TVP Historia Czwartek, 02.06.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 02 CZERWCA ODC. 581 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - patent na odkurzacz; 1953 - koronacja Elżbiety II; 1961 - nowe zasady nauczania w PRL; 1979 - początek pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 14/24 Serial historyczno - sensacyjny, 60 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1928. Wywiad polski donosi o działaniach Niemców przy granicy. Badania wykazują, że Niemcy złamali polski system szyfrowy stosowany w lotnictwie. Mają wszelkie informacje na jego temat. Czarek i Kaleta uruchamiają błyskawiczną akcję zmontowania nowego szyfru łatwego do złamania, aby szybko podrzucić Niemcom możliwie dużo informacji sprzecznych z dotychczasowymi. Akcja udaje się. Niemcy łamią szyfr dzięki kontrolowanym przeciekom, a szyfranci w lotnictwie polskim konstruują nowy szyfr. W departamencie lotnictwa Kaleta i Czarek umieszczają swojego człowieka, który będzie kontaktem wykrytego podczas akcji szpiega - zwolnionego kiedyś z armii majora lotnictwa Haszewicza. 08:10 W KOTLE HISTORII - TRAKTAT WERSALSKI. MENU DLA POKOJU. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 28 czerwca 1919 roku po I wojnie światowej na mapy świata wróciła Polska. W kolejnym odcinku programu przyglądamy się, jak wyglądało menu pokojowe na zakończenie Konferencji Paryskiej. Jedną z potraw była sola a la meuniere. Prowadzący w ten sam sposób przyrządzi zamiast soli flądrę. Z Konferencją Paryską kojarzy się również kura soubise. 08:40 HISTORIA POLSKI - 1989 Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2014 Reżyseria: Michał Bielawski, Michał Bielawski Scenariusz: Michał Bielawski, Michał Bielawski Wykonawcy: Marta Perchuć Burzyńska, Adam Tkaczyk, Andrzej Matul Film pod honorowym patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Film pokazuje zmianę, jaka dokonała się w kraju, a także zmiany, jakie na przestrzeni bardzo krótkiego czasu (jednego roku 1989) dokonywały się w mentalności Polaków. Materiały filmowe z okresu 1988 - 1990 współgrają ze zdjęciami i dziennikami pisanymi w tym czasie przez Polaków i komunikatami na temat dokonujących się zmian. Przedstawiono najważniejsze wydarzenia polityczne, społeczne i obyczajowe tamtego okresu, istotne zdarzenia polityczne skonfrontowane albo wzmocnione komentarzami ich aktywnych obserwatorów: zwyczajnych ludzi, polityków obozu władzy i opozycjonistów. Obserwacje wybranych narratorów, ich obawy, nadzieje i refleksje mają dziś siłę i autentyzm o wiele większy od potencjalnych, zrealizowanych po latach wywiadów. Przykładem tego napięcia może być chociażby fragment relacji socjolożki związanej z opozycją, która nie mogąc uporać się z sytuacją "okrągłego stołu" przez pierwsze jego dni regularnie wymiotuje. Wstępne ramy czasowe filmu to okres od końca 1988 roku po koniec stycznia 1990. Zdarzenia, które miały miejsce w trakcie kilkunastu miesięcy, mają zmienną amplitudę, oscylując między thrillerem politycznym a drapieżnym kinem społecznego protestu. Film zrealizowany z myślą o obchodach 25 - lecia wyborów 4 czerwca 1989 roku. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 10:35 BŁĘKITNA ARMIA 1917 - 1919 Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2017 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Fręśko Muzyka: Rafał Rozmus Film dokumentalny fabularyzowany o Błękitnej Armii utworzonej we Francji. Film dotyczy lat 1917 - 1919, od powstania do powitania Armii w Polsce. Film przedstawia zapomniany fragment polskiej historii: utworzenie, organizację, wyszkolenie i wyposażenie, a także użycie bojowe w czasie I wojny światowej oddziałów Armii Polskiej, utworzonej we Francji dekretem prezydenta Republiki Raymonda Poincare z 4 czerwca 1917 roku, dzięki staraniom Komitetu Narodowego Polskiego. Dowódcą tej armii, zwanej od koloru żołnierskich mundurów Błękitną Armią, Komitet Narodowy Polski mianował gen. bryg / dyw. Józefa Hallera, przedwojennego instruktora scoutingu i towarzystwa Sokół we Lwowie, a później dowódcę 2. Brygady Legionów Polskich oraz 2. Korpusu Polskiego w zbolszewizowanej Rosji. Błękitna Armia, licząca ok. 70 tysięcy żołnierzy i wyposażona w nowoczesne uzbrojenie oraz sprzęt bojowy (w tym ponad 1000 pojazdów mechanicznych, 120 najnowocześniejszych czołgów lekkich Renault 17 FT, a także 90 samolotów) zapisała bohaterską kartę w walce z Niemcami (i ich sprzymierzeńcami) na ziemi francuskiej (m.in. w Szampanii i w rejonie Wogezów), a po przejeździe transportami kolejowymi do Polski w kwietniu czerwcu 1919 roku, broniąc Ojczyzny przed inwazją bolszewickiej Rosji. Oddziały Błękitnej Armii, wcielone w skład Wojska Polskiego, decydowały o wyzwoleniu Lwowa i Borysławsko - Drohobyckiego Zagłębia Naftowego z rąk ukraińskich. 12:05 WOJNA DOMOWA - ODC. 3/15 - WYWIADÓWKA Serial komediowy, 28 min, Polska, 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Irena Kwiatkowska, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Jarema Stępowski, Wojciech Siemion, Wiesław Michnikowski Pani Irena w zastępstwie chorej matki Pawła idzie na wywiadówkę. W szkolnej ławie spostrzega swoją sympatię z lat młodości. Po zebraniu oboje wybierają się do kawiarni odświeżyć wspomnienia. Przy winie znajomy pomaga pani Irenie obliczyć, jak procentowo wyglądają stopnie Pawła. 12:40 WOJNA DOMOWA - ODC. 4/15 - PIERWSZY DZIEŃ Serial komediowy, 29 min, Polska, 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza, Maria Zientarowa Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Alina Janowska, Kazimierz Rudzki, Irena Kwiatkowska, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Musiał, Elżbieta Góralczyk, Jarema Stępowski, Anna Jaraczówna W mieszkaniu pani Ireny i jej męża pojawia się Anula. W związku z rozwodem rodziców siostrzenica pani domu zatrzyma się tutaj na dłuższy czas i będzie chodziła do tej samej szkoły, co Paweł. Chłopak jest mile zaskoczony tą wiadomością, z przyjemnością nawiązuje znajomość z nową, atrakcyjną koleżanką. 16:45 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 15/24 Serial historyczno - sensacyjny, 59 min, Polska 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Muzyka: Andrzej Trzaskowski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Scenografia: Wojciech Majda Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Jan Monczka, Tomasz Stockinger, Marta Klubowicz - Różycka, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Jan Jankowski, Joanna Jankowska, Katarzyna Chrzanowska, Włodzimierz Adamski, Marek Lewandowski, Dariusz Jakubowski, Piotr Grabowski, Maciej Kozłowski, Stanisław Jaskułka, Włodzimierz Maciudziński, Maciej Orłoś, Beata Paluch, Ewa Sałacka, Alicja Jachiewicz, Danuta Kowalska, Hanna Wrycza - Polk, Magdalena Michalak, Małgorzata Wachecka, Maria Probosz, Agnieszka Robótka - Michalska i inni Rok 1932. W Gdańsku mnożą się prowokacje wobec Polaków, widoczna jest koncentracja szturmowców z SA. W Sopocie instaluje się Relke, nowy szef aktywizującej się komórki Abwehry. Planuje się przeszkolenie oddziałów SA, by były gotowe do zaatakowania w każdej chwili wyznaczonych obiektów. Polski kontrwywiad łamie szyfr Kriegsmarine. Z przechwyconych depesz wynika, że Niemcy mają dobry przeciek z polskiej floty. Pracuje dla nich "Stokrotka" z Gdańska, obłaskawiany jest pracownik floty polskiej "Zenon". Czarek dociera do "Stokrotki". Jest nią Helga Witte, pracownica gdańskiej kolei. Jej narzeczony, porucznik Nachowski z Oksywia, zaopatruje składnicę wojskową na Westerplatte. "Stokrotka" ma skłonić "Zenona" do współpracy z Niemcami. Czarek próbuje dotrzeć do "Zenona". 18:55 HISTORIA POLSKI - JAK NIE WIADOMO O CO CHODZI... Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Piotr Wąsowicz,, Michał Jarosiński O co chodziło? Czy o układy, jakie, czyje, z kim, o współpracę, z kim, ze służbami, z obcym wywiadem, o reprywatyzację, o koalicje, teczki współpracowników...o pieniądze...? O co chodziło i komu 25 lat temu, gdy odwołano rząd Jana Olszewskiego? W filmie Sławomira Koehlera o genezie i bezpośrednich przyczynach upadku polskiego rządu w nocy z 4 na 5 czerwca 1992 roku, a również o konsekwencjach tego historycznego wydarzenia opowiedzą znani politycy i komentatorzy. 20:00 SZCZAWNO. UZDROWISKO KSIĄŻĘCE Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Jerzy Szota, Artur Stroiński Punktem wyjścia realizacji filmu o mieście uzdrowiskowym Szczawno - Zdrój jest jubileusz 800 - lecia istnienia miasta, które w kontekście materiałów pisanych, zostało pierwszy raz wymienione w Księdze Henrykowskiej w roku 1221, pod nazwą Salzborn. Celem filmu jest przybliżenie szerokiemu polskiemu odbiorcy historii i zabytków miasta, zaprojektowanego jako miasto ogród, miejsca wyjątkowego na mapie kulturowej Polski. Szczawno - Zdrój miasto położone wśród gór Wałbrzyskich, miasto zanurzone w zieleni. Jego umiejscowienie i rozwój wiąże się z niecodziennym zjawiskiem przyrodniczym. Spływające z gór wody wytryskują w dolinie Szczawnika na powierzchnię, tworząc źródła, które przyciągnęły w te okolice pierwszych wczesnosłowiańskich osadników. Szczawno - Zdrój to jedno z najstarszych miast uzdrowiskowych na Dolnym Śląsku. Już w średniowieczu istniał tutaj szpital dla trędowatych, których leczono wodą mineralną ze źródła w Szczawnie Górnym. Rok 1318 to pierwsza wzmianka o źródle wody mineralnej na terenie ówczesnej wsi. Ówczesne Salzbrunn znajdowało się w majątku zamku Książ od końca XIII wieku, jednak charakter i sława Szczawna to dzieło Hochbergów, rodu który od roku 1509 był właścicielem sąsiedniego zamku Książ wraz z całymi przynależącymi do zamku dobrami. Dzięki Hochbergom renesansowy biolog Caspar Schwenckfeld w 1599 roku, jako pierwszy zbadał właściwości szczawieńskiego źródła. Natomiast lekarz dr Samuel Zemplin, w roku 1815 został zatrudniony przez Hansa Heinricha VI Hochberga, by na miejscu rolniczej wsi zorganizować dobrze funkcjonujące miasto o charakterze uzdrowiskowym. 21:00 GIGANCI HISTORII - KRÓLOWA BONA Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Najsilniejsza kobieta, jaka kiedykolwiek zasiadała na polskim tronie. W młodości wielka włoska piękność, później wytrawna reformatorka, która starała się przeszczepić na grunt Rzeczpospolitej renesansowy styl rządzenia. Bona Sforza żona i matka ostatnich Jagiellonów, przerastała epokę. Wybuchowa, energiczna i ekspresyjna, była przeciwieństwem swego męża, Zygmunta Starego i dlatego to właśnie ona nadawała ton polskiej polityce początków XVI wieku. W polityce zagranicznej zaprzysięgła przeciwniczka Habsburgów, w wewnętrznej - robiła wszystko dla wzmocnienia pozycji dynastii. Mówiono o niej, że wciela w życie jednocześnie idee Kallimacha i Machiavellego. Czas pokazał, że to jej diagnozy były trafne. Jej silna, dominująca osobowość wzbudzała niechęć, czasem wręcz nienawiść. W kraju była bohaterką licznych pamfletów, na zagranicznych dworach snuto plany jej zgładzenia. Zrealizowano je zresztą. Zmarła w Bari, otruta na zlecenie. Królowa Bona jest bohaterką tego odcinka teleturnieju. 00:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN ODC. 255 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wrona - ostatni sprawdzian Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 1 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczny program Bogusława Wołoszańskiego, popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. W tym wydaniu autor omawia: - dzieje konwojów wiozących sprzęt wojenny dla Związku Radzieckiego, - sytuację na frontach europejskich, - zajęcie Norwegii przez Niemców, - pomoc Anglii w transporcie broni dla Związku Radzieckiego, - szlaki morskie z portów amerykańskich i kanadyjskich do Murmańska, - rolę Norwegii w planach wojennych Adolfa Hitlera, - znaczenie strategiczne portu w Murmańsku, - atak wojsk niemieckich na Murmańsk.