TVP Kultura Czwartek, 02.06.2022 09:15 CZŁOWIEK NA TORZE Dramat psychologiczny, 82 min, Polska 1956 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz na podstawie opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego: Jerzy Stefan Stawiński, Andrzej Munk Zdjęcia: Romuald Kropat Aktorzy: Zygmunt Maciejewski, Zygmunt Zintel, Zygmunt Listkiewicz, Kazimierz Opaliński, Roman Kłosowski, Kazimierz Fabisiak, Ludosław Kozłowski, Janusz Bylczyński, Stanisław Marzec-Marecki, Józef Para Z hukiem i gwizdem, wśród kłębów pary i rytmicznego łoskotu pędzi nocny pociąg. Pasażerowie spokojnie odpoczywają w swoich przedziałach. Jedni rozmawiają, drudzy drzemią, inni spoglądają przez szyby wagonów w mrok. Z przodu, w lokomotywie, wre praca. Półnagi, mokry od potu i czarny od sadzy palacz wrzuca do rozżarzonego paleniska kolejną szuflę węgla. Piętnaście atmosfer w kotle na paliwie kiepskiej jakości - maszyniści są z siebie dumni. Ale teraz można będzie zmniejszyć ciśnienie i prędkość, w okolicach miejscowości Lemiesze poziom gruntu lekko opada. W oddali majaczy już sygnał na semaforze. Nagle w snopie światła reflektora lokomotywy skierowanego na tory pojawia się ludzka sylwetka. Człowiek na torze! - maszyniści błyskawicznie zaciągają hamulce. Z głośnym piskiem i zgrzytem pociąg zaczyna zwalniać. Potężny wstrząs zrzuca pasażerów z siedzeń. Podnoszą się z podłogi, złorzeczą obsłudze za tak gwałtowne hamowanie. Ale zanim rozpędzona wielosettonowa masa stanie, lokomotywa przetacza się ponad stojącym na torach. Kolejarze już biegną na tył pociągu, gdzie leży martwy człowiek. To Orzechowski! - poznają na pierwszy rzut oka starego maszynistę. Dostrzegają także coś więcej. Na semaforze pali się tylko jedno światło zamiast dwóch, nakazujących zwolnienie przed zwrotnicami. Rozpoczyna się śledztwo. Zawiadowca stacji, Tuszka, podejrzewa, że był to sabotaż w celu wykolejenia pociągu. Pomiędzy nim a maszynistą od dawna trwał konflikt. Orzechowski, który lokomotywy prowadził jeszcze przed wojną, nie chciał podporządkować się zarządzeniom Tuszki w sprawie oszczędzania paliwa. Buntował też ludzi, był wyniosły i nieprzyjemny dla podwładnych - wspomina zawiadowca. Ale zeznania młodego maszynisty Staszka Zapory, niegdyś pomocnika Orzechowskiego, przeczą temu. Orzechowski był wymagający i skrupulatny, trudny w pożyciu, ale fachowiec i uczciwy człowiek - zapewnia Zapora. Przed śledczymi stoi trudne zadanie. Czy to Orzechowski zgasił światło w semaforze? Czy był to sabotaż, czy przykład niedbalstwa? Czemu stary maszynista stanął na torach przed pociągiem, czekając na pewną śmierć? Powstały w 1956 roku film Andrzeja Munka przez wielu krytyków jest uznawany za arcydzieło naszej kinematografii. Reżyser, jeden z głównych przedstawicieli "polskiej szkoły filmowej", twórca "Eroiki", "Zezowatego szczęścia" i "Pasażerki", posługując się oszczędnymi środkami nakreślił wyraziste sylwetki bohaterów dramatu. Uwagę zwraca wybitna kreacja, jaką stworzył Kazimierz Opaliński jako maszynista Orzechowski. 