TVP Dokument Sobota, 11.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WILCZE MANEWRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz W przepastnych Borach Dolnośląskich kryły się wielkie poligony wojsk radzieckich. Gdy wojska stąd odmaszerowały, pozostawiając po sobie zarastające lasem pustkowia, zapanowała tu niepodzielnie przyroda. Takiego, obfitującego w zwierzynę, a bezludnego matecznika nie mogły nie odkryć wilki. I przywędrowały tutaj, a za nimi wyruszyło dwoje badaczy wilczych zwyczajów i wędrówek. Wraz z nimi wyruszamy zimowym wilczym tropem, uczymy się odnajdywać na śniegu ślady godów wilczej pary, śledzić za pośrednictwem tropów ich łowieckie manewry. I dowiadujemy się, do jak dalekich, zagranicznych wędrówek są skłonni ci drapieżcy w poszukiwaniu dogodnych ostoi i łowisk. 06:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 72 BIAŁYSTOK Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Białystok - stolicę Podlasia, w której zachowało się wiele pamiątek po dawnej wielokulturowej Rzeczypospolitej. Przez stulecia żyli tu obok siebie przedstawiciele różnych nacji i religii, do dziś w mieście zachowały się ślady społeczności żydowskiej oraz tatarskiej. To właśnie tu zrodziła się idea wspólnego dla różnych narodów języka esperanto, którego twórcą był Ludwik Zamenhof. Zwiedzanie miasta warto rozpocząć od monumentalnej Wielkiej Bramy, przypominającej Łuk Triumfalny. Prowadzi ona do Pałacu Branickich. Ta pełna przepychu rodowa siedziba nazywana była niegdyś Wersalem Podlasia. Dziś to jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej w Polsce, słynąca też z przepięknych barokowych ogrodów. W Białymstoku zachwycają również zabytkowe świątynie oraz architektura współczesna. Jednym z jej przykładów jest gmach Opery i Filharmonii Podlaskiej - jeden z najbardziej niezwykłych budynków w mieście. Można go podziwiać nie tylko z perspektywy ulicy, ale również spacerując po dachu, który porasta bajkowy ogród. Walorem miasta jest również piękna przyroda - m.in. dwa rezerwaty, które wraz z parkami, skwerami i lasami tworzą specyficzny mikroklimat. Nic dziwnego, że Białystok znalazł się w Sieci Zdrowych Miast powołanej przez Światową Organizację Zdrowia. 06:55 NOTACJE - GRAŻYNA JONKAJTYS. PO POWROCIE Z SYBERII Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Alina Czerniakowska Grażyna Jonkajtys (siostra Mariana Jonkajtysa), znana i ceniona architekt, zrobiła karierę w Stanach Zjednoczonych. Dzieciństwo spędziła na zesłaniu na Syberii. Tamte doświadczenia nauczyły ją pokonywania wszelkich trudności z zapałem i wielką siłą. Losy jej rodziny są częścią historii Polski, tej najbardziej autentycznej, bo opartej na obrazach z własnego życia. Wspomnienia bohaterki są jak barwny film, który daje odpowiedź na pytanie, co należy w życiu robić, aby się nie załamać i odnieść sukces, postępując cały czas w zgodzie z własnym sumieniem. 07:10 DZIKA KANADA - ODC. 3 SERCE LĄDU (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner W tym odcinku filmowa podróż po środkowej i północnej Kanadzie, miejscach ogromnego bogactwa krajobrazów. Rozległe lasy, łąki, niezliczone jeziora i niezwykła rozmaitość gatunków fauny i flory. Dla Europejczyków, którzy przybyli tu w XVII wieku, borealne lasy iglaste i prerie wydawały się dziewicze, ukształtowane wyłącznie przez matkę naturę. Historia Kanady jest jednak pełna niespodzianek. Pod koniec marca na łąkach i preriach południowego Saskatchewan odbywa się niezwykły spektakl. Przed przybyciem samic - samiec preriokura bażanciego stroszy piórka, walcząc o miejsce w hierarchii. To swoisty konkurs tańca. Zwycięzca zajmie najlepszą pozycję, by samice zobaczyły go pierwszego. Preriokury rok po roku wykonują swoje tańce godowe w tym samym miejscu. Fakt ten jest świetnie znany innym mieszkańcom otwartej