TVP Historia Piątek, 03.06.2022 Zmiany z dnia 01.06.2022 w stosunku do raportu z dnia 18.05.2022 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:00 TEATR HISTORII - CZAS ZDRADY Dysk./wywiad/debata, 16 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Witolda Zalewskiego, Macieja Strzembosza i Wojciecha Marczewskiego (także w jego reżyserii) "Czas zdrady" z 1997 roku. Gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (Muzeum Historii Polski) będzie dr hab. Michał Łuczewski (socjolog narodu i pamięci, publicysta; Uniwersytet Warszawski). (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:15 CZAS ZDRADY Dramat historyczny, 63 min, Polska 1997 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz na podstawie sztuki Witolda Zalewskiego "Coś za coś": Wojciech Marczewski, Witold Zalewski, Maciej Strzembosz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Aktorzy: Jerzy Radziwiłowicz, Mariusz Benoit, Krzysztof Wakuliński, Agnieszka Krukówna, Rafał Mohr, Leon Charewicz, Janusz Gajos, Jakub Penier, Marek Siudym, Paweł Kleszcz, Henryk Gołębiewski, Jarosław Nosikowski, Adam Hejger W kilkadziesiąt lat po śmierci Niccolo Machiavellego Henri Estienne napisał o nim jako o "mistrzu, dla którego Florencja była najwyższą wartością, lecz on sam był hańbą Florencji". Uważano, że "otworzył szkołę dla tyranów, nie tylko żyjących, ale i tych, którzy mieli nadejść w przyszłości". Jego imię otacza do dziś zła sława, mieszanina niezrozumienia, lęku i odrazy, a mianem "makiawelizmu" określa się działania przewrotne i obłudne. Mimo to od ponad pięciu stuleci postać autora "Księcia" towarzyszy dziejom naszej cywilizacji. Życie i kariera Machiavellego przypadły na czasy upadku, a następnie restytucji rządów Medyceuszy we Florencji. W tym okresie zamętu i rozchwiania na firmamencie politycznym tego miasta - republiki pojawiła się postać szalona - dominikański mnich Girolamo Savonarola. W płomiennych kazaniach piętnował dążenie do bogactwa, ziemskie rozkosze, renesansową wolność myśli. Nawoływał do obalenia świeckich rządów i obwołania Chrystusa księciem Florencji. Jego smutny koniec - śmierć na stosie w maju 1498 roku - stał się dla Machiavellego dowodem kruchości władzy opartej na entuzjazmie ludu, znikomych możliwości leżących w rękach tego typu "bezbronnych proroków". Był też pierwszym impulsem do formułowania zasad rządzenia państwem i postępowania ze społeczeństwem. Od 1498 r. zaczął się też najbłyskotliwszy okres w karierze Machiavellego, sprawującego przez następnych 14 lat funkcję sekretarza drugiej kancelarii. W odradzającej się pod wodzą Piera Soderiniego republice florenckiej Machiavelli był jedną z bardziej znaczących postaci. Ale po klęsce sił Soderiniego pod Prato Medyceusze wrócili do Florencji. Machiavelli, pozbawiony swych funkcji publicznych, oskarżony o udział w antymedycejskim spisku, został skazany na wygnanie. Zakazano mu przebywania we Florencji, ale zarazem opuszczania granic Toskanii. Machiavelli osiadł wtedy w niewielkiej willi około 30 km od miasta. Tam właśnie powstały jego dwa najsłynniejsze dzieła: "Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza" oraz "Książę". Film Wojciecha Marczewskiego, zrealizowany według sztuki Witolda Zalewskiego "Coś za coś", to kameralne widowisko, którego akcja toczy się właśnie w okresie wygnania Machiavellego, czekającego na akt łaski nowego władcy i możliwość powrotu na dwór. Ledwo zarysowana akcja jest tylko tłem dla prowadzonego przez bohaterów dyskursu politycznego, zderzenia dwóch skrajnych sposobów myślenia: cynicznego pragmatyzmu Machiavellego i religijnego integryzmu Savonaroli. Pracujący nad "Księciem" Machiavelli często wraca myślami do nieżyjącego już mnicha. Prowadzi z nim niekończące się dysputy na temat relacji