TVP Dokument Sobota, 04.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. To małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 65 PRZEMYŚL Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym celem podróży Tomasz Bednarka będzie Przemyśl - jedno z najstarszych i najpiękniejszych miast w Polsce. Przemyśl niczym Rzym, rozciąga się na siedmiu wzgórzach i doliczono się w nim aż tysiąca zabytków. Podobno w nazwie miasta ukryte jest imię jego założyciela. Według Jana Długosza był nim książę Przemysław. Legenda mówi, że książę ruszył na polowanie i w miejscu, gdzie upolował niedźwiedzicę, postanowił założyć osadę. Pamiątką po tym zdarzeniu jest niedźwiedź umieszczony w herbie Przemyśla. Ten symbol miasta stanowi główną ozdobę fontanny na tutejszym staromiejskim Rynku. Nie ma drugiego takiego w Polsce, bo centralny plac miasta jest pochyły! Układ placu wraz z sąsiednimi ulicami pochodzi z 1389 roku, kiedy to Przemyśl otrzymał prawa miejskie. W mieście warto odwiedzić m.in. Zamek Kazimierzowski, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej oraz pozostałości po jednej z największych twierdz nowożytnej Europy. Wyjątkowy jest zachowany fragment umocnień fortu numer I "Salis Soglio" - silnie wysunięty na wschód element fortyfikacji, dziś znajdujący się praktycznie tuż przy granicy z Ukrainą. Przemyśl to również polska stolica przemysłu fajkarskiego - do dziś działa tu kilkanaście wytwórni fajek, a w tym mieście znajduje się jedyny w kraju pomnik fajki - w formie ławeczki. 06:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - RZEKA AARE (FASCINATING SWITZERLAND - ALONG THE AARE RIVER) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tej części serii uroki przyrody w Szwajcarii. Góry Krainy Berneńskiej są jednym z najurokliwszych regionów. Rzeka Aare ma tu swoje źródło. To najdłuższa rzeka, której całe koryto znajduje się w granicach Szwajcarii. Co roku blisko 260 kilometrów sześciennych wody spływa z Alp. To ponad 5 razy więcej niż w Jeziorze Bodeńskim. W czasie epoki lodowcowej woda z topniejącego lodowca Aare wyżłobiła aż siedem głębokich wąwozów w płaskowyżu skalnym. Jeden z tych wąwozów jest teraz korytem rzeki Aare. Dla niektórych to niepokojące miejsce: wąwóz jest uważany za siedzibę legendarnego smoka. Ściany skalne wznoszą się na 180 metrów. Najwęższe miejsce wąwozu ma zaledwie metr szerokości. Rzeka płynie przez wąwóz dość statecznie. Jednak woda z topniejących lodów z wyższych partii gór - zachowuje się zupełnie inaczej. 07:15 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 4 PAŁANKI I ICH KREWNIACY (WILD TALES. EP. 4 POSSUM POWER) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie kultowych, australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznamy pałanki i ich krewniaków. Dopiero po zachodzie słońca nad australijskim buszem las naprawdę ożywa. Nocą najbardziej zróżnicowani i dynamiczni przedstawiciele fauny tego kraju zaczynają być aktywni. Oposy i pałanki należą do dużej rodziny i prowadzą fascynujące życie towarzyskie, mają strategie polowań i żerowania oraz walk z drapieżnikami. Żyją od najgłębszych lasów deszczowych po przedmieścia Sydney. Wszędzie znajdziemy oszałamiającą różnorodność tych futrzastych mieszkańców, którzy są bez wątpienia najbardziej charyzmatyczną rodziną w Australii. 08:15 BRYTYJSKA RODZINA KRÓLEWSKA I JEJ TAJEMNICE - ODCINEK 1. MIŁOŚĆ I OBOWIĄZEK (SECRETS OF THE ROYALS: INSIDE THE CROWN 1. LOVE AND DUTY) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Ian A. Hunt, David Longan, Jay Dacey Cztery części dokumentalnego portretu brytyjskiej rodziny królewskiej. Doceniony przez krytyków, z nagrodą BAFTA, przygotowany przez specjalistów tego tematu. Pokazuje siedem dziesięcioleci, opowiada o życiu i czasach królowej Elżbiety II, najdłużej panującej monarchini i jej powiększającej się wciąż rodziny. Zawiera ekskluzywne kroniki filmowe z archiwum, wypowiedzi ekspertów, historyków i biografów, byłych pracowników i dziennikarzy. Każdy odcinek to osobny temat. Odcinek 1: Miłość i