TVP Historia Czwartek, 26.05.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 MAJA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1896 - pojawiło się pojęcie wskaźnika giełdy nowojorskiej Dow Jones; 1928 - pierwszy raz kobiety wzięły udział w igrzyskach olimpijskich; 1951 - rekwizycje komunistów w prywatnych gospodarstwach w Gryficach; 1956 - początek działalności Piwnicy pod Baranami; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 9/24 Serial historyczno - sensacyjny, 56 min, 24 odc. , Polska 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Aby polski wywiad mógł podsunąć Abwehrze jako agenta porucznika Sylwka Madeja, Graba oznajmia Zimmerowi, że jego kolega ze Sztabu WP w Krakowie leczy się w sanatorium. Polski wywiad spreparował chorobę Wałygi jako podstęp, tymczasem istotnie ciężko chory porucznik umiera. Abwehra daje się złapać na Madeja. Berlińska centrala Relke ma w Warszawie agenta, ps. "Monat". Zna on Madeja, jego hulaszczy tryb życia i rosnące (na polecenie Czarka) długi. Elsa Gurke (Szarotka) lokuje się w Warszawie i przyjmuje pracę w zakładzie fotograficznym. Polski wywiad obserwuje nagły i krótki pobyt Hoffmana z berlińskiej centrali, który spędza czas sam. Z ulicy do hotelu zabiera prostytutkę, potem wyjeżdża. Nikt nie zna sfotografowanej prostytutki Elsy. Ale na innym zdjęciu Relke mija Hoffmana. Wieczorem w klubie oficerskim krąży wieść, że Madej jest niewypłacalny, obecna tam Elsa bez trudu go uwodzi. Po miłosnej nocy proponuje mu 15 000 dolarów za współpracę z Abwehrą. 08:10 W KOTLE HISTORII - PIERWSZE WYDANIE "PANA TADEUSZA". KUCHNIA I EPOPEJA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący program Łukasz Modelski zainspirował się pierwszym wydaniem poematu Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz" (ukazał się 28 czerwca 1834 roku w Paryżu). Poznamy przepis na chłodnik litewski na zakwasie chlebowym i zaskakujący przepis na zaparzenie kawy. 08:40 HISTORIA POLSKI - JEDEN DZIEŃ W PRL (JEDEN DZIEŃ W PRL) Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 2005 Reżyseria: Maciej Drygas Muzyka: Paweł Szymański 27 września 1962 roku. Tego dnia nie zdarzyło się w PRL nic szczególnego. Prognoza pogody przewidywała zachmurzenie umiarkowane. Ponad 1600 obywateli przyszło na świat, około 600 zmarło. Dzień jak co dzień. "Jeden dzień w PRL" to unikatowa próba odtworzenia jednego zwykłego dnia z życia ludzi w komunistycznej Polsce. Autor wybrał dzień, w którym z punktu widzenia wielkiej historii w Polsce nie wydarzyło się nic znaczącego. Co w tym dniu robili obywatele i czym żyło państwo? W filmie, którego dokumentacja i realizacja trwała 3 lata, reżyser wykorzystał materiały archiwalne właśnie z 27 września 1962 roku. Oprócz materiałów filmowych są to autentyczne dokumenty, listy, notatki, które powstały tego dnia. To właśnie te dokumenty decydują o sile tego z pozoru prostego i zwykłego filmu. Fakt, że czytają je amatorzy - ludzie w różnym wieku pochodzący z różnych regionów w Polsce, sprawia, że robią jeszcze większe wrażenie. Dokumenty te pokazują życie w PRL z perspektywy pojedynczych ludzi, są nie tylko świadectwem historii, ale przede wszystkim poruszającym zapisem osobistych przeżyć i zdarzeń. Usłyszeć wśród nich można rozpaczliwy list żony do męża odsiadującego karę w więzieniu, ocierające się o absurd notatki z obserwacji inwigilowanych przez milicję ludzi, zapisy podsłuchiwanych rozmów. W filmie