TVP Dokument Czwartek, 09.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 70 STRZEGOM Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W gminie Strzegom we wsi Rogoźnica warto odwiedzić Muzeum Gross - Rosen, upamiętniające ofiary byłego nazistowskiego obozu koncentracyjnego, gdzie życie straciło 40 tysięcy osób. 06:55 NOTACJE - HENRYK KUŹNIAK. NIE ROBIĘ MUZYKI DLA SIEBIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Lucyna Smolińska Kompozytor, muzykolog, pedagog. Ukończył muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim (1959). W 1968 r. otrzymał stypendium rządu francuskiego na odbycie stażu w studiu muzyki eksperymentalnej u Pierre'a Schaeffera w ORTF. Twórczości Henryka Kuźniaka został poświęcony IX Festiwal Muzyki Filmowej, który odbył się w Łodzi w czerwcu 2006 r. 07:10 DZIKA KANADA - ODC. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA. THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępów niespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 08:10 KRÓLESTWO OCEANU - NARODZINY OCEANU. CZ. 2 (CREATING AN OCEAN) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Tixier Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak powstawało gigantyczne oceanarium w Chinach. Jest sanktuarium morskiego życia. To ogromna, szklano - metalowa konstrukcja, która może pomieścić 100 milionów litrów wody. To największe akwarium na świecie zostało właśnie otwarte na wyspie Hengqin, obok Makau. Nie ma takiego drugiego miejsca, które przypominałoby taką wymarzoną konstrukcję pod względem wielkości placu budowy, typu i skali architektonicznej oraz liczby prezentowanych gatunków morskich czy szacowanej liczby odwiedzających. Budowa była prawdziwą łamigłówką inżynierii architektonicznej, wymagała zespołowej pracy ekspertów z całego świata. To gigantyczne akwarium pobiło już kilka rekordów. Zgromadziło największą liczbę rekinów wielorybich i płaszczek olbrzymich w niewoli. Będzie też domem dla nie mniej niż 20 000 ryb i około 5 000 innych gatunków. Ta miniseria pokaże 4 lata wyjątkowej pracy, innowacji, osiągnięć technicznych i najwyższej klasy logistyki. Zobaczymy również, jak każde ze zwierząt zostało wprowadzone do nowego środowiska, a także poznamy niesamowitą pracę osób odpowiedzialnych za opiekę nad zwierzętami, które są tutaj prawdziwymi celebrytami. 09:05 POŁUDNIOWA AFRYKA (ZDF) - CZĘŚĆ 2. KRAINA OLBRZYMÓW (SOUTH AFRICA 2. LAND OF THE GIANTS) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Czteroczęściowa opowieść dokumentalna o Południowej Afryce. To region świata, gdzie bogactwa dzikiej przyrody nie trzeba nikomu specjalnie zachwalać. Tylko tu są krainy gorące - jak pustynie, bujne - 0 jak dżungle i zimne - jak Antarktyka. Republika Południowej Afryki to kraj tak zróżnicowany jak żaden inny. Dlaczego tutaj pingwiny kochające zimno żyją obok pustyni ze strusiami. Jak doszło do powstania żyworodnych kameleonów i morskich ślimaków. To kraj charakterystycznych cech geograficznych i skrajności klimatycznych, które zapewniają egzotyczną przyrodę zawsze pełną niespodzianek. Odcinek 2 to opowieść o olbrzymach, żyjących w tym zakątku świata. Sekretne życie południowej Afryki zaczyna się na wybrzeżu, na najbardziej wysuniętym na południe zdradliwym cyplu, gdzie z furią zderzają się ze sobą i mieszają wody oceanów. W wodach oceanu, poniżej ogłuszającego huku fal rozpętuje się prawdziwe piekło. Dla ławic sardynek to Armagedon. Delfiny polujące w grupach, kierując się echolokacją, mkną za zdobyczą z prędkością 50 kilometrów na godzinę. Czego nie pożrą delfiny, zapewne przypadnie w udziale głuptakom