TVP Dokument Wtorek, 07.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 68 GRUDZIĄDZ Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Grudziądz nie bez przyczyny nazywany jest miastem garnizonowym. Z racji strategicznego położenia miasto od wieków było związane z wojskiem. I nie chodzi tylko o średniowieczny zamek, ale też pobliską XIX - wieczną cytadelę i forty. Co więcej w 20 - leciu międzywojennym funkcjonowało tu Centrum Szkolenia Kawalerii, dlatego do dziś kultywuje się tu ułańskie tradycje. W Polsce tylko kilka miast ma rozpoznawalną na pierwszy rzut oka panoramę. Jednym z nich jest Grudziądz i jego gotyckie spichlerze, majestatycznie górujące nad wiślanym brzegiem. W listopadzie 2017 roku wpisano je na listę Pomników Historii. Miasto, z racji strategicznego położenia, przez wieki odgrywało ważną rolę w burzliwej historii ziemi chełmińskiej. Jego początki sięgają pierwszych Piastów, a konkretnie 1064 roku, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o Grudziądzu. W 1218 roku Konrad Mazowiecki nadał tę osadę biskupowi misyjnemu Chrystianowi, jednak 13 lat później przekazano ją Krzyżakom. Na wzniesieniu, na wysokości około 60 metrów nad taflą Wisły, w XIII wieku zakon krzyżacki wzniósł zamek obronny, zbudowany na planie czworoboku. W czasie licznych wojen zamek został zniszczony. Grudziądz nie bez przyczyny nazywany jest "miastem garnizonowym". Z racji strategicznego położenia miasto od wieków było związane z wojskiem. I nie chodzi tylko o średniowieczny zamek, ale też pobliską XIX - wieczną cytadelę i forty. Co więcej w 20 - leciu międzywojennym szkolono tu kawalerzystów, dlatego do dziś w mieście kultywuje się ułańskie tradycje. Pod Grudziądzem znajdują się również pokłady wód geotermalnych, bogatych w różne mikroelementy. 45 minut inhalacji solanką równa się dniu spędzonemu nad morzem, dlatego Tomasz Bednarek kończy zwiedzanie miasta właśnie w tutejszej tężni. 06:55 NOTACJE - ALFRED GRABOWSKI. DAJCIE WIĘŹNIA POWÓD SIĘ ZNAJDZIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Małgorzata Uberna Alfred Grabowski urodził się 13 czerwca 1925 roku w Warszawie. Jego ojciec, Fryderyk, był urzędnikiem państwowym. W latach 1932 - 38 Alfred Grabowski uczęszczał do szkoły powszechnej przy gimnazjum im. Stefana Żeromskiego. W 1938 roku zdał egzamin do państwowego gimnazjum im. Józefa ks. Poniatowskiego na Żoliborzu. Po upadku powstania warszawskiego wywieziony do pracy w Poznaniu pracował w kuźni Zakładów Cegielskiego. W lutym 1945 r. wrócił do Warszawy do rodzinnego domu i podjął starania o przyjęcie na Uniwersytet Poznański na Wydział Medycyny. Został przyjęty. 14 kwietnia 1945 roku, gdy przyjechał do Warszawy, aby zabrać niezbędne rzeczy, został aresztowany w kotle w rodzinnym domu wraz z całą rodziną i licznymi znajomymi. Kocioł zorganizowało Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Po czterech dniach został przewieziony do Ministerstwa przy ul. Sierakowskiego, a następnie do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. W październiku 1945 roku Alfred Grabowski rozpoczął studia w SGH w Warszawie. Zawiadomienie o uzyskanym dyplomie ukończenia studiów otrzymał w 1951 roku. Oryginalny dyplom pozwolono mu odebrać dopiero w 1958 roku. 07:05 TAM, GDZIE ŻYJĄ PAJĄKI (WHERE SPIDERS DWELL) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Dania, 2017 Reżyseria: Adam Schmedes Film dokumentalny o pająkach - stworzeniach, które znajdują się w każdym domu i ogrodzie. Jednak ich relacje z ludźmi nigdy nie były łatwe. Coraz więcej ludzi się rodzi, więc toczy się walka między nami i innymi żyjącymi gatunkami o prawo do miejsca zwanego domem. Jakich gatunków nie znosimy, jakie tolerujemy, a jakie zapraszamy do siebie? Gdzieś w Europie