TVP Historia Sobota, 28.05.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 MAJA. ODC. 576 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - urodził się Ian Fleming, twórca postaci Jamesa Bonda; 1931 - Auguste Piccard wzbił sie balonem do stratosfery - na 16 kilometrów; 1961 - Peter Benenson założył Amnesty International; 1981 - zmarł kardynał Stefan Wyszyński; 07:05 NON POSSUMUS.PRYMAS STEFAN WYSZYŃSKI - ODC. 1 Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2006 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Film dokumentalny, 50 min, 2 odc. , TVP 2001 Scenariusz i realizacja: Paweł Woldan 23 października 1978 roku, podczas mszy inaugurującej pontyfikat Jana Pawła II, Ojciec Święty powiedział, że nie byłoby na Stolicy Piotrowej papieża Polaka, gdyby nie było wiary kardynała Wyszyńskiego, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, jego heroicznej nadziei oraz okresu dziejów Kościoła w ojczyźnie, związanego z jego biskupim i prymasowskim posługiwaniem. Film przedstawiający postać wyjątkowego duszpasterza, którego działalność miała ogromne znaczenie nie tylko dla wiernych w Polsce, potwierdza w całości słuszność tego stwierdzenia. Część I opowiada o dzieciństwie, latach chłopięcych, młodości i trudnych latach powojennych, kiedy stawił opór nowej władzy zwalczającej Kościół - po rok 1956, kiedy to uwolniono go po z górą trzech latach izolacji. Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 roku w Zuzeli, w domu bardzo religijnym. Rodzice jednak w swej głębokiej wierze nie byli jednomyślni. Ojciec jeździł na Jasną Górę, matka - do Ostrej Bramy. Nad łóżkiem syna powiesili dwa wizerunki Matki Boskiej i to one oraz chwile rozważań, dlaczego jedna jest czarna, a druga biała, były najodleglejszym wspomnieniem prymasa z dzieciństwa. Jako chłopiec nie był skory do modlitwy. Nie bardzo też kwapił się do książki, ale już wtedy - w noc Wielkiego Piątku, którą przesiedział w kościele, skulony przy konfesjonale - nabrał pewności, jaką drogą ma pójść w przyszłości. Po ukończeniu Seminarium Duchownego we Włocławku, rozchorował się, co opóźniło jego święcenia kapłańskie. Przyjął je 3 sierpnia 1924 roku z rąk bpa Wojciecha Owczarka. Nim się to stało, zakrystian powiedział mu, że z takim zdrowiem powinien raczej wybrać się na cmentarz. Istotnie, potem wielokrotnie niedomagał, lecz wykazał się niezwykłym hartem ducha, który pomógł mu znieść wszelkie trudy i przeciwności. Studia na Uniwersytecie Katolickim w Lublinie zakończył pracą doktorską. Następnie wyjechał na stypendium naukowe do Austrii, Włoch, Francji, Belgii i Niemiec. Po powrocie został wikariuszem w Przedeczu Kujawskim. Pisywał w tym czasie artykuły o sprawiedliwości społecznej, nędzy mas i walce klas, publikowane na łamach "Ateneum Kapłańskiego". Okupację przeżył w różnych miejscach, ukrywając się przed aresztowaniem. Współtworzył zakład dla ociemniałych w Laskach. W czasie Powstania Warszawskiego był kapelanem podwarszawskich formacji AK. Pomagał w szpitalu powstańczym urządzonym w domu rekolekcyjnym w Laskach. Po wojnie organizował życie seminaryjne we wsi Lubraniec. W 1945 roku został redaktorem naczelnym tygodnika "Ład Boży". W 1946 roku, jako czterdziestopięciolatek, otrzymał godność ordynariusza lubelskiego, stając się najmłodszym w Polsce biskupem. W pierwszej chwili nie wyobrażał sobie, że może przyjąć tę godność. W 1948 roku papież Pius XII mianował Stefana Wyszyńskiego arcybiskupem Gniezna i Warszawy, prymasem Polski. Kardynał przyjął tę decyzję bez radości, lecz ze spokojem, wychodząc z założenia, że jest tylko Bożym chłopcem na posyłki i musi wypełnić wolę Ojca Świętego. Był to okres nasilającego się terroru, którego ofiarami padali księża i zakonnice, sądzeni w pokazowych procesach i skazywani na długoletnie więzienie, a nawet karę śmierci. W tym tragicznym okresie prymas stanął w obronie zarówno chrześcijańskiej tożsamości narodu, jak i prześladowanych księży. Kolejne nasilenie terroru nastąpiło w roku 1953, kiedy władze wydały dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych, który godził w samodzielność i prawa Kościoła. 