przylądkowym i żarłaczom. Ale nawet ci drapieżnicy wycofują się przed potężnym myśliwym osiągającym ponad 12 metrów długości. Płetwal Bryde’a - wielki i głodny. Zmienia się też linia brzegowa. Północno - wschodnie wybrzeże przechodzi od stromych skał w łagodne piaszczyste plaże. W głębi lądu za piaszczystymi wydmami rozciąga się obszar lasów subtropikalnych. Ciepły Ocean Indyjski przez cały rok zapewnia gorący wilgotny klimat. Rzeki i jeziora nigdy nie wysychają tu doszczętnie. To idealne warunki dla jednego z największych drapieżników na ziemi - dla krokodyla nilowego. 10:05 EKSTREMALNE MIASTA - ODC. 3. HAMMERFEST (EXTREME CITIES / LES VILLES DE L'EXTREME. 3. HAMMERFEST) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2009 Reżyseria: David Rosanis Cztery ekstremalnie położone miasta - Jakuck, La Paz, Hammerfest i Bangkok - są jednymi z najtrudniejszych miejsc zamieszkania na świecie. Dowiemy się, jak te miasta walczą z najtrudniejszymi warunkami środowiskowymi na naszej planecie, aby zapewnić swoim mieszkańcom akceptowalny poziom egzystencji. W tym odcinku poznamy Hammerfest: miasto w ciemności. W najbardziej wysuniętym na północ mieście na świecie słońce znika na 2 miesiące każdej zimy. Ta wieczna noc wywołuje u ludzi ekstremalne skutki, znane jako zespół stresu polarnego. 11:00 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCE DZIKIE OSTĘPY ZIMĄ - STOLICZKU NAKRYJ SIĘ (FASCINATING WINTER WILDERNESS - THE MAGIC WISHING TABLE) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tej części serialu będziemy obserwować przyrodę, która we wszystkich porach roku potrafi przetrwać. Gdy śnieg i lód rzuci czar na ziemię zima w Europie Środkowej ukazuje swoje najpiękniejsze oblicze. Tymczasem biały splendor ma swoje ciemne strony, ponieważ zimą wiele zwierząt z trudem znajduje pożywienie. Myszy moszczą się wygodnie pod śnieżnym dywanem. Chroni je przed lodowatą temperaturą i kryje przed wzrokiem drapieżców. Tymczasem sarna nie ma ochrony przed żywiołami. Lis także. Jak ma znaleźć zdobycz w bezkresnym morzu bieli? Świat zimą wydaje się cichym, odizolowanym miejscem. Trudno sobie wyobrazić, że się tu znajdzie coś do jedzenia. Tymczasem Matka Natura zaopatruje zwierzęta nawet w czasie najsurowszej zimy. 11:20 CZTEROBRYGADÓWKA Reportaż, 12 min, Polska, 1972 Reportaż o czterobrygadowym systemie pracy. System zaczął funkcjonować we wrześniu 1961 roku. Pomimo wcześniejszych problemów i wątpliwości, sprawdził się w praktyce w wielu dziedzinach produkcji m.in. w hutnictwie, przemyśle chemicznym, szklarskim, celulozowo - papierniczym oraz ceramicznym. Gwarantuje on ciągłość linii produkcyjnej. W reportażu wypowiedź hutnika oraz pracowników kadry kierowniczej o korzyściach z takiego systemu pracy. Ilustracją są ujęcia z produkcji stali i papieru. 11:40 RYSZARD SZURKOWSKI - WYŚCIG PRZEZ ŻYCIE Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Rytel Zdjęcia: Ładysław Lipkowski, Marian Kostra Muzyka: Joanna Fidos Dla każdej telewizji trudnym momentem jest sytuacja, kiedy odchodzi jakaś wybitna postać ze świata sportu i nagle okazuje się, że nie ma żadnego materiału, który sumowałby jej/jego osiągnięcia. Okazuje się też, że już nie uda się porozmawiać z bohaterem dawnych czasów. Może warto rozpocząć produkcję filmów biograficznych, opisujących wielkich sportowców z naszej przeszłości. One są cenne nie tylko w momencie śmierci bohatera, ale też są atrakcyjnym uzupełnieniem bieżącej oferty programowej. Pierwszym przykładem jest Ryszard Szurkowski. Jego sportowe osiągnięcia wystarczą, żeby zrobić film z wykorzystaniem materiałów archiwalnych i wspomnień samego kolarza. 12:45 WIELKA ALIENACJA (THE GREAT DISCONNECT) Film dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Tamer Soliman Zdjęcia: Jeremy Wolton Żyjemy w czasach, które zostały określone jako wiek samotności. Wiele osób twierdzi, że ma problemy z nawiązaniem przyjaźni i znalezieniem kogoś, komu mogliby się zwierzyć lub spędzić czas wolny od pracy. Pomimo postępu technologicznego, poprawy warunków życia, rozwoju edukacji i opieki zdrowotnej widać, że czujemy się bardziej samotni niż kiedykolwiek wcześniej. Co spowodowało, że mamy trudności z relacjami międzyludzkimi. Społeczeństwo stało się bardziej indywidualistyczne. Ludzie przede wszystkim zajmują się sobą. Można odczuwać samotność w tłumie. Można mieć mnóstwo znajomych na Facebooku i wciąż być bardzo samotnym. Z medycznego punktu widzenia izolacja społeczna jest porównywalna do palenia 15 papierosów dziennie. Tak samo szkodzi zdrowiu, jak cukrzyca. Poziom izolacji społecznej jest bardzo wysoki. By osiągnąć zdrowie fizyczne, emocjonalne i społeczne, musimy się jednoczyć. Poświęcanie czasu, wkładanie wysiłku i energii we wspólnotę to najbardziej solidna inwestycja. Im więcej dajesz z siebie, tym więcej dostajesz w zamian. Zysk jest bezcenny. 13:45 POŁUDNIOWA AFRYKA (ZDF) - CZĘŚĆ 3. DRAPIEŻCY Z KALAHARI (SOUTH AFRICA 3. KILLERS OF THE KALAHARI) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Odcinek 3 prezentuje najwspanialszych drapieżców z Kalahari. Rozległe trawiaste obszary na północnych sawannach Południowej Afryki tworzą dla niego idealną arenę. Długonogie koty dorastają do wysokości 60 centymetrów. Znalezienie własnego terytorium może potrwać rok czy dwa. Roślinożerców na pustyni czekają inne wyzwania. Roślin jest mnóstwo, ale panuje konkurencja. Jednak dzięki zróżnicowanej wielkości ciała zwierzęta mogą się dzielić tym samym źródłem pokarmu. Najwyższe piętro roślinne przypada w udziale żyrafom. Zebry i gnu żerują na trawach, a guziec blisko ziemi. Pasmo Gór Smoczych rozciąga się po wschodniej stronie kraju. Potężne góry dochodzące do 3 tysięcy metrów tworzą barierę, która zatrzymuje chmury deszczowe nadciągające znad oceanu. Skutek jest taki, że za górami zostaje spragniona deszczu półpustynia. Na południowoafrykański płaskowyż Karru spada nie więcej niż 400 milimetrów deszczu rocznie. W szczycie sezonu letniego temperatura przekracza 40 stopni. Te spalone słońcem równiny wielkości Niemiec zajmują prawie jedną trzecią powierzchni południowej Afryki. 14:45 DZIKA KANADA - ODC. 3 SERCE LĄDU (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner W tym odcinku filmowa podróż po środkowej i północnej Kanadzie, miejscach ogromnego bogactwa krajobrazów. Rozległe lasy, łąki, niezliczone jeziora i niezwykła rozmaitość gatunków fauny i flory. Dla Europejczyków, którzy przybyli tu w XVII wieku, borealne lasy iglaste i prerie wydawały się dziewicze, ukształtowane wyłącznie przez matkę naturę. Historia Kanady jest jednak pełna niespodzianek. Pod koniec marca na łąkach i preriach południowego Saskatchewan odbywa się niezwykły spektakl. Przed przybyciem samic - samiec preriokura bażanciego stroszy piórka, walcząc o miejsce w hierarchii. To swoisty konkurs tańca. Zwycięzca zajmie najlepszą pozycję, by samice zobaczyły go pierwszego. Preriokury rok po roku wykonują swoje tańce godowe w tym samym miejscu. Fakt ten jest świetnie znany innym mieszkańcom otwartej przestrzeni. Od tysięcy lat ludzie zamieszkiwali prerię razem z jej fauną. Członkowie plemienia Czarnych Stóp wciąż wykonują tradycyjny taniec, inspirowany wiosennymi zachowaniami preriokurów ptaków, na które zresztą często polują. Na długo przed przybyciem Europejczyków, ludy Kanady rozwinęły cywilizację opartą na głębokiej wiedzy o tej krainie i jej faunie. Czarne Stopy stosowały również praktyki, które przekształcały środowisko. W 1691 roku angielski podróżnik Henry Kelsey był jednym z pierwszych Europejczyków, przemierzających Kanadę Południową, który poznał ten wyjątkowy krajobraz prerii. Towarzysze z plemienia Assinboinów zapewne opowiadali Kelseyowi o bogatych terenach łowieckich na rozległych, trawiastych równinach. Nie był jednak przygotowany na widok, którego miał być świadkiem. Widok stad bizonów, liczących do 4 milionów sztuk! Bizony to olbrzymie, silne stworzenia o agresywnej naturze. Od tysięcy lat w sercu Kanady ludzie żyli razem z dzikimi stworzeniami. Jeśli zapewnimy przyrodzie przestrzeń, której potrzebuje, będzie się rozwijać i nadal nas zadziwiać. 15:45 W BLASKU GWIAZD (IN THE STARLIGHT) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Mathieu Le Lay Zanim Paul Zizka został fotografem, uwielbiał otwartą przestrzeń. Jego pierwszy kontakt z górami Kanady zrodził zamiłowanie do fotografii. Zachwycony ich potęgą, raptem zaczął dostrzegać piękno swojego otoczenia na nowo. Postanowił od tamtej pory wyrażać swoją więź z dzikimi krajobrazami najodleglejszych miejsc na Ziemi za pomocą fotografii. Jego zdjęcia są natychmiast rozpoznawalne. Obiegły cały świat i zostały opublikowane w czołowych magazynach fotograficznych. Praca Paula często wiąże się z wyprawami na odludzie. Żyje przygodami i wciąż stawia sobie nowe wyzwania, aby dotrzeć jak najbliżej swoich celów. Noc ujawnia głębszy aspekt fotografii Paula. W ramach serii nocnych zdjęć uchwycił ulotny czar rozgwieżdżonych niebios podziwianych z czterech krańców świata. Przyroda wciąż oferuje Paulowi nowe wyzwania. Jego zamiłowanie do fotografii i chęć doskonalenia warsztatu stale zapisują kolejne karty w jego historii. Film został nakręcony w 4K. To podróż do świata pełnego gwiazd. Nieustające pragnienie zachwytu skłania Paula do podróżowania po świecie w pogoni za gwiazdami i zorzą. Każda wyprawa przynosi nowe odkrycia i chwile spędzone w zawieszeniu, pomiędzy niebem i ziemią. 16:40 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCY SAD - WIOSNA, LATO (THE FASCINATING MIXED ORCHARD SPRING AND SUMMER) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl krótkich filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W szesnastej części tej serii zobaczymy, co dzieje się w sadzie wiosną i latem. Tradycyjny sad mieszany to raj dla flory i fauny. Wiosną bogate w gatunki sady są najpiękniejsze. Z pierwszymi ciepłymi promieniami słońca wszystko ożywa i daje o sobie znać. Tradycyjny sad mieszany to habitat wielu gatunków ptaków. Szpak rozpoczyna natarczywe wołanie partnerki. Zielony dzięcioł to miejscowy cieśla. Zbutwiałe drewno jest idealne na wykucie dziupli. Gdy rozkwitają wiśnie, to znak, że przyszła wiosna. Porowata kora na starszych drzewach stanowi świetną pomoc dla zwierząt futerkowych, by zetrzeć zimowe okrycie. Kilka gatunków ptaków ma teraz potomstwo, które trzeba nakarmić. Dla młodego dzięcioła - duże chrabąszcze majowe to delicje. 17:05 EKSTREMALNE MIASTA - ODC. 4. BANGKOK (EXTREME CITIES / LES VILLES DE L'EXTREME. 4. BANGKOK) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2009 Reżyseria: David Rosanis Cztery ekstremalnie położone miasta - Jakuck, La Paz, Hammerfest i Bangkok - są jednymi z najtrudniejszych miejsc zamieszkania na świecie. Dowiemy się, jak te miasta walczą z najtrudniejszymi warunkami środowiskowymi na naszej planecie, aby zapewnić swoim mieszkańcom akceptowalny poziom egzystencji. W tym odcinku poznamy Bangkok: tonące miasto. Wraz ze śmiertelnymi tajfunami, wzmagającymi się opadami deszczu, podnoszeniem się poziomu morza i osiadaniem ziemi na poziomie 4 cm rocznie, woda stała się największym zagrożeniem dla przetrwania miasta. 18:05 EGIPSKI KRÓL SŁOŃCE. TAJEMNICZE GROBOWCE - ODC. 2 (EGYPT’S SUN KING: THE MYSTERY TOMBS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Richard Reisz Film dokumentalny o niezwykłych odkryciach w Egipcie. W 2011 roku zespół z Uniwersytetu w Bazylei dokonał dwóch zdumiewających odkryć w egipskiej Dolinie Królów. Przypadkowo natknęli się na nowy grobowiec, który był pierwszym zawierającym ciało od czasu odkrycia Tutanchamona. Następnie odkryli, że znajdujący się obok grobowiec, który nigdy wcześniej nie był wykopany, zawierał ciała około 50 osób. Ale kim byli wszyscy ludzie w tych dwóch połączonych grobowcach? Ten film śledzi archeologiczną historię detektywistyczną, aby znaleźć odpowiedź. Podąża tropem, który prowadzi do jednego z największych egipskich faraonów, Amenhotepa III - i do kobiet, z którymi był blisko. Film ujawnia również zadziwiający projekt, który krył się za ponownym pojawieniem się w pobliżu największej świątyni, jaką kiedykolwiek zbudowano w starożytnym Egipcie - zaginionej świątyni grobowej tego samego faraona, Amenhotepa III. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PANAMA. KRAJ MIĘDZY OCEANAMI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 10. RODZINA PETIURENKO - ALBINA Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Albina ma 18 lat. Chce zostać koncertującą pianistką. Gra od dzieciństwa, wiele godzin dziennie. Przygotowuje się do matury i do egzaminu do Akademii Muzycznej. Albina ciężko pracuje, żeby spełnić marzenia. Rzadko spotyka się ze znajomymi, jest w pełni skupiona na celu, ambitna, pracowita, wysoko postawiła sobie poprzeczkę. 20:55 AFGANISTAN - GROBOWIEC ZWIĄZKU RADZIECKIEGO (THE TOMB OF THE USSR) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nicolas Jellot Zdjęcia: Emmanuel Roy Film ukazuje traumę tych, którzy przeżyli sowiecką inwazję na Afganistan. Radziecka interwencja zwana wojną domową w Afganistanie trwała od 25 grudnia 1979 do 15 lutego 1989 roku. To był jeden z najbardziej krwawych konfliktów XX wieku. 25 grudnia 1979 roku Sowieci wkroczyli do Afganistanu. Interwencja radziecka nie była przypadkowa. Afganistan to państwo buforowe, leżące między Rosją, Iranem, Pakistanem oraz Chinami. Związek Radziecki i Afganistan zawsze byli przyjaciółmi. Rosja Lenina pierwsza uznała niepodległość Afganistanu w 1919 roku. Afganistan był pierwszym krajem, który uznał Związek Radziecki w 1922 roku. Stosunki między tymi krajami układały się doskonale. Związek Radziecki wspierał swego sąsiada w wielu dziedzinach, takich jak rolnictwo, budowa infrastruktury oraz szkolenie armii. Moskwa była głównym partnerem gospodarczym Kabulu, jednak Afganistan pozostał niezależnym i suwerennym państwem. Idealna współpraca między dwoma krajami miała dość paradoksalny koniec, gdy 27 kwietnia 1978 roku, po krwawym zamachu stanu, władzę w Afganistanie przejęli komuniści. Społeczeństwo ZSRR nie miało pojęcia, co się dzieje w Afganistanie. Należy pamiętać, że partia komunistyczna kontrolowała wszelkie media. Film przypomina 10 lat tej wojny, cierpienia i zniszczenia, które doprowadziłyby do upadku Związku Radzieckiego, końca komunizmu i powstania organizacji terrorystycznych, które nadal zagrażają dzisiejszemu światu. Konflikt, który nazywano radziecką inwazją na Afganistan lub wojną w Afganistanie, a który Moskwa uparcie określała jako "wysłanie ograniczonego kontyngentu na pomoc bratniemu krajowi", zakończył się w lutym 1989 roku - ku wielkiej uldze wieloetnicznych oraz wielokulturowych społeczeństw Afganistanu i Związku Radzieckiego. Pomimo że Afganistan był krajem całkowicie zniszczonym, to na jego terenie wybuchła niebawem krwawa i dramatyczna wojna domowa, z której wyłonili się talibowie i nowy międzynarodowy terroryzm. Nie przypadkiem ziemię tę od zarania dziejów nazywa się "cmentarzem imperiów". Afganistan stał się też grobowcem ZSRR. Związek Radziecki, przestał istnieć w grudniu 1991 roku, dwa i pół roku po wycofaniu wojsk z terenów Afganistanu. 22:00 CZŁOWIEK, KTÓRY RZUCIŁ WYZWANIE PEKINOWI (THE MAN WHO DEFIED BEIJING) Film dokumentalny, 58 min, Francja, 2019 Reżyseria: Pierre Haski Film dokumentalny wyprodukowany dla upamiętnienia 30 - lecia wydarzeń na placu Tiananmen w Pekinie. Liu Xiaobo, laureat Pokojowej Nagrody Nobla z 2010 r. , bohater powstania studenckiego na Tiananmen w 1989 r. W grudniu 2008 został aresztowany pod zarzutem działalności wywrotowej i podżegania do obalenia ustroju i skazany. Zwolniony w 2017 r. , umarł kilka tygodni później. Jego nazwisko pozostaje mało znane, ponieważ chiński reżim zrobił wszystko, co w jego mocy, aby wymazać je ze zbiorowej pamięci. Na szczęście Liu pozostawił polityczne dziedzictwo w formie długiego wywiadu udzielonego przed aresztowaniem. Film zawiera również świadectwa najbliższych mu osób. 23:05 MŁODE REKINY - RETROSPEKCJA Telenowela dokumentalna TVP, 45 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Lidia Duda "Młode rekiny" to film montażowy Lidii Dudy zrealizowany na bazie materiału filmowego nakręconego na potrzeby serialu dokumentalnego tejże autorki, wielokrotnie nagradzanej twórczyni licznych dokumentów i reportaży telewizyjnych, prezentowanych także w TVP, jak "Tylko tato" czy film "Herkules", który przyniósł jej w 2005 r. w Krakowie Grand Prix - Złotego Lajkonika. Film opowiada o grupie młodych, zdolnych ludzi pragnących założyć własne firmy na Śląsku. "Młode rekiny" to historia zapaleńców, którzy jeszcze jako uczniowie lub studenci marzą o wielkich interesach. Są odważni i gotowi na wielkie wyzwania, ale nie mają pieniędzy. Pochodzą z niezamożnych rodzin. Kamera towarzyszy młodym biznesmenom rozkręcającym swoje firmy. Zobaczymy, czy odniosą sukces, a jeżeli tak - to za jaką cenę. Są młodzi, ambitni, zdesperowani. Dysponują niewielką gotówką, ale za to głowę mają pełną marzeń i wspaniałych pomysłów. Do tego dochodzą: upór, cierpliwość i młodzieńcza fantazja. Znają reguły gry, najpierw opracowują biznes plan. Liczą też na pomoc najbliższych i przyjaciół, którzy nigdy nie zawodzą w trudnych sytuacjach. Od początku zdają sobie sprawę z czyhających na nich pułapek, różnych problemów, którym będą musieli stawić czoło, jednak nie poddają się. Stawiają wszystko na jedną kartę, ryzykując przyszłość i pożyczone pieniądze. 23:55 ZAKŁADY USŁUGOWE - W KOLEJCE PO USŁUGI Reportaż, 14 min, Polska, 1971 Próba oceny punktów usługowych w Polsce lat 70. XX wieku. Podobnie jak w innych krajach socjalistycznych, w Polsce wyodrębniono z szerokiej sfery usług grupę czynności bezpośrednio związanych z obsługą gospodarstw domowych i zaspokajaniem podstawowych potrzeb osobistych ludności. Zalicza się do nich usługi przemysłowe w zakresie napraw konserwacyjnych i wykonywania przedmiotów powszechnego użytku na nieindywidualne zamówienie, usługi budowlane obejmujące prace remontowo - budowlane, instalacyjne, usługi pralnicze, turystyczne, wypoczynkowe, a także usługi o charakterze osobistym, takie jak fryzjersko - kosmetyczne, fotograficzne, wypożyczanie sprzętu itp. 00:15 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz i realizacja: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 01:00 NOTACJE - EDWARD PAŁŁASZ. MOJA SYMFONIA 1976 Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Lucyna Smolińska Kompozytor, laureat wielu konkursów, urodzony 30 sierpnia 1936 r. w Starogardzie Gdańskim. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POKONAĆ ŻYWIOŁ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski W warsztacie Jerzego Gruchalskiego w Ślesinie odradza się wyjątkowy szybowiec, na którym ostrogi lotnicze zdobywali niemal wszyscy wybitni polscy piloci. Edukacja lotnicza zaczynała się bowiem od startu ze zbocza z naciągiem gumowym, a takim szkolnym pierwszym aparatem latającym była konstrukcja sprowadzająca się do belki z fotelem, którą zaopatrzono w skrzydło i stery. To właśnie Wrona. Szybowiec Wrona był pierwszą konstrukcją, jaką opracowano w nowo utworzonych warsztatach szybowcowych w Warszawie. Prototyp zbudowano na początku 1932 roku i na wiosnę na polu mokotowskim w Warszawie oblotu dokonał Szczepan Grzeszczyk. Szybowiec przeszedł testy i został skierowany do produkcji seryjnej. Ponadto konstruktor udostępnił dokumentację (za opłatą 50 złotych za dokumentację i 20 zł za licencję), która pozwalała na budowanie szybowca przez lokalne kluby szybowcowe. Warsztaty Szybowcowe sprzedawały również materiały do budowy szybowca oraz gotowe elementy konstrukcyjne, które pozwalały ograniczyć pracę pasjonatów szybownictwa wyłącznie do montażu. Licencję kupiło od nas wiele krajów na świecie, teraz zaś przyszła pora, by Wrona znowu wzbiła się w powietrze. 01:40 PAŁAC Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2012 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Tomasz Wolski Film o Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, symbolu komunizmu, który dziś funkcjonuje według zasad rynku kaptalistycznego. To historia opowiedziana poprzez pracowników ochrony, którzy na 37 monitorach kontrolują wszystko, co się dzieje w PKiN - ie. Ekipa dociera z kamerą m.in. do niezwykłego trenera na basenie, do pana Andrzeja, który zarządza pionem technicznym, a jego praca to codzienny spacer hektarami korytarzy i pałacowych pomieszczeń oraz ciągłe rozmowy przez telefon. Oko kamery podpatruje także mieszkańców Warszawy, którzy regularnie przychodzą na sesje Rady Miasta, a także urzędniczkę dokarmiającą piwniczne koty oraz bezdomnych, którzy śpią w krzakach przed Kinoteką. Film jest ciepłą, a zarazem ironiczną metaforą współczesnej historii Polski. To opowieść o miejscu, gdzie przeszłość, już w pewnym sensie muzealna, jest tak bardzo bliska współczesności. A także o czasach, w których każdy nasz krok jest rejestrowany za sprawą permanentnego monitoringu, z czego chyba nie do końca zdajemy sobie sprawę. 02:45 SUMMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Andrei Kutsila Młoda białoruska malarka zmęczona rutyną szarej codzienności wyjeżdża z Mińska od męża, by kolejny raz znaleźć się w Maćkowej Rudzie. Tu, w posiadłości jak gdyby na wyspie, w zadziwiającym bajecznym miejscu, chronionym z trzech stron przez bagna i rzekę, dożywa swych dni polski artysta Andrzej Strumiłło. Dzień po dniu wzrasta ich przyjaźń i miłość, odnajdują się we wspólnej pracy, szczerych rozmowach i sztuce. Coraz bardziej przywiązują się do siebie. Tę harmonię przerywają telefony od męża, żądającego powrotu na Białoruś. Idylla musi się skończyć, to tylko kwestia czasu.