jest mały domek na niewielkiej działce. Pająki są potrzebne. Gdyby nie one ten ogród pokrywałaby czterdziestocentymetrowa warstwa martwych robaków i komarów. Tymczasem 400 pająków na metr kwadratowy pilnuje, by tak się nie stało. Wszystkie są mistrzami nie tylko w łapaniu owadów. Każdy gatunek ma własne umiejętności. Pająki znakomicie przystosowują się do otoczenia, nawet do sadzawki. W tym filmie za pomocą nowoczesnych technik filmowania makro będziemy obserwować różne pająki. Film powstawał 3 lata. Pokazuje ciekawostki, sekrety i zabawne sytuacje z życia tych zwierząt, które próbują się zaadaptować i rozwijać w obliczu stałej wrogości ze strony człowieka. Wszystkie te fantastyczne stworzenia żyją tu sobie przyjemnie. Czy są gatunkiem inwazyjnym, który pojawił się wraz z ociepleniem klimatu, czy też takim, który od dawna tu mieszka. To zapomniany zakątek 600 metrów kwadratowych pajęczego sanktuarium. Jednak na jak długo? 08:05 TAJEMNICE MÓZGU EINSTEINA (EINSTEIN’S BRAIN UNLOCKED) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2018 Reżyseria: Riwa Komatsubara, Takuya Ogasawara Niezwykła opowieść dokumentalna o mózgu Alberta Einsteina, który był uważany za najwybitniejszego fizyka teoretyka XX wieku. Jego teoria względności zrewolucjonizowała postrzeganie wszechświata. Autopsję po jego śmierci w 1955 r. przeprowadził Thomas Harvey. Patolog wydobył mózg Einsteina w tajemnicy. Następnie zniknął razem z nim. Gdzie teraz znajdują się te kawałki? Dziennikarskie śledztwo prowadzi do ponownego odkrycia setek zdjęć wykonanych podczas sekcji, a także do osoby będącej w posiadaniu ponad 100 fragmentów mózgu Einsteina. Dane pozbierano w celu przygotowania wizualizacji mózgu dwudziestoletniego geniusza w 3D. Jak wyglądał mózg człowieka, który zaproponował światu teorię względności? Niezwykła podróż i najnowsze odkrycia neuronauki otwierają nową stronę w tej historii. Czy odpowiedź na pytanie, jak wygląda mózg ludzkiego geniusza, można będzie znaleźć poprzez ponowne zbadanie i złożenie mózgu Einsteina? Udało się ustalić lokalizację 134 bloków. Pozyskaliśmy ważne informacje na temat ludzi posiadających kolejne 14. Niestety, lokalizacja pozostałych 92 bloków pozostaje tajemnicą. Czy kiedyś uda się złożyć mózg Einsteina w całość? Trudno powiedzieć. Pewne jest jedno: dzięki postępom w nauce oraz dzięki największemu umysłowi XX wieku jesteśmy coraz bliżej poznania tajemnicy ludzkiej inteligencji. 09:05 INTELIGENTNE MAŁPY ZNAD ZATOKI TAJLANDZKIEJ (THE MONKEY WHO WANTED TO SEE THE SEA / LES SINGES QUI VOLUAIENT VOIR LA MER / MONKEY REVOLUTION) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cyril Ruoso, Dominique Hennequin Grupa naukowców podczas badań skutków wywołanych przez tsunami w 2004 roku na wyspie Piak Nam Yai na Morzu Andamańskim w Południowej Azji, odkryła makaki. Okazało się, że te zwierzęta potrafią radzić sobie doskonale w niemal każdych warunkach. Używają narzędzi między innymi do rozłupywania skorupek mięczaków, które są ich ulubionym pożywieniem. Potrafią pływać i nurkować. Walczą na śmierć i życie. Stanowią bardzo zgraną społeczność, która jest sprytna, zgrana i zaradna. To makaki jawajskie, zwane też krabożernymi. Pierwsze promienie słońca wyznaczają początek codziennego rytuału. Cała gromada zmierza ku miastu. Około trzystu małp podąża w dół świątynnego wzgórza. Wydaje się, że nic nie może ich powstrzymać. Makaki ruszyły do akcji. Wdzierają się do domów, wspinają na dachy, wypełniają ulice i bulwary. To prawdziwy najazd na miasto. Mieszkańcy nadmorskiego kurortu Hua Hin położonego nad Zatoką Tajlandzką pogodzili się z widokiem makaków oblegających chodniki i huśtających się na przewodach wysokiego napięcia. Buszujące po mieście małpy stały się elementem codziennego porannego krajobrazu. Makaki jawajskie to najliczniej występujące małpy na świecie. Ich populacja zwiększa się dzięki niezwykłym zdolnościom przystosowawczym tych zwierząt. Podobnie jak ludzie, potrafią dostosować się do różnorodnych środowisk. Psotne i zuchwałe małpy doskonale radzą sobie w rejonach miejskich. 