TVP Dokument Wtorek, 24.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PROMYK NAD ŻABIM OCZKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Cykl filmów przyrodniczych prezentujący piękne zakątki, dzikie zwierzęta i ludzi, którzy je chronią. W tym odcinku wizyta w Wigierskim Parku Narodowym. Poszukiwanie naturalnych kolektorów słonecznych. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 54 PRZEŁOM DUNAJCA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W trakcie kolejnej wyprawy Tomasz Bednarek odwiedzi jedno z tych miejsc, gdzie szczególnie silnie czuć potęgę natury i moc żywiołów oraz majestat i monumentalność gór. Płynąc rwącą rzeką wśród ścian skalnych, wysokich miejscami na 300 metrów, można doświadczyć niesamowitych wrażeń. To spływ Przełomem Dunajca, nazywanym także Pienińskim Przełomem, atrakcja na skalę europejską. Warto to przeżyć, a przy okazji poznać cały, jakże malowniczy region, w większości leżący na terenie najstarszego w Polsce - utworzonego w 1932 roku - Pienińskiego Parku Narodowego. Przez wieki spływ Przełomem Dunajca miał przede wszystkim znaczenie gospodarcze. To właśnie w tej okolicy, zwiezione z Tatr i Gorców drewno łączono w tratwy i spławiano Dunajcem, a potem Wisłą aż do Gdańska, gdzie wykorzystywane było do budowy statków. Dziś spływ to wyjątkowa atrakcja turystyczna. Najlepszym jej zwieńczeniem jest odwiedzenie urokliwych miasteczek tego regionu - Szczawnicy i Krościenka oraz średniowiecznej warowni - zamku w Niedzicy. 07:00 LETNIE DNI (DAYS OF SUMMER / SOMMERWELTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Alexandra Sailer, Steffen Sailer Scenariusz: Anette Schreurich Film dokumentalny, w którym poznamy wszystkie zjawiska zachodzące w środowisku naturalnym latem. To czas, kiedy zwierzęta zazwyczaj mają wystarczające ilości pożywienia i mogą sobie pozwolić na lenistwo. Dzień jest długi, temperatury wysokie, a bujna przyroda sprzyja korzystaniu z jej uroków. Ale to także czas, kiedy należy się rozmnażać, dorastać i robić zapasy na zimę. Czasami trzeba stawić czoło ekstremalnym upałom i gwałtownym burzom. Więc błogostan nie jest taki oczywisty w przepięknych, letnich ekosystemach. Lato, słońce, błękit nieba powitajmy najcieplejszą porę roku. Tymczasem - dla Matki Natury to nie wakacje, ale praca na najwyższych obrotach. Rodzice muszą przygotować swoje potomstwo do samodzielnego życia. Owady się mnożą i całymi milionami roją nad polami i w lasach, a rośliny starają się, by dojrzewały ich nasiona i owoce. Długie, letnie dni to nie tylko miłe chwile - ujawniają się także gwałtowne siły natury. 08:00 GANDER INTERNATIONAL - PORT LOTNICZY NA KRAŃCU ŚWIATA (GANDER INTERNATIONAL - THE AIRPORT IN THE MIDDLE OF NOWHERE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Roland May Film pokazuje, jak doszło do tego, że w 1938 roku na północno - wschodnim krańcu Ameryki zbudowano lotnisko, które aż do lat 60. XX wieku można było reklamować hasłem "Rozdroża świata". Kanadyjski Port Lotniczy Gander International - Airport. Ten film opowiada o tym, jak okoliczni mieszkańcy stopniowo schodzili z wielkiej, światowej sceny, aby odkryć na nowo siebie i swoje rodzinne miasto. Kiedyś prawie każdy samolot musiał wylądować w Gander przed i po przekroczeniu Atlantyku. Wtedy najsłynniejsi ówczesnego świata spotykali się w zaimprowizowanej hali odlotów. Głowy państw, takie jak Fidel Castro, stały się ulubionymi gośćmi dyrektora lotniska. 09:05 OCEANY - NOWE ELDORADO (OCEANS: THE NEW ELDORADO? / OCEANS: LE NOUVEL ELDORADO?) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Thibault Ferie Film dokumentalny o oceanach, ale z punktu widzenia ich cennego znaczenia dla przyszłości ludzkości: jako źródła innowacji oraz w różnych dziedzinach, zarówno jako źródło energii odnawialnej i materiałów eksploatacyjnych, w medycynie, do produkcji kosmetyków czy żywności. Oceany są źródłem różnych inspiracji i innowacji. Ten film oferuje oryginalną wycieczkę po oceanach, aby odkryć najbardziej zaskakujące i obiecujące badania oraz spotkanie z naukowcami, inżynierami i innymi wizjonerami, którzy postanowili wyciągnąć z oceanów klucz do ratowania świata w dobie najważniejszego kryzysu naszych czasów: klimatycznego, demograficznego, sanitarnego i ekologicznego. 10:05 NAMOROKA - ZAGINIONY ŚWIAT (NAMOROKA: A LOST WORLD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Michel Corillion Film dokumentalny opowiadający o tajemniczej Namoroce Tsingy, która jest ostatnim niezbadanym obszarem Madagaskaru. Po raz pierwszy światowej klasy naukowcy spróbują zapuścić się w samo serce tej wyjątkowej i nieznanej krainy, w ramach niebezpiecznej wyprawy, której jeden ostateczny cel polega na odkryciu tajemnic ukrytych głęboko w środku. Namoroka to niezwykły świat wysadzanych drzewami kanionów i palących wapiennych chodników, ale surowy wygląd tego miejsca skrywa wiele naturalnych siedlisk, unikalnych ze względu na ich bioróżnorodność i rekordowy poziom endemicznej flory i fauny. Aby zbadać serce Tsingy, 70 badaczy i tragarzy będzie musiało podążać trasą, na której napotkają głębokie jaskinie i strome ściany klifów. Nie da się zrobić nawet kilku kroków bez napotkania stromych kropli, nagich i poszarpanych krajobrazów, w których pomimo ekstremalnych warunków ewoluowało niesamowite życie: przez ponad sześć miesięcy w roku nie ma opadów, a temperatura w ciągu dnia może sięgać nawet do 50 stopni. Ta wyjątkowa misja umożliwi ekspertom odkrycie nowych gatunków i substancji organicznych, które mogą przynieść korzyści medycynie jutra. 11:05 CIUCHCIA Reportaż, 15 min, Polska, 1986 Autor: Artur Bober Prowadzący: Artur Bober Nostalgiczna podróż szlakiem kolejki wąskotorowej przez Jędrzejów, Chmielnik, Raków, Bogorię, Staszów, kończąc na Rytwianach, gdzie tory się urywają, a szyny kolejowe porastają łąką i giną w lesie. Widoki z okien pociągu; pola uprawne, bydło na pastwiskach, rzeki, stawy, zapory drogowe. Kolejno mijane drewniane stacje, świat jakby w zwolnionym rytmie. Kierownik pociągu mówi o tym, jak pęd życia zabrał kolejkom dojazdowym pasażerów. Dlatego teraz pociągi te nazywają się towarowo - osobowe i przewożą drzewo, węgiel. Podróż kolejką staje się pretekstem do pokazania mijanych miasteczek z ich senną aurą. Zaglądamy więc do Rakowa, stolicy arian, Braci Polskich. Odwiedzamy staszowski rynek z charakterystycznym ratuszem i Rytwiany, gdzie ze świetnego, gotyckiego zamku rycerskiego pozostała jedna baszta. W programie pokazano ciuchcię w różnych ujęciach i wielu zbliżeniach, pracowników kolejnych stacji, prace manewrowe, a przede wszystkim piękno mijanych krajobrazów. 