obowiązek. Brytyjska rodzina królewska, jedna z najsłynniejszych dynastii na świecie. Od ponad stu lat Windsorowie fascynują poddanych, czarują media, są inspiracją dla twórców słynnych filmów i przedstawień teatralnych. Ale co jest prawdą, a co fikcją? Zagłębimy się w archiwa, by ujawnić kontrowersyjne dokumenty skrywane od dziesięcioleci. W tym odcinku opowiemy o odwiecznym królewskim konflikcie między miłością a obowiązkiem. Po baśniowym ślubie - powrót do rzeczywistości. Troje z czworga dzieci królowej to rozwodnicy. Królowa i książę Filip godzili miłość i obowiązki. Czy nowe pokolenie wytrwa pod naporem wyzwań nowoczesnej monarchii? Obecnie młodzi członkowie rodziny królewskiej mają większą swobodę wyboru życiowego partnera. Jednak w królewskim małżeństwie nadal najważniejszy jest obowiązek. Tak jak królowa, William i Harry wybrali godne siebie partnerki, kobiety, które kochają, podzielające ich wizję monarchii jako siły zdolnej zmieniać świat. Niełatwo pogodzić miłość i obowiązki. Czy sprostają temu zadaniu? Czas pokaże. W następnym odcinku przyjrzymy się skomplikowanym związkom monarchii z mediami. 09:05 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - PUSTYNNE SERCE KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD PLACES. 5) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Kontynent australijski jest osobnym lądem od blisko pięćdziesięciu milionów lat. Jego dzisiejszą postać ukształtowały zarówno wezbrania wód, jak i dotkliwe upały. Rozległa czerwona pustynia w centrum Australii. Legendarny outback. W tej spalonej słońcem krainie próżno dziś szukać zielonych lasów deszczowych, które porastały ją 90 milionów lat temu, kiedy Australia była częścią superkontynentu Gondwana. Australijskie torbacze należą do ostatnich żyjących świadków odległej przeszłości. Dlaczego rozwinęły się tylko tutaj, i to tak licznie? Wypolerowane kopuły piaskowcowych monolitów Kata Tjuta i Uluru zostały wyrzeźbione przez wiatr w ciągu milionów lat. Tego świętego dla aborygenów miejsca strzeże jeden z największych orłów świata - orzeł australijski. Jałowy krajobraz pożłobiły sporadyczne, gwałtowne wezbrania rzek, po których opadnięciu w glebie zachowuje się niewiele wilgoci. Trawa spinifex nie należy do soczystych roślin. Obficie porasta nieurodzajną czerwoną glebę, ale smakuje jak słoma. Nie jedzą jej nawet dzikie wielbłądy. Ich przodków sprowadzono tu w XIX wieku jako zwierzęta pociągowe. Dziś żyje ich tu blisko milion. To największa populacja dzikich wielbłądów jednogarbnych na świecie. Tutejsze trawy zapewniają jednak odpowiednie środowisko wielu owadom. W Australii żyje ponad 1200 gatunków mrówek. Im nigdy nie jest za gorąco. Upał tworzy warunki idealne dla zmiennocieplnych gadów. Tu występuje największe nagromadzenie jaszczurek na świecie. 10:00 JEDNOŚLADEM W HIMALAJE - ODC. 4 Z KATMANDU NAD OCEAN INDYJSKI (HIMALAYA CALLING - OVERLAND TO THE HIGHEST PASSES ON EARTH EP. 4 FROM KATHMANDU TO THE INDIAN OCEAN / HIMALAYA CALLING - AUF DEM LANDWEG ZU DEN HOCHSTEN PASSEN DER WELT) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Erik Peters Seria podróżnicza, 4 - odcinkowa, film drogi. Podróżnicy to motocykliści, którzy odkrywają monumentalne krajobrazy i magię obcych kultur. W ciągu sześciu miesięcy pokonują 28 000 kilometrów z Niemiec do Indii. Zwariowany pomysł? Piekielna przygoda? Być może. Erik i Alain ruszają w trasę pełną niespodzianek nawet dla najbardziej zatwardziałych motocyklistów. Przez Turcję, Kaukaz i dalej w kierunku Azji Środkowej, poprzez przestrzenie kazachskiego stepu aż po ośnieżone szczyty "dachu świata". Pogoda bywa gwałtowna i zmienna. Drogi wyboiste lub pełne chaosu w Indiach. 10:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCE DZIKIE OSTĘPY ZIMĄ - MISTRZOWIE PRZETRWANIA (ANIMAL SURVIVAL EXPERTS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W dwunastej części poznamy najtwardszych przedstawicieli fauny. Zima ma wiele obliczy: nieustępliwa i surowa, ale też fascynująca i piękna. Choć jest wymagająca - wiele zwierząt przystosowuje się do chłodu i lodu zdumiewająco dobrze. Świat wydaje się jak zaczarowany, ale to tylko woda w postaci lodu, mrozu i śniegu. Nawet ostre, buńczuczne dziki ulegają romantycznym czarom zimy. Dla zwierząt i roślin zima to zdecydowanie najtrudniejszy okres w roku. Niemniej sporo ptactwa wodnego pozostaje w Europie Środkowej. Wiele zwierząt jest zadziwiająco dobrze przystosowanych do surowych warunków zimowych, w tym także wydra. Chłód jej nie przeszkadza, gęsta sierść świetnie izoluje, nie pozwalając nawet żadnej kropli dostać się do skóry. 11:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. - ROBERT KACZMAREK. Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Robert Kaczmarek. 11:45 INNY ŚWIAT Film dokumentalny, 97 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Dorota Kędzierzawska Zdjęcia: Artur Reinhart Muzyka: Włodek Pawlik Poruszająca opowieść Danuty Szaflarskiej (ur. w 1915 r.), wybitnej aktorki, o życiowych doświadczeniach, które ukształtowały ją jako człowieka. Narratorka szczególnie wiele uwagi poświęca okresowi swego dzieciństwa i dramatycznym przeżyciom podczas II wojny światowej. Być może "Inny świat" nigdy by nie powstał, gdyby nie...mgła. To bowiem z jej powodu o kilka godzin opóźnił się wylot twórców filmu "Pora umierać" na jego światową premierę podczas festiwalu w Toronto. Niespodziewanie długie godziny oczekiwania znakomicie ubarwiła najstarsza spośród pasażerów Danuta Szaflarska (gra w "Pora umierać" główną rolę). Jej pięciogodzinna, spontaniczna, improwizowana i pełna humoru, gawęda o własnych przeżyciach z młodości niejednokrotnie, jak wspominała później reżyserka Dorota Kędzierzawska, "rozbawiała ekipę do łez". "Wtedy pomyślałem: szkoda, że nie mam tu kamery" - mówił przywołując owe chwile operator Artur Reinhart. Co się jednak odwlecze, to nie uciecze. Szaflarska, z natury raczej nieskora do publicznych zwierzeń, dała się namówić zaprzyjaźnionej z nią od lat Kędzierzawskiej na długi wywiad, który przybrał wkrótce formę filmu dokumentalnego pt. "Inny świat". Dlaczego "inny"? Czy tylko dlatego, że jego główna bohaterka opowiada przede wszystkim o odległych czasach międzywojnia i dramacie II wojny światowej, kiedy nikomu nie śniło się o telewizji, komputerach i telefonach komórkowych, a z okazji przyjęcia Pierwszej Komunii Świętej dzieciom nie dawano żadnych prezentów? Czy może - jak zauważył jeden z recenzentów młodego pokolenia - owa "inność" dotyczy również świata wartości. A wg Szaflarskiej wartość człowieka można poznać po tym, jak radzi sobie z przeciwnościami losu. Tylko morderczy upór, żelazna konsekwencja i ciężka praca wiodą nas przez ciernie do gwiazd. W czasach, gdy show - biznes ma twarz lali ze sztucznym biustem i napompowanymi ustami, wartości, którym hołduje Szaflarska, wydają się pochodzić właśnie z innego świata. Świata, w którym artysta był Kimś. "Oprócz opowieści Danuty Szaflarskiej wielką zaletą filmu są zdjęcia Artura Reinharta, płynnie przechodzące z tonacji kolorowej w czarno - białą, często i chętnie operujące zbliżeniem, podkreślającym sugestywną mimikę i"mowę oczu"głównej bohaterki, z których niejednokrotnie wyczytać można więcej niż z jej słów. W"Innym świecie"wykorzystano też m.in. niepublikowane wcześniej fotografie z prywatnego archiwum Danuty Szaflarskiej, fragmenty najgłośniejszych filmów z jej udziałem oraz...pierwszą okładkę zasłużonego magazynu"Film"z wizerunkiem aktorki. Opowieść nestorki polskiego kina zaczyna się od wspomnienia o jej rodzicach i sięga jeszcze czasów monarchii austro - węgierskiej. Następnie aktorka przywołuje"dzikie"lata swego dzieciństwa we wsi Kosarzyska nieopodal Piwnicznej - Zdroju."Dzikie", gdyż w miejscu, gdzie się wychowywała, niemal zupełnie nie było zdobyczy ówczesnej cywilizacji. Dość powiedzieć, że nawet buty uchodziły za przejaw luksusu, a w razie choroby lub porodu, trzeba było korzystać z pomocy lokalnego znachora. Pomimo to owe dziesięć lat, które Szaflarska spędziła w tej z pozoru niegościnnej i surowej, otoczonej górami wsi, miały decydujący wpływ na jej charakter i osobowość. Nauczyły ją radzić sobie z przeciwnościami i brakiem życiowych udogodnień, zaszczepiły miłość do natury, a także zapoczątkowały trwający później wiele lat"krnąbrny"stosunek do księży i Kościoła katolickiego (jednym z nielicznych wyjątków od tej reguły był ks. Jerzy Popiełuszko, którego aktorka wspomina niezwykle ciepło i serdecznie).Na sielskie lata dzieciństwa położył się niejeden cień w postaci np. śmierci starszej siostry i ojca. Uszczuplona rodzina Szaflarskich musiała w poszukiwaniu środków do życia przenieść się do miasta, a małą Danusię oddano na stancję. Konieczność przebywania z dala od bliskich z pewnością nie była dla dziesięciolatki łatwa, lecz z drugiej strony dodatkowo ją zahartowała. W mieście też narodziła się jej fascynacja kinem i teatrem, co miało wkrótce przesądzić o wyborze drogi zawodowej. 13:25 PIENINY Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1952 Reżyseria: Zbigniew Bochenek Scenariusz: Zbigniew Bochenek, K. Zbijewska Muzyka: Alojzy Kluczniok Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych jest wędrówką z kamerą przez jeden z najpiękniejszych zakątków Polski - Pieniny. Twórcy prowadzą widza Przełomem Dunajca, jedyną w swoim rodzaju osobliwością przyrody. Ukazana została droga spływu rzeki górskiej od Czorsztyna do Szczawnicy, łańcuch górski Pienin z najokazalszym szczytem Trzech Koron, czy też ciekawe i piękne okazy skalnej flory i fauny Pienińskiego Parku Narodowego. W dalszej swojej części film skupia uwagę na historii i etnografii regionu ziemi pienińskiej. Możemy poznać historię zamku w Czorsztynie i powstania Kostki - Napierskiego czy zobaczyć zamek w Niedzicy, w którym podobno więziony był słynny hetman zbójnicki Janosik, a także inne zabytki ziemi pienińskiej. Twórcy ukazują, jak zmienił się los ubogich chłopów zamieszkujących te tereny, którzy w czasach Polski Ludowej mogą liczyć na wsparcie państwa. Film prócz zdjęć ilustrujących krainę pienińską zawiera fragmenty pieśni ludowych, a także przedstawia elementy sztuki artystyczno - chałupniczej. 13:50 DZIKI ZACHÓD - ODC. 1. W SERCU PUSTYNI (WILD WEST DESERT HEARTLANDS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Miniseria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy - to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. W pierwszym odcinku czeka nas podróż na pustynię Nevada, aby podziwiać gigantyczne kaktusy. Arizona, Kalifornia, mustangi i kojoty. Na dalekim zachodzie Ameryki Północnej leży legendarna kraina. Kraj kowbojów, ojczyzna wielkich cywilizacji rdzennych Amerykanów. Miejsce, do którego gorączka złota zwabiła poszukiwaczy fortuny. W ciągu milionów lat potężne siły natury utworzyły tu jedne z najciekawszych krajobrazów na Ziemi. Od pustyń najgorętszych na kontynencie i czerwonych kanionów po górskie szczyty pokryte śniegiem i pełne tajemnic magiczne wybrzeże. By oswoić ten legendarny region i uczynić go swoim domem, potrzeba śmiałości, ambicji i pionierskiego ducha. Pustynie to najtrudniejsze do życia obszary Dzikiego Zachodu. Większość ziemi jest sucha jak pieprz. Trudno też znaleźć słodką wodę. By tu przetrwać, trzeba przystosować się do ekstremalnych warunkach, rozumieć miejscowy świat, wykorzystywać każdą możliwość. Dokonać tego może ten, kto potrafi wykazać się charakterem. Jednym z najbardziej typowych zwierząt tej krainy jest koń. Wiele koni zdołało uciec człowiekowi i znaleźć swój nowy dom w dzikiej krainie. Dziś w Ameryce Północnej żyje ponad 50 tysięcy mustangów. Pustynne tereny Dzikiego Zachodu rozciągają się na przestrzeni tysiąca kilometrów, między dwoma wielkimi łańcuchami górskimi: Górami Skalistymi na wschodzie i Sierra Nevada na zachodzie. Ultramaraton Badwater to niezwykły wyścig. Co roku latem odbywa się tu najbardziej wyczerpujący bieg na świecie. Uczestnicy pokonują 217 kilometrów z Doliny Śmierci do gór Sierra Nevada w temperaturze nawet do 55 stopni C. Trasa maratonu przypomina szlak osadników i poszukiwaczy złota z połowy XIX wieku. W czasie wyścigu zawodnicy spalają 40 tysięcy kalorii. Codziennie wypijają ilość wody równą jednej trzeciej masy ich ciała. Trudno powiedzieć, czy przetrwaliby morderczy wysiłek, gdyby nie ekipy wspierające ich na trasie. Natura stworzyła wyjątkowy sposób na przetrwanie w środowisku tak nieprzyjaznym dla człowieka. Ale wraz z nadejściem XXI wieku nastała nowa epoka. Dzięki nowoczesnej technice możemy okiełznać żywioły pustyni i wykorzystać siły natury. Potrafimy przeobrażać najgorętszy, najbardziej suchy fragment amerykańskich pustyń. Najbardziej suche, najbardziej gorące pustynie Ameryki Północnej zamieszkują prawdziwi pionierzy; ci, którzy posiedli sztukę przetrwania na Dzikim Zachodzie. Drugi odcinek przeniesie nas do krainy niedźwiedzia grizzly, gigantycznych drzew, lodowatych zim i upalnego lata, gorączki złota i bizonów. To Sierra Nevada. A ostatnia część to cudowna sceneria wybrzeża Pacyfiku. 14:45 JAK POWSTAŁA ZIEMIA? (SECRETS OF THE SOLAR SYSTEM (HORIZON: COSMIC PINBALL - THE SOLAR SYSTEM REBORN)) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Toby MacDonald Film dokumentalny o kosmicznych odkryciach i badaniach. Obecnie regularnie odkrywane są nowe planety poza naszym Układem Słonecznym, a te dziwne, nowe światy zmuszają naukowców do przepisania historii naszego własnego Układu Słonecznego. Z dala od prostej historii o stabilnych orbitach, powstanie naszego Układu Słonecznego to opowieść o ogniu piekielnym, chaosie i planetarnym flipperie. To cud, że nasza Ziemia w ogóle jest tutaj. Będziemy chcieli zrozumieć, jak narodził się Układ Słoneczny. Oto opowieść o ogniu, chaosie i planetarnym bilardzie. Odwiedzimy Królewskie Obserwatorium w Greenwich, historyczne centrum brytyjskiej astronomii. 15:50 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 4 (MEET THE HUMANS EP. COMPETITIVE STREAK) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. Tematem czwartej części będzie rywalizacja. Czy nam się to podoba, czy nie, rywalizacja jest częścią życia. Rywalizujemy o pieniądze, status i o seks. Bywamy wtedy bardzo samolubni, ale też niezwykle hojni. Jak daleko byście się posunęli? Jakie strategie przyjmiecie, żeby wygrać? Zaproszono do programu dziewięcioro twardych zawodników. 16:40 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - KRAINA BERNEŃSKA (FASCINATING SWITZERLAND - THE BERNESE OBERLAND) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tej części poznamy Krainę Berneńską w Szwajcarii, która jest jednym z najurokliwszych regionów Szwajcarii. To habitat różnorodnych gatunków zwierząt i roślin, których ochrona jest niezbędna. Szczyty Alp regulują klimat: powietrze znad wilgotnego Atlantyku zderza się ze zboczami gór, wyzwalając deszcze. Jednymi z najpiękniejszych tego skutków są jeziora górskie. Takie jak jezioro Bachalp przy Grindelwaldzie są zamarznięte aż do lata. Wiele z tych magicznych miejsc jest oddalonych - przelatujący ptak wodny z rzadka zatrzymuje się tu na odpoczynek. Stąd niektóre z tych jezior wydają się bez życia. W Szwajcarii pozornie idylliczne pastwiska górskie z licznymi gospodarstwami nazywa się po prostu Alpami. Mleko od krów pasących się tutaj jest przerabiane na światowej sławy sery alpejskie. 17:05 UKRAIŃCY - ODC. 9. WALENTYNA Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 1. ADRIATYK Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 1 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W pierwszym odcinku programu Stefan Tompson oprowadzi nas po zamku w Olesku. Poznamy historię tego niezwykłego miejsca oraz jego mieszkańców, wśród których znalazł się jeden z najwybitniejszych polskich królów, nazywany przez Osmanów pogromcą półksiężyca. Spacer po zamku będzie opowieścią zarówno o czasach jego świetności, ale także chwilach, w których popadał w ruinę. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 133 ELBLĄG Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek zaprasza na niecodzienną wycieczkę po Elblągu. To miasto jest marzeniem niejednego archeologa, stolicą szlaku żeglownego i miejscem, gdzie sport ze sztuką prześcigają się w atrakcjach. I jest to bardzo zdrowa rywalizacja. Elbląg jest najstarszym miastem województwa warmińsko - mazurskiego i jednym z najbardziej wiekowych w Polsce. Jest też - wraz z pobliskimi Raczkami Elbląskimi - najniżej położonym miastem w Polsce względem poziomu morza. Zaczniemy nietypowo od skoku spadochronowego z samolotu Aeroklubu Elbląskiego. Trudno o większe emocje, zwłaszcza gdy skoczek jest debiutantem! Druga propozycja podziwiania widoków miasta wymaga pokonania 360 schodów. Wieża Katedry św. Mikołaja mierzy 97 metrów. Ten najwyższy po prawej stronie Wisły kościół góruje nad budynkami do tego stopnia, że przy dobrej pogodzie, zbliżając się do miasta można go już wypatrzyć z ogromnej odległości. Niedaleko od Katedry warto przejść intrygującym zaułkiem. Wąska droga - wciśnięta pomiędzy kamienicami Starówki jest łącznikiem między ulicą Świętego Ducha i ulicą Mostową. Dawniej ten przesmyk między budynkami był znacznie dłuższy. Łączył ze sobą trzy kościoły Dominikański, Św. Mikołaja i Ducha Świętego. Wąska ścieżka wciąż - tak jak dawniej nazywa się Ścieżką Kościelną i jest unikatowa w skali kraju. Wyjątkowa jest też cała Starówka po wojnie całkowicie rozebrana, jednak po latach odbudowana w taki sposób, że współczesne kamienice wyglądają jak te z dawnych lat świetności Elbląga. Unikatem na skale światową jest Kanał Elbląski, który został wpisany na listę siedmiu cudów Polski. Szlak żeglowny jest jedyną taką działającą drogą wodną z zachowanym XIX - wiecznym system śluz i 5 pochylni. Amatorów wypoczynku na świeżym powietrzu zainteresuje Park Dolinka z terapeutycznymi dźwiękami kaskad wodnych, ogród różany w Parku Michała Kajki w sezonie buzujący zapachem kwiatów oraz Park Bażantarnia, skąd można wyruszyć w podróż rowerową szlakiem Green Velo. Miłośnikom ekstremalnego wysiłku fizycznego można w Bażantarni polecić bieg pod górę. Dla miłośników sztuki nie lada gratką będzie niezwykła galeria w XIII - wiecznych murach. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 2 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Roman Mikielewicz nie zadziera nosa, ale i tak na mieszkańców Wileńszczyzny patrzy z góry. On i jego trzej synowie są pilotami balonów. Zaczął latać jako jedna z pierwszych osób na Litwie, na swoim koncie ma złote medale zdobyte na mistrzostwach baloniarstwa na Litwie, Łotwie, w Polsce. Dziś prowadzi rodzinne przedsiębiorstwo "Kwiaty podniebne" i zachęca wilnian, by podobnie jak on spojrzeli na Litwę z nieco innej perspektywy. 20:10 EFEKT MOTYLKA Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Szmidt Historia o niezwykłej sile miłości i nadziei. To opowieść o solidarności tysięcy ludzi, których połączyła potrzeba ratowania życia dziewczynki, chorej na rzadką, nieuleczalną chorobę genetyczną - E. B. Film będzie wielowątkową relacją heroicznej walki 7 - letniej Zuzi Machety i jej rodziny z chorobą powodującą otwarte rany na całym ciele i z wszechobecnym bólem. Wielu nazywa Zuzię małym motylem, bo jej skóra jest wrażliwa jak skrzydła motyla. Po 7 latach walki z diaboliczną chorobą pojawiła się nadzieja. Rodzice Zuzi dowiadują się o nowatorskiej, eksperymentalnej terapii prof. Jakuba Tolara w USA, mogącej uratować życie ich dziecka i wyrwać ich z koszmaru cierpienia. Aby ocalić tego małego motylka, lekarze muszą przeszczepić jej szpik kostny i komórki macierzyste, które powinny zatrzymać powstawanie ran. Zuzi można pomóc, ale potrzebne jest aż 1, 5 mln $. Mimo tego rodzice dziewczynki, którzy poświęcili cały swój majątek na dotychczasowe leczenie i codzienną walkę z bólem, nie tracą nadziei. Poprzez fundację Siepomaga organizują publiczną zbiórkę pieniędzy. Niezwykle szczere i ujmujące wołanie o pomoc uśmiechniętej mimo bólu dziewczynki połączyło serca. Ludzie uwierzyli, że nawet ich niewielka pomoc ma znaczenie i razem można dokonać czegoś wielkiego i pozornie niemożliwego... Jej historia poruszyła do głębi także autora tego filmu, który po pierwsze ruszył z pomocą, a następnie chwycił za kamerę w poczuciu wartościowego tematu, który może budować mosty nadziei. W ten sposób poznaje Zuzię i jej rodzinę. Towarzyszy im z kamerą. Wiadomości o chorej Zuzi dzięki portalom społecznościowym oraz telewizji obiegają Polskę i świat. Spontaniczny odzew tysięcy ludzi wykracza poza granice. Wsparcie przychodzi nie tylko z Polski, ale także m.in. z Japonii, USA. Społeczna akcja pomocy i zbiórka pieniędzy rozpędza się, przechodząc wszelkie oczekiwania. Jest jak kula śnieżna zabierająca po drodze coraz więcej i więcej ludzi chcących pomóc cierpiącemu dziecku. Nieosiągalną dla rodziców Zuzi kwotę ponad 6 mln złotych, udaje się zebrać zaledwie w 55 dni dzięki zaangażowaniu ponad 100 tysięcy ludzi. Autor filmu wylatuje transportem medycznym do USA wraz z rodziną Zuzi, trzymając w ręku namalowany przez nią bilet. Leczenie dziewczynki może dojść do skutku, ale droga do jej zdrowia jest bardziej złożona. Terapia w USA może przynieść ok 90% poprawy jej stanu zdrowia, ale ryzyko jest też olbrzymie. Aby doczekać jej 10 - tych urodzin, rodzice Zuzi muszą położyć na szali jej życie. Przeszczep szpiku musi być poprzedzony podaniem chemioterapii. Na pierwszym spotkaniu prof. Tolar nie ukrywa, że będzie to piekielna próba niegwarantująca pełnego sukcesu. Pierwszy zabieg poszerzający zarastający przełyk, udaje się i Zuzia zjada swoją pierwszą parówkę w życiu. Minneapolis staje się ich drugim domem, siostra Alicja, która będzie dawcą szpiku, idzie do amerykańskiej szkoły, poznajemy klinikę, ich nowy dom. Po długim oczekiwaniu jest zielone światło dla terapii, długiej, pełnej cierpienia i nadal niepewności. Zuzia składa własnoręczny podpis dający zgodę na przeszczep szpiku od Alicji. Przeszczep Zuzi się udaje, ale autor filmu musi już wracać do kraju. Prowadzona elektroniczna łączność nagle ustaje, zalega cisza, wreszcie przychodzi wiadomość mrożąca krew w żyłach: Ona umiera, Jarek.... Los ponownie wystawia wszystkich na wielką próbę. Jednak niemożliwe znowu staje się możliwe, płuca zaczynają pracować i wraca oddech. Widzimy prof. Tolara idącego korytarzem kliniki: Uśmiech proszę, organizm Zuzi ma w sobie 100% komórek dawcy. Dziewczynka zaczyna coraz śmielej poruszać się, mimo podłączonych pomp i kroplówek, jeździ po szpitalnym korytarzu specjalnym. 21:50 NOCNA RODZINKA (MIDNIGHT FAMILY) Film dokumentalny, 58 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Luke Lorentzen Film dokumentalny, który przypomina pełną akcji fabułę. Po ulicach Meksyku, metropolii zamieszkiwanej przez 9 milionów ludzi, jeździ jedynie 45 państwowych karetek. W swoim wstrząsającym dokumencie Luke Lorentzen nie pozostawia złudzeń, że bez funkcjonujących na granicy prawa prywatnych ambulansów system opieki zdrowotnej ległby w gruzach. Z ciasnego wnętrza szoferki reżyser śledzi tragikomiczne losy Rodziny Ochoa, która działa jako załoga prywatnej, rodzinnej karetki. Śledzimy etyczne dylematy, przed którymi stają oni podczas kolejnych nocnych akcji ratunkowych. Szaleńcze sceny jazdy na sygnale, łapówki i przepychanki z policją w dramatyczny sposób splatają się tu z duszną codziennością meksykańskich nocy. Dokumentalna siła przekazu filmu Lorentzena opiera się między innymi na błyskotliwych zdjęciach, za które autor został nagrodzony na festiwalu Sundance. 22:55 HARDA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Marcin Polar Harda niesie za sobą wiele znaczeń: niepokorna, złośliwa, odporna, nieugięta, mocna, wytrzymała, chłodna, twarda. Nie bez powodu bohater filmu nazwał tak swoje odkrycie - miejsce, któremu stawia czoła i którego wszystkie te cechy może odczuć namacalnie i dosłownie na własnej skórze. Pobudza ono jego wyobraźnię i popycha go naprzód w nieokrzesany i obsesyjny sposób. Kamera wraz z nim, krok po kroku, uczestniczy w eksploracji nieznanych dotąd człowiekowi przestrzeni, które coraz bardziej stawiają opór delikatnej, ludzkiej materii. Pierwszy dokument, STUDIO MUNKA. 