10:00 EKSTREMALNE MIASTA - ODC. 1. JAKUCK (EXTREME CITIES / LES VILLES DE L'EXTREME. 1. YAKUTSK) Serial dokumentalny, 47 min, Francja, 2009 Reżyseria: David Rosanis Cztery ekstremalnie położone miasta - Jakuck, La Paz, Hammerfest i Bangkok - są jednymi z najtrudniejszych miejsc zamieszkania na świecie. Dowiemy się, jak te miasta walczą z najtrudniejszymi warunkami środowiskowymi na naszej planecie, aby zapewnić swoim mieszkańcom akceptowalny poziom egzystencji. W pierwszym odcinku poznamy Jakuck, najzimniejsze miasto na świecie. W miejscu zwanym biegunem zimna największym wyzwaniem jest rodzaj gleby: wieczna zmarzlina. Wraz z ociepleniem klimatu ta zamarznięta gleba topnieje, a budynkom grozi zawalenie. Całe miasto zbudowane jest na lodzie, choć wkrótce ten technologiczny cud może skończyć się katastrofą. Po upadku Związku Radzieckiego Jakucja stała się autonomiczną republiką Sacha. Tu zimy trwają od dziewięciu do dziesięciu miesięcy. Jakuck znajduje się w pobliżu punktu, który geografowie nazywają biegunem zimna. Notuje się tu najniższe temperatury na północnej półkuli, do minus 70 - ciu stopni. 10:55 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 11:15 FOTOGRAF Z ULICY SZEWSKIEJ Reportaż, 25 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Sylwetka Adama Karasia, nestora polskiej fotografii i twórcy polskiego fotomontażu. Podczas wizyty w atelier fotografa poznajemy jego warsztat twórczy. Bohater filmu opowiada o początkach swojego zainteresowania fotografią, prezentuje unikalne, historyczne elementy sprzętu fotograficznego, zdradza tajniki swej profesji. Jako rasowy kronikarz swoich czasów, za obiekt zdjęć obrał miasto Kraków. Dokumentował wydarzenia historyczne i polityczne wielkiej wagi. W filmie fotografie dotyczące tych wydarzeń, np. likwidacja pomnika Adama Mickiewicza przez okupantów w czasie II wojny światowej. Zasłynął jako twórca fotomontaży, które najpełniej odzwierciedlają jego twórczy potencjał. 11:50 REPUBLIKA. NARODZINY LEGENDY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ryszard Kruk Zdjęcia: Łukasz Kajetan Pochylski, Wojciech Budny, Ryszard Kruk Film dokumentalny o legendarnym zespole muzycznym Republika. W połowie lat 70. w Toruniu działo środowisko skupione wokół Studenckiego Klubu Pracy Twórczej Od Nowa. Waldek Rudziecki kieruje klubem i organizuje warunki, dzięki którym młodzi muzycy mają po prostu gdzie i na czym grać oraz zaprasza do Torunia ciekawe kapele z całego kraju. Sławek Ciesielski i Paweł Kuczyński wraz z braćmi Rucińskimi tworzą Res Publicę. Dołącza do nich Grzegorz Ciechowski, który szybko wyrasta na lidera. Charyzmatyczny poeta i kompozytor wyznacza nowy styl. Powstaje Republika. Nikt wcześniej tak nie grał. Ich muzyka porywa tłumy. Andrzej Ludew tworzy logo i republikarycę. Czarno - białe pasy stają się ich znakiem rozpoznawczym, a Kombinat jednym z najważniejszych utworów tamtych czasów. Zespół zyskuje ogromną popularność, nieustannie jest w czołówce listy przebojów, zdobywa złotą płytę. W radiowej Trójce pojawia się kreowany reportaż i nie pomaga późniejsze dementi. Płyną listy od zdecydowanych przeciwników, jak i zagorzałych fanów. Ciechowski inspiruje do czytania Herberta, Orwella, Kurta Vonneguta. Ania kończy wówczas szkołę podstawową i jeździ na wszystkie koncerty, ale wiemy, że za kilka lat będzie żoną Grzegorza. Zespół wydaje kolejną płytę, która osiąga