TVP Dokument Czwartek, 26.05.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m. in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 56 TARNÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza Tarnów, miasto, w którym urodził się generał Józef Bem, oraz działał znakomity wynalazca Jan Szczepanik, nazywany polskim Edisonem. Dzieje miasta zaczęły się na Górze Świętego Marcina, gdzie już od IX wieku istniał gród słowiański, który przetrwał dwa stulecia. Strategiczne położenie sprawiło, że tu właśnie, w XIV wieku zbudowano duży murowany zamek stanowiący rodową rezydencję. To jedno z najważniejszych miast Małopolski, lokowane w 1330 roku przez rycerza Spycimira herbu Leliwa, znanego też jako Spytko z Melsztyna, na podstawie przywileju wydanego przez Władysława Łokietka. Hołdem dla wielkiego małego króla jest jego pomnik na starówce, w Zaułku Łokietka, ponoć największy w Polsce, dedykowany temu władcy. Dawny zespół architektoniczno - urbanistyczny miasta zachował się do dziś. Tutejsza starówka zwana jest perłą renesansu, ponieważ w tamtej epoce Tarnów był jednym z najpiękniejszych miast w Polsce. Wizytówkami miasta jest m.in. wspaniały ratusz, monumentalna bazylika katedralna, piękne kamienice oraz zabytkowy budynek dworca, pamiętający dramatyczne wydarzenia z sierpnia 1939 roku. Tarnów, położony ledwie 80 km na wschód od Krakowa, pozostaje nieco w jego cieniu. Tymczasem to piękne miasto, które skrywa wiele niespodzianek. 07:05 NIL - CZĘŚĆ 2 (NILE THE ULTIMATE RIVER) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Płynąc na północny wschód wody Nilu tworzą największe jezioro Afryki. Z jeziora Wiktoria rzeka już na dobre rozpoczyna swoją legendarną podróż. Nil spływa po serii progów. Nawet miejscowi kajakarze uważają te zdradzieckie skały i wodospady za śmiałe wyzwanie. Nigdzie indziej Nil nie jest tak bezlitosny i przerażający. Na wiele kilometrów przed Parkiem Narodowym Wodospadu Murchisona, zmienia się w rwącą rzekę. Młody i dziki Nil Wiktorii tworzy spienione progi i wodospady. Z zachodniego brzegu Jeziora Wiktorii rzeka kieruje się na północ przez Jezioro Kyoga i zakola do Parku Narodowego Wodospadu Murchisona. Płynie łagodnie przez największy park narodowy w Ugandzie. Kontynuuje swój bieg przez ostatnią w Afryce nieujarzmioną krainę. Nil wpływa na teren Sudanu Południowego, tworząc największy afrykański obszar bagienny - Sudd. Ponad milion antylop kryje się sezonowo w wodnym labiryncie Suddu. Największym ptakiem w Suddzie jest czapla olbrzymia. Osiąga półtora metra wysokości. Prawdziwym skarbem bagien jest jednak inny pierzasty olbrzym. Trzewikodziób jest rzadki, płochliwy i nieczęsto można go spotkać. To kuzyn pelikana, ale poluje jak czapla z pozycji stojącej. W Suddzie żyje kilka tysięcy trzewikodziobów o wiele więcej niż gdzie indziej w Afryce. Od źródeł w Afryce Wschodniej do sudańskich pustyń, Nil płynie przez szeroki pas najdzikszej natury. Żyjące tu hipopotamy są jak Nil - powolne, wytrwałe i nieprzewidywalne. To jedne z najniebezpieczniejszych zwierząt w Afryce. Ale od zarania dziejów to krokodyl nilowy jestsymbolem rzeki. Dla starożytnych Egipcjan był czczonym bóstwem. Park Narodowy Wodospadu Murchisona jest habitatem jednych z największych krokodyli w Afryce. Wiele z nich osiąga długość 5 metrów i więcej. Wzdłuż Nilu Wiktorii rozmnaża się i poluje ponad 400 gatunków ptaków. Migrujące po całym kontynencie brzytwodzioby afrykańskie, tu się zatrzymują na odpoczynek i żerowanie. Polują na ryby. Dolna część dzioba ptaka jest dłuższa i ptak używa jej jak łyżki do zagarniania małych rybek z wody. W gęstwinie wysokich papirusów kryje się unikalny i rzadki gatunek - trzewikodziób. Jego habitat to zaledwie kilka afrykańskich obszarów bagiennych. Żyjące tu bociany