TVP Historia Środa, 25.05.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1948 - wykonano wyrok śmierci na rotmistrzu Pileckim; 1951 - dziennik "Neues Deutschland" oskarżył USA o zaatakowanie enerdowskich ziemniaków przy pomocy stonki ziemniaczanej; 1982 - działacz "Solidarności" Jan Narożniak postrzelony przez ZOMO; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 8/24 Serial historyczno - sensacyjny, 55 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Beata Paluch, Alicja Jachiewicz, Robert Rozmus, Ewa Sałacka, Andrzej Mrożewski, Jacek Kałucki, Maciej Kozłowski, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska W Opolu mieszka Graba, dawny oficer sztabu WP, w cywilu kupiec. Wykorzystując jego biedę i ciężką chorobę córki, Abwehra pozwala mu najpierw na drobny przemyt, a później szantażem zmusza do współpracy. Nie wie, że uprzedził ich kontrwywiad polski. Poszukując wtyczki we wrocławskiej Abwehrze, Czarek wcześniej od Graby rozpoznaje zamiary Niemców wobec niego i skłania go do roli podwójnego agenta. Od dawnego kolegi z WP Graba dostaje dokumenty sztabu polskiego i przekazuje łącznikowi z Abwehrą, majorowi Zimmerowi. Mimo że piękna agentka Abwehry, Elsa Gurke (Szarotka), obserwuje każdy krok Graby, udaje mu się potwierdzić zaufanie wrocławskiej komórki niemieckiego wywiadu. W Berlinie major Seebohm jest zadowolony, ale coś w sprawie niepokoi porucznika Relke. 08:05 PRZYRODNIK NA TROPIE - /9/ - ŻABA MOCZAROWA Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) W tym tygodniu bohaterką odcinka jest żaba moczarowa, dowiemy się między innymi, dlaczego i w jakich okolicznościach zmienia ona kolor skóry, gdzie możemy ja spotkać, czy jakie zagrożenia czyhają na nią w jej naturalnym środowisku. 09:10 HISTORIA POLSKI - POLSKI EL GRECO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Lata 50. ubiegłego wieku, kiedy w Polsce rozpoczynano prace nad inwentaryzacją zabytków sztuki, przypominały badanie terra incognita. Badacze Instytutu Sztuki zazwyczaj nie mieli zbyt dużego doświadczenia ani materiałów źródłowych, na których mogliby oprzeć swoje wnioski. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska pracę traktowały jak przygodę, na skrzypiących, podrdzewiałych rowerach przemierzały regiony. Kiedy przydzielono im do zbadania Mazowsze, w pierwszej chwili pomyślały, że to kiepski żart, bo ten obszar był uważany przez historyków sztuki za najuboższy na terenie całego kraju. Gdyby nie usposobienie Izabelli Galickiej, która wszystko przyjmowała jako dar od losu, być może nie podjęłyby się prac na tym obszarze. Marzyła im się Małopolska. Mazowsze przywitało je piaskami, błotem, w których ciągle zakopywała się instytutowa nysa. Niekiedy zabytki były nadal zniszczone przez wojnę i nieodremontowane, a czasem zajęte przez nowych lokatorów, którzy nie zdawali sobie sprawy z wartości wyposażenia pałaców czy dworków i niszczyli to, co najcenniejsze. W kościołach nieufni księża doświadczeni przez czasy mrocznego stalinizmu i komunistycznej partii wojującej z klerem niechętnie rozmawiali z przyjezdnymi. Ich wrodzone umiejętności obserwacji ludzkiej natury i oceny zachowań pozwoliły otworzyć niejedne drzwi. Tak było też w Kosowie Lackim. Ksiądz Władysław Stępień, który był tam proboszczem w 1964 roku, widząc zainteresowanie zniszczonym, brudnym obrazem wiszącym w jego prywatnym mieszkaniu, zgodził się go zdjąć ze ściany, by można było dokładnie obejrzeć. Nikt nie miał jeszcze podejrzeń jakiej wartości może to być dzieło. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 11:05 HISTORIA PEWNEGO ŻYCIA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2003 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow To było jedno z pierwszych konspiracyjnych spotkań z udziałem Aliny. Młoda, szczupła kobieta o wyglądzie licealistki przybyła na tajne w zamyśle, choć z pewnością obserwowane przez bezpiekę, zebranie opozycji w czerwonej sukience i tej samej barwy szpilkach. Co ty robisz, dziewczyno! - westchnął w duchu Bogdan Borusewicz. Przecież widać cię w tym ubraniu z dwóch kilometrów! Bohaterka filmu szybko nadrabiała brak doświadczenia w trudnym i niebezpiecznym żywocie konspiratora. Niedostatek rutyny rekompensowała innymi, budzącymi podziw nawet u weteranów opozycji cechami charakteru. Drobna, wręcz krucha z pozoru pielęgniarka ze stoczniowej przychodni zdrowia imponowała zdolnościami przywódczymi, rzadko spotykaną w jej wieku dojrzałością oraz odwagą. Okazywaną w osobistych kontaktach dziewczęcą nieśmiałość łączyła z w publicznych, ekstremalnych sytuacjach twardością, wręcz zaciętością. To ona stanęła naprzeciw wychodzącemu z gdańskiej stoczni tłumowi mężczyzn i krzycząc im w twarze, zmusiła stoczniowców do powrotu i kontynuacji strajku. Niebywały hart ducha i determinację demonstrowała też podczas dramatycznych wydarzeń stanu wojennego, internowania w obozie w Gołdapii, podziemnej działalności w latach następnych. A przecież musiała zajmować się także synem, odpierać gorzkie zarzuty rodziców sprzeciwiających się konspiracyjnym zainteresowaniom córki, a następnie łączyć obowiązki opozycyjnej działaczki z rolą żony i matki w małżeństwie z tropionym przez władze Bogdanem Borusewiczem. Alinę Pieńkowską - Borusewicz, legendę Solidarności, późniejszą senator w wolnej już Polsce, wspominają najbliżsi - rodzice, dzieci, mąż, przyjaciółki z ośrodka zdrowia Stoczni Gdańskiej, a także znakomitości życia publicznego, między innymi Lech Wałęsa, Bogdan Lis, Tadeusz Mazowiecki, Zbigniew Bujak, Jan Nowak - Jeziorański, Ludwika Wujec, Jacek Taylor. Z ich wypowiedzi przed kamerą Andrzeja Titkowa wyłania się fascynujący wizerunek niezłomnej bojowniczki, polityka, a także kobiety z krwi i kości, kochającej żony i troskliwej matki, która choć obciążona ponad miarę obowiązkami, mając niewiele czasu dla bliskich, starała się poświęcać im każdą wolną chwilę. Marzyła, że potrafi zrekompensować im owe niezawinione zaniedbania w przyszłości, że po przejściu na polityczną emeryturę zajmie się domem, ogrodem, dziećmi. Nie zdążyła. Przegrała najtrudniejszą, jedyną w życiu przegraną walkę - z rakiem. 12:00 RODZINY WYKLĘTYCH MAJĄ GŁOS - JAN PĘDRAK Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Płużański Stanisław Pędrak, ps. Poleszuk, żołnierz i zastępca dowódcy w oddziale Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość por. Antoniego Kopaczewskiego Lwa, operującego na Lubelszczyźnie. Tajną bazą oddziału był Ignasin, skąd pochodził Poleszuk. Z komunistami prowadzili walkę zbrojną i propagandową. Jak zginęli? Zwerbowany przez UB były żołnierz WiN, 8 września 1946 r. wystawił bezpiece żołnierza Kopaczewskiego, Władysława Ziętka ps. Nieznany. Ziętek, skatowany przez ubeków, powiedział, że oddział Lwa często zatrzymuje się w Ignasinie, w gospodarstwie Józefa Dziachana. Lubelski UB natychmiast wysłał do Ignasina silną grupę operacyjną. Stanisław Pędrak, który tego dnia był wartownikiem, został ranny w udo, a gdy biegli do niego funkcjonariusze, włożył do ust swego Waltera i pociągnął za spust: śmierć nastąpiła na skutek rany postrzałowej głowy, uszkodzenia mózgu. Prócz partyzantów śmierć poniosła rodzina Dziachanów (z czteroletnią córką). O bohaterze opowiada siostrzeniec Jan Pędrak. 