sukces, kolejne utwory zyskują miano hitów. Muzycy wchodzą do studia, by nagrać kolejny album i w tym momencie zespół się rozpada. Historia przyjaźni i rodzącego się fenomenu porusza również kontekst historyczny czasów i miejsca twórczego fermentu. Autorzy filmu wykorzystali ciekawe mało znane archiwa filmowe Republiki oraz muzykę i niepublikowane zdjęcia zespołu Res Publica. Niewątpliwie interesujące są jazzowe interpretacje i omówienia utworów Republiki przez Bogdana Hołownię. Film opowiada o pierwszym okresie działalności zespołu Republika, zakończonym jego rozpadem w 1986 roku. Skłania do pytania, co decyduje o sukcesie? W jaki sposób spośród wielu muzyków wywodzących się ze środowiska toruńskiej Od Nowy to właśnie Republika stała się najważniejszym zespołem dla tak wielu ludzi? Talentem, ciężką pracą, odrobiną szczęścią, czy dzięki połączeniu tych elementów przez przyjaźń? 12:50 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz i realizacja: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 13:35 POŁUDNIOWA AFRYKA (ZDF) - CZĘŚĆ 1. ZDERZENIE PRĄDÓW (SOUTH AFRICA 1. CLASH OF CURRENTS) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Czteroczęściowa opowieść dokumentalna o Południowej Afryce. To region świata, gdzie bogactwa dzikiej przyrody nie trzeba nikomu specjalnie zachwalać. Tylko tu są krainy gorące jak pustynie, bujne jak dżungle i zimne jak Antarktyka. Republika Południowej Afryki to kraj tak zróżnicowany jak żaden inny. Dlaczego tutaj pingwiny kochające zimno żyją obok pustyni ze strusiami. Jak doszło do powstania żyworodnych kameleonów i morskich ślimaków. To kraj charakterystycznych cech geograficznych i skrajności klimatycznych, które zapewniają egzotyczną przyrodę zawsze pełną niespodzianek. Odcinek 1. Opowiemy o zderzeniu prądów. Na Przylądku Dobrej Nadziei na południowo - zachodnim cyplu Afryki zderzają się i łączą ze sobą dwa potężne oceany o zupełnie odmiennych charakterach. Od wschodu Prąd Południowoafrykański - Agulhas niesie ciepłe masy wody z Oceanu Indyjskiego, a z głębokiego Atlantyku płynie zimny Prąd Benguelski. Ich zderzenie powoduje niezwykłe warunki pogodowe i sprzyja pingwinom przylądkowym. Ich przodkowie przebyli długą drogę z Antarktyki. Nie są dobrze wyposażone na taką pogodę. Dysząc w upale szukają ochłody w wodach zimnego prądu. U stóp Góry Stołowej leży Kapsztad. Założony w XVII wieku jako stacja zaopatrzenia dla statków handlowych Kompanii Wschodnioindyjskiej dziś jest doskonałym przykładem globalizacji. 14:35 DZIKA KANADA - ODC. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA. THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępów niespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 15:35 KRÓLESTWO OCEANU - NARODZINY OCEANU. CZ. 1 (CREATING AN OCEAN) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Tixier Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak powstawało gigantyczne oceanarium w Chinach. Jest sanktuarium morskiego życia. To ogromna, szklano - metalowa konstrukcja, która może pomieścić 100 milionów litrów wody. To największe akwarium na świecie zostało właśnie otwarte na wyspie Hengqin, obok Makau. Nie ma takiego drugiego miejsca, które przypominałoby taką wymarzoną konstrukcję pod względem wielkości placu budowy, typu i skali architektonicznej oraz liczby prezentowanych gatunków morskich czy szacowanej liczby odwiedzających. Budowa była prawdziwą łamigłówką inżynierii architektonicznej, wymagała zespołowej pracy ekspertów z całego świata. To gigantyczne akwarium pobiło już kilka rekordów. Zgromadziło największą liczbę rekinów wielorybich i płaszczek olbrzymich w niewoli. Będzie też domem dla nie mniej niż 20 000 ryb i około 5 000 innych gatunków. Ta miniseria pokaże 4 lata wyjątkowej pracy, innowacji, osiągnięć technicznych i najwyższej klasy logistyki. Zobaczymy również, jak każde ze zwierząt zostało wprowadzone do nowego środowiska, a także poznamy niesamowitą pracę osób odpowiedzialnych za opiekę nad zwierzętami, które są tutaj prawdziwymi celebrytami. 