przestrzeni. Od tysięcy lat ludzie zamieszkiwali prerię razem z jej fauną. Członkowie plemienia Czarnych Stóp wciąż wykonują tradycyjny taniec, inspirowany wiosennymi zachowaniami preriokurów ptaków, na które zresztą często polują. Na długo przed przybyciem Europejczyków, ludy Kanady rozwinęły cywilizację opartą na głębokiej wiedzy o tej krainie i jej faunie. Czarne Stopy stosowały również praktyki, które przekształcały środowisko. W 1691 roku angielski podróżnik Henry Kelsey był jednym z pierwszych Europejczyków, przemierzających Kanadę Południową, który poznał ten wyjątkowy krajobraz prerii. Towarzysze z plemienia Assinboinów zapewne opowiadali Kelseyowi o bogatych terenach łowieckich na rozległych, trawiastych równinach. Nie był jednak przygotowany na widok, którego miał być świadkiem. Widok stad bizonów, liczących do 4 milionów sztuk! Bizony to olbrzymie, silne stworzenia o agresywnej naturze. Od tysięcy lat w sercu Kanady ludzie żyli razem z dzikimi stworzeniami. Jeśli zapewnimy przyrodzie przestrzeń, której potrzebuje, będzie się rozwijać i nadal nas zadziwiać. 08:10 PRZYSZŁOŚĆ LOTÓW (THE FUTURE OF FLIGHT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Larissa Klinker Film dokumentalny o przyszłości lotnictwa. Wszyscy wiemy, że latanie jest szkodliwe dla klimatu. Przed pandemią COVID - 19, według strony internetowej Flightrackera, każdego dnia odbywało się prawie 200 000 lotów. Co sekundę samolot startował lub lądował gdzieś na świecie. Pandemia to wszystko zmieniła. Nigdy wcześniej cała branża lotnicza nie znalazła się w tak trudnej sytuacji. Przewidywano, że przemysł nie poprawi się do 2022 lub 2023 r. Ale czy to oznacza, że znów będziemy emitować taką samą ilość CO2 jak poprzednio? Jeszcze przed kryzysem wiedzieliśmy, że latanie musi stać się bardziej ekologiczne. Może koronawirus to nasza szansa na przemyślenie. Jak połączyć ochronę środowiska z naszą potrzebą mobilności? Czy potrzebujemy nowych samolotów i nowych paliw lotniczych - czy powinniśmy po prostu latać mniej? Chcemy znaleźć odpowiedzi na te pytania i zapytać producentów samolotów, naukowców i ekspertów w dziedzinie transportu o przyszłość lotnictwa. Przed koronakryzysem sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Cofnijmy się do września 2019 roku. Lotniskowy taras widokowy zawsze był dla nas fascynującym miejscem, choć latanie od dawna budzi mieszane uczucia. W końcu samoloty zanieczyszczają środowisko. Może po pandemii zaczniemy od nowa i zdołamy pogodzić mobilność z ochroną przyrody? Ale w jaki sposób? Pandemia wszystko zmieniła. Pandemia koronawirusa skłoniła nas do refleksji i okazało się, że czasem przyjemniej jest być uziemionym. 09:05 POŁUDNIOWA AFRYKA (ZDF) - CZĘŚĆ 4. PRZYGODA (SOUTH AFRICA 4. DAS ABENTEUER (MAKING - OF)) Serial dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Odcinek 4, to ostatnia część opowieści i zarazem podsumowanie wyprawy. Południowa Afryka okazała się wyzwaniem dla filmowców telewizji Norddeutscher Rundfunk. Zamierzali sfilmować najciekawsze i najrzadsze zwierzęta. Celem były niezwykłe zdjęcia i opowieści o ich zwyczajach. Interesowały ich te największe i całkiem małe. Przemierzyli tysiące kilometrów przez południową część Afryki. Podróż zaczynała się u stóp Góry Stołowej w Kapsztadzie, barwnym i pełnym życia mieście, którego mieszkańcy stanowią kolorową mieszankę. Chcieli sfilmować nie tylko świat zwierząt, ale też różnorodne krajobrazy i formacje roślinne. To oznaczało długą podróż. 