4 kwietnia 1953 r. prymas przemówił do blisko 200 - tysięcznego tłumu zebranego z okazji Bożego Ciała. Padło wówczas pamiętne: non possumus - nie możemy (pozwolić na to, by władza polityczna wtrącała się w sprawy Kościoła). 22 września 1953 roku Biuro Polityczne KC PZPR zdecydowało o aresztowaniu kardynała Wyszyńskiego. 24 września Prezydium Rządu jednomyślną decyzją przyjęło uchwałę w tej sprawie. 25 września około godz. 22.00 pod siedzibę prymasa podjechało 60 funkcjonariuszy bezpieczeństwa. Polecono mu, by się spakował. Autor filmu wykorzystuje bardzo bogatą ikonografię - fotografie, zdjęcia filmowe, zdjęcia książek, gazet i wycinków prasowych. Komentarzem do nich są fragmenty wspomnień prymasa Wyszyńskiego, jego pracy doktorskiej "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły", artykułów przemówień, broszur, listów pasterskich, dokumentów, których był autorem i współautorem. Teksty te doskonale odzwierciedlają osobowość duszpasterza, niektóre są zadziwiająco aktualne. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /10/ - JASZCZURKA Reportaż, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Bohaterką tego odcinka jest jaszczurka żyworodna. Dowiemy się między innymi, jaki jest jej mechanizm obronny, gdzie możemy je spotkać oraz jakie są zależności między nimi a naszymi kocimi pupilami. 08:30 WOJOWNICY CZASU - SZWEDZKA KATASTROFA, PRUSY 1656 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Jedną z najbardziej krwawych wojen toczonych na polskich ziemiach i jednym z najbardziej niszczycielskich konfliktów nowoczesnej Europy był tak zwany potop szwedzki z lat 1655 - 1660. Wszędzie tam, dokąd dotarły szwedzkie oddziały, miały miejsce grabieże i mordy na niespotykaną dotąd skalę. W Prusach Szwedzi doszczętnie zniszczyli 60 procent dóbr królewskich oraz wymordowali nawet 70 procent ludności. Odwet miał jednak nastąpić... W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie "wojownicy czasu". 09:05 CZARNE CHMURY - ODC. 2/10 - KRWAWE SWATY Serial przygodowy, historyczny, 49 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka Pułkownik Krzysztof Dowgird, podstępem wyprowadzony z więzienia przez wiernego wachmistrza Kacpra, musi jak najszybciej opuścić Lecko. W pogoni za uciekinierami ruszają wierne elektorowi oddziały pod wodzą rotmistrza Zaremby i kapitana Knothego. W miasteczku szaleje namiestnik von Hollstein, sypią się wyroki śmierci. Bezbronni mieszczanie ślą poselstwo do Warszawy, prosząc o opiekę polskiego króla. Ku granicom Rzeczypospolitej zdążają również dwaj zbiegowie. Jednak żołnierze elektorscy są już blisko. Pułkownik Dowgird decyduje, że przejdą wraz z Kacprem przez bagna, oddział Knothego z pewnością nie odważy się pójść ich śladem. Rzeczywiście, pogoń zostaje w tyle, ale kryjówka w kuźni nie wydaje się bezpieczna. Właściciel zachowuje się podejrzanie. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - W STAREJ PIEKARNI Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy do Maciejowic. To niewielkie miasto kojarzy się przede wszystkim ze słynną bitwą pomiędzy polskimi wojskami Tadeusza Kościuszki a armią rosyjską rozegraną w 1794 roku. Ale Karola przyciągnęła tu historia nieco nowsza. Otóż nieopodal mieszkali jego dziadkowie, którzy zawsze zaopatrywali się w świeże pieczywo w lokalnej, małej piekarni. Smak maciejowickiego chleba to dla naszego kucharza smak dzieciństwa. Dlatego postanowił sprawdzić, czy ciągle piecze się tu chleb wedle dawnych receptur. Szczęśliwie maleńka piekarnia, w której całe wyposażenie pamięta lata 60. XX wieku, nadal wypieka bułki i chleby, nie stosując żadnych nowych technik i ulepszaczy, które to zdominowały nowoczesny, przemysłowy wypiek pieczywa. Jeden piekarz, pan Jan, choć ukończył już wiek emerytalny, nadal piecze chleb, mając do dyspozycji te same od kilkudziesięciu lat produkty