11:30 GRZESIUK, CHŁOPAK Z FERAJNY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Alex Kłoś Filmowy portret zmarłego w 1963 r. Stanisława Grzesiuka legendy Warszawy, pisarza i barda Czerniakowa, piewcy stołecznego folkloru, autora trzech autobiograficznych książek: "Pięć lat kacetu", "Boso, ale w ostrogach" i wydanej pośmiertnie "Na marginesie życia". Grzesiuk śpiewał głównie na ulicach Warszawy, grając na bandżoli, ale znany był w całej Polsce. Płyty z jego piosenkami, w nowych aranżacjach, ukazują się do dzisiaj (utwory te znalazły się m.in. w repertuarze grupy Szwagierkolaska). W filmie poświęconym Grzesiukowi dziennikarz Gazety Stołecznej Alex Kłoś pełni rolę narratora. W wędrówce śladami barda towarzyszy mu zaprzyjaźniony muzyk warszawski, Sylwester Kozera, śpiewający bandżolinista, szef Kapeli Czerniakowskiej. Przed kamerą przewijają się zespoły grające piosenki charakterystyczne dla warszawskiego folkloru, postaci ze świata kultury, członkowie rodziny Stanisława Grzesiuka i jego znajomi. W archiwalnych nagraniach pojawia się również sam bohater. Mówią o nim m.in.: Stanisław Wielanek, muzycy rockowi: Muniek Staszczyk i Andrzej Zeńczewski, reprezentanci współczesnej muzyki ulicy, raperzy: Vienio, Pele i Wujek Samo Zło. Filmowego portretu dopełniają fragmenty książek Stanisława Grzesiuka czytane przez Zdzisława Wardejna, a ilustrowane animowanymi kreskówkami. "Grzesiuk, chłopak z ferajny" to opowieść o człowieku, który całą duszą niepokorną i hardą, a przecież jakże romantyczną, kochał swe rodzinne miasto, które jest równorzędnym bohaterem tego filmu. 12:35 PAŁAC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2012 Scenariusz, reżyseria, zdjęcia: Tomasz Wolski Film o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, symbolu komunizmu, który dziś funkcjonuje według zasad rynku kaptalistycznego. To historia opowiedziana poprzez pracowników ochrony, którzy na 37 monitorach kontrolują wszystko, co się dzieje w PKiN - ie. Ekipa dociera z kamerą m.in. do niezwykłego trenera na basenie, do pana Andrzeja, który zarządza pionem technicznym, a jego praca to codzienny spacer hektarami korytarzy i pałacowych pomieszczeń oraz ciągłe rozmowy przez telefon. Oko kamery podpatruje także mieszkańców Warszawy, którzy regularnie przychodzą na sesje Rady Miasta, a także urzędniczkę dokarmiającą piwniczne koty oraz bezdomnych, którzy śpią w krzakach przed Kinoteką. Film jest ciepłą, a zarazem ironiczną metaforą współczesnej historii Polski. To opowieść o miejscu, gdzie przeszłość, już w pewnym sensie muzealna, jest tak bardzo bliska współczesności. A także o czasach, w których każdy nasz krok jest rejestrowany za sprawą permanentnego monitoringu, z czego chyba nie do końca zdajemy sobie sprawę. 13:45 SZETLANDZKIE WYDRY, HISTORIA PEWNEJ RODZINY (THE OTTER ISLAND / SHETLAND'S OTTERS. THE TALE OF A DRAATSI FAMILY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jacqueline Farmer Film dokumentalny, w którym będziemy śledzić dwie młode wydry, Lenny'ego i jego siostrę, od czasu ich narodzin na bardzo dzikich i odległych Szetlandach. Będziemy świadkami tego, jak matka uczy je pływania, łowienia ryb, łapania krabów, odporności na burze i dbania o czystość cennego futra w słodkiej wodzie. Razem tworzą zwartą rodzinę. Ale stosunek matki Lenny'ego do niego zaczyna się zmieniać. Przestaje przynosić mu ryby i dzielić się z nim jedzeniem, odpycha go, a nawet zaczyna go gryźć, kiedy próbuje się do niej przytulić. Młody samiec nie ma wyboru, musi wyruszyć w podróż, chociaż nigdy wcześniej nie był sam. Ale drapieżniki i pułapki są wszędzie. Czy zdoła przetrwać? Film w selekcji na International Ornithological Film Festival of Mnigoute. 