09:55 BRAMY DO NOWEGO JORKU (GATEWAYS TO NEW YORK - OTHMAR H. AMMAN AND HIS BRIDGES) Film dokumentalny, 52 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Martin Witz Film dokumentalny o architekturze, historii i współczesnym wykorzystaniu mostów w Nowym Jorku. Othmar Ammann, szwajcarsko - amerykański inżynier budowlany, który zaprojektował ponad połowę z jedenastu mostów łączących Nowy Jork z resztą Stanów Zjednoczonych. To opowieść o jego pracy, przygodach, poprzez bogate archiwalia i odniesienie do dnia dzisiejszego. Na początku XX wieku, wiosną 1904 roku, młody szwajcarski inżynier budowlany wyrusza do Ameryki. Ambitny młody człowiek właśnie ukończył studia w Zurychu. Nazywa się Othmar Ammann. Teraz chce pojechać do Nowego Jorku. Stany Zjednoczone były wtedy dość młode, więc było tam mnóstwo pracy dla młodych inżynierów, konstruktorów, którzy chcieli rozwijać swoją karierę i być częścią czegoś wielkiego. W Nowym Jorku Othmar Ammann otrzymuje propozycję wymarzonej pracy. Jego wielki wzór do naśladowania, gwiazda wśród amerykańskich budowniczych mostów, Gustav Lindenthal, bierze pod swoje skrzydła początkującego Szwajcara. 10:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCY SAD - WIOSNA, LATO (THE FASCINATING MIXED ORCHARD SPRING AND SUMMER) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl krótkich filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W szesnastej części tej serii zobaczymy, co dzieje się w sadzie wiosną i latem. Tradycyjny sad mieszany to raj dla flory i fauny. Wiosną bogate w gatunki sady są najpiękniejsze. Z pierwszymi ciepłymi promieniami słońca wszystko ożywa i daje o sobie znać. Tradycyjny sad mieszany to habitat wielu gatunków ptaków. Szpak rozpoczyna natarczywe wołanie partnerki. Zielony dzięcioł to miejscowy cieśla. Zbutwiałe drewno jest idealne na wykucie dziupli. Gdy rozkwitają wiśnie, to znak, że przyszła wiosna. Porowata kora na starszych drzewach stanowi świetną pomoc dla zwierząt futerkowych, by zetrzeć zimowe okrycie. Kilka gatunków ptaków ma teraz potomstwo, które trzeba nakarmić. Dla młodego dzięcioła - duże chrabąszcze majowe to delicje. 11:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 3 - MARCEL ŁOZIŃSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem trzeciego odcinka jest Marcel Łoziński. 11:35 THE REAGAN SHOW (THE REAGAN SHOW) Film dokumentalny, 71 min, USA, 2017 Reżyseria: Sierra Pettengill, Pacho Velez Film dokumentalny przedstawiający kronikę prezydentury Ronalda Reagana za pomocą nigdy wcześniej nie widzianych materiałów archiwalnych. Dowiemy się, w jaki sposób styl przywództwa gwiazdy Hollywood zapowiadał dojście do władzy Donalda Trumpa. To film oparty na archiwaliach, dokument przedstawiający wielką rolę Ronalda Reagana - przywódcy wolnego świata. Film przedstawia rywalizację Ronalda Reagana z charyzmatycznym przywódcą Związku Radzieckiego Michaiłem Gorbaczowem, pokazując spektakl w samym sercu globalnej dyplomacji, sprzeciw sceptycznego korpusu prasowego i zagrożenie III wojną światową. Mówił: "Po raz kolejny do nas dotarło że to nie zwykli ludzie, lecz rządy wywołują wojny. Przyszłe pokolenia by nam nie wybaczyły, gdybyśmy, po tylu staraniach, zaprzepaścili szansę umocnienia pokoju na Ziemi. Będziemy kontynuować to dzieło jako naród, zjednoczeni w umiłowaniu pokoju i wolności. Musimy być silni i wspierać narody, które teraz walczą o własną wolność. Ameryka powinna być wzorem do naśladowania dla innych nacji. Są takie momenty w historii każdego narodu, które przywołują na myśl słowa jakiejś piosenki. Posłuchajcie tych wersów: Nawet gdybym stracił wszystko, na co ciężko pracowałem; nawet gdyby moja rodzina musiała zacząć wszystko od nowa; to i tak cieszyłbym się, że mieszkam właśnie tutaj, bo nasza flaga to symbol wolności i tego nikt nam nie odbierze". Reagan zmienił sprawowanie urzędu prezydenta w widowisko. Dreszcz przechodzi na myśl, że kolejni kandydaci też będą musieli się popisywać przed telewizją. 