wyjściowe, takie jak mąka, naturalny własny zakwas, sól i wodę. Korzystając zarówno z surowego ciasta chlebowego, jak i gotowego pieczywa, Karol przygotuje kilka potraw inspirowanych smakiem pieczywa swojego dzieciństwa. Pierwszą propozycją będzie chleb pieczony z boczkiem, kiełbasą i cebulą, wzorowany na śląskiej potrawie, znanej jako murzin wielkanocny, która z zewnątrz przypomina chleb, a w przekroju widać kawałki kiełbasy i boczku wtopione w ciasto chlebowe; chleb powinien być dobrze wypieczony z zarumienioną skórką na wierzchniej stronie. Drugą będzie zestaw kanapek z przypieczonego chleba z pomidorami, grzybami, anchois, śledziem wędzonym, salcesonem. A trzecią będzie zupa chlebowa z białą kiełbasą. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 10:45 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY - WSCHÓD CZYLI AZYL (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny. Trzy części poświęcone przyrodzie Chin. Odkryjemy zapierającą dech w piersiach przyrodę ukrytą w oszałamiających parkach narodowych Chin. Ta seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i kultowe gigantyczne pandy. Wreszcie, na obrzeżach miasta, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 11:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 12:50 TASMANIA - WYSPA DZIWNA I PIĘKNA (TASMANIA WEIRD AND WONDERFUL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Stephen Dunleavy Film dokumentalny o niezwykłej wyspie Tasmanii, położonej ok. 300 km na południe od wybrzeża Australii. Jest górzysta i ma wspólną historię geologiczną z górami we wschodniej części Australii. To świat prastarych lasów, dziewiczych rzek z pięknie dziką linią brzegową. Zwierzęta mieszkające na wyspie są równie niezwykłe co dziwaczne. To kraina czarnych diabłów i białych walabii Bennetta. Tańczą tu światła na niebie Południa i drzewa wznoszą się na sto metrów. Tasmania - dziwna i piękna kraina na końcu świata - jest pełna niespodzianek. To Australia, ale zupełnie inna. Kiedyś była częścią suchego lądu australijskiego. Obecnie wraz z fauną i florą jest całkowicie odcięta od kontynentu. Mimo że leży niedaleko na południu, Tasmania jest odseparowana od świata. Izolacja i chłodniejszy klimat stworzyły sanktuarium niepodobne do żadnego innego regionu Australii. Cykl pór roku sprawił, że życie tu istotnie bardzo się różni. Zima oznacza walkę o przetrwanie. To ostatni ląd przed Antarktyką. W czasie miesięcy zimowych powietrze z południa sprowadza opady śniegu i mroźne temperatury. Wiele zwierząt to australijskie gatunki, ale ich zwyczaje i sposób życia są zdecydowanie tasmańskie. Wombaty z kontynentu to w większości zwierzęta nocne, ale żerują o każdej porze, zachowując ciepło dzięki gęstej sierści. Muszą wykorzystać wszelkie okazje do wyszukania pożywienia. Pierwsi Europejczycy, którzy badali tasmańskie lasy, twierdzili, że słyszą w nocy wrzaski diabłów. Wyspa i jej mieszkańcy zostali odizolowani blisko 12 tysięcy lat temu, gdy po ostatniej epoce lodowcowej podniósł się poziom mórz. Bez wątpienia nie ma na Ziemi drugiego takiego miejsca jak Tasmania. 13:50 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. SŁODKO I EGZOTYCZNIE. IMIENINY MARSZAŁKA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 19 marca 1914 roku w słynnej lwowskiej restauracji "U Naftuły" zapoczątkowana została nowa tradycja, huczne obchody imienin Józefa. Co jadał marszałek Józef Piłsudski? Nie znosił jarzyn, tolerował owoce. Marszałek najbardziej cenił sobie ciasta i słodkie leguminy. Najbardziej lubił ciasto z suszonymi śliwkami i pianką z białek. W tym odcinku programu przedstawimy ten przepis. 19 marca 1931 roku zastał marszałka na Maderze, gdzie serwowano mu danie rybne cataplana. Przepis na to danie zaprezentuje prowadzący program Łukasz Modelski. 