11:00 ZNAKI SZCZEGÓLNE - ODC. 3/6 - UKŁADY Serial społeczno - obyczajowy, 62 min, Polska 1976 Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Reż. Roman Załuski Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Maciej Małecki Wyk. Bronisław Cieślak, Grażyna Barszczewska, Joanna Jędryka, Ewa Żukowska, Tadeusz Borowski, Janusz Bukowski, Zygmunt Malawski, Stanisław Michalski, Marek Okopiński, Andrzej Wojaczek, Andrzej Żarnecki, Jerzy Augustyński, Józef Korzeniowski, Krzysztof Kotowski, Leszek Kowalski, Zdzisław Kozień, Eugeniusz Lotar, Marek Piestrak, Winicjusz Więckowski, Marian Wiśniowski i inni Po niedługim okresie pracy przy budowie Portu Północnego Zawada zaczyna dostrzegać, że - jak wszędzie - tak i tu rządzą układy i nieformalne powiązania. Najlepiej widać je przy obsadzie kluczowych stanowisk. I tak dyrektorem inwestycji zostaje Jaworowicz - były przełożony Zawady z budowy zapory w Bieszczadach. Zmienia się też bezpośredni zwierzchnik naszego bohatera. Zostaje nim inżynier Sochacki. Tymczasem Rudnik - bliski współpracownik Zawady - ulega nieszczęśliwemu wypadkowi. 12:15 ZNAKI SZCZEGÓLNE - ODC. 4 - SZANTAŻ Serial społeczno - obyczajowy, 56 min, Polska 1976 Scenariusz: Andrzej Twerdochlib Reż. Roman Załuski Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Maciej Małecki Wyk. Bronisław Cieślak, Grażyna Barszczewska, Joanna Jędryka, Ewa Żukowska, Tadeusz Borowski, Adolf Chronicki, Zygmunt Malawski, Stanisław Michalski, Włodzimierz Press, Andrzej Wojaczek, Andrzej Żarnecki, Józef Korzeniowski, Leszek Kowalski, Eugeniusz Kujawski, Zdzisław Kuźniar, Eugeniusz Lotar, Ferdynand Matysik, Andrzej Polkowski i inni Karol - syn Sochackiego wychodzi z więzienia. Dowiaduje się o romansie łączącym jego siostrę i dyrektora Jaworowicza. Węsząc świetną okazję do łatwego zarobku, zaczyna ich szantażować. Inżynier Zawada postanawia pokrzyżować szyki przestępcy. Dzięki jego interwencji milicja zatrzymuje Karola. Jego ojciec składa wymówienie. Tymczasem życie uczuciowe Zawady zaczyna nabierać rumieńców. Inżynier poznaje atrakcyjną mężatkę Martę Ponińską. Ich spotkania stają się coraz częstsze... 13:30 AMERYKAŃSKI PLAKAT FILMOWY (24X36: A MOVIE ABOUT MOVIE POSTERS) Film dokumentalny, 82 min, USA/Kanada, 2016 Reżyseria: Kevin Burke Film dokumentalny przedstawia narodziny, śmierć i zmartwychwstanie ilustrowanego plakatu filmowego. 16:05 TRĘDOWATA Melodramat, 91 min, Polska 1976 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Stanisław Dygat Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Elżbieta Starostecka, Leszek Teleszyński, Jadwiga Barańska, Czesław Wołłejko, Lucyna Brusikiewicz, Irena Malkiewicz, Anna Dymna, Gabriela Kownacka, Mariusz Dmochowski, Piotr Fronczewski, Zbigniew Józefowicz, Janusz Bylczyński, Barbara Drapińska, Aleksander Gąssowski, Wiesława Kwaśniewska Trzecia ekranizacja wydanej w 1908 r. powieści Heleny Mniszkówny (do 1939 r. książka była wznawiana przeszło 20 razy). Tytuł "Trędowata" stał się w powszechnej świadomości symbolem kiczu, hasłem wywołującym charakterystyczne reakcje - miażdżące opinie krytyków i aplauz tzw. szerokiej publiczności. Z takim przyjęciem spotkały się obie przedwojenne adaptacje filmowe - niema z 1920 r. , w reżyserii Edwarda Puchalskiego i Józefa Węgrzyna, z Jadwigą Smosarską i Bolesławem Mierzejewskim, oraz dźwiękowa z 1936 r. , w reżyserii Juliusza Gardana, z Elżbietą Barszczewską i Franciszkiem Brodniewiczem w rolach nieszczęśliwych