12:30 DORASTANIE - ODC. 3/7 - 1973 - 1975 Serial społeczno-obyczajowy, 59 min, Polska 1988 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Tadeusz Zając Zdjęcia: Ryszard Janowski Zdjęcia: Ryszard Janowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Występują: Cezary Morawski, Tomasz Dedek, Dorota Pomykała, Andrzej Zieliński, Marek Bargiełowski, Anna Ciepielewska, Piotr Machalica, Ryszard Borsucki, Bohdan Ejmont, Andrzej Gawroński, Marian Glinka, Stefania Iwińska, Sylwester Maciejewski, Włodzimierz Musiał, Ryszard Sobolewski, Marcin Sosnowski, Tadeusz Wojtych Brak pieniędzy zmusza Leszkiewicza do poszukiwania pracy. Zatrudnia się jako zaopatrzeniowiec, lecz nie wytrzymuje długo w tym zawodzie. Postanawia wrócić na uniwersytet. Pomaga mu w tym Koliński - dawny promotor jego niedoszłej pracy doktorskiej. Mimo problemów materialnych Leszkiewicz podejmuje przerwaną pracę nad doktoratem. Jego wysiłki znajdują uznanie Kolińskiego. Zachęcona tym sukcesem Baśka coraz energiczniej namawia Leszkiewicza do ślubu. Wreszcie Tadeusz ulega. Godzi się nie tylko na małżeństwo, ale i na mieszkanie wspólnie z rodzicami żony, co rodzi wiele krępujących sytuacji. Niedługo po ślubie Baśka zachodzi w ciążę. Tymczasem Leszkiewicz organizuje letni wypad na żagle. Wbrew protestom żony zabiera ze sobą Braniaka i Kulę. Mimo obaw Baśki wspólna eskapada okazuje się doskonałym pomysłem. Kula, a zwłaszcza Braniak przełamują strach i ze "szczurów lądowych" przeobrażają się w wodniaków z prawdziwego zdarzenia. Idyllę przerywa jednak pewien zgrzyt. Jest nim spotkanie z redaktorem Kamińskim, którego łączą z Baśką podejrzanie serdeczne więzy. 14:45 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 2/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 16:45 HISTORIA MEDIÓW - MEDIA STORY - MONEY TALKS Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Wojciech Kursa, Monika Skwirtniańska Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący podejmują tema.pieniędzy, czyli środków płatniczych na przestrzeni historii oraz tego, jakie informacje one przekazywały. 17:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 9/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Aby polski wywiad mógł podsunąć Abwehrze jako agenta porucznika Sylwka Madeja, Graba oznajmia Zimmerowi, że jego kolega ze Sztabu WP w Krakowie leczy się w sanatorium. Polski wywiad spreparował chorobę Wałygi jako podstęp, tymczasem istotnie ciężko chory porucznik umiera. Abwehra daje się złapać na Madeja. Berlińska centrala Relke ma w Warszawie agenta, ps. "Monat". Zna on Madeja, jego hulaszczy tryb życia i rosnące (na polecenie Czarka) długi. Elsa Gurke (Szarotka) lokuje się w Warszawie i przyjmuje pracę w zakładzie fotograficznym. Polski wywiad obserwuje nagły i krótki pobyt Hoffmana z berlińskiej centrali, który spędza czas sam. Z ulicy do hotelu zabiera prostytutkę, potem wyjeżdża. Nikt nie zna sfotografowanej prostytutki Elsy. Ale na innym zdjęciu Relke mija Hoffmana. Wieczorem w klubie oficerskim krąży wieść, że Madej jest niewypłacalny, obecna tam Elsa bez trudu go uwodzi. Po miłosnej nocy proponuje mu 15 000 dolarów za współpracę z Abwehrą. 19:25 HISTORIA POLSKI - JEDEN DZIEŃ W PRL (JEDEN DZIEŃ W PRL) Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 2005 Reżyseria: Maciej Drygas Muzyka: Paweł Szymański 27 września 1962 roku. Tego dnia nie zdarzyło się w PRL nic szczególnego. Prognoza pogody przewidywała zachmurzenie umiarkowane. Ponad 1600 obywateli przyszło na świat, około 600 zmarło. Dzień jak co dzień. "Jeden dzień w PRL" to unikatowa próba odtworzenia jednego zwykłego dnia z życia ludzi w komunistycznej Polsce. Autor wybrał dzień, w którym z punktu widzenia wielkiej historii w Polsce nie wydarzyło się nic znaczącego. Co w tym dniu robili obywatele i czym żyło państwo? W filmie, którego dokumentacja i realizacja trwała 3 lata, reżyser wykorzystał materiały archiwalne właśnie z 27 września 1962 roku. Oprócz materiałów filmowych są to autentyczne dokumenty, listy, notatki, które powstały tego dnia. To właśnie te dokumenty decydują o sile tego z pozoru prostego i zwykłego filmu. Fakt, że czytają je amatorzy - ludzie w różnym wieku pochodzący z różnych regionów w Polsce, sprawia, że robią jeszcze większe wrażenie. Dokumenty te pokazują życie w PRL z perspektywy pojedynczych ludzi, są nie tylko świadectwem historii, ale przede wszystkim poruszającym zapisem osobistych przeżyć i zdarzeń. Usłyszeć wśród nich można rozpaczliwy list