białobrzuche są blisko spokrewnione z bocianami europejskimi. W czasie pory suchej na terenach trawiastych szukają wody olbrzymie słonie. Nil wręcz trzyma je przy życiu. Każdego popołudnia słoń płynie do małej wysepki, by się popaść na podmokłych trawach. Zanim zacznie, skrupulatnie obmywa się z błota. Na północ od Nilu zwraca uwagę pagórkowata sawanna. To dom rzadkiego gatunku antylop: kobusa. W porze suchej wszystkie duże stada - kobusów i słoni trzymają się blisko Nilu. Buszboki to zwierzęta żyjące samotnie i na ogół kryją się w gęstwinie roślin. Te płochliwe ssaki schodzą do wody tylko we wczesnych godzinach porannych.Biolodzy zajmujący się badaniem rozwoju populacji tutejszej fauny, jak Tutilo Mutumba oraz jego asystentka Sophie, pracują dla WCS amerykańskiego Towarzystwa Ochrony Dzikich Zwierząt. Obserwują jak stada lwów polują i bronią swoich terytoriów. Podążając za czterema stadami, których terytoria są w bezpośrednim sąsiedztwie Nilu, wyliczyli, że w Narodowym Parku Wodospadu Murchisona żyje blisko 130 lwów. To ostatni bastion tych ssaków w Ugandzie. Biolodzy Sophie i Tutilo tropią także innych nocnych myśliwych w parku. Nad Nilem osiedliła się wataha hien. Tutilo używa fortelu, by je zwabić i policzyć. Puszcza nagranie z wołaniem cielaka bawołu. Okazuje się, że populacja hien jest niewielka i Tutilo bada przyczynę. Dalej na zachód rzeka rozlewa się szerzej, tworząc granicę Narodowego Parku Wodospadu Murchisona. Tylko na pierwszy rzut oka brzegi Nilu poza parkiem wydają się zamieszkane jedynie przez zwierzęta. Od wieków jednak ptaki wodne dzielą Nil z rybakami i rolnikami, dla których ta rzeka jest pralnią, miejscem spotkań rodzin i całych wiosek. Obecnie na brzegach Nilui żyją miliony ludzi, przyczyniając się do dewastacji przyrody. Granica parku właściwie nie jest strzeżona. Nie ma zakazu łowienia ryb, łodzie są wszędzie, a w nocy kłusownicy przekraczają rzekę i dokonują inwazji na park. Sidła zakłada się tu na antylopy, ale wpadają w nie wszystkie zwierzęta. Tutilo Mutumba zniszczył dziesiątki wnyków, ale też rozumie kłusowników. Ludzie są bezrobotni, więc rybołówstwo i polowanie to jedyne sposoby na zdobycie pożywienia. W Narodowym Parku Wodospadu Murchisona również słonie nieustannie padają łupem kłusowników i handlarzy kością słoniową. Na szczęście jednak ich populacja rośnie. We wczesnych latach 90. zaledwie trzysta słoni pozostało w parku. Dziś jest ich ponad tysiąc. Na zachód od parku, gdzie Jezioro Alberta dołącza do Nilu Wiktorii, rozciąga się delta pokryta ciborą papirusową. Daje to przedsmak obrazu bezkresnej dzikości stron, które Nil będzie przepływał w drodze na północ. Po minięciu progów, Nil wpływa na ziemię najmłodszego państwa Afryki: Sudanu Południowego. Państwo to było uwikłane w straszliwą wojnę domową, trwającą dziesiątki lat. Sudan Południowy uzyskał niepodległość w 2011 roku, ale pokój jeszcze tu na dobre nie zagościł. 1000 km w górę Nilu zaczyna się inny świat. To Chartum, stolica Sudanu, tętniąca życiem metropolia. Tu Nil Błękitny łączy się z główną rzeką Nilem Białym. Największy dopływ Nilu kończy się w centrum cywilizacji, ale jego początki biorą się wśród stromych, dzikich skał i wodospadów. Surowe, samotne skały tworzą wyżyny Etiopii. Tu zbierają się wody, zasilające Nil Błękitny i zaczyna się śmiały spływ rzeki na równiny sudańskie. 