12:50 POWRÓT LASU (ODBUDOWA LASÓW W POLSCE ŚRODKOWEJ) Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1998 Reżyseria: Roman Dębski Scenariusz: Roman Dębski, Romuald Olczak Wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych film przyrodniczy, zrealizowany z przeznaczeniem popularno - naukowym i edukacyjno - ekologicznym dla widzów niezwiązanych zawodowo z leśnictwem. Czy lasy można odbudować tak, jak odbudowano zniszczone przez wojnę miasta? Twórcy koncentrują się na przedstawieniu wyniszczeń lasów w środku Polski wskutek procesu historycznego rozwoju oraz ukazują, z jakim trudem przywraca się tym ziemiom ich leśną szatę. Polska środkowa to obszar stepowiejący, z roczną sumą opadów zaledwie 500 mm; suszę pogłębia wcześniejsze osuszenie mokradeł oraz czerpanie wód podziemnych do wodociągów rozrastających się miast. Nie ma innej drogi do zwalczenia stepowienia jak zwiększenie lesistości i zadrzewień. Trzeba odbudować lasy przez zalesienie gruntów, przez ochronę i szczególną dbałość o istniejące lasy, wreszcie rozwinięcie w ludziach szacunku do lasów. Takiego zadania podjęli się leśnicy Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi. Twórcy wykorzystali zdjęcia samolotowe, realizowane z powietrza. 13:20 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA KANADA - DZIKIE LATO (FASCINATING CANADA SUMMERTIME WILDERNESS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tym odcinku obserwujemy lato w Kanadzie. Zatoka Hudsona w Kanadzie północno - wschodniej. Tu lód późno zaczyna topnieć - i wtedy surowy krajobraz się przeobraża. W czasie krótkiego lata arktycznego Zatoka Hudsona staje się rajem dla zwierząt. Na długo przed całkowitym stopieniem dryfującego lodu na wybrzeżu pojawiają się pierwsi zwiastuni wiosny. Migranci przylatują milionami. Rozpierzchają się po całym wybrzeżu w poszukiwaniu pożywienia i miejsca na lęgi. Rybitwy popielate to symbol dalekiej północy. Są tu tylko gośćmi sezonowymi, przylatującymi z drugiego końca świata - z Antarktyki. Gdy tylko wylądują zaczynają lęgi. Ponad 250 gatunków ptaków spędza lato nad Zatoką Hudsona. Mają jeden cel jak najszybciej wychować potomstwo. Choć inni zajmują się pracowicie lęgiem, drozd wędrowny wciąż szuka partnerki. Latem przypływy wpychają kry do ujść rzek. Na nich odpoczywają ptaki poza zasięgiem drapieżników. 13:40 DZIKI ZACHÓD - ODC. 2. WŚRÓD GÓR (WILD WEST THE HIGH COUNTRY) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Miniseria BBC Worldwide. Trzyczęściowa opowieść o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy to znamy z filmów fabularnych. Fascynujące krajobrazy Ameryki Północnej. Drugi odcinek przeniesie nas do krainy niedźwiedzia grizzly, gigantycznych drzew, lodowatych zim i upalnego lata, gorączki złota i bizonów. To Sierra Nevada. Od Sierra Nevady po Góry Skaliste, wielkie pasma górskie dominują w krajobrazie Dzikiego Zachodu. Śmiałkowie żądni przygód przybyli tu w poszukiwaniu nowej ziemi, futer i złota. W tym świecie pełnym skrajności zimy są długie i ciężkie, a lata krótkie, za to urodzajne. W trakcie wciąż zmieniających się pór roku w dzikiej górskiej krainie trwa nieustanny wyścig z czasem, którego stawką jet życie. Przez pół roku górska kraina jest niedostępna. Zamiecie, głębokie śniegi, niskie temperatury czynią to miejsce wyjątkowo niegościnnym. Jednak dla niektórych mieszkańców zima to najlepszy okres w roku. Kojoty żywią się ofiarami zimy. Współpracując w grupie, mogłyby upolować jelenia wapiti. Łatwiej jednak poczekać, aż wyręczy je mróz. Zimą trzy czwarte pożywienia kojotów to padlina. Gdy tylko nadarza się sposobność, kruki i bieliki amerykańskie szybko oczyszczają kości. W górach o przetrwaniu decyduje gotowość do wykorzystania każdej okazji. Gdy zima zaczyna ustępować, wokół ukazuje się zupełnie nowy świat. Ze źródła położonego 3000 metrów n.p.m. w Górach Elk w Kolorado wypływa rosnący w siłę Oh - be - joyful Creek. Na tym rozległym terytorium spotykają się ze sobą dwa potężne pasma górskie. Bliżej wybrzeży Pacyfiku wznosi się Sierra Nevada - łańcuch górski o długości około siedmiuset kilometrów i wysokości ponad cztery tysiące metrów n.p.m. W głębi lądu, za wielkim obszarem pustynnym znajdują się Góry Skaliste: 1500 kilometrów połączonych ze sobą łańcuchów górskich, dzielących kontynent na dwie części. Na całym obszarze górskim coraz silniejsze promienie słoneczne wywabiają miejscowych mieszkańców z ich zimowych kryjówek. Sekwoje olbrzymie rosną tylko w tych górach. Te najwyższe drzewa świata osiągają blisko sto metrów wysokości. Odporne na ogień, gnicie i szkodniki, mogą żyć tysiące lat. Włóknista kora doskonale nadaje się na wyściółkę gniazda pary pełzaczy amerykańskich. Korzenie sekwoi często już kilka metrów pod ziemią napotykają twardą warstwę granitu. Dlatego rozrastają się poziomo, pokrywając nawet do pół hektara powierzchni. Nagie wysokogórskie zbocza nigdy nie obfitują w pożywienie. Ale kozłom zagrozić tu mogą tylko najbardziej zdeterminowane drapieżniki. Tylko nielicznym dane jest sprostać życiu w tej dzikiej krainie i przetrwać wszystko, co przyniosą kolejne pory roku. Tutejsi mieszkańcy uosabiają ducha gór Dzikiego Zachodu. Ostatnia, trzecia część to cudowna sceneria wybrzeża Pacyfiku. 14:35 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 1 USTALENIE TOŻSAMOŚCI (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 1. A QUESTION OF IDENTITY) Cykl dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. W tej serii filmów przyjrzymy się sprawom, które odmieniły sposób prowadzenia śledztw. Od trucizny i kwasu po odciski palców i krew. Od wczesnych lat po najnowsze zdobycze współczesnej kryminalistyki. Prześledzimy rozwój kryminalistyki na przykładzie czterech przełomowych spraw. Od oględzin zwęglonych kości po badania DNA - zawsze kluczową kwestią było ustalenie tożsamości ofiary. 15:35 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 5 (MEET THE HUMANS EP. CULTURE OF FEAR) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W piątym, ostatnim odcinku, zajmiemy się strachem, który jest jedną z podstawowych ludzkich emocji. Kiedyś chronił nas przed dzikimi zwierzętami. Dzisiaj świat jest znacznie bezpieczniejszy. Ale ciągle żyjemy w niepokoju. Dlaczego tak się dzieje? Przyjrzymy się dziś biologicznym przyczynom strachu i lęku we współczesnym świecie. Żeby przeprowadzić badania, zmienimy naszą wiejską posiadłość w nawiedzony dom. Naszą przykrywką jest zmyślona firma organizująca straszne wyjazdy integracyjne. Mamy nawet jednookiego lokaja. 16:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 4 KRONIKI Z KOŃCA ŚWIATA (AROUND THE SEA II EP. 4 CHRONIQUES DU BOUT DU MONDE) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Emilio Pacull Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Czwarty odcinek i Antarktyka, która nie jest ziemią przyjazną człowiekowi. To jedna z pierwszych myśli, jakie przychodzą do głowy na widok tych pejzaży. Antarktyka ma ponadludzki wymiar. Tutejsze wiatry są niezwykle silne, temperatury - najniższe na świecie, a powierzchnia lodowców - zdradliwa. Jak gdyby Stwórca nie miał czasu dokończyć tego kontynentu. Nie ma tu ludzi ani drzew. Jedynymi przejawami życia są nieliczne ptaki i ssaki. Płynąc powoli na północ, dostrzegamy pierwsze góry lodowe. Temperatura spada o jeden stopień co dwanaście godzin. Światła jest coraz więcej. Po całym dniu żeglugi na horyzoncie pojawiają się niezwykłe, białe figury, niesione przez prąd. Lodowe bloki przybrały trudne do opisania kształty. Góry lodowe mogą pływać po morzu latami. Stanowią zagrożenie dla statków, ponieważ - choć są wykrywalne przez radary - nie można ich zaznaczać na mapach morskich. Misja statku Admiral Viel, któremu towarzyszymy, polega na zaopatrzeniu baz wojskowych i logistycznym wsparciu grup naukowców, prowadzących badania w tej okolicy. 17:05 UKRAIŃCY - ODC. 10. RODZINA PETIURENKO - ALBINA Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Albina ma 18 lat. Chce zostać koncertującą pianistką. Gra od dzieciństwa, wiele godzin dziennie. Przygotowuje się do matury i do egzaminu do Akademii Muzycznej. Albina ciężko pracuje, żeby spełnić marzenia. Rzadko spotyka się ze znajomymi, jest w pełni skupiona na celu, ambitna, pracowita, wysoko postawiła sobie poprzeczkę. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 2. MAGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Serbowie, Bośniacy czy Bułgarzy są notorycznie przesądni i nigdzie ten strach przed zjawiskami nadprzyrodzonymi nie jest bardziej namacalny niż na Bałkanach. Ludzie zajmujący się magią wołoską (Vlah) są nazywani ostatnią generacją wiedźm i liczą ponad 30 tysięcy wyznawców, pomimo najlepszych prób serbskich mediów, by przedstawiać ją jako zacofaną i brutalną. Inną tradycją na Bałkanach są Kukeri - czyli wytwórcy tradycyjnych masek mających odstraszać złe demony na wschodzie Bułgarii. Zwrócimy również uwagę na liczną mniejszość Romów w Macedonii (około 50 - 200 tysięcy osób), którzy słyną ze swoich mistycznych rytuałów. Wraz z Leną wybierzemy się w podróż do tego tajemniczego świata. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 2 Magazyn historyczny, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W drugim odcinku programu Stefan Tompson zabiera nas do niewielkiej miejscowości, leżącej zaledwie 90 km od Lwowa. Wieś położona na wysokim stoku, gdzie na urwisku pasma górskiego znajduje się wyjątkowa budowla. Zamek w Podhorcach należy do najwspanialszych siedzib magnackich, jakie powstały na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. W swej długiej historii zamek związany był z wieloma wybitnymi postaciami historycznymi. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 134 RZESZÓW - ŚWIĘTO PANIAGI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponownie odwiedzamy Rzeszów, który zaskakuje różnorodnością miejskich atrakcji. Stolica Podkarpacia może bowiem zachwycić niezwykłą historią, schowaną pod płytą rynku i udostępnioną w postaci Podziemnej Trasy Turystycznej, ale z pewnością nie zawiedzie też tych, którzy chcą zasmakować w tradycjach kulinarnych i muzycznych regionu. Rzeszów uruchamia wszystkie zmysły turysty. Warty odwiedzenia jest zwłaszcza w czasie weekendu majowego, kiedy mieszkańcy wychodzą na ulice i bawią się podczas lokalnego Święta Paniagi tak nazywano niegdyś obecną ulicę 3 Maja. Każda edycja ma swój temat przewodni - w roku 2019 celebrowane jest partnerstwo z chorwackim miastem Split, a jedną z atrakcji dla smakoszy jest popularna w tym kraju zupa Gazdaricin. Kolejną propozycją dla świętujących jest wystawa archiwalnych zdjęć - fotografie pokazują jak wyglądały te same miejsca i przeszłości i obecnie. Dla kolekcjonerów wspomnień i zdjęć idealna jest podróż ekologicznym autobusem w te rejony miasta, które rzadko odwiedzają turyści i sami mieszkańcy. Miasto od 2006 roku powiększyło swoją powierzchnię dwukrotnie, zatem ta krajoznawcza wyprawa to też dobra lekcja współczesnej historii Rzeszowa. Sercem muzycznych operacji miasta jest Rzeszowska Estrada instytucja z 60 - letnim stażem. To tu zaczynali swe muzyczne kariery Anna German, Mira Kubasińska i Tadeusz Nalepa. Miejską ciekawostką jest też mural przedstawiający miasteczko na Dzikim Zachodzie. Widzimy szeryfa dumnie kroczącego przez ulicę i krzesełko reżysera. To nawiązanie do wybitnego reżysera Freda Zinnemanna, który urodził się w Rzeszowie. Ten zdobywca czterech Oskarów wyreżyserował znane filmy m.in. kultowy "W samo południe". 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 3 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Siostrę Michaelę Rak niektórzy nazywają wulkanem. Inni mówią o niej: święta, ale po chwili dodają: z charakterem. Pochodzi z Polski, mimo to wilnianie bardzo szybko zaakceptowali ją jako swoją. Zrobiła to, co wcześniej nie udało się nikomu - założyła pierwsze i jak na razie jedyne na Litwie hospicjum stacjonarne. Pielgrzymi i goście, którzy odwiedzają to miejsce, czasem wzdychają: ech, chciałoby się tu umrzeć... 20:10 BELLINGCAT - PRAWDA W CZASACH POSTPRAWDY (BELLINGCAT: TRUTH IN A POST - TRUTH WORLD) Film dokumentalny, 88 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: Hans Pool Film dokumentalny o ludziach, którzy stanowią nową kategorię dziennikarzy. Zwani są obywatelskimi dziennikarzami śledczymi. Podczas gdy tradycyjne dziennikarstwo jest zazwyczaj związane z instytucjami, ci ludzie na własną rękę i przy użyciu swoich narzędzi, technologii dociekają prawdy o różnych wydarzeniach ze świata. Bellingcat to pierwszy w historii obywatelski internetowy serwis śledczy, zajmujący się ujawnianiem prawdy o współczesnych, zagadkowych sprawach, od katastrofy lotu Malaysia Airlines MH17, po tajemnicze otrucie Siergieja Skripala, rosyjskiego szpiega w Wielkiej Brytanii. Ten serwis działa od 2014 roku z inicjatywy blogera Eliota Higginsa. Rozszerzył swój zasięg i skupia międzynarodową sieć badaczy, którzy analizują konflikty i wystawiają informacyjne agencje i rządy na próbę. Skutecznie wykorzystują wiedzę na temat mediów społecznościowych, technik rekonstrukcji, analiz audio i innych nowoczesnych cyfrowych metod badawczych oraz crowdsourcingu, dzięki czemu ludzie ci okazują się szybsi, skuteczniejsi i bardziej innowacyjni od tradycyjnych dziennikarzy śledczych. Reżyser przeprowadził wywiady z członkami grupy w Niemczech, Holandii, Finlandii i Stanach Zjednoczonych. Pokazał ich bieżące badania, sprawy, którymi się już zajmowali. W czasach, gdy pojawiają się tzw. fake newsy, by wywołać zamieszanie i niepewność, coraz trudniej jest znaleźć prawdę. Czy i komu można jeszcze wierzyć? Sukces Bellingcata pokazuje, jak zmienia się nasz świat w obliczu nowych technologii, mediów tradycyjnych i społecznościowych. 21:45 WSPÓŁCZEŚNI CENZORZY (MEET THE CENSORS) Film dokumentalny, 58 min, Norwegia, 2018 Reżyseria: Hvard Fossum Film dokumentalny o cenzurze. Dzięki niezwykłemu dostępowi do źródeł, reżyser filmu śledzi codzienne życie cenzury, dając rzadki wgląd w sposoby kontrolowania informacji, od Partii Komunistycznej w Pekinie po korytarze władzy w Waszyngtonie. Jeśli cenzorzy mają jedną wspólną cechę, to jest nią to, że wszyscy są przekonani, że pracują w słusznej sprawie, a cenzura jest ostoją przeciwko chaosowi społecznemu. To paradoksalny projekt o zarówno komicznych, jak i tragicznych konsekwencjach, ale w tych przełomowych czasach, w których sama cenzura przybiera nowe formy, jest powód do słuchania. Od kafkowskiego biura mediów społecznościowych w Niemczech, przez dowództwo wojskowe Sudanu Południowego, po rozmowy z irańskim ajatollahem, indyjskimi cenzorami filmowymi i chińskimi redaktorami wiadomości. Norweski twórca filmowy Hvard Fossum podróżował po świecie, aby zrozumieć, czym jest cenzura, umożliwiając samym cenzorom przedstawienie swojej sprawy. 22:55 GRUBA KAŚKA Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2018 Reżyseria: Julia Pełka W miejskiej pompie wodnej, zwanej Grubą Kaśką, znajduje się 8 superczułych małży podłączonych do komputerów. To od nich zależy życie milionów ludzi żyjących w mieście. Do obiektu prowadzi trzystumetrowy tunel znajdujący się pod dnem rzeki. Jedyny w Polsce malakolog - poławiacz małż - czuwa nad prawidłowym działaniem tego systemu. W przypadku skażenia wody, małże zamkną się, a system automatycznie odetnie dopływ wody dla miasta. Film jest refleksją nad zależnością człowieka od natury oraz otaczającego go świata. Pierwszy dokument STUDIO MUNKA. 23:15 FOTOGRAF WOJNY (PHOTOGRAPHER OF WAR) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2019 Reżyseria: Boris Benjamin Bertram Muzyka: Tobias Wilner, Charlotte Munch Bengtsen Film dokumentalny o pracy wybitnego fotografa wojennego Jana Grarupa. Pracując na frontach i w strefach wojny stara się zrównoważyć życie zawodowe z rodzinnym, jako ojciec czwórki dzieci w domu w Kopenhadze. Jan często ryzykuje życie i ma tego świadomość. Ale nagle wszystko się komplikuje. Zostaje jedynym rodzicem, bo okazuje się, że jego była żona ma raka. Obserwujemy jak Jan Grarup pracuje w miejskiej strefie wojennej w Mosulu, gdzie podąża za siłami Iraku przeciwko państwu islamskiemu. Musi bardzo uważać, mając świadomość odpowiedzialności za rodzinę. Jan stara się odbudować zaufanie swoich dzieci po wielu latach życia na walizkach, ale z drugiej strony nadal chce być najlepszym fotografem wojennym na świecie. To psychologiczny portret mężczyzny, który dokumentuje koszmar wojny od 25 lat, ale nagle musi zmierzyć się z własną wewnętrzną walką. 00:20 UROSŁAM KIEDY SPAŁAŚ Я вырасла, пакуль ты спала, д/ф Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Marcin Sauter Dokument opowiada o intymnej, osobistej relacji między bohaterką filmu i jej babcią. Karalina Orsik robi doktorat na Akademii Muzycznej w Polsce. Odbyła długą podróż z Achanian. Odkryta przez wykładowców mińskiego konserwatorium w prowincjonalnej szkole muzycznej w Dziatłowie, potem została zaproszona na studia muzyczne do Polski. Koncertuje w wielu krajach. Sporo podróżuje, samotna pośród podobnych do niej introwertycznych muzyków, często emigrantów. Babcia Karaliny, która ją wychowała, mieszka w maleńkiej wiosce Achaniany na Białorusi. Czasami raz w roku lub raz na dwa lata Karalina jedzie do babci do wioski, w której się wychowała. Ta podróż, jest też podróżą w czasie. Z Europy na Wschód. Z dużego miasta do opuszczonej maleńkiej wioski w lesie. Ze świata muzyki Karaliny do świata jej tęsknoty. 01:10 PARYŻ. CZAS DOKONANY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Film o Bronisławie Wildsteinie jest dokumentem biograficznym z mocno zarysowanymi nutami obyczajowymi, kulturowymi i politycznymi. Widz poznaje historię bohatera i prawdę o czasach, w których żył. Szkielet filmu stanowi opowieść Wildsteina o swoim życiu poprowadzona w miejscach dla niego ważnych: w Krakowie, Paryżu, Warszawie, Olsztynie, Przemyślu, Knurowcu. 02:00 LECH MAJEWSKI. ŚWIAT WEDŁUG BRUEGELA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Mieczysław Chudzik "Droga krzyżowa" jest jednym z najbardziej niezwykłych i najmniej znanych obrazów Pietera Bruegla. Znajduje się w wiedeńskim Kunsthistorisches Museum i do dziś pobudza wyobraźnię historyków sztuki, artystów i zwyczajnych widzów. Obraz Bruegla z 1563 roku stał się inspiracją dla nowego filmu Lecha Majewskiego zatytułowanego "Młyn i krzyż". W realizacji wzięły udział zarówno hollywoodzkie gwiazdy, jak i setki statystów. Przygotowano ponad półtora tysiąca elementów scenograficznych oraz kostiumów. Dagmara Drzazga, dziennikarka i reżyserka Telewizji Katowice, postanowiła nie tylko prześledzić proces powstawania tak niezwykłego filmu, ale przede wszystkim poznać filozofię flamandzkiego mistrza: rozszyfrować ukryte symbole oraz "spotkać się" z owymi maleńkimi figurkami z jego obrazu. "Lech Majewski. Świat według Bruegla" to opowieść o tym, że dla sztuki czas i przestrzeń nie istnieją. A ludzie - ze swoimi zaletami i przywarami - wciąż pozostają tacy sami, bez względu na to, w jakiej epoce historycznej przyszło im żyć. Film Dagmary Drzazgi został nagrodzony Prix Italia dla najlepszego filmu dokumentalnego w konkursie 62. edycji prestiżowego festiwalu produkcji telewizyjnej Prix Italia w Turynie. Jest to trzecia w historii imprezy i pierwsza dla filmu o sztuce tak wielka nagroda dla dzieła z Polski.