16:35 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - RZEKA AARE (FASCINATING SWITZERLAND - ALONG THE AARE RIVER) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tej części serii uroki przyrody w Szwajcarii. Góry Krainy Berneńskiej są jednym z najurokliwszych regionów. Rzeka Aare ma tu swoje źródło. To najdłuższa rzeka, której całe koryto znajduje się w granicach Szwajcarii. Co roku blisko 260 kilometrów sześciennych wody spływa z Alp. To ponad 5 razy więcej niż w Jeziorze Bodeńskim. W czasie epoki lodowcowej woda z topniejącego lodowca Aare wyżłobiła aż siedem głębokich wąwozów w płaskowyżu skalnym. Jeden z tych wąwozów jest teraz korytem rzeki Aare. Dla niektórych to niepokojące miejsce: wąwóz jest uważany za siedzibę legendarnego smoka. Ściany skalne wznoszą się na 180 metrów. Najwęższe miejsce wąwozu ma zaledwie metr szerokości. Rzeka płynie przez wąwóz dość statecznie. Jednak woda z topniejących lodów z wyższych partii gór - zachowuje się zupełnie inaczej. 17:05 EKSTREMALNE MIASTA - ODC. 2. LA PAZ (EXTREME CITIES / LES VILLES DE L'EXTREME 2. LA PAZ) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2009 Reżyseria: David Rosanis Cztery ekstremalnie położone miasta - Jakuck, La Paz, Hammerfest i Bangkok - są jednymi z najtrudniejszych miejsc zamieszkania na świecie. Dowiemy się, jak te miasta walczą z najtrudniejszymi warunkami środowiskowymi na naszej planecie, aby zapewnić swoim mieszkańcom akceptowalny poziom egzystencji. W tym odcinku poznamy La Paz, najwyższą stolicę świata. Miasto otoczone 5000 - metrowymi szczytami zawsze walczyło o rozwój z naturą. Życie na takiej wysokości jest nieustannym wyzwaniem dla ludzkiego ciała. 18:05 BRYTYJSKA RODZINA KRÓLEWSKA I JEJ TAJEMNICE - ODCINEK 4. NA ŚWIECZNIKU (SECRETS OF THE ROYALS: INSIDE THE CROWN) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Ian A. Hunt, David Longan, Jay Dacey W tym odcinku ujawnimy tajemnice najdłużej panującej koronowanej głowy. Porozmawiamy z damami, które towarzyszyły jej podczas koronacji. I wybiegniemy myślą w przyszłość, kiedy Karol odziedziczy koronę. Elżbieta to wzór cnót monarszych. Panuje najdłużej w historii. Jako młoda kobieta przysięgła, że poświęci się służbie i obowiązkom. Dziś należy do grona największych przywódców światowych. Jak królowa zmieniała się z biegiem lat? Monarchinię wyróżnia poczucie obowiązku. Strzeże tysiącletniej tradycji korony brytyjskiej. Wie, jaką moc ma dziedzictwo. Magia zamków, powozów i korony uwodzi każdego światowego przywódcę. 19:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 SLOW NEWS (SLOW NEWS) Film dokumentalny, 52 min, Włochy, 2020 Reżyseria: Alberto Puliafto Film dokumentalny o świecie informacji, prasie i mediach społecznościowych. Tweety, najświeższe informacje, posty - toniemy w nadmiarze informacji. Co 60 sekund udostępniamy miliony informacji na Facebooku, oglądamy miliony filmów na YouTubie, piszemy miliardy tweetów. Fałszywe wiadomości, gazety z mistyfikacjami, prawdziwe gazety z fałszywymi wiadomościami. Ludzie wierzą we wszystko i nic w tym samym czasie. Wszystko można sfabrykować, również komentarze. Algorytmy Facebooka wartościują komentarze i dyskusje, i decydują, które treści należy promować. Widzimy więc, że jakaś informacja wywołuje niesamowitą liczbę reakcji, które powstały automatycznie. W różnych częściach świata niektórzy dziennikarze budują alternatywne modele: Rob Orchard w Anglii, załoga De Correspondent w Holandii, Lea Korsgaard w Danii i wielu innych. Chcą tego samego: spowolnienia tego natłoku. Tymczasem w Mediolanie czterech niezależnych dziennikarzy spotyka się z profesorem Peterem Lauferem z University of Oregon; jest on autorem manifestu Slow News, inspirowanego filozofią Slow Food i przystosowanego do dziennikarstwa. Zaczęło się od Slow Food, ale te same zasady obowiązują też w przypadku informacji: muszą być dobrej jakości, wolne od zanieczyszczeń i uczciwie przekazane. 