wykorzystane zostały m.in. materiały archiwalne IPN, TVP, Polskiego Radia, WFDiF i pochodzące ze zbiorów prywatnych. Autor filmu, Maciej J. Drygas, jest dokumentalistą, reżyserem filmowym i radiowym, scenarzystą, twórcą głośnego dokumentu "Usłyszcie mój krzyk" nagrodzonego w 1991 roku Feliksem dla najlepszego filmu dokumentalnego, a także laureatem wielu międzynarodowych festiwali, m.in. Prix Italia za słuchowisko dokumentalne "Testament" i Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Telewizyjnej w Monte Carlo za film dokumentalny "Stan nieważkości". 09:50 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 10:50 PRYMAS UWIĘZIONY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Zdjęcia: Rafał Bobrowski Film dokumentalny "Prymas uwięziony" w reżyserii Dariusza Debernego opowiada o 3 latach z życia Prymasa Stefana Wyszyńskiego, kiedy to przebywał w internowaniu. W filmie opowiadamy o aresztowaniu w Pałacu Arcybiskupim w Warszawie. Następnie o pobycie w Rywałdzie, Stoczku Warmińskim, Prudniku i Komańczy. W filmie poruszamy, również kwestię Ślubów Jasnogórskich i Wielkiej Nowenny. O Prymasie wypowiadają się historycy oraz osoby duchowne. Wykorzystaliśmy fragmenty Zapisków więziennych Stefana Kardynała Wyszyńskiego, które czyta aktor Jerzy Zelnik. Niektóre fragmenty rękopisów Prymasa zostały umieszczone w filmie. Przygotowaliśmy również inscenizacje z życia Prymasa w internowaniu. W tej roli wystąpił ks. Jan Rosiek. W filmie prezentujemy liczne fragmenty artykułów z prasy polskiej, amerykańskiej i watykańskiej. Wykorzystaliśmy również materiały komunistycznego aparatu bezpieczeństwa, zgromadzone w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej. 11:50 HISTORIA MEDIÓW - MEDIA STORY - MONEY TALKS Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Wojciech Kursa, Monika Skwirtniańska Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący podejmują tema.pieniędzy, czyli środków płatniczych na przestrzeni historii oraz tego, jakie informacje one przekazywały. 12:15 DORASTANIE - ODC. 4/7 - 1975 - 1976 Serial społeczno - obyczajowy, 59 min, Polska 1988 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Tadeusz Zając Zdjęcia: Ryszard Janowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Występują: Katarzyna Chrzanowska, Tomasz Dedek, Marek Kondrat, Cezary Morawski, Dorota Pomykała, Tomasz Taraszkiewicz, Andrzej Zieliński, Włodzimierz Bednarski, Stanisław Biczysko, Krystyna Borowicz, Ryszard Borsucki, Edward Bukowian, Anna Ciepielewska, Janusz Chlebowski, Jarosław Domański, Bohdan Ejmont, Marek Frąckowiak, Andrzej Graziewicz, Michał Juszczakiewicz, Józef Kalita, Marek Kępiński i inni Wakacje dobiegają końca. Drogi trójki przyjaciół muszą więc się rozejść. Kula powraca do rodzinnej wsi, w której spotyka się z serdecznym przyjęciem kolegów. Tylko Bożena zachowuje się obojętnie. Braniak powraca do fabryki. Szybko wszakże staje przed poważnym problemem. Nie jest w stanie pogodzić pracy z nauką. W końcu postanawia przenieść się do innego zakładu. Decyzja ta pociąga za sobą również zmiany w jego życiu uczuciowym. Poznaje Joannę - zastępcę kierownika stołówki zakładowej i zakochuje się w niej. Zaczyna nawet myśleć o ślubie. Joanna, chcączapewnić sobie jak najlepszy start życiowy, postanawia zapisać się do partii. Braniak waha się, czy nie pójść w jej ślady. Szuka rady u przyjaciół. Ich pełna rezerwy postawa nie przekonuje go jednak. Za przykładem narzeczonej zostaje kandydatem na członka PZPR. Niebawem bierze ślub cywilny z Joanną. Tymczasem rodzina Tadeusza powiększa się o syna. Dzięki zaradności Baśki Leszkiewiczowie otrzymują nowe mieszkanie. Świeżo upieczona matka nie garnie się do opieki nad dzieckiem. Pochłonięta pracą zawodową zrzuca coraz więcej domowych obowiązków na męża. Ten jednak nie zamierza rezygnować z własnych ambicji. 13:25 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY - WSCHÓD CZYLI AZYL (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny. Trzy części poświęcone przyrodzie Chin. Odkryjemy zapierającą dech w piersiach przyrodę ukrytą w oszałamiających parkach narodowych Chin. Ta seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i kultowe gigantyczne pandy. Wreszcie, na obrzeżach miasta, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 15:30 ANNA GERMAN PRAWDZIWE ŻYCIE. (ANNA GERMAN) Film dokumentalny, 44 min, Rosja, 2006 Reżyseria: Georgij Ananov Dokument o życiu i karierze Anny German, o tragicznym wypadku, któremu uległa w sierpniu 1967 r. i zmaganiach z okrutnym losem. Miała dyplom magistra geologii Uniwersytetu Wrocławskiego, studia ukończyła z wyróżnieniem, ale swoje życie poświęciła śpiewaniu. Natura obdarzyła ją pięknym głosem, zachwycała niepowtarzalnym stylem. Występowała w Europie Zachodniej, w krajach obozu socjalistycznego, ale także w USA, Kanadzie, Australii. Śpiewała w siedmiu językach, zdobywała nagrody, podbijała serca publiczności w San Remo, Ostendzie, Cannes, Neapolu, Bratysławie, Opolu, Kołobrzegu, Zielonej Górze. Miała u swych stóp cały świat, a jednocześnie była osobą skromną, cichą, niezwykle serdeczną i uśmiechniętą. Pozostawiła po sobie niezapomniane piosenki: "Wróć do Sorrento", "Tańczące Eurydyki", "Człowieczy los" i inne. Jest rok 1965. Na festiwalu w Sopocie 29 - letnia Anna German zaśpiewała "Tańczące Eurydyki" i zdobyła główną nagrodę. Otrzymała propozycję nagrania swojej pierwszej płyty w Związku Radzieckim. Jest sławna, dużo występuje, ale zarobione pieniądze wystarczają zaledwie na pokrycie bieżących wydatków. Nie ma też żadnych perspektyw na mieszkanie w Warszawie. Pewnego dnia telefon od włoskiego producenta zmienił wiele w życiu piosenkarki. Pietro Carriaggi zaprosił ją do Włoch i zaproponował kontrakt na trzy lata. Ale na miejscu wszystko wyglądało inaczej niż to sobie wyobrażała. Carriaggi był właścicielem małego studia nagrań, do tej pory nie miał nagrania żadnej gwiazdy. Los jednak sprzyjał Annie German. Jako pierwsza piosenkarka spoza Włoch zdobyła nagrodę publiczności na festiwalu w Neapolu. Była też pierwszą Polką, która wystąpiła na festiwalu w San Remo. W sierpniu 1967 r. Anna German koncertowała w całych Włoszech. Towarzyszył jej akompaniator Renato. Koncert w miasteczku Forli niedaleko Mediolanu skończył się o pierwszej w nocy. Anna i jej towarzysz byli bardzo zmęczeni, jednak zdecydowali się wracać do Mediolanu. Tragiczny wypadek, który wydarzył się na autostradzie Słońca, na trzy lata wyłączył piosenkarkę z życia artystycznego. Miała skomplikowane złamania kręgosłupa, obu nóg, lewej ręki, kilku żeber, niebezpieczne stłuczenia organów wewnętrznych i wstrząs mózgu. Nie było żadnej nadziei nie tylko na powrót na scenę, ale nawet do normalnego życia. Jej rodzinie w ciągu jednego dnia załatwiono paszporty z notatką: wydać natychmiast, stan beznadziejny. Nie poddała się jednak. Wróciła na scenę w 1970 r. , licznie zgromadzona w Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki publiczność zgotowała jej owacyjne przyjęcie. Swego przyszłego męża, Zbigniewa Tucholskiego, Anna German poznała latem 1960 r. na basenie we Wrocławiu. Oboje studiowali w tym mieście. Anna jednocześnie udzielała się artystycznie. Zaprosiła go na występ. Nie byli jeszcze małżeństwem, kiedy Zbigniew Tucholski, zabrał ze szpitala Annę German do swego ciasnego mieszkania, by się nią opiekować. Była w fatalnym stanie. Tylko on wierzył, że ukochana w końcu stanie na nogach. Oświadczył się jej, a ona zgodziła się wyjść za niego za mąż, pod warunkiem, że na ślub pójdzie o własnych siłach. Pobrali się w 1972 r. w Zakopanem. Zbigniew junior urodził się 1975 r. Tworzyli wspaniałą rodzinę, ale nie mogli długo cieszyć się szczęściem. Anna German odeszła z tego świata w wieku 46 lat, ostatecznie przegrywając walkę z rakiem. Zmarła 26 sierpnia 1982 r. , dokładnie 15 lat po wypadku samochodowym. Mistyczna zbieżność. Zupełnie jakby odroczono jej wyrok. W filmie mówią o niej mąż Zbigniew Tucholski oraz osoby blisko związane z piosenkarką: Anna Kaczalina - przyjaciółka, redaktor muzyczny, Jan Laskowski - reżyser i przyjaciel, Wladimir Szainski - kompozytor, Nikołaj Dobronrawow - poeta, Aleksandra Pachmutowa - kompozytorka, Andrzej Urbańczyk - przyjaciel. 16:55 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 10/24 Serial historyczno - sensacyjny, 53 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Muzyka: Andrzej Trzaskowski Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska, Sławomir Orzechowski, Michał Pesek, Dariusz Jakubowski, Jan Monczka Polski wywiad śledzi każdy krok Elzy. Niezależnie od "zwerbowanego" przez nią Madeja, Czarek podsuwa jej inną drogą pocztę między sztabem WP a MSW. Chce wytropić łącznika Elzy z Berlinem. Tymczasem ona sama jedzie do Niemiec. Na granicy rewizja - pozornie rutynowa - wykrywa w jej bagażu ważne dokumenty dotyczące uzbrojenia armii polskiej. Polski wywiad nie przekazywał ich Elzie. Niemiecki też nie wie, od kogo pochodziły. Sąd skazuje Elzę na 15 lat. Madej w Pradze, w hotelu Palace, wymienia dokumenty sztabu WP na dolary. Potem schodzi do baru, gdzie obserwują go ucharakteryzowani Czarek i Zygmunt. Przez moment pojawia się w barze Relke. Czarek ukrywa przed nim twarz. 17:55 SPÓR O HISTORIĘ - UGODA HADZIACKA Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 16 września 1658 roku w Hadziaczu podpisana została ugoda między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Kozackim Wojskiem Zaporoskim reprezentowanym przez hetmana Iwana Wyhowskiego. Miała stworzyć z Rzeczpospolitej państwo składające się z trzech równoprawnych podmiotów, które mogłoby stanowić przeciwwagę dla rosnącej w siłę Rosji. Przeciwdziałanie podjęte przez Moskwę i wierną jej część Kozaczyzny doprowadziło do upadku dzieła Unii. Była to klęska rodzącej się Ukrainy, ale i zapowiedź podporządkowania Rzeczpospolitej Kremlowi. Dlaczego Unia Hadziacka nie została zrealizowana? Goście: prof. Teresa Chynczewska - Hennel, prof. Mirosław Nagielski i dr Przemysław Gawron. Kwestie do poruszenia w dyskusji: 1) Stosunki polsko - kozackie w XVII wieku [syntetycznie], a zwłaszcza w latach 1651 - 1658 [od bitwy pod Beresteczkiem do Ugody Hadziackiej]. 2) Miejsce polityki moskiewskiej i Ugody Perejasławskiej 1654 r. 3) Przyczyny Ugody Hadziackiej [rola zaborczej polityki moskiewskiej]. 