14:25 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Stanisław Dygat Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 16:05 MARZYCIELE - KORNEL MAKUSZYŃSKI Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kornel Makuszyński dzieciństwo spędził w Stryju, a młodzieńcze lata we Lwowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum, studiował polonistykę i romanistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Studia romanistyczne kontynuował na Sorbonie w Paryżu. Po pierwszej wojnie światowej zamieszkał w Warszawie i w Zakopanem. Jego pełna humoru i optymizmu literatura skierowana była w dużej części młodzieży. Po 1945 roku został objęty przez nowe władze zakazem publikacji. Kiedy w 1957 roku pozwolono na wydrukowanie "Przygód Koziołka Matołka", stutysięczny nakład tej książeczki dla dzieci zniknął z półek księgarskich w ciągu jednego dnia. 16:35 MUMIE STAROŻYTNEGO EGIPTU - TAJEMNICA ŚMIERCI WALECZNEGO FARAONA. ODC. 1/6 (MUMMIES UNWRAPPED) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Przez wieki mumie fascynowały, ale i przerażały. Nie tylko są kluczem do poznania starożytności, lecz także do rozwikłania tajemnic, które fascynowały historyków przez setki lat. Seria przybliża historie mumii z różnych zakątków świata i odkrywa zakamarki najbardziej fascynujących miejsc pochówku i starożytnych grobowców - od egipskich grobowców i masowych grobów Majów, do ukrytych krypt, a nawet spornych pozostałości po zabójcy Abrahama Lincolna, który nazywał się John Wilkes Booth. 17:35 SPÓR O HISTORIĘ - POGRZEBY POLSKICH KRÓLÓW Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 7 lipca 1572 roku zmarł w Knyszynie król Zygmunt II August. W sporządzonym dwa miesiące wcześniej testamencie wyraził wolę, aby jego pogrzeb był skromny. Ostatniego z Jagiellonów pochowano jednak bardzo uroczyście. Jesienią 1572 orszak z trumną króla wyruszył w stronę Warszawy, a stamtąd do Krakowa. Tu w lutym 1574 roku rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe. Czy przebieg uroczystości pogrzebowych ostatniego Jagiellona jest typowy dla pogrzebów królewskich? Jak chowano innych władców Polski? Ostatni król Polski miał trzy pogrzeby: pierwszy i ostatni był wyjątkowo okazały, godny władcy, środkowy natomiast odbył się w tajemnicy? Czy to jedyny polski władca, jakiemu taki los przypadł w udziale? [Drugi pogrzeb: 14 lipca 1938 r. prochy ostatniego polskiego króla złożono w kościele w Wołczynie]. Zaczęło się też dość osobliwie - na pogrzebie księcia Władysława Hermana. Gall, wspominając o pogrzebie 2 czerwca 1102 r. , pisze, że arcybiskup gnieźnieński przez pięć dni odprawiał w Płocku egzekwie, nie śmiejąc pochować księcia przed przybyciem synów: Zbigniewa i Bolesława. Zanim doszło do złożenia ciał do grobu, między braćmi doszło do walki o skarb i królestwo. Szczęśliwie udało się ich na ten czas pogodzić. I tu pytanie: czy tak też często bywało? Władysław Łokietek - pierwszy władca, który spoczął na Wawelu, gdzie wcześniej chowano polskich władców? Pierwszy i szczegółowy opis pogrzebu, jaki się zachował, dotyczy Kazimierza Wielkiego. Co o nim wiemy? Jak długo trwały uroczystości? Jak noszono żałobę po królu? [Piastowie] Czy można mówić, że w okresie średniowiecza wypracowany został zwyczaj pogrzebów królewskich? Jakie pogrzeby w średniowiecznej Polsce miały królowe? Pogrzeb Jagiełły - czy odbył się według tego samego porządku? Pogrzeb Zygmunta I Starego. Kiedy odbywała się koronacja nowego króla? Jak ubierano polskich władców do trumien? [ubogo, z wyjątkiem Jagiellonów, którzy zgodnie z tradycja litewską ubierani byli do trumien z przepychem]. Czy władcy zagraniczni przybywali na uroczystości pogrzebowe? Jak wyglądały pogrzeby polskich królów za granicą? [Władysław II Wygnaniec, Wacław II z Przemyślidów, Wacław III z Przemyślidów, Ludwik Andegaweński, Aleksander Jagiellończyk, Henryk Walezy, August III]. Goście: dr Przemysław Gawron i dr Bartłomiej Dźwigała. 