żony do męża odsiadującego karę w więzieniu, ocierające się o absurd notatki z obserwacji inwigilowanych przez milicję ludzi, zapisy podsłuchiwanych rozmów. W filmie wykorzystane zostały m.in. materiały archiwalne IPN, TVP, Polskiego Radia, WFDiF i pochodzące ze zbiorów prywatnych. Autor filmu, Maciej J. Drygas, jest dokumentalistą, reżyserem filmowym i radiowym, scenarzystą, twórcą głośnego dokumentu "Usłyszcie mój krzyk" nagrodzonego w 1991 roku Feliksem dla najlepszego filmu dokumentalnego, a także laureatem wielu międzynarodowych festiwali, m.in. Prix Italia za słuchowisko dokumentalne "Testament" i Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Telewizyjnej w Monte Carlo za film dokumentalny "Stan nieważkości". 20:35 OPERACJA FOXLEY. ZABIĆ HITLERA (OPERATION FOXLEY: L`ASSASSINAT D`HITLER) Film dokumentalny, 48 min, Francja, 2017 Reżyseria: Guilain Depardiu Wszelkie próby zamachu na Hitlera zakończyły się fiaskiem. Jednak operacja Foxley, która pozostała tajna do końca lat 90. , miała największe szanse na powodzenie. Jej celem było zastrzelenie Hitlera podczas jego codziennego porannego spaceru w Berghof, jego bawarskiej rezydencji. Dwóch snajperów zrzuconych na spadochronach miało po wylądowaniu znaleźć idealną pozycję do oddania strzału, tak aby zabić Hitlera i zakończyć wyniszczającą świat wojnę. Autorzy filmu korzystają z odtajnionych dokumentów brytyjskich służb specjalnych, a dzięki prezentowanym archiwom i fabularyzowanym rekonstrukcjom, rozkładają na czynniki pierwsze plan, który mógł przyspieszyć upadek Hitlera. 22:40 JACK STRONG Film sensacyjny, 122 min, Polska, 2014 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski Aktorzy: Marcin Dorociński, Maja Ostaszewska, Patrick Wilson, Oleg Maslennikow, Ireneusz Czop, Mirosław Baka, Krzysztof Pieczyński Film o Ryszardzie Kuklińskim - człowieku, który będąc w samym środku systemu, podejmuje samotną batalię przeciw Sowietom. Dzięki swojej determinacji rozpoczyna wieloletnią współpracę z CIA. Odtąd życie jego i jego rodziny jest zagrożone, a jeden nieostrożny ruch może doprowadzić do tragedii. 00:50 IZRAEL: ATOMOWE TABU (ISRAEL AND THE BOMB) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Dirk Pohlman W roku 1986 londyński Sunday Times opublikował sensacyjny wywiad z Mordechajem Vanunu, który ujawnił materiały dowodzące, że Izrael ma broń jądrową. Vanunu uczestniczył w badaniach nad bronią jądrową i potwierdził tylko to, co było tajemnicą poliszynela. Mimo to izraelscy agenci uprowadzili go w Rzymie i zawieźli do kraju, gdzie został uznany za szpiega, osądzony za zdradę i skazany na długoletnie więzienie. W roku 1948 przywódcy młodego izraelskiego państwa zadeklarowali, że Żydzi już nigdy nie będą tak bezbronni jak w obliczu tragedii Holokaustu. Dzięki zakulisowej pomocy Francji, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec zbudowali ogromny arsenał jądrowy, do którego jednak nigdy się nie przyznali. W konsekwencji nie podpisali traktatów o kontroli zbrojeń. Nie zgadzają się też na zagraniczne kontrole. Ich domniemany arsenał działa odstraszająco na wrogo usposobione państwa arabskie, a z drugiej strony skłania zachodnie mocarstwa zaniepokojone ewentualnością konfliktu jądrowego na Bliskim Wschodzie do zaopatrywania sojusznika w broń konwencjonalną. W ten sposób Izrael stał się potęgą militarną. Państwo żydowskie konsekwentnie realizuje tzw. strategię nieprzejrzystości w polityce zagranicznej i krajowej. Większość obywateli przestrzega jej skomplikowanych reguł. Jednym z nielicznych wyjątków był Mordechaj Vanunu. 02:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 03:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - WOJNA I GOSPODARKA CZ. 3 Magazyn, 25 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Trzecia część odcinka poświęconego związkom wojny z gospodarką. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe z okresu wojny.