kochanków. Po wojnie powieść Mniszkówny, długo niewydawana, staje się mitem, na czarnym rynku za odbitki maszynopisowe płacono horrendalne sumy. Gdy wreszcie książkę w 1973 r. wznowiono, zniknęła z księgarni błyskawicznie, a jej adaptacje sceniczne zaczęły ratować budżet teatrów, które zdecydowały się wprowadzić na afisz tytuł niezawodnie przyciągający masową publiczność. Wreszcie z fenomenem "Trędowatej" zmierzył się twórca "Potopu". Już w czasie realizacji Jerzy Hoffman podkreślał, że nie chce robić pastiszu ani parodii, tylko zwyczajny melodramat, film całkiem serio o nieszczęśliwej miłości. Wykreślił z tekstu wiele wątków ubocznych, zredukował do minimum egzotyczną otoczkę "z życia wyższych sfer". Zrealizował kulturalny film w stylu retro, z pięknymi zdjęciami Stanisława Lotha (wnętrza pałacu w Łańcucie, powozy, parki i ogrody, m.in. w Książu) i dobrą muzyką Wojciecha Kilara. W pierwszoplanowych rolach wystąpili Elżbieta Starostecka (piękna, wrażliwa Stefcia Rudecka), Leszek Teleszyński (zabójczo przystojny ordynat Waldemar Michorowski), Czesław Wołłejko (bardzo prawdziwy w roli starego ordynata), Jadwiga Barańska (trochę z przymrużeniem oka zagrana baronowa Elzonowska), Irena Malkiewicz (godna księżna Podhorecka; w "Trędowatej z 1936 r. debiutowała rolą Melanii). Ordynat Michorowski poznaje guwernantkę swej kuzynki Luci. Zakochuje się w pannie Stefanii Rudeckiej, zdobywa jej wzajemność. Ich miłość bulwersuje arystokratyczne środowisko. Szlachetnie urodzone damy i wykwintni panowie podczas balu jednoznacznie dają odczuć ubogiej dziewczynie, że wśród nich zawsze będzie trędowata, a jej małżeństwo z panem na Głębowiczach byłoby niewybaczalnym mezaliansem. Zrozpaczona Stefcia biegnie w strugach ulewnego deszczu przez park. Wkrótce spełni się to, co jej przeznaczone. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - DZIECI SŁOŃCA (KHORSHID / SUN CHILDREN) Dramat, 99 min, Iran, 2020 Reżyseria: Majid Majidi Scenariusz: Majid Majidi Zdjęcia: Hooman Behmanesh Muzyka: Ramin Kousha Aktorzy: Roohollah Zamani, Tannaz Tabatabaei, Javad Ezati, Ali Nassirian Dwunastoletni Ali i jego przyjaciele ciężko pracują, by przetrwać i wesprzeć finansowo swoje rodziny, wykonując drobne prace lub dopuszczając się drobnych przestępstw, by szybko zdobyć środki niezbędne do życia. Nagle jednak zdarzenia przyjmują inny, zdawałoby się cudowny bieg. Alemu zostaje powierzone zadanie znalezienia ukrytego skarbu. 23:00 BERLIN LIVE - LEFTFIELD (BERLIN LIVE - LEFTFIELD) Koncert, 59 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Hannes Rossacher Wykonawcy: Leftifield Cykl koncertów, które od lat odbywają się regularnie na scenie berlińskiego klubu SchwuZ i są transmitowane w całej Europie. To mieszanka stylów współczesnej muzyki, wykonana w wyjątkowym klimacie nocnego życia Berlina. Występy poprzedzone są krótkimi wywiadami z artystami. W kolejnym odcinku wystąpiła legenda muzyki elektronicznej - Letfield. Zespół założyli w 1989 roku producenci Neil Barnes i Paul Daley, stając się prekursorami gatunku intelligent dance music i progressive house, łączącego zróżnicowane gatunki muzyczne. Podczas koncertu z cyklu "Berlin live" usłyszymy m.in. utwory "Universal Everything", "Phat Planet" i "Storms End".