18:15 MŁODY PIŁSUDSKI - OD. 11 Serial historyczny, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Marszewski Scenariusz: Jarosław Sokół, Ewa Wencel Zdjęcia: Wojciech Suleżycki Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Grzegorz Otrębski, Karol Pocheć, Jan Butruk, Joanna Kuberska, Maria Kuśmierska, Mariusz Kiljan, Elizawieta Kreutzberg, Grzegorz Daukszewicz, Krystian Pesta, Bartosz Kopeć, Piotr Choma, Patryk Kabała, Szymon Kołodziej, Ryotaro Sakamoto, Jakub Sokołowski Ziuk organizuje w partii wydział bojowy. Dołączają nowi ludzie: ambitny Okrzeja i doświadczony Prystor. W Krakowie bojowcy rozpoczynają regularne szkolenia wojskowe. Jednocześnie rośnie w siłę opozycja przeciwko Ziukowi. Wskutek sporów i sprzecznych ambicji organizacja staje niebawem w obliczu zagłady. 19:00 GIGANCI HISTORII - KRÓLOWA BONA Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Najsilniejsza kobieta, jaka kiedykolwiek zasiadała na polskim tronie. W młodości wielka włoska piękność, później wytrawna reformatorka, która starała się przeszczepić na grunt Rzeczpospolitej renesansowy styl rządzenia. Bona Sforza żona i matka ostatnich Jagiellonów, przerastała epokę. Wybuchowa, energiczna i ekspresyjna, była przeciwieństwem swego męża, Zygmunta Starego i dlatego to właśnie ona nadawała ton polskiej polityce początków XVI wieku. W polityce zagranicznej zaprzysięgła przeciwniczka Habsburgów, w wewnętrznej - robiła wszystko dla wzmocnienia pozycji dynastii. Mówiono o niej, że wciela w życie jednocześnie idee Kallimacha i Machiavellego. Czas pokazał, że to jej diagnozy były trafne. Jej silna, dominująca osobowość wzbudzała niechęć, czasem wręcz nienawiść. W kraju była bohaterką licznych pamfletów, na zagranicznych dworach snuto plany jej zgładzenia. Zrealizowano je zresztą. Zmarła w Bari, otruta na zlecenie. Królowa Bona jest bohaterką tego odcinka teleturnieju. 20:05 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 12 (SERIA 2 ODC. 4) NIEWINNI (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. INNOCENT) Serial historyczny, 53 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Minęło siedem lat. W okresie tymczasowej prosperity Florencji, Wawrzyniec dąży do utrwalenia pokoju i umocnienia pozycji Medyceuszów. Organizuje w mieście konferencję pokojową, na którą zaprasza papieża Sykstusa. Wawrzyniec pragnie w przyszłości osadzić na tronie piotrowym swojego syna, Jana. Ten zwierza się Juliuszowi, synowi Juliana, że wolałby zostać malarzem. Młodzi mężczyźni właśnie wyruszają w drogę do Rzymu, gdy Savonarola przybywa ogłosić śmierć aktualnego papieża. 21:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - JAK ZOSTAĆ NAPOLEONEM? (COMMENT DEVIENT - ON NAPOLEON?) Film dokumentalny, 120 min, Francja, 2015 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Odcinek "Jak zostać Napoleonem"? to spojrzenie wstecz na jedną z największych postaci francuskich, postać bardzo lubianą i podziwianą w Polsce - Napoleona I, cesarza Francuzów. Wspólnie ze Stefanem Bernem, prezenterem programu zastanowimy się, co kierowało tym wybitnym żołnierzem i władcą, który przez lata szedł od zwycięstwa do zwycięstwa? Stefan Bern zabiera nas w podróż z kamerą wszystkimi drogami cesarza: od rodzinnego Ajaccio na Korsyce, przez Paryż i wszystkie znane miejsca we Francji, przez Przełęcz Św. Bernarda, Mediolan, Wenecję i Egipt, aż do Austerlitz, Waterloo i Elby. Odkrywamy Napoleona jako kochającego męża i namiętnego kochanka; zdolnego polityka i genialnego stratega. 23:25 JACK STRONG Film sensacyjny, 122 min, Polska, 2014 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski Aktorzy: Marcin Dorociński, Maja Ostaszewska, Patrick Wilson, Oleg Maslennikow, Ireneusz Czop, Mirosław Baka, Krzysztof Pieczyński Film o Ryszardzie Kuklińskim - człowieku, który będąc w samym środku systemu, podejmuje samotną batalię przeciw Sowietom. Dzięki swojej determinacji rozpoczyna wieloletnią współpracę z CIA. Odtąd życie jego jego rodziny jest zagrożone, a jeden nieostrożny ruch może doprowadzić do tragedii. 01:40 MURY RUNĄ - CZ. 2 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Bogdan Saganowski, Jerzy Modlinger Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu.