TVP Historia Środa, 01.06.2022 Zmiany z dnia 18.05.2022 w stosunku do raportu z dnia 11.05.2022 (dodano pozycję programową) 08:05 PRZYRODNIK NA TROPIE - /10/ - JASZCZURKA Reportaż, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Bohaterką tego odcinka jest jaszczurka żyworodna. Dowiemy się między innymi, jaki jest jej mechanizm obronny, gdzie możemy je spotkać oraz jakie są zależności między nimi a naszymi kocimi pupilami. (dodano pozycję programową) 13:25 W POSZUKIWANIU WIKINGÓW - ODC. 1/3 (VIKINGS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Jon Eastman Najczęściej wyobrażamy sobie wikingów jako bandę spragnionych krwi piratów niszczących chrześcijańskie klasztory... i bez wahania można powiedzieć, że to prawda. Wikingowie nie brali jeńców, wyjątkowo okrutnie rozprawiali się z wrogami i sami uznawali się za najlepszych wojowników. W trzyodcinkowej serii BBC "W poszukiwaniu wikingów", podążając szlakiem prawdziwych wikingów, odkrywamy niezwykłą historię ludzi, którzy będąc na skraju upadku, zbudowali imperium obejmujące czwartą część globu. Skąd pochodzili? Jak naprawdę żyli? Co skłaniało ich do wyruszania na wyprawy kończące się często niesamowitymi odkryciami? W poszukiwaniu prawdy o krwawych wikingach wędrujemy od Islandii po Istambuł. (dodano pozycję programową) 14:30 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 3/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. (dodano pozycję programową) 16:30 HISTORIA MEDIÓW - DŁUTO I TRZCIONKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Skwirtniańska, Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski, Wiktor Szymborski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący cofają się do czasów pierwszych inskrypcji na kamiennych tablicach. (dodano pozycję programową) 20:20 KORONACJA KRÓLOWEJ ELŻBIETY II (THE CORONATION OF QUEEN ELIZABETH II) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2012 Koronacja Elżbiety II była ogromną operacją logistyczną i w Wielkiej Brytanii wydarzeniem niezwykle ważnym. Dokument spełnia obietnicę i odsłania jej kulisy, czerpiąc z archiwów, wspomnień naocznych świadków i uczestników (na przykład dam dworu czy śpiewaka z chóru w opactwie Westminsterskim). O kontrowersjach tylko napomyka - na uroczystość nie zaproszono byłego króla Edwarda VIII i jego żony rozwódki, Szkoci czuli się niedowartościowani, zaś niektórzy royalsi byli przeciwni obecności kamer telewizyjnych. Główna bohaterka wydaje się spięta i nieco speszona ciężarem korony. Ustanawiając nowe rządy młodej królowej i jej małżonka, brytyjska rodzina królewska wskazywała jednoczące znaczenie współczesnej monarchii oraz wierność tradycji i ciągłości korony na Wyspach. Początkowo sama skala wydarzenia oraz naciski wysoko postawionych osób, które chciały przy tej okazji zagrać pierwsze skrzypce, zapowiadały, że całe przedsięwzięcie najprawdopodobniej zamieni się w katastrofę. 2 czerwca 1953 roku padał deszcz, co nie zniechęciło jednak tłumu gapiów. Reakcje londyńczyków świadczą, że monarchizm był wówczas mocno zakorzeniony. Pod panowaniem młodej Elżbiety łatwiej było też zapomnieć o wojnie i powojennej depresji. Szacuje się, że uroczystość koronacji, która nigdy w tej formie nie zostanie powtórzona, podziwiało na ekranach małych, biało - czarnych telewizorów 20 milionów ludzi. (dodano pozycję programową) 00:05 AFGANISTAN - GROBOWIEC ZWIĄZKU RADZIECKIEGO (THE TOMB OF THE USSR) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nicolas Jellot Zdjęcia: Emmanuel Roy Film ukazuje traumę tych, którzy przeżyli sowiecką inwazję na Afganistan. Radziecka interwencja zwana wojną domową w Afganistanie trwała od 25 grudnia 1979 do 15 lutego 1989 roku. To był jeden z najbardziej krwawych konfliktów XX wieku. 25 grudnia 1979 roku Sowieci wkroczyli do Afganistanu. Interwencja radziecka nie była przypadkowa. Afganistan to państwo buforowe, leżące między Rosją, Iranem, Pakistanem oraz Chinami. Związek Radziecki i Afganistan zawsze byli przyjaciółmi. Rosja Lenina pierwsza uznała niepodległość Afganistanu w 1919 roku. Afganistan był pierwszym krajem, który uznał Związek Radziecki w 1922 roku. Stosunki między tymi krajami układały się doskonale. Związek Radziecki wspierał swego sąsiada w wielu dziedzinach, takich jak rolnictwo, budowa infrastruktury oraz szkolenie armii. Moskwa była głównym partnerem gospodarczym Kabulu, jednak Afganistan pozostał niezależnym i suwerennym państwem. Idealna współpraca między dwoma krajami miała dość paradoksalny koniec, gdy 27 kwietnia 1978 roku, po krwawym zamachu stanu, władzę w Afganistanie przejęli komuniści. Społeczeństwo ZSRR nie miało pojęcia, co się dzieje w Afganistanie. Należy pamiętać, że partia komunistyczna kontrolowała wszelkie media. Film przypomina 10 lat tej wojny, cierpienia i zniszczenia, które doprowadziłyby do upadku Związku Radzieckiego, końca komunizmu i powstania organizacji terrorystycznych, które nadal zagrażają dzisiejszemu światu. Konflikt, który nazywano radziecką inwazją na Afganistan lub wojną w Afganistanie, a który Moskwa uparcie określała jako "wysłanie ograniczonego kontyngentu na pomoc bratniemu krajowi", zakończył się w lutym 1989 roku - ku wielkiej uldze wieloetnicznych oraz wielokulturowych społeczeństw Afganistanu i Związku Radzieckiego. Pomimo że Afganistan był krajem całkowicie zniszczonym, to na jego terenie wybuchła niebawem krwawa i dramatyczna wojna domowa, z której wyłonili się talibowie i nowy międzynarodowy terroryzm. Nie przypadkiem ziemię tę od zarania dziejów nazywa się "cmentarzem imperiów". Afganistan stał się też grobowcem ZSRR. Związek Radziecki, przestał istnieć w grudniu 1991 roku, dwa i pół roku po wycofaniu wojsk z terenów Afganistanu.