21:10 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - ŻONY OLIGARCHÓW. ROSJA, RUBLE I MIŁOŚĆ. Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wstęp do filmu "Żony oligarchów. Rosja, ruble i miłość". 21:20 ŻONY OLIGARCHÓW. ROSJA, RUBLE I MIŁOŚĆ. (OLIGARCH’S WIVES / THE OLIGARCHS’ WIVES RUSSIA, RUBLES, AND LOVE) Film dokumentalny, 57 min, Izrael/Niemcy, 2015 Reżyseria: Aleksander Genteler, Viktoria Kurakova Muzyka: Avi Benjamin Alexander Gentelejew (autor filmów dokumentalnych "Grabież", "Złodziejski kodeks") obserwuje żony największych rosyjskich oligarchów. Indywidualne życie poszczególnych kobiet składa się tutaj nie tylko na obraz pewnej klasy społecznej, ale przede wszystkim ukazuje bezpośrednie i potężne powiązania władzy i elity. Aktualny, specyficzny system polityczny Rosji, ukształtowany w wyniku przemian lat 90. , odbija się zarówno w pełnym przepychu życiu niewielkiej grupy ludzi, jak i w całkowitej niepewności i niestabilności ich pozycji 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z POCZUCIEM HUMORU W ODESSIE Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o niezwykłym kolorycie Odessy, która słynie na całym świecie z humoru i z anegdot. Wszystko dlatego, że jest to miasto wielonarodowościowe. A najlepsze dowcipy powstają zawsze z mieszaniny kultur. W Odessie ton nadaje żydowski szmonces. Dlatego - na pytania odpowiada się tam zwykle pytaniami. Bohaterem reportażu jest Sierioża, który pracuje jako cicerone i zabawia gości w modnej restauracji "Deja vu". Nazwa i wystrój lokalu nawiązują do komedii Juliusza Machulskiego. Tak, jak w filmie - można tu poczuć klimat radzieckiej rzeczywistości końca lat dwudziestych ubiegłego wieku. Oczywiście na wesoło. Bo humor niezmiennie pozostaje głównym towarem Odessy. Deja vu - wszystko już było. Reportaż pokazuje codzienne życie Sierioży i miasta, które mimo problemów jest tak pogodne, jak czarnomorski klimat. 23:00 TO JEST KONGO (THIS IS CONGO) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2017 Reżyseria: Daniel Mc Cabe Film dokumentalny o Kongu i jednym z najdłuższych konfliktów na świecie oraz ludziach, którzy tam żyją. W Demokratycznej Republice Konga, w wyniku wielokrotnych zmian reżimu i całkowitego zubożenia ludzi w ciągu ostatnich dekad, życie straciło pięć milionów ludzi. Poznamy linię frontu walki, kluczowych graczy, dowódców wojskowych, konflikt nękający ten kraj od środka. To prawdziwie kongijskie spojrzenie na problemy, które nękają ten naród. Poznamy Pułkownika Kasongo, żołnierza Mamadou Ndalę, biznesmana Mama Romance i krawca Hakiza Nyantabę. Chociaż ich ścieżki nigdy się nie krzyżują, trwający konflikt odbija się echem we wszystkich aspektach ich życia. Film opowiada historię od 2012 roku, kiedy wspierani przez Rwandę i Ugandę rebelianci M23 rozpoczęli ataki w regionie North Kivu w Kongu, zagrażając pokojowi i stabilności. Przez kolejne trzy lata film śledzi i rejestruje cykl przemocy, eksploatację zasobów i ludobójstwo, które uczyniły Kongo tym, czym jest dzisiaj. 