08:00 W OCZACH FARAONÓW (IN THE EYES OF THE PHARAOHS / DANS LES YEUX DES PHARAONS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jacques Plaisant, Agnes Molia Film dokumentalny, który zabierze nas w podróż do Egiptu. Piaski egipskie są stałym źródłem nowych odkryć naukowych. Mityczna latarnia morska w Aleksandrii została zniszczona przez trzęsienie ziemi w XIV wieku. Dziś wizualizacja tego wyjątkowego dzieła sztuki jest trudnym wyzwaniem. W Tebach zespół archeologów bada ponownie słynnego Ramzesa II, największego z faraonów oraz jego Ramesseum, zwane także pałacem miliona lat. Odkryjemy pierwszą na świecie bibliotekę! Grób księdza lektora Pediamenopeta, składający się z 22 pomieszczeń rozmieszczonych pod ziemią na trzech poziomach jest niesamowitym miejscem. Ściany są całkowicie pokryte starożytnymi hieroglificznymi inskrypcjami pogrzebowymi. Przez ponad stulecie 90% grobowca było niedostępne. Aż do grudnia 2005 roku, kiedy kierowana przez profesora Claude’a Rauneckera ekipa z Uniwersytetu w Strasburgu dostała zgodę na zburzenie muru. Isabelle Regen sfilmowała to wydarzenie. Wyryto tu napis skierowany do żywych. Zmarły zwraca się do tych, którzy pozostali na ziemi, którzy już się urodzili albo się urodzą... W pewnym sensie do nas. Mówi im, by weszli do grobowca i zobaczyli, co w nim jest. Zapewne chodzi o resztę hieroglifów. Dzięki cierpliwej pracy archeologów można odnieść wrażenie, że latarnia morska znowu prowadzi żeglarzy do wielkiej Aleksandrii. 09:05 SZETLANDZKIE WYDRY, HISTORIA PEWNEJ RODZINY (THE OTTER ISLAND / SHETLAND'S OTTERS. THE TALE OF A DRAATSI FAMILY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jacqueline Farmer Film dokumentalny, w którym będziemy śledzić dwie młode wydry, Lenny'ego i jego siostrę, od czasu ich narodzin na bardzo dzikich i odległych Szetlandach. Będziemy świadkami tego, jak matka uczy je pływania, łowienia ryb, łapania krabów, odporności na burze i dbania o czystość cennego futra w słodkiej wodzie. Razem tworzą zwartą rodzinę. Ale stosunek matki Lenny'ego do niego zaczyna się zmieniać. Przestaje przynosić mu ryby i dzielić się z nim jedzeniem, odpycha go, a nawet zaczyna go gryźć, kiedy próbuje się do niej przytulić. Młody samiec nie ma wyboru, musi wyruszyć w podróż, chociaż nigdy wcześniej nie był sam. Ale drapieżniki i pułapki są wszędzie. Czy zdoła przetrwać? Film w selekcji na International Ornithological Film Festival of Mnigoute. 10:05 ŻYCIE W DRODZE - ODC. 1 JINJU, CHIŃSKA OPERA WĘDROWNA (LIFE ON THE ROAD ODC. 1 TRAVELLING WITH THE JINJU / JINJU, L’OPRA AMBULANT CHINOIS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Antoine Brice, Thibault Ferie Trzyczęściowa opowieść podróżnicza, dokumentalna o ludziach, których życie opiera się na byciu wciąż w drodze. Poznamy codzienne życie koczownicze kultur na całym świecie. W obliczu nowoczesnego i stale ewoluującego świata trzech nomadów próbuje utrzymać swój tradycyjny styl życia. Dzień po dniu, droga za drogą, zabierają nas w niezwykłą ludzką i kulturową przygodę. W części pierwszej śledzimy Li, najmłodszą aktorkę podróżującej trupy operowej w Chinach, która stara się zachować sztukę swoich przodków. Z dala od świateł Szanghaju i Pekinu, opera wędrowna Jinju niestrudzenie przemierza północ Chin. Od wioski do wioski, dzień po dniu, jedzie wszędzie, gdzie na nią czekają. Podróż bez początku i końca, na rubieże ogromnych Chin. Od niepamiętnych czasów wędrowne opery przemierzają kraj. Dziś zostało ich kilka. Kultywują tradycję i niosą przekaz przodków. Jak trupa mistrza Liu. Ulubiona okolica Shaanxi, kolebka cywilizacji chińskiej. To tereny wiejskie, z dala od cudu gospodarczego i rozrastających się metropolii. Są wielką rodziną. Kuglarze naszych czasów. Każdy z innych powodów wybrał tułaczkę, zabierając w drogę męża, żonę, dzieci. Li jest najmłodsza. 