14:50 NIL CZ. 2 (NILE THE ULTIMATE RIVER) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Płynąc na północny wschód wody Nilu tworzą największe jezioro Afryki. Z jeziora Wiktoria rzeka już na dobre rozpoczyna swoją legendarną podróż. Nil spływa po serii progów. Nawet miejscowi kajakarze uważają te zdradzieckie skały i wodospady za śmiałe wyzwanie. Nigdzie indziej Nil nie jest tak bezlitosny i przerażający. Na wiele kilometrów przed Parkiem Narodowym Wodospadu Murchisona, zmienia się w rwącą rzekę. Młody i dziki Nil Wiktorii tworzy spienione progi i wodospady. Z zachodniego brzegu Jeziora Wiktorii rzeka kieruje się na północ przez Jezioro Kyoga i zakola do Parku Narodowego Wodospadu Murchisona. Płynie łagodnie przez największy park narodowy w Ugandzie. Kontynuuje swój bieg przez ostatnią w Afryce nieujarzmioną krainę. Nil wpływa na teren Sudanu Południowego, tworząc największy afrykański obszar bagienny - Sudd. Ponad milion antylop kryje się sezonowo w wodnym labiryncie Suddu. Największym ptakiem w Suddzie jest czapla olbrzymia. Osiąga półtora metra wysokości. Prawdziwym skarbem bagien jest jednak inny pierzasty olbrzym. Trzewikodziób jest rzadki, płochliwy i nieczęsto można go spotkać. To kuzyn pelikana, ale poluje jak czapla z pozycji stojącej. W Suddzie żyje kilka tysięcy trzewikodziobów o wiele więcej niż gdzie indziej w Afryce. Od źródeł w Afryce Wschodniej do sudańskich pustyń, Nil płynie przez szeroki pas najdzikszej natury. Żyjące tu hipopotamy są jak Nil - powolne, wytrwałe i nieprzewidywalne. To jedne z najniebezpieczniejszych zwierząt w Afryce. Ale od zarania dziejów to krokodyl nilowy jestsymbolem rzeki. Dla starożytnych Egipcjan był czczonym bóstwem. Park Narodowy Wodospadu Murchisona jest habitatem jednych z największych krokodyli w Afryce. Wiele z nich osiąga długość 5 metrów i więcej. Wzdłuż Nilu Wiktorii rozmnaża się i poluje ponad 400 gatunków ptaków. Migrujące po całym kontynencie brzytwodzioby afrykańskie, tu się zatrzymują na odpoczynek i żerowanie. Polują na ryby. Dolna część dzioba ptaka jest dłuższa i ptak używa jej jak łyżki do zagarniania małych rybek z wody. W gęstwinie wysokich papirusów kryje się unikalny i rzadki gatunek - trzewikodziób. Jego habitat to zaledwie kilka afrykańskich obszarów bagiennych. Żyjące tu bociany białobrzuche są blisko spokrewnione z bocianami europejskimi. W czasie pory suchej na terenach trawiastych szukają wody olbrzymie słonie. Nil wręcz trzyma je przy życiu. Każdego popołudnia słoń płynie do małej wysepki, by się popaść na podmokłych trawach. Zanim zacznie, skrupulatnie obmywa się z błota. Na północ od Nilu zwraca uwagę pagórkowata sawanna. To dom rzadkiego gatunku antylop: kobusa. W porze suchej wszystkie duże stada - kobusów i słoni trzymają się blisko Nilu. Buszboki to zwierzęta żyjące samotnie i na ogół kryją się w gęstwinie roślin. Te płochliwe ssaki schodzą do wody tylko we wczesnych godzinach porannych.Biolodzy zajmujący się badaniem rozwoju populacji tutejszej fauny, jak Tutilo Mutumba oraz jego asystentka Sophie, pracują dla WCS amerykańskiego Towarzystwa Ochrony Dzikich Zwierząt. Obserwują jak stada lwów polują i bronią swoich terytoriów. Podążając za czterema stadami, których terytoria są w bezpośrednim sąsiedztwie Nilu, wyliczyli, że w Narodowym Parku Wodospadu Murchisona żyje blisko 130 lwów. To ostatni bastion tych ssaków w Ugandzie. Biolodzy Sophie i Tutilo tropią także innych nocnych myśliwych w parku. Nad Nilem osiedliła się wataha hien. Tutilo używa fortelu, by je zwabić i policzyć. Puszcza nagranie z wołaniem cielaka bawołu. Okazuje się, że populacja hien jest niewielka i Tutilo bada przyczynę. Dalej na zachód rzeka rozlewa się szerzej, tworząc granicę