4) Główne postanowienia Ugody Hadziackiej. Co zmieniały one w praktyce politycznej Rzeczypospolitej? Kto podpisuje? 5) Kto był inicjatorem Ugody, a kto był jej przeciwny, jakie siły w Rzeczypospolitej? 6) Czy Unia Hadziacka miała szanse na trwałe zmienić relacje Polski z Kozaczyzną? [Klęska dzieła Ugody Hadziackiej spowodowana przez Moskwę i wierną jej część Kozaczyzny stanowiła klęskę zarówno Ukrainy, jak i Polski. Czy była zapowiedzią ich wieloletniego podporządkowania Kremlowi]. 7) Dlaczego dzieło Ugody Hadziackiej nie okazało się trwałe? 18:30 POLSKA ŚRÓDZIEMNOMORSKA - ODC. 8 - KASZA GRYCZANA Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Muzyczuk Scenariusz: Michał Muzyczuk Wykonawcy: Jolanta Kleser (prowadząca) Magazyn kulinarny, w którym dowiemy się, jak połączyć lubianą, śródziemnomorską kuchnię z lokalnymi, rdzennie polskimi produktami. W każdym odcinku razem z prowadzącą Jolą Kleser odwiedzimy inny region Polski, w którym dowiemy się, jak używać dobrych, lokalnych i dobrze nam znanych produktów do przygotowania dań kuchni śródziemnomorskiej. W tym odcinku odwiedzimy leżący na Pomorzu Zachodnim Trzebiatów i dowiemy się, dlaczego słynie właśnie z kaszy gryczanej - to ona posłuży nam jako kulinarna inspiracja. 19:05 HISTORIA POLSKI - MAŁA ZAGŁADA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2018 Reżyseria: Natalia Koryncka - Gruz Scenariusz: Anna Janko, Natalia Koryncka - Gruz Zdjęcia: Zdzisław Psc Najda, Łukasz Łasica Muzyka: Alex Gruz Wykonawcy: Magdalena Cielecka Film dokumentalny o tragicznych losach wsi Sochy na Zamojszczyźnie. Wszystko stało się 1 czerwca 1943 roku. Niemcy zamordowali mieszkańców, spalili zabudowania, potem nadleciały samoloty. W ciągu paru godzin wieś przestała istnieć. Pośród zgliszczy pozostał jeden dom. Ocaleli nieliczni dorośli i garstka przerażonych dzieci. Wśród nich 9 - letnia Teresa Ferenc, matka Anny Janko. Jak opowiada Anna, tragiczna historia rodziny była drugim dnem jej dzieciństwa. Teresa - jako dziewczynka patrzyła na śmierć swoich rodziców, na rozpad całego świata. Takie życie, które rozpoczęło się od apokalipsy. Obrazy pożarów, zabijania, sieroctwa, tułaczki małych dzieci przeniknęły również do życia Anny i były jak stronice szczególnego albumu rodzinnego, który się ogląda ze ściśniętym gardłem. Bohaterkami filmu są trzy kobiety: matka, córka i wnuczka, towarzyszy im trauma wojenna, która przenosi się z pokolenia na pokolenie. Dla matki (Teresa) wojna jest bezpośrednim wstrząsającym doświadczeniem, dla córki (Anna) jest bolesną opowieścią rodzinną, dla wnuczki (Ola) to straszna historia, której nie chce się dopuścić do swojego życia. Na koniec pojawia się refleksja, że wojna nie umiera nigdy, a trauma wojenna przenosi się z pokolenia na pokolenie. Refleksje powracają w narracji bohaterów i plastycznych obrazach - dziecięcych wspomnieniach wojennych opresji. Film powstał na podstawie opublikowanej w 2015 roku książki Anny Janko "Mała zagłada". 20:15 KOBIETA RYŚ Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Agata Puścikowska Zdjęcia: Wojciech Kursa Filmowa opowieść o Królowej Orawy, pięknej wewnętrznie postaci na tle przepięknych miejsc. Historia Józefiny Machay - Mikowej ps. Ryś, która jest symbolem połączenia kruchości, wrażliwości i delikatności kobiecej z nieprawdopodobną siłą charakteru, walecznością i żelazną odwagą. Aktywistka społeczna wrażliwa na biedę i wykluczenie, niezłomna działaczka niepodległościowa, jednocześnie dowcipna i krytyczna, zadziorna kobieta, która w czasie wojny stała się twardą żołnierką, konspiratorką i postawiła świadomie wszystko na jedną szalę. Na Orawie uznawana jest za bohaterkę, nazywana jest Męczennicą z Orawy. Subtelna filmowa opowieść inkrustowana muzyką stworzoną przez Emila Mikę, męża bohaterki, zamordowanego w Auschwitz. 