między człowiekiem i Bogiem, władzą świecką i kościelną. Jest głęboko przekonany, że społeczeństwo to motłoch szukający tylko własnej korzyści, a sprawą władcy, osoby wybranej, jest zmuszenie poddanych do właściwego postępowania. Liczy się tylko skuteczność rządzącego, a cel, do którego dąży, uświęca stosowane środki. Nie wierzy w głoszoną przez Savonarolę możliwość zmiany ludzkiej natury. Jego zdaniem ludzie i życie to tylko materia, z której wola władcy tworzy państwo. Gdy do byłego sekretarza drugiej kancelarii przybywa z Florencji mnich, wysłannik nowego księcia i - jak sam mówi - uczeń Machiavellego, Niccolo sądzi, że oto nadszedł wyczekiwany powrót do łask i zaszczytów. Ale obecny władca wyznaczył mu inną rolę: ma publicznie potępić poprzedniego księcia, którego wysoko cenił. Machiavelli, który jako uczestnik systemu władzy doradzał stosowanie wszelkich dostępnych metod, teraz sam staje się przedmiotem politycznego szantażu. Akcja filmu toczy się w 1516 r. w Toskanii, ale rozsiane są w nim całkowicie współczesne znaki: guma do żucia, rower, nowoczesne elementy kostiumów, przełamujące "historyczność" filmu i wskazujące, że dylematy polityki, stosunek skuteczności władzy do zasad moralnych, opisane po raz pierwszy tak otwarcie przez Machiavellego, nie straciły niczego ze swej aktualności. (dodano pozycję programową) 21:30 KAISER - PIŁKARSKI OSZUST WSZECH CZASÓW (KAISER - THE GREATEST FOOTBALLER NEVER TO PLAY FOOTBALL) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Louis Myles Film dokumentalny o brazylijskim piłkarzu, który nazywał się Carlos Henrique Raposo (rocznik 1963), ale był powszechnie znany jako Kaiser. To najbardziej niesamowita historia w dziejach piłki nożnej. W latach 80. i 90. ubiegłego stulecia Brazylia była najbardziej niezwykłą drużyną piłkarską na świecie. Gracze tacy jak Zico, Socrates, Romario i Ronaldo przekształcili sport zespołowy w sztukę performance. Tymczasem jedna z ich największych piłkarskich gwiazd nigdy nie postawiła stopy na boisku. Kaiser był oszustem, który przez 26 lat był zawodowym piłkarzem dla największych klubów, nigdy nie dotykając piłki. Dokument "Kaiser - piłkarski oszust wszech czasów" jest bardzo zabawny od początku do końca. Jest w nim wiele emocji w stosunku do pełnego brawury bohatera, a potem czuje się tylko żal i współczucie dla niego. Przede wszystkim dlatego, że był piłkarzem, ale nie kopał piłki na boisku. (dodano pozycję programową) 22:30 DWA KOLORY - CZĘŚĆ DRUGA Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2003 Reżyseria: Jerzy Zalewski Film opowiada o genezie oraz historii Solidarności, sięgając daleko poza okres transformacji ustrojowej w Polsce. Poprzez wypowiedzi byłych opozycjonistów: Andrzeja Gwiazdy, Bogdana Borusewicza, Lecha Kaczyńskiego, Jarosława Kaczyńskiego, Jana Rokity, Lecha Dymarskiego, Ryszarda Bugaja, Macieja Zalewskiego, Antoniego Macierewicza analizuje problem przywództwa Związku, statutowych i prawnych warunków jego funkcjonowania w dekadzie stanu wojennego. Szeroko zostaje przywołany temat strajku w Stoczni w Gdańsku w 1988 roku, decyzji Lecha Wałęsy o jego zakończeniu po rozmowie z gen. Kiszczakiem. Decyzji, która otworzyła drogę do kolejnej, tej o podjęciu rozmów przy Okrągłym Stole. Z perspektywy lat rozmówcy nie kryją rozczarowania postawą Lecha Wałęsy oraz Tadeusza Mazowieckiego, których działania polityczne stworzyły stan rzeczy dający zbyt wiele władzy komunistom. Film opowiada o fałszywym kamieniu węgielnym, który legł u podstaw III RP. Część druga obejmuje okres od okrągłego stołu do wyboru Lecha Wałęsy na prezydenta i rozejście się tylko teoretycznie jednolitej opozycji - nurtu patriotycznego i nurtu socjalistycznego, lewicowego - ostateczne i porozumienie jednego z nurtów z władzą.