Narodowego Parku Wodospadu Murchisona. Tylko na pierwszy rzut oka brzegi Nilu poza parkiem wydają się zamieszkane jedynie przez zwierzęta. Od wieków jednak ptaki wodne dzielą Nil z rybakami i rolnikami, dla których ta rzeka jest pralnią, miejscem spotkań rodzin i całych wiosek. Obecnie na brzegach Nilui żyją miliony ludzi, przyczyniając się do dewastacji przyrody. Granica parku właściwie nie jest strzeżona. Nie ma zakazu łowienia ryb, łodzie są wszędzie, a w nocy kłusownicy przekraczają rzekę i dokonują inwazji na park. Sidła zakłada się tu na antylopy, ale wpadają w nie wszystkie zwierzęta. Tutilo Mutumba zniszczył dziesiątki wnyków, ale też rozumie kłusowników. Ludzie są bezrobotni, więc rybołówstwo i polowanie to jedyne sposoby na zdobycie pożywienia. W Narodowym Parku Wodospadu Murchisona również słonie nieustannie padają łupem kłusowników i handlarzy kością słoniową. Na szczęście jednak ich populacja rośnie. We wczesnych latach 90. zaledwie trzysta słoni pozostało w parku. Dziś jest ich ponad tysiąc. Na zachód od parku, gdzie Jezioro Alberta dołącza do Nilu Wiktorii, rozciąga się delta pokryta ciborą papirusową. Daje to przedsmak obrazu bezkresnej dzikości stron, które Nil będzie przepływał w drodze na północ. Po minięciu progów, Nil wpływa na ziemię najmłodszego państwa Afryki: Sudanu Południowego. Państwo to było uwikłane w straszliwą wojnę domową, trwającą dziesiątki lat. Sudan Południowy uzyskał niepodległość w 2011 roku, ale pokój jeszcze tu na dobre nie zagościł. 1000 km w górę Nilu zaczyna się inny świat. To Chartum, stolica Sudanu, tętniąca życiem metropolia. Tu Nil Błękitny łączy się z główną rzeką Nilem Białym. Największy dopływ Nilu kończy się w centrum cywilizacji, ale jego początki biorą się wśród stromych, dzikich skał i wodospadów. Surowe, samotne skały tworzą wyżyny Etiopii. Tu zbierają się wody, zasilające Nil Błękitny i zaczyna się śmiały spływ rzeki na równiny sudańskie. 15:50 CHIŃSKIE ECOPOLIS (ECOPOLIS CHINA) Film dokumentalny, 55 min, Finlandia, 2013 Scenariusz i reżyseria: Anna - Karin Grönroos Zdjęcia: Mika Mattila Film dokumentalny przedstawiający marzenia dwóch ekologów i ich wizje stworzenia przestrzeni wykorzystującej nowoczesne technologie do budowy ekologicznych miast, w których mogłoby zamieszkać nawet dwadzieścia tysięcy osób. Jeden to fiński inżynier, profesor i pisarz Eero Paloheimo, a drugi to chiński multimilioner i biznesmen Zhang Yue. 17:00 NAMOROKA - W POSZUKIWANIU GRAALA (NAMOROKA: A LOST WORLD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Michel Corillion Film dokumentalny opowiadający o tajemniczej Namoroce Tsingy, która jest ostatnim niezbadanym obszarem Madagaskaru. Po raz pierwszy światowej klasy naukowcy spróbują zapuścić się w samo serce tej wyjątkowej i nieznanej krainy, w ramach niebezpiecznej wyprawy, której jeden ostateczny cel polega na odkryciu tajemnic ukrytych głęboko w środku. Namoroka to niezwykły świat wysadzanych drzewami kanionów i palących wapiennych chodników, ale surowy wygląd tego miejsca skrywa wiele naturalnych siedlisk, unikalnych ze względu na ich bioróżnorodność i rekordowy poziom endemicznej flory i fauny. Aby zbadać serce Tsingy, 70 badaczy i tragarzy będzie musiało podążać trasą, na której napotkają głębokie jaskinie i strome ściany klifów. Nie da się zrobić nawet kilku kroków bez napotkania stromych kropli, nagich i poszarpanych krajobrazów, w których pomimo ekstremalnych warunków ewoluowało niesamowite życie: przez ponad sześć miesięcy w roku nie ma opadów, a temperatura w ciągu dnia może sięgać nawet do 50 stopni. Ta wyjątkowa misja umożliwi ekspertom odkrycie nowych gatunków i substancji organicznych, które mogą przynieść korzyści medycynie jutra. 