21:05 GIGANCI HISTORII - REWOLUCJA FRANCUSKA Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Francja końca XVIII wieku. Potężna armia, silna władza, mocarstwowa pozycja i wspaniała kultura, rozkwitająca ideami oświecenia. Ale też przepych Wersalu i głód na ulicach. Państwo szalonych kontrastów. 14 lipca 1789 roku Francuzi nie wytrzymali. Rozwścieczony tłum zdobył symbol władzy absolutnej - Bastylię. I choć żar rewolucyjny wzniecono w Paryżu, bardzo szybko rozprzestrzenił się na cały kraj. Szlachcie zabrano wszystkie przywileje, przestało obowiązywać poddaństwo chłopów, zniesiono ich przywiązanie do ziemi oraz wszystkie obowiązki wobec pana i Kościoła. To rewolucja stworzyła dzisiejszą Europę. Ale nie od razu. Pierwsze jej lata wiązały się z rozgrzaną do czerwoności gilotyną: potwornym terrorem i śmiercią setek ludzi. Zanim zbudowano nowy świat, zemszczono się na starym. Symbolem tego był Ludwik XVI, który utracił nie tylko całą władzę, ale także głowę. A jednak to właśnie w tej krwawej atmosferze powstał świat, w jakim dziś żyjemy i pojęcia, w jakich dziś myślimy. Równość, wolność, sprawiedliwość, demokratyczny trójpodział władzy To osiągnięcia Rewolucji. Przed nią, człowiek był poddanym. Po niej, stał się obywatelem. Rewolucja Francuska to temat tego odcinka teleturnieju. 21:55 AUTOPORTRET ZA MGŁĄ. OLGA BOZNAŃSKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Zdjęcia: Maciej Mroziewski Muzyka: Stanisław Radwan Filmowy portret Olgi Boznańskiej - jako artystki i kobiety. Osadzenie w kontekście historycznym, miejsce kobiety w świecie malarskim, psychologiczne przemiany, wybory życiowe i artystyczne. Film dokumentalny "Autoportret za mgłą. Olga Boznańska" opowiada o życiu i etapach twórczości znanej polskiej malarki, portrecistki. Konieczność kształcenia za granicą, pobyty w Monachium i Paryżu, spotkania ze światowymi twórcami, realizowanie indywidualnej drogi artystycznej i jednocześnie trudne życiowe wybory, osobiste tragedie. Od dzieciństwa, przez dojrzewanie - do schyłku życia. O Oldze Boznańskiej opowiadają historycy sztuki, znawcy jej twórczości. 22:55 HISTORIA POLSKIEGO SPORTU Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Cykl dokumentalny, zrealizowany z okazji stulecia odzyskania niepodległości, podsumowujący sto lat sukcesów polskiego sportu. To historia polskich sportowców, ich osiągnięć, rekordów, zwycięstw, medali, sukcesów i porażek, pokazywana na tle dziejów Polski. Serial łączy formę klasycznego dokumentu z klipem, bazującym na emocjach, wynikających z pokazywania znanych wszystkim Polakom, sukcesów sportowych. To sentymentalna podróż przez dzieje polskiego sportu, opowiedziana ustami głównych bohaterów. Wszystko zmontowane w płynną opowieść, snutą niczym baśń, czytana wnukowi przez dziadka z pradawnej księgi. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - WOJNA I GOSPODARKA CZ. 4 Magazyn, 25 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Czwarta część odcinka poświęconego związkom wojny z gospodarką. Wykorzystano czarno - białe archiwalne materiały filmowe z okresu wojny.