel Corillion Film dokumentalny opowiadający o tajemniczej Namoroce Tsingy, która jest ostatnim niezbadanym obszarem Madagaskaru. Po raz pierwszy światowej klasy naukowcy spróbują zapuścić się w samo serce tej wyjątkowej i nieznanej krainy, w ramach niebezpiecznej wyprawy, której jeden ostateczny cel polega na odkryciu tajemnic ukrytych głęboko w środku. Namoroka to niezwykły świat wysadzanych drzewami kanionów i palących wapiennych chodników, ale surowy wygląd tego miejsca skrywa wiele naturalnych siedlisk, unikalnych ze względu na ich bioróżnorodność i rekordowy poziom endemicznej flory i fauny. Aby zbadać serce Tsingy, 70 badaczy i tragarzy będzie musiało podążać trasą, na której napotkają głębokie jaskinie i strome ściany klifów. Nie da się zrobić nawet kilku kroków bez napotkania stromych kropli, nagich i poszarpanych krajobrazów, w których pomimo ekstremalnych warunków ewoluowało niesamowite życie: przez ponad sześć miesięcy w roku nie ma opadów, a temperatura w ciągu dnia może sięgać nawet do 50 stopni. Ta wyjątkowa misja umożliwi ekspertom odkrycie nowych gatunków i substancji organicznych, które mogą przynieść korzyści medycynie jutra. 18:05 LEGENDY EUROPY ODC. 6 PARYŻ (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 6. PARIS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po Paryżu. Od ponad dwóch tysiącleci Lutecja unosi się na rozkosznych krągłościach bogini Ekwany czczonej przez Gallów. Nie raz, nie dwa mogła się zakołysać, ale nigdy nie utonęła. Na jej brzegach narodziło się miasto stu wiosek i stu twarzy: Paryż, wyspa swobód i wolności. W Paryżu każdy chce być aktorem, nikogo nie zadowala rola widza, mawiał Jean Cocteau. Dotyczy to także jego budowli, stanowiących nieodłączną część legendy miasta, gdzie każda dzielnica nieustannie tworzy swoją legendę. Dziś miasto światła odsłoni przed nami nieznane karty swojej historii. Zacznijmy od początku, czyli od narodzin Paryża, ponad 22 wieki temu. O ile tylko na słowo możemy wierzyć, że Paryż istniał już dwa wieki p.n.e. , o tyle trzeba oddać cesarzowi, co cesarskie: Juliusz Cezar w swoich pamiętnikach o wojnie galijskiej z połowy pierwszego wieku p.n.e. wspomina o galijskiej osadzie Lutecji. Nazwa pochodziła od celtyckiego słowa luko oznaczającego błoto. To zgadza się z opisem zostawionym przez Cezara: osady, położonej na grzęzawiskach, wśród jezior, które zasilały wody Sekwany. Wioska istniała jeszcze przed pojawieniem się Rzymian, a założyło ją galijskie plemię Paryzjów. Skąd ta nazwa? Jej historia zaginęła w meandrach dziejów. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HAWANA. KARAIBSKA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - TOMASZ WOLSKI Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Tomasz Wolski. 20:45 SZCZĘŚCIARZE Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2009 Reżyseria, scenariusz, zdjęcia: Tomasz Wolski Ekipa filmowa odwiedza z kamerą jeden z krakowskich urzędów stanu cywilnego, rejestrując kolejnych licznych klientów. Na zbiorowy portret petentów składają się krótkie wypowiedzi, zwierzenia, czasem wspomnienia. Ludzie mówią przed kamerą o swoim życiu, sukcesach, rozczarowaniach. Przychodzą do urzędu w rozmaitych sprawach, jedni mają rzeczywiście powody do radości, inni są raczej w minorowych nastrojach. Wśród petentów dominują ojcowie, których rozpiera duma z powodu nowo narodzonego dziecka, tu ponadto rejestrują się narzeczeni gotowi wstąpić w związek małżeński, tu udziela się ślubów młodym parom. Tym, którzy zgodnie ze ślubną przysięgą wytrwali w związku, wręcza się medale za długoletnie pożycie małżeńskie. W urzędzie załatwiane są również mniej przyjemne sprawy, jak rejestracja zgonu współmałżonka. To niezwykle bolesny moment, zwłaszcza gdy spędziło się u boku ukochanej osoby długie szczęśliwe lata. 21:20 PAŁAC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2012 Reżyseria, scenariusz, zdjęcia: Tomasz Wolski Film o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, symbolu komunizmu, który dziś funkcjonuje według zasad rynku kaptalistycznego. To historia opowiedziana poprzez pracowników ochrony, którzy na 37 monitorach kontrolują wszystko, co się dzieje w PKiN - ie. Ekipa dociera z kamerą m.in. do niezwykłego trenera na basenie, do pana Andrzeja, który zarządza pionem technicznym, a jego praca to codzienny spacer hektarami korytarzy i pałacowych pomieszczeń oraz ciągłe rozmowy przez telefon. Oko kamery podpatruje także mieszkańców Warszawy, którzy regularnie przychodzą na sesje Rady Miasta, a także urzędniczkę dokarmiającą piwniczne koty oraz bezdomnych, którzy śpią w krzakach przed Kinoteką. Film jest ciepłą, a zarazem ironiczną metaforą współczesnej historii Polski. To opowieść o miejscu, gdzie przeszłość, już w pewnym sensie muzealna, jest tak bardzo bliska współczesności. A także o czasach, w których każdy nasz krok jest rejestrowany za sprawą permanentnego monitoringu, z czego chyba nie do końca zdajemy sobie sprawę. 22:30 LEKARZE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Reżyseria, scenariusz, zdjęcia: Tomasz Wolski W filmie poznajemy codzienną pracę kardiochirurgów, kardiologów i torakochirurgów w krakowskim Szpitalu Jana Pawła II. Film rozpoczyna się sceną porannej odprawy kardiochirurgów. Dalej kamera rejestruje zabiegi koronarografii oraz usuwania płynu z opłucnej. Oba zabiegi odbywają się z pełną świadomością pacjentów, dzięki czemu widać, jak lekarze wchodzą z nimi w interakcję. Ponadto widz jest świadkiem rozmów zarejestrowanych podczas spotkań Heart Teamu, kiedy kardiochirurdzy i kardiolodzy decydują o dalszym przebiegu leczenia pacjenta lub zapoznają się z opinią przedstawioną im przez prowadzących lekarzy. Tak ważne decyzje muszą być podejmowane bradzo szybko. W filmie zostanie także pokazana praca kardiologa w czasie wizyt pacjentów w przychodni, gdzie lekarz musi np. zmierzyć się z brakiem współpracy ze strony starszego mężczyzny. Podobne wizyty odbywają się na torakochirurgi. Tutaj lekarz musi poinformować pacjenta, że ten ma raka przełyku. W kolejnych scenach widz ogląda budzenie pacjentki z narkozy po operacji. A także operację na torakochirurgi, podczas której lekarze początkowo sobie żartują, ale później dochodzi do ostrej reakcji jednego z nich. Autorzy dokumentu zarejestrowali też pracę kardiologów podczas akcji reanimacyjnej na izbie przyjęć, a także telefoniczną rozmowę jednego z nich na temat schorowanej, starszej pacjentki. Film zakończy sfilmowana z daleka scena nieudanej reanimacji podczas zabiegu koronarografii. 23:30 CIUCHCIA Reportaż, 15 min, Polska, 1986 Autor: Artur Bober Prowadzący: Artur Bober Nostalgiczna podróż szlakiem kolejki wąskotorowej przez Jędrzejów, Chmielnik, Raków, Bogorię, Staszów, kończąc na Rytwianach, gdzie tory się urywają, a szyny kolejowe porastają łąką i giną w lesie. Widoki z okien pociągu; pola uprawne, bydło na pastwiskach, rzeki, stawy, zapory drogowe. Kolejno mijane drewniane stacje, świat jakby w zwolnionym rytmie. Kierownik pociągu mówi o tym, jak pęd życia zabrał kolejkom dojazdowym pasażerów. Dlatego teraz pociągi te nazywają się towarowo - osobowe i przewożą drzewo, węgiel. Podróż kolejką staje się pretekstem do pokazania mijanych miasteczek z ich senną aurą. Zaglądamy więc do Rakowa, stolicy arian, Braci Polskich. Odwiedzamy staszowski rynek z charakterystycznym ratuszem i Rytwiany, gdzie ze świetnego, gotyckiego zamku rycerskiego pozostała jedna baszta. W programie pokazano ciuchcię w różnych ujęciach i wielu zbliżeniach, pracowników kolejnych stacji, prace manewrowe, a przede wszystkim piękno mijanych krajobrazów. 23:50 NOTACJE - IWO BIAŁYNICKI - BIRULA. FIZYCY I INNI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Ewa Urbańska Iwo Białynicki - Birula, ur. 14 czerwca 1933 roku w Warszawie, polski fizyk teoretyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Studiował fizykę na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się elektrodynamiką kwantową i teorią pola. Jest autorem kilku książek i ponad 140 artykułów naukowych. Był zwycięzcą pierwszej Olimpiady Fizycznej w Polsce. 00:05 UKRAIŃCY - ODC. 7. SASZA - KOMPOZYTOR Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OSTATNI LOT PORUCZNIKA URBANA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Na mapie dramatów polskiego, lotniczego września jest pod Grudziądzem miejsce szczególne, zaznaczone trzema krzyżami, gdzie niemal jednocześnie polegli piloci myśliwscy ze 141. toruńskiej eskadry. Dziś zajmiemy się losami jednego z nich, porucznika Władysława Urbana, poszukując też pozostałości po samolocie PZL 11 w miejscowości Rogóźno. 01:25 OSTATNIA KSIĄŻKA RYSZARDA KAPUŚCIŃSKIEGO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Beata Hyży - Czołpińska Zdjęcia: Roman Wasiluk Wykonawcy: Alicja Kapuścińska, Piotr Załuski, Janina Szestakowska, Helena Szołomicka, Stanisława Mocek Ryszard Kapuściński, jeden z najbardziej znanych i cenionych na świecie polskich pisarzy, od kilku lat wymieniany jako poważny kandydat do literackiej nagrody Nobla, zmarł 23 stycznia 2007 roku. Był autorem wielu reportaży i książek dotyczących problematyki całego świata. Dzielił się w nich wiedzą i przemyśleniami wyniesionymi z wieloletnich podróży. Mówił, że w swej karierze reportera uczestniczył w 24 rewolucjach, 4 razy wyznaczono go do rozstrzelania, był na 12 frontach. Urodził się w 1932 r w Pińsku na Polesiu w rodzinie nauczycieli. I choć jako ośmioletni chłopiec opuścił wraz z rodzicami to miasto, to tęsknił do miejsc, gdzie jako chłopiec bawił się z kolegami. Tęsknił przez całe życie. Wspomnienia z dzieciństwa i swoich dorosłych już powrotów na Polesie pojawiały się na łamach różnych książek i reportaży Ryszarda Kapuścińskiego. W ostatnich latach życia jednak coraz częściej wspominał o tym, że chce napisać oddzielną książkę o Pińsku, Polesiu i o swoim dzieciństwie. Miała to być jego ostatnia książka. Nie zdążył. 02:30 REWOLUCJONIŚCI «Рэвалюцыянеры» Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Jacek Talczewski Na świecie powstało kilkanaście organizacji stosujących te same metody, mających prawie identyczną symbolikę, powielających wzorce, które przyniosły sukces już w paru państwach. Otpor działała w Serbii; Kmara wzięła aktywny udział w rewolucji róż w Gruzji; Pora na Ukrainie była jedną z głównych sił pomarańczowej rewolucji. Na Białorusi działa Zubr; w Albanii MJAFT!, a w Rosji Oborona. KelKel w Kirgistanie, podobnie jak Pora czy Kmara brała udział w obaleniu dotychczasowego prezydenta Askara Akayeva. Podobną rolę odegrała Bolga w Uzbekistanie, Pulse of Freedom w Libanie, Gong w Chorwacji i KAN w Kosowie. Członkowie tych organizacji stale i ściśle ze sobą współpracują, jeżdżąc i wspierając się wzajemnie. Stąd na kijowskim Majdanie podczas pomarańczowej rewolucji można było spotkać prawdziwą międzynarodówkę. Film jest próbą prezentacji i opisu fenomenu fali rewolucyjnej, niezwykle dynamicznej, efektownej i efektywnej transformacji społeczeństw pozostających przez wiele lat pod wpływem ideologii totalitarnej w społeczności obywatelskie i demokratyczne. Bohaterowie filmu osiągają swoje cele bez bomb, męczenników, wybuchów i ofiar śmiertelnych. W ich działaniach areną konfrontacji stają się media i cyberprzestrzeń. Narzędziami walki są akcje typu flash moob, performance plastyczne i muzyka. Bronią stały się SMS - y, gry komputerowe i internet. Do swoich celów wykorzystują zaczerpnięte z militarnych rozwiązań strategie pear to pear i adolescent swarming. Korzystają ze światowych doświadczeń walki bez przemocy, budują organizacje społeczne nowego typu - ruchy horyzontalne, które stają się motorem obalającym dotychczasowy totalitarny porządek. Film koncentruje się przede wszystkim na organizacjach białoruskich, serbskich, ukraińskich i gruzińskich.