18:00 LEGENDY EUROPY ODC. 7 WENECJA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 7. VENICE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po Wenecji. Cofnijmy się w czasie do IV wieku n.e. Na północy Italii całe rodziny uciekają przed barbarzyńskimi hordami. Schronienie znajdują na archipelagu grząskich wysepek, w najgłębszej zatoce Morza Śródziemnego. Do tej pory można było tam spotkać tylko rybaków i producentów soli. Uciekinierzy zakładają niewielki port, który w ciągu tysiąca lat wyrośnie na chlubę Zachodu, najpotężniejsze i najbogatsze miasto Europy; miejsce swobód i wolności, enklawę pokoju zbudowaną na milionach dębowych bali wbitych w niezdobytą lagunę. Jej imię do dziś jaśnieje i zachwyca: Wenecja. Każdy marmurowy pałac, każdy kanał, każdy mostek i każdy kamień ma tu swoją legendę, a wspólnie tworzą one niezrównanie barwną i piękną tkaninę, na której pojawiają się nazwiska takie jak Marco Polo, Tintoretto, Vivaldi czy Casanova. Lista ciągnie się w nieskończoność. Te legendy, wciąż żywe, stanowią tkankę miasta tysiąca kościołów. Dziś poznamy historię początków Wenecji, jej opuszczonych wysp, przeklętych pałaców, rozpustnych mnichów, gorących miłości - słowem: jej wielkości i upadku. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 20:10 CZERWONA DUSZA. (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Nsc Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 21:20 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - SOMALIA. KRAJ NAD PRZEPAŚCIĄ Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Somalia. Kraj nad przepaścią". 21:30 SOMALIA KRAJ NAD PRZEPAŚCIĄ (SOMALIA: A COUNTRY IN FREE FALL) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2020 Reżyseria: Stephane Girard Film dokumentalny o Somalii. Państwo bez państwa, bez udogodnień publicznych, bez systemu bankowego, z ograniczoną armią, słabo wyposażonymi siłami policyjnymi i prawie codziennymi atakami. Większość tego kraju jest całkowicie poza kontrolą rządu. Pomimo obecności międzynarodowej armii afrykańskiej AMISOM kraj żyje pod rządami uzbrojonych islamistów, którzy przyjmują rozkazy od Al - Kaidy. Każdego roku społeczność międzynarodowa wydaje miliardy na pomoc, a mimo to kraj jest słabszy niż kiedykolwiek. Zamiast przynosić korzyści obywatelom, większość pieniędzy na pomoc międzynarodową jest związana z astronomicznymi kosztami bezpieczeństwa lub jest sprzeniewierzana przez skorumpowaną klasę polityczną. Szacuje się, że mniej niż 20% środków pomocowych faktycznie dociera do zamierzonych odbiorców. Dzięki bezprecedensowemu dostępowi ekipa dziennikarzy była w stanie spędzić 16 dni, filmując w stolicy Mogadiszu i okolicach. Film próbuje zrozumieć, jak ten kraj, pod kontrolą jednej z najsilniejszych grup islamistycznych na świecie, pozostaje w chaosie. 22:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PRZEDSIĘBIORCY NA UKRAINIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Ukrainy o przedsiębiorcy, który kilka razy bankrutował i nie zrażając się zaczynał biznes od zera. W czasie powstawania wolnego rynku bankructwa były udziałem tysięcy kijowskich biznesmenów. Przetrwali tylko najbardziej wytrwali i przedsiębiorczy, jak bohater reportażu. Jest nim 38 - letni Sasza, który w czasach radzieckich służył w oddziałach specjalnych i tam przeszedł prawdziwą szkołę życia. Z tamtego czasu zostały mu hart ducha, tężyzna fizyczna i cenne kontakty. Sasza to prawdziwy człowiek orkiestra. Prowadzi kilka firm na raz. Jest współwłaścicielem klubu paint ballu, łaźni i warsztatu lakierniczego. W ramach tego ostatniego zajmuje się między innymi malowaniem ekskluzywnych aut, będących repliką starych modeli, kupowanych przez najbogatszych Ukraińców. W najbliższym czasie Sasza planuje jeszcze budowę prywatnego hotelu. Kamera towarzyszy bohaterowi od rana do nocy - w domu, podczas gry w paint ball, próbnej przejażdżki ekskluzywnym zabytkowym autem, w czasie spotkań biznesowychi relaksu w jego prywatnej łaźni. Reportaż pozwala zrozumieć, jaki typ ludzi potrafi przystosować się do warunków wolnego rynku. 23:05 RECEPTA NA ŚMIERĆ (PRESCRIBING DEATH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2018 Reżyseria: Sophie Przychodny Film dokumentalny o produktach farmaceutycznych na receptę, od których jednak uzależniła się niezliczona ilość pacjentów. Gdy Ameryka walczy z kryzysem opioidowym, w wyniku którego codziennie 170 obywateli umiera, prawnicy i prokuratorzy starają się położyć kres bezkarności wielkich producentów. Jak to się stało? W Midwest City, w Oklahomie, pewien lekarz rodzinny, Regan Nichols, został oskarżony o pięć morderstw za nadużywanie opioidów. Wielu uważa, że tacy lekarze ponoszą dużą odpowiedzialność za kryzys, który ogarnia teraz kraj. Silne, oparte na opium środki przeciwbólowe, takie jak Oxycontin, były tradycyjnie podawane tylko chorym na raka. Ale od połowy lat 90. zmieniono markę i agresywnie wprowadzono na rynek wszelkiego rodzaju bólu. Zapewniono pacjentów, że te wysoce uzależniające leki są całkowicie bezpieczne. Gdy niebezpieczeństwa związane z tymi tabletkami stały się oczywiste, a organy regulacyjne zaczęły ograniczać dostęp, było już za późno. Odmawiając leków na receptę, od których stali się uzależnieni i z chronicznego braku środków na leczenie uzależnienia, uzależnieni sięgnęli po narkotyki, takie jak heroina. W tym filmie śledzimy tych, którzy próbują odwrócić ten trend: uzależnieni walczą o ratunek i leczenie, prawnicy i prokuratorzy próbują pociągnąć winnych do odpowiedzialności. 00:10 OBIEKTYW - RODZINY WIELODZIETNE Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Cykliczny program, podejmujący różne, bieżące tematy, dotyczące Dolnego Śląska. W tym odcinku opowieść o rodzinach wielodzietnych, których życiorysy zostały ukształtowane przez rozmaite warunki, w jakich wypadło im egzystować. Nie od dziś wiadomo, że rodzina to najważniejsza komórka społeczna, a dobre wychowanie młodego pokolenia to jedno z najtrudniejszych zadań. Dziecko - choćby jedno - wymaga wielu poświęceń ze strony rodziców i opiekunów. A co w przypadku rodzin, gdzie mamy do czynienia np. z pięciorgiem pociech? W materiale poznamy kilka takich rodzin, które choć ledwie "wiążą koniec z końcem", czują się bardzo szczęśliwe. O trudach i radościach życia w licznej familii opowiadają kolejno: Szaryczanowie z Wrocławia, Koncowie ze Zgorzelca, Komsomowie z Modlęcina. Ponadto widzowie, dzięki rozmowom z urzędnikami z różnych organizacji socjalnych, dowiedzą się, czy rodziny wielodzietne mogą liczyć na jakąś pomoc ze strony państwa. 00:30 NOTACJE - IWO BIAŁYNICKI - BIRULA. FIZYKA W PRL Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Ewa Urbańska Iwo Białynicki - Birula (rocznik 1933). Urodzony w Warszawie fizyk teoretyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Jego specjalność to elektrodynamika kwantową i teoria pola. Jest autorem kilku książek i ponad 140 artykułów naukowych. Był zwycięzcą pierwszej Olimpiady Fizycznej w Polsce. 00:45 ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnie paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o jej codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 216 "TAJEMNICA JASTRZĘBIA" Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Historia ta miała miejsce 6 września 1939 roku. Tego dnia, wczesnym rankiem od zielonej murawy polowego lotniska w Popowie Kościelnym oderwał się nowoczesny, jak na owe czasy, samolot myśliwski będący jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic polskiego przemysłu obronnego. Pilot oblatywacz Jerzy Widawski wziął kurs na Lwów. "Jastrząb" do celu nigdy nie dotarł i wydawało się, że zniknął na zawsze. Obecnie, na podstawie odnalezionego telegramu wiemy, że samolot musiał awaryjnie lądować w okolicy miejscowości Werchrata, a pilot odniósł obrażenia. Dziś podsumujemy dotychczasowe wysiłki kolegów poszukiwaczy, którzy od wielu lat próbują ustalić miejsce upadku tego samolotu. 02:15 PODSŁUCHANE ŻYCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Krystyna Mokrosińska Zdjęcia: Tomasz Kowalewski Polska Kronika Filmowa, Dziennik Telewizyjny, dziennikowe twory RSW Prasa tworzyły w PRL - u wizję szczęścia, sukcesów gospodarczych i narodowej jedności. Wśród nielicznej grupy tych, którzy domagali się prawdy, był Jan Józef Lipski. "Podsłuchane życie" nie jest biografią tego niezwykłego człowieka, a raczej opowieścią o wolności jednostki w zniewolonym państwie. Oficjalna propaganda PKF, Dziennika Telewizyjnego i reżimowej prasy zderza się w filmie z działalnością Lipskiego (np. list tzw. 34 w obronie wolności słowa, sprawa przydziałów papieru dla literatów, sprzeciw wobec wpisania do konstytucji przewodniej roli partii czy wreszcie obrona skazanych za słowo, m. in. Szpotańskiego, oraz czynny sprzeciw wobec reżimu - wysadzenie auli w Opolu przez braci Kowalczyków). Trzecią stroną tej filmowej konfrontacji są esbeckie raporty oraz działania podjęte wobec Lipskiego i jego rodziny. Refleksję budzą przykłady krótkiej ludzkiej pamięci. Organizator KOR, obrońca robotników Radomia nie przeszedł w pierwszej turze wyborów 1989 r. w Radomiu, bo był socjalistyczny, a nie chrześcijański. Kilka lat później oficjalnie odmówiono rodzinie pogrzebu kościelnego, ale żegnało Lipskiego na cmentarzu czterech księży, mówiących o nim, że był człowiekiem prawdy. 03:15 BOŻY WARIAT Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Athena Sawidis Film "Boży wariat" opowiada o legendarnym dominikaninie ojcu Janie Górze, który zmarł w 2015 roku. Był postacią znaną z mediów, głównie z tego, że stworzył dwa wielkie dzieła, w które zaangażował tysiące młodych ludzi. Te dzieła to Lednica i Jamna. Film pokazuje ojca Jana, jakiego nie znamy z mediów, człowieka z krwi i kości, kontrowersyjnego, grubiańskiego i bezkompromisowego, ale przede wszystkim prawdziwego kapłana, człowieka o złotym sercu, kochającego młodzież i będącego dla tej młodzieży przewodnikiem. Ojciec Jan był z jednej strony surowy i wymagający, a z drugiej czuły, empatyczny, pełen miłości. Tak samo traktował swoich współbraci, rodzinę, przyjaciół. Był człowiekiem kontrowersyjnym i bezwzględnie dążącym do tworzenia wielkich dzieł, które po sobie pozostawił. Przede wszystkim jednak pozostał w sercach ludzi, którzy nie pogodzili się z jego odejściem i wciąż czują jego obecność.