11:00 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 8. GÓRA ATHOS (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. AU MONT ATHOS) Serial dokumentalny, 6 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Athos... Święta Góra... Przez wieki święte miejsce prawosławia, wzgórze, które skrywa grób Matki Bożej. Dziś na legendarnym półwyspie mieszkają jedynie pustelnicy i mnisi. Czas się tu zatrzymał. Ostoja poświęconej modlitwie duchowości, zakazana dla kobiet i zwierząt płci żeńskiej, pozostałość dawnego Bizancjum. Athos nie różni się od reszty Grecji poza tym, że nią nie jest. Flaga, którą wymachuje mnich, należy do Monastycznej Republiki Athos. Nie ma tu dróg, lecz monastyry łączą tysiące ścieżek. Najodważniejszą konstrukcją jest wiszący 200 metrów nad wodą, przypominający średniowieczny zamek, monastyr Simonopetra. Dociera się do niego arkadowym mostem. Po kładkach spacerują mnisi. Niektórzy ukrywają twarze. W osiemnastym wieku Athos było świętym miejscem teologii prawosławnej. 11:15 BARIERY Reportaż, 29 min, Polska, 1986 Reportaż poświęcony historii niepełnosprawnego, 10 - letniego Tomka i jego rodziny z Wrocławia. Materiał rozpoczęty jest krótkim poematem Tadeusza Geniusza, dedykowanym Tomkowi i jego rodzicom. Chłopiec już od najmłodszych lat miał wyraźne problemy z mową, motoryką i zachowaniem równowagi, co okazało się wynikiem dziecięcego porażenia mózgowego. Matka i ojciec Tomka wspominają trudy związane z czasochłonną rehabilitacją oraz z walką o to, aby nie stracić nadziei i wytrwałości do kontynuowania pracy z dzieckiem. Wielu lekarzy załamało ręce i skreśliło chłopca, twierdząc, że jego stan nie rokuje na jakąkolwiek poprawę. W reportażu poznajemy indywidualny system nauczania i rehabilitacji Tomka, a także stopień zaangażowania i pomysłowości jego rodziców w kwestii pozyskiwania sprzętu i dostosowywania domu do potrzeb ich syna. Problemowi dziecięcego porażenia mózgowego poświęcony został Ogólnokrajowy X Dzień Rehabilitacji Dziecka, który zorganizowano 20 września we Wrocławiu. Na sesję przyjechali ludzie, którym na sercu leży dobro dzieci: lekarze, psychologowie, rehabilitanci, przedstawiciele władz administracyjnych, organizatorzy Służby Zdrowia i pedagodzy. Wydarzenie zorganizował Wrocławski Oddział Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, któremu udanie prezesuje mgr Tadeusz Karolakowski. Wśród gości był prof. Aleksander Huleb, prezes zarządu głównego Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem. Na sali byli też bohaterowie tego programu, przede wszystkim rodzice Tomka. W materiale specjaliści opisują przyczyny i objawy dziecięcego porażenia mózgowego, a także formy rehabilitacji dzieci nim dotkniętych. Przed kamerą o swoich trudach i problemach opowiadają też rodzice innych dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym. Podziękowania rodzicom i specjalistom składają także dzieci, które dzięki ich ciężkiej pracy odzyskały częściową sprawność i samodzielność. W programie dowiadujemy się również o systemowych i organizacyjnych problemach w dostępie rodzin do fachowej diagnostyki w tej materii. 11:50 POKAZOWE DZIECI PRL - GDAŃSKIE PIĘCIORACZKI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Elżbieta Lewandowska Gdańskie pięcioraczki przyszły na świat 12 maja 1971 roku, niemal z "drugą Polską", której budowę ogłosili ówcześni przywódcy. Gazety wydrukowały wówczas list z gratulacjami od premiera Piotra Jaroszewicza, fotografia piątki maluchów znalazła się w jednotomowej encyklopedii PWN pod hasłem "Polska" tuż za godłem i flagą. Taśmę z filmem nakręconym w klinice AM zakupiło 50 sieci TV na świecie, media odnotowały niemal każdy krok małych Rychertów. Rząd zagwarantował im opiekę rodzinną, a dzieciom przydzielono tzw. honorowych chrzestnych. "Wszyscy interesowali się nami na pokaz" - wyznał po latach ojciec pięcioraczków, Bronisław Rychert. Film na podstawie losów i przemyśleń piecioraczków, dziś dorosłych ludzi, przedstawia przemiany społeczno - polityczne, a także obyczajowe polskiej rzeczywistości historycznej. Pokazuje szanse i różnice w rozwoju młodego pokolenia Polaków w latach 70. i w pierwszej dekadzie naszego kapitalizmu. 