23:55 DZIEŃ POWSZEDNI ŁOBEZ Reportaż, 19 min, Polska, 1973 Autor: Kazimierz Kulig Zdjęcia: Eugeniusz Eysymontt Wizyta w polskim mieście Łobez, położonym w granicach województwa szczecińskiego, stała się pretekstem do opowieści o rozwoju miasteczek i wsi w granicach tego powiatu. Kamera telewizyjna odwiedziła niezwykle malownicze tereny regionu jak: Cieszyno Łobeskie, jezioro Woświn, ośrodek w Węgorzynie czy stadninę koni w Łobzie. Ponadto - wizyta na naradzie w powiatowym komitecie partii oraz w Liceum Ogólnokształcącym w Łobzie. Rozmowa z uczniami, historia miasta, jego rozwoju i niespełnionych oczekiwań młodzieży. 00:20 NOTACJE - EDWARD PAŁŁASZ. PO MIECZU JESTEM KASZUBEM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Lucyna Smolińska Edward Pałłasz, kompozytor (ur. 30 sierpnia 1936 r. w Starogardzie Gdańskim. W kompozycji jest autodydaktą. W latach 1954 - 62 pracował w teatrach studenckich w Gdańsku (Bim - Bom) i Warszawie (STS). Z tego okresu pochodzą pierwsze teatralne kompozycje muzyczne. W latach 1995 - 98 pełnił funkcję dyrektora Programu II Polskiego Radia. W 1999 r. objął funkcję zastępcy dyrektora naczelnego i artystycznego Warszawskiej Opery Kameralnej. Edward Pałłasz jest laureatem wielu konkursów. 00:30 OJCIEC I SYN Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński, Paweł Łoziński Dwaj znani dokumentaliści, Marcel Łoziński i Paweł Łoziński, wyruszają kamperem przez Europę. Celem podróży jest Paryż, miejsce urodzin Marcela. Ojca i syna łączy nie tylko nazwisko i pokrewieństwo, ale również wykonywany z pasją zawód oraz silna i skomplikowana więź, pełna resentymentów i niedopowiedzeń. Rejestrują kamerą rozmowy, które prowadzą w czasie podróży. Wspominają dawne lata, mówią o pracy, miłości, odpowiedzialności, ojcowskich obowiązakach, rodzinnych sprawach. Dla Marcela Łozińskiego najszczęśliwszym dniem w życiu był 4 grudnia 1965 r. Właśnie wówczas przyszedł na świat w Warszawie jego syn, Paweł. Przemierzając kolejne kraje w drodze do Francji, poszukują odpowiedzi na pytania: czy wykonywanie tego samego zawodu przez ojca i syna jest przekleństwem czy błogosławieństwem? Czy można wykorzystać film, by załagodzić rozmaite rodzinne problemy, wyjaśnić wątpliwości, przyczyny rozwodu rodziców, przybliżyć rodzinne relacje? Dla ojca jest to powrót do miejsca urodzenia, dla syna próba rozliczenia wspólnej przeszłości. W film dokumentalny zostały wplecione fragmenty archiwalnych nagrań z rodzinnej kolekcji Marcela i Tamary Łozińskich. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MACIEJOWICE 1794 - NIEDOPISANE KARTY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Maciejowice 1794 - niedopisane karty. Dziś jest dzień wyjątkowy od czasów Przyborowskiego - szukane są groby poległych w czasie insurekcji kościuszkowskiej powstańców. Zakładamy, że może to być od trzech do pięciu tysięcy osób. Podążając śladami Tadeusza Kościuszki, wspierani pamiętnikarskim zapisem Juliana Ursyna Niemcewicza, analizujemy krok po kroku przebieg bitwy pod Maciejowicami i wspólnie z regionalistami szukamy mogił poległych powstańców. 02:20 ODYSEJA ZŁOMOWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Ferdek, Łukasz Gutt Antyczna droga do Chin - Jedwabny Szlak. Stara ciężarówka wiezie poradziecki złom do chińskiej huty: szutrową drogą przez puste góry Tien Szan, wspinając się na przełęcz Torugart 3750 m n.p.m. Śledzimy ostatnią podróż pordzewiałej ramy łóżka, wyrzuconego z jakiegoś domu przed laty. Rozmaite metalowe resztki upadłego imperium ZSRR spotykają się na przyczepie ciężarówki. Rosnące w potęgę Chiny, głodne surowców, pochłonęły już prawie cały złom, jaki można było znaleźć w Kirgistanie. W drodze poznajemy życie kilku osób: złomiarza, kierowców, pani z przydrożnej "gościelnicy" - noclegowni urządzonej w wozie Drzymały. Opowieść toczy się jednocześnie w skali makro i mikro: historia dwóch cywilizacji splata się z walką kilku ludzi o przeżycie i lepszą przyszłość. Ile