23:15 W CIENIU KATÓW (IN THE EXECUTIONERS SHADOW) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2018 Reżyseria: Maggie Stogner, Richard Stack Film dokumentalny o sprawiedliwości, niesprawiedliwości i karze śmierci. Wykonanie kary śmierci powierza się specjalnie wyszkolonym strażnikom. Trzy historie opowiedziane przez autorów filmu: były kat stanowy, który przeżywa egzekucję niewinnej osoby; opowieść ofiary zamachu bombowego podczas maratonu w Bostonie, która stara się zdecydować, co naprawdę oznacza sprawiedliwość; oraz rodzice ofiary morderstwa, którzy decydują się walczyć o życie zabójcy swojej córki. Stany Zjednoczone są ostatnim krajem na Zachodzie, w którym wykonuje się egzekucje. Połowa Amerykanów popiera karę śmierci, reszta jest jej przeciwna. Badania wykazują, że na każde dziewięć egzekucji przypada jeden niewinny, którego później oczyszczono z zarzutów. Jedna osoba na dziesięć prawdopodobnie została stracona przez pomyłkę. Ten film rzuca wnikliwe spojrzenie na konsekwencje kary śmierci. Gdy toczy się walka o słuszność i dopuszczalność kary śmierci, a dyskusje nabierają tempa, ten film rzuca widzom wyzwanie, by rozważyć tę kwestię we własnym sumieniu i nabrać osobistego przekonania o znaczeniu sprawiedliwości. 00:15 HUGO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Klimala Scenariusz: Mateusz Wajda, Wojciech Klimala Bohater dokumentu, Zdzisław Misiak, lat 70, dla przyjaciół Dzidek, emerytowany król wesołych miasteczek od dwóch i pół roku wraz z 7 - letnim wnukiem Hugo Huangiem żyje na terenie byłego lunaparku, w jednym z pozostałych po biznesie barakowozów. Ponad wszystko stawiają wzajemną relację i pamięć po przedwcześnie zmarłej Olimpii Misiak, matce Hugona, córce Dzidka. Z upływem czasu wnuk coraz bardziej współtworzy tożsamość dziadka, dla którego wychowanie podopiecznego staje się osobistym wyzwaniem i próbą rekonstrukcji rozbitej przez losy rodziny Misiaków. Nad ich relacją ciąży nierozwiązana kwestia praw rodzicielskich odsiadującego w Hiszpanii wyrok więzienia biologicznego ojca Yiong Huanga. 17 października 2015 roku chiński tata Hugona wychodzi z więzienia i za jego sprawą rozstrzygną się losy bohaterów. 01:15 ARGENTYŃSKA LEKCJA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2010 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Wojciech Staroń W filmie zobaczymy, jak mały człowiek radzi sobie w sytuacji kompletnej zmiany otoczenia. To historia 8 - letniego syna reżysera dokumentu. Chłopiec wraz z rodzicami wyjeżdża na dwa lata do Argentyny. Przez kilkanaście miesięcy ma chodzić do szkoły podstawowej w małym miasteczku na północy kraju. W obcym miejscu i obcej kulturze, wśród ludzi mówiących innym językiem, Janek odkrywa nowy, nieznany mu dotąd świat. Dzięki przyjaźni z 11 - letnią Marcią łatwiej odnajduje się w innej kulturze. Obsypany nagrodami dokument otrzymał m.in.: Grand Prix na festiwalu w Krakowie - 2011 r. , Nagrodę Srebrnego Gołębia na 54. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych DOK Leipzig w Lipsku, Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Kantonie w Chinach, Nagrodę dla Najlepszego Dokumentu Średniometrażowegona Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Montrealu. 02:15 CZASEM ŚNIĘ, ŻE LATAM Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Aneta Popiel-Machnicka Pełen dramatycznych zwrotów akcji film dokumentalny, który opowiada o przekraczaniu granic w dążeniu do spełnienia marzeń i uzyskaniu aprobaty ze strony rodziców. Bohaterką tej przejmującej opowieści jest 18 - letnia, wybitnie utalentowana tancerka. Balet jest jej jedynym światem, perfekcja w tańcu - celem istnienia, wielka scena - spełniającym się snem. Stale towarzyszący jej ból, życie prywatne, samotność i zmęczenie pozostają gdzieś na marginesie, aż do chwili poważnego wypadku, któremu ulega dwa dni przed kluczową dla jej kariery premierą w Operze Berlińskiej. Poetycka narracja, piękne zdjęcia i muzyka, a także los tancerki, która postawiła wszystko na jedną kartę, rozbudzają emocje i nakłaniają do refleksji nad ceną, jaką Weronika płaci za wybór, którego dokonano, gdy miała 10 lat.