12:45 KURACJUSZ JESTEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Karolina Drogowska, Amelia Radecka Zdjęcia: Adam Fręśko Niezwykle zabawna i bliska życiu opowieść dokumentalna o ludziach, którzy przeżywają swoją drugą młodość i są bywalcami sanatoriów. Starsi ludzie często narzekają na samotność, jednak niektórzy nie poddają się temu nurtowi życia i wolą wziąć sprawy w swoje ręce. Bohaterowie filmu to szóstka emerytów i rencistów, dla których przyjazd do sanatorium jest spowodowany chęcią podreperowania zdrowia, ale także poszukiwaniem przyjaźni i miłości. Kuracyjne, często zabawne perypetie, pokażą, że młodość to przede wszystkim stan ducha i że nigdy nie jest za późno na podryw i romans. 13:45 WYPRAWA DO NIEZBADANEGO ŚWIATA - ODC. 1 SULAWESI, WYSPA TAJEMNIC (QUEST FOR THE UNCHARTED WORLD EP. 1 SULAWESI: EXPDITION AU CUR DE L’LE MYSTRE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pierre Stine, Evrard Wendenbaum, Gil Kebaili Dwuczęściowy film dokumentalny opwiadający o tym, jak ekolog, Evrard Wendenbaum, poświęcił się ochronie ostatnich pozostałych tzw. niezbadanych światów na Ziemi. Evrard organizuje duże ekspedycje naukowe, które po raz pierwszy dokonują inwentaryzacji tych naturalnych skarbów, aby lepiej chronić je przed zagrożeniem ze strony człowieka i globalnym ociepleniem. Jego celem jest pokazanie ich niezwykłej różnorodności biologicznej, szczególnie w odniesieniu do gatunków rodzimych, w celu przeklasyfikowania ich na obszary chronione. Evrard, prawdziwy poszukiwacz przygód XXI wieku, wyznacza zespołom naukowym drogę do uzyskania dostępu do tego nieprzeniknionego terenu. Aby zbadać wrogie i niebezpieczne obszary, zespoły te będą musiały wspólnie podnieść poziom gry, zanurzając się pod górami lodowymi na Grenlandii, schodząc po stromych progach Indonezji i wędrując przez gigantyczny skalny labirynt masywu Makay na Madagaskarze. Od mapowania lemurów z Madagaskaru po obserwację indonezyjskiego anonu, nauka i przygoda łączą siły, aby chronić naszą najcenniejszą florę i faunę. 14:50 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 1 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE / GUERRE ET PAIX DANS LE POTAGER EP 01) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznamy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 15:55 GRENLANDIA - SZEPTY LODU (GREENLAND, THE WHISPERING OF ICE / GROENLAND, LES MURMURES DE LA GLACE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Gil Kebaili, Evrard Wendenbaum Film dokumentalny o współczesnej kondycji Granlandii. Zespół naukowców i ekowolontariuszy, kierowany przez odkrywcę Evrarda Wendenbauma, udaje się do Renland, ostatniego niezbadanego regionu Grenlandii, a następnie aż do dzikiej tundry Ziemi Jamesona. Ta nietknięta dzicz znajduje się w sercu Scoresby Sund, największego systemu fiordów na świecie. Obszar zapewnia fascynujące krajobrazy i prowadzi zespół do niesamowitych odkryć na lądzie, lodzie i w wodzie. Członkowie badają, dokonują pomiarów naukowych i spędzają czas w obozie. Zebrane dane pozwolą nam lepiej zrozumieć wpływ globalnego ocieplenia na przyspieszenie deglodowizacji na Grenlandii, zjawisko, które przyczyni się do 10% globalnego wzrostu poziomu morza. 16:55 ŻYCIE W DRODZE - ODC. 2 OSTATNIE MOBILNE KINO (LIFE ON THE ROAD ODC. 2 INDIAN TALKIES / TOURING TALKIES / LES DERNIERS CINMAS AMBULANTS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Antoine Brice, Thibault Ferie Trzyczęściowa opowieść podróżnicza, dokumentalna o ludziach, których życie opiera się na byciu wciąż w drodze. Poznamy codzienne życie koczownicze kultur na całym świecie. W obliczu nowoczesnego i stale ewoluującego świata trzech nomadów próbuje utrzymać swój tradycyjny styl życia. Dzień po dniu, droga za drogą, zabierają nas w niezwykłą ludzką i kulturową przygodę. Odcinek 2. Anup Jagdale i jego uczeń podróżują po stanie Maharashtra w Indiach w poszukiwaniu nowych widzów do objazdowego kina. Trzeba kontynuować tradycję. Podobno pod koniec lat 70. było tysiąc kin objazdowych. Dziś jest ich niespełna dziesięć. Anup dostał kino po ojcu. Musi jechać dalej. Tłucze się po drogach przez wiele miesięcy bez planu i celu, dzień po dniu, kilometr po kilometrze, wciąż dalej i dalej, na spotkanie z widzami. Przemierza stan Maharashtra, jeden z najrozleglejszych i najliczniej zaludnionych w Indiach, ciągnący się aż nad Morze Arabskie. Na kolejną wyprawę Anup zabrał Promota, znajomego, który chce uczyć się rzemiosła. W kraju kina, z dala od świateł Mumbaju i wytwórni Bollywoodu, było zwyczajnie potrzebne. Małe kino objazdowe przemierza południowo - zachodnie Indie, dociera do kolejnych wsi, na kolejne równiny, wiezie filmy tym, którzy nie mają do nich dostępu. 18:00 LEGENDY EUROPY ODC. 9 HISZPANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 9. SPAIN) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Hiszpanii. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TOKIO. JAK FENIKS Z POPIOŁÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 8. RODZINA PETIURENKO - MARYSIA I RODZICE Serial dokumentalny, 42 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 21:00 KULTURA, GIEDROYĆ I INNI. Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Film o Jerzym Giedroyciu i fenomenie, jakim był i jeszcze ciągle jest założony przez niego Instytut Literacki. Jest naszym wspólnym, wielkim dziedzictwem, które zasługuje na ciągłe przypominanie i nowe opracowania. Celem filmu będzie jednak nie tylko przypominanie, ale też próba pokazania tego, co pozostało. W filmie ważną rolę odegrają także inscenizacje, które pojawiać się będą w pewnym regularnym rytmie, przywołując postacie głównych bohaterów/mieszkańców redakcji przy Avenue de Poissy oraz ich najsłynniejszych literackich gości, takich jak Jerzy Stempowski, Czesław Miłosz, Andrzej Bobkowski, Witold Gombrowicz czy Marek Hłasko. 22:05 MROŻEK I BALTAZAR Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Zdjęcia: Grzegorz Ruzik, Piotr Wąsowski, Andrzej Adamczak Wykonawcy: Antoni Libera, Susana Osario Mrożek, Sławomir Mrożek, Maciej Englert, Piotr Adamczyk, Krzysztof Masłoń, Ludwik Flaszen, Prof. Anton Maria Raffo, Emilio Lerici, Georges Werler, Prof. Pierro Marchesiani, Torsten Bauer, Michaił Mokiejew, Aleksander Fieklisow, Wiaczesław Ziła Film dokumentalny o Sławomirze Mrożku - jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy i dramaturgów. Pisał od dwudziestego roku życia. Jest autorem co najmniej 43 dramatów, dwóch powieści, ponad 400 opowiadań, jednej autobiografii oraz Dziennika 1962 - 1989, na którego opublikowanie zdecydował się po blisko 20 latach od dokonania ostatniego wpisu... Mrożek wyjechał z Polski w 1963 roku i mieszkał kolejno we Włoszech, Francji, Niemczech i Meksyku. Do Polski powrócił w 1996 roku. W 2003 roku, po przejściu choroby, której rezultatem była utrata zdolności mowy, przeżył sen, w którym poznał swoje nowe imię i nazwisko zarazem Baltazar. Tak zatytułował też swoją autobiografię, napisaną w ramach terapii. W 2008 roku przeprowadził się do Nicei. W Polsce jako dramaturg zadebiutował sztuką Policja. Od 1962 rozpoczęła się jego kariera międzynarodowa. O twórczości i życiu Mrożka opowiadają żona Susana Osario Mrożek, polscy i zagraniczni pisarze, reżyserzy, aktorzy, krytycy (m. in. Ludwik Flaszen, Maciej Englert, Antoni Libera, Piotr Adamczyk, Georges Werler, prof. Anton Maria Raffo, prof. Pierro Marchesiani, Michaił Mokiejew, Torsten Bauer, Wiaczesław Ziła), a także sam bohater filmu Sławomir Mrożek. 29 czerwca 2010 roku Sławomir Mrożek ukończył 80 lat. Ekipa Telewizji Polskiej jako jedyna uczestniczyła w urodzinowym kameralnym spotkaniu w gronie bliskich znajomych i przyjaciół Sławomira Mrożka, które odbyło się w czerwcu w Nicei. 23:05 MŁODE REKINY - SUKCESY I PORAŻKI Telenowela dokumentalna TVP, 25 min, Polska, 2004 Autor: Lidia Duda Beata i Dorota organizują pierwszą dużą imprezę. Sławek spotyka się z prezydentem miasta, który wycofuje się z obiecanej dotacji. Proponuje mu w zamian kolejny kredyt. Impreza Beaty i Doroty staje pod znakiem zapytania. Nie przyjechała ekipa z nagłośnieniem. Sławek odkrywa, że nie opłaca mu się tworzyć nowych miejsc pracy, bo wtedy oprocentowanie pożyczki jest wyższe. Dziewczyny odnoszą pierwszy sukces. Ich impreza przyciagnęła tłumy. Andrzej gromadzi 1,5 tony odpadów. Z ładunkiem wyjeżdża w trasę. 23:40 DO POLSKI Reportaż, 24 min, Polska, 1988 Autor: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Karol Żurawski Samuel Dombrowski, Polak żydowskiego pochodzenia, w podróży po kraju lat dziecinnych. "Uważa się, że czas goi rany. Stwierdzam, że im człowiek starszy, tym przeżycia wojenne stają się coraz jaskrawsze i nie zanikają. Człowiek czuje coraz większą potrzebę przebywania w kraju urodzenia" - mówi. W czasie wojny więzień łódzkiego getta i obozu w Oświęcimiu. Ucieka przed komunizmem do okupowanych jeszcze wtedy Niemiec. W RFN prowadzi własne przedsiębiorstwo handlowe. Zajmuje się filantropią i działalnością na rzecz ochrony praw zwierząt. Pierwszy raz przyjeżdża do Łodzi w 1977 roku. W 1988 odbywa kolejną podróż do Polski. Odwiedza Powązki. Szuka grobu przyjaciela. "Co roku przyjeżdżam na Święto Zmarłych. I nie mogę oprzeć się wielkiemu wzruszeniu. Moich rodziców zamordowano w Oświęcimiu, siostrę w getcie. Chodząc po Powązkach, mam odczucie duchowego kontaktu z nimi". W drodze do Krakowa wizytuje schronisko dla psów, które wspiera finansowo. Spacerując po Rynku, Dombrowski mówi: "Pomimo długiego pobytu w Niemczech nigdy nie czułem się emigrantem. Bo jest nim człowiek, który traci kontakt z ojczyzną". W domu pomocy społecznej rozmawia z siostrą zakonną o możliwościach wsparcia placówki w zakresie remontu i leków. Odwiedza cmentarz żydowski, synagogę i żydowskiego artystę. "Ludzie tacy jak ja asymilowali się w Polsce" - mówi Dombrowski. "Lata wojny nauczyły nas, że jesteśmy tylko Żydami, niczym innym". 00:05 NOTACJE - ROMAN OPAŁKA. CZAS ZAREJESTROWANY... Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Andrzej Matynia Roman Opałka (ur. w 1931 r.), jeden z najsławniejszych na świecie artystów polskich, zmarł 6 sierpnia 2011 r. we Włoszech. Był absolwenetm Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1965 r. rozpoczął swoje wielkie dzieło cykl: "Opisywanie świata", którego kolejne obrazy - detale zaplanował jako pracę na całe życie. W 1995 r. Roman Opałka reprezentował Polskę na Biennale w Wenecji. Jego dzieła trafiły do wielu prestiżowych muzeów świata. Znajdują się w kolekcjach m. in. Museum of Modern Art i Guggenheim Museum w Nowym Jorku, Centre Georges Pompidou w Paryżu oraz Muzeum Sztuki w Łodzi. 00:25 PAŁAC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2012 Scenariusz, reżyseria, zdjęcia: Tomasz Wolski Film o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, symbolu komunizmu, który dziś funkcjonuje według zasad rynku kaptalistycznego. To historia opowiedziana poprzez pracowników ochrony, którzy na 37 monitorach kontrolują wszystko, co się dzieje w PKiN - ie. Ekipa dociera z kamerą m.in. do niezwykłego trenera na basenie, do pana Andrzeja, który zarządza pionem technicznym, a jego praca to codzienny spacer hektarami korytarzy i pałacowych pomieszczeń oraz ciągłe rozmowy przez telefon. Oko kamery podpatruje także mieszkańców Warszawy, którzy regularnie przychodzą na sesje Rady Miasta, a także urzędniczkę dokarmiającą piwniczne koty oraz bezdomnych, którzy śpią w krzakach przed Kinoteką. Film jest ciepłą, a zarazem ironiczną metaforą współczesnej historii Polski. To opowieść o miejscu, gdzie przeszłość, już w pewnym sensie muzealna, jest tak bardzo bliska współczesności. A także o czasach, w których każdy nasz krok jest rejestrowany za sprawą permanentnego monitoringu, z czego chyba nie do końca zdajemy sobie sprawę. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 218 BITWA O NOCNE NIEBO Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Bitwa o nocne niebo Nasze potoczne wyobrażenie o wojnie to tyraliery żołnierzy ścierających się w rozbłyskach wybuchów i kłębach dymu. To zionące ogniem stalowe potwory, pożerające się nawzajem. Ale gdzieś daleko w tle trwał również pojedynek najtęższych mózgów obdwu walczących stron, owocujący niesłychanym przyspieszeniem technicznym. Ten wątek wojennych dziejów będzie dziś przedmiotem naszego zainteresowania. To już kolejna akcja organizowana przez Prywatne Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych w Krośnie. A szukać będziemy miejsca ukrycia urządzeń, które wykorzystywała tu w czasie wojny przeciwlotnicza obsługa naziemna. Pirat Nasza kolejna opowieść także dotyczyć będzie interesującego eksponatu, tym razem przeznaczonego dla Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Szybowiec Pirat, który będziemy mieli okazję zobaczyć, to drugi wyprodukowany w Polsce prototyp ukrycia urządzeń, które wykorzystywała tu w czasie wojny przeciwlotnicza obsługa naziemna. 02:00 FELIKS ZNACZY SZCZĘŚLIWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Wiesław Romanowski Jest to historia człowieka, który został zawodowym rewolucjonistą, później terrorystą, twórcą policji politycznej, współtwórcą państwa sowieckiego, a w dzisiejszej Rosji i Białorusi, szczególnie w Rosji jest częścią mitu o solidnym moralnym fundamencie rosyjskiego państwa. Za jego ideowego spadkobiercę uważa się Władimir Putin. W Polsce, skąd pochodził, jest raczej potępiany, czego dowodem entuzjazm tłumu po likwidacji jego pomnika na placu Bankowym w Warszawie. Jednak oceny jego życiowej postawy są intrygujące. 02:55 SPOSÓB NA KRYZYS Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Iwo Kardel Zdjęcia: Maciej Domagalski Muzyka: Piotr Lutyński, Małgorzata Tekiel, Amina Dargham Miejsce akcji filmu dolumentalnego to wieżowiec na Czerniakowie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów. Czas akcji: współcześnie. Bohaterem tego ciekawego i miejscami zabawnego filmu jest p. Wojciech Kosiorek, dozorca z 26 - letnim stażem, mający pod swoją opieką łącznie trzy budynki. Dokument przedstawia codzienną pracę pana Wojtka, jego relacje i rozmowy z lokatorami, a także jego poglądy na życie, politykę oraz na światowy kryzys gospodarczy, który wybuchł jesienią 2008 r. Lokatorzy wieżowca swoimi troskami i radościami dzielą się z życzliwym i zawsze pogodnym panem Wojtkiem, który w przeciwieństwie do innych nigdy nie narzeka ani na kryzys, ani na swój los, choć ma trudną i niewdzięczną pracę. Mimo wielu obowiązków, które wykonuje już od wczesnych godzin rannych, zawsze znajduje czas na wysłuchanie problemów mieszkańców, zawsze służy im pomocą i radą. Blok 56 został zbudowany na początku lat 70. ubiegłego wieku, jest usytuowany u zbiegu ulic Czerniakowskiej i Bartyckiej. Z dachu piętnastopiętrowego budynku rozpościera się widok na Stadion Narodowy, kominy elektrociepłowni Siekierki oraz znajdujący sie tuż pod blokiem Kopiec Czerniakowski, który powstał z gruzów zburzonej Warszawy podczas II wojny światowej. Od 2004 roku nazwany Kopcem Powstania Warszawskiego.