czasu zajmuje przejazd ze złomowiska w Tokmoku do huty w Urumchi? To niewiele ponad 1000 kilometrów, ale złom będzie jechał miesiąc. To prawdziwa podróż w czasie. Ludzie w Kirgistanie żyją w tempie antycznym, z dala od nowoczesnej cywilizacji. Chińczycy pędzą w rytmie polifonicznych dzwonków komórkowych, szelestu banknotów, neonów w centrach handlowych. Historia jest zapętlona wokół kirgiskiej wielopokoleniowej rodziny mieszkającej w dolinie At - Baszy, przy drodze prowadzącej do Chin. Życie płynie tam bardzo powoli, zgodnie z rytmem przyrody. Mały chłopczyk Nursułtan całymi dniami bawi się przy drodze albo w strumieniu, brak zabawek zastępuje mu bogata wyobraźnia. Sam kiedyś chciałby być kierowcą ciężarówki, na razie wozi kamyki na kawałku drewna. Rodzina żywi się mięsem swoich zwierząt, prawie nie potrzebują gotówki. Dziadek dorabia przez szukanie złomu. Tym razem znajduje metalową ramę łóżka, którą sprzedaje na złom. Łóżko razem z fragmentami starych samochodów, innych łóżek, elementami fabryk pociętymi na kawałki, jedzie do chińskiej huty. 50 - tonowy ładunek wiezie Sania, z pochodzenia Rosjanin. Gruntową drogą wloką się przeładowane poradzieckie ciężarówki, w przeciwną stronę ciągnie sznur nowoczesnych chińskich tirów z towarami. Wszystkie te samochody mijają po drodze dom Nursułtana i jego dziadka. Sania zatrzymuje się co chwilę, chłodzi silnik maza, spotyka miejscowych ludzi i innych kierowców. W Chinach, w bazie Topa, robotnicy ręcznie rozładowują złom. Są ich tłumy - śniadzi, zmęczeni, ubrani byle jak. Złom dalszą drogę odbędzie chińską ciężarówką. Nasze łóżko wjeżdża w inny świat. To już betonowe autostrady, ogromne stacje paliw i centra handlowe. Tutaj każdy się spieszy, ludzie są nieufni, trudno nawiązać kontakt. W hucie w Urumchi łóżko trafia do pieca, stapia się w czerwoną surówkę, zmienia formę, jest nową blachą, zaraz będzie nowym chińskim produktem. Robotnik metalurg pobiera pensję i zabiera swoją rodzinę do centrum handlowo - rozrywkowego. Jedną z głównych atrakcji jest strzelanie do czerwonych baloników, synek robotnika z pasją ściska rewolwer. Sciana telewizorów w sklepie z elektroniką pokazuje chiński cud gospodarczy - budowę miasteczka olimpijskiego w Pekinie, statki z towarami wypływające z Szanghaju. Z hutniczej linii zjeżdża blacha, z niej wytłacza się miski. Są ich tysiące. Wyjeżdżają z magazynu, robotnicy pakują je do nowoczesnej chińskiej ciężarówki. Jedną z tych misek widzi dziadek Nursułtana na bazarku w pobliskim miasteczku, Narynie. Długo targuje się o cenę, wreszcie kupuje, zawija w gazetę. 03:15 KAMIENNA CISZA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kopczyński Zdjęcia: Jacek Petrycki Muzyka: Lucjan Wesołowski Afganistan - kraj szarpany kolejnymi wojnami. Reżyser filmu, Krzysztof Kopczyński, pokazuje na przykładzie jednej wioski zagmatwane losy ludzkie na tamtym terenie. Jest to film o miłości i pragnieniu szczęścia silniejszych od prawa i psychologii islamu, ale także o ludziach ślepo wiernych jego nakazom. W 2005 roku światowe agencje obiegła informacja, że w górach ukamienowano za cudzołóstwo 25 - letnią kobietę. Historia, którą opowiada film, zaczyna się 5 lat wcześniej, gdy Amina została wydana za mąż za Mohammeda. O małżeństwie zadecydowali rodzice. Zaraz po ślubie Mohammed wyjechał do pracy w Iranie i nie dawał znaku życia. Amina żyła w samotności. W jej życiu pojawił się Karim, z rodziny zwaśnionej z rodziną Aminy. Ale w wiosce nie ma miejsca na tajemnice. Przyłapani razem kochankowie zostali oskarżeni o naruszanie prawa. Karim przeżył karę i uciekł, Aminę zamordowano. W śledztwie nikt się do tego nie przyznał, poza matką Aminy, która powiedziała